ملاپریشان لر
این نوشتار به ویراستاری نیاز دارد. لطفاً تا جایی که ممکن است آن را از نظر دستور زبان، شیوه نگارش، املا و انشا بهتر کنید. |
ملا پریشان سرایندهٔ عارف مردم کرد[۱][۲][۳] سده چهارده و پانزدهم میلادی است[۴] (مصادف با نیمه دوم قرن هشتم هجری[۳]) که در دلفان یا دینور یا نورآباد زندگی میکرده است بسیاری از منابع او را از قوم کرد میدانند [۵] [۶][۷][۸] اشعار وی به زبان کردی جنوبی(گورانی) است[۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۰][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶] دایرةالمعارف اسلامی زبان اشعارش را کردی میداند. [۱۷] او یکی از مشاهیر مردم کرد در حوزه ادب عرفانی محسوب میشود؛[۱۸] اشعار وی دارای وزن هجایی هستند. سید خلیل عالینژاد و گروه مستور از جمله کسانی هستند که اشعار وی را در موسیقی خود به کار بردهاند. دیوان او در سال ۱۹۱۶ برای اولین بار در کرمانشاه چاپ شده است.[۱۹]
ملا ابولقاسم | |
---|---|
زادهٔ | قرن هشتم هجری دینور |
درگذشت | قرن هشتم هجری |
محل زندگی | دینور |
ملیت | کرد |
پیشه | شاعر |
آثار | پریشان نامه |
عنوان | ملا پریشان دینور |
مکتب | حروفیه |
تبار قومی[ویرایش]
اکثر محققان زادگاه او را دینور دانستهاند. برخی دیگر او را از مردم کرد ایل قیاسوند و اهل سلسله و دلفان بهشمار آوردهاند، ملاپریشان اشعار خود را به زبان زبان لکی و گورانی[۲۰] سروده است.[۲۱] دایرةالمعارف اسلامی وی را به عنوان شاعران نام دار قوم لر معرفی می کند [۲۲]بسیاری از منابع اورا ازقوم لر میدانند. [۲۳] [۲۴][۲۵][۲۶]
زندگی[ویرایش]
در دیوان شعر نورعلی بن علی مردان بیرانوند، نام ملا پریشان با پسوند حسنوند ذکر شدهاست.[۲۷]
ژ الوار کوه حق پیدا میو | یا من فیالجبال، خزائنهُ |
ملاپریشان در اشعارش، به کُرد بودنش اشاره دارد:[۲۸]
هَر چَن ماوِرْدِم دَلیل ژَ قُرآن | مَوات یا لا نَدر کُرد یُخدُر ایمان
البته درک اشعار ملا پریشان برای کسانی که به گویشهای لکی و گورانی آشنا نیستند، مشکل است.[۲۹]
[۳۰]برخی نیز من جمله زیباجویی ملا پریشان را اهل دینور میدانند. اسفندیار غضنفری امرایی گردآورنده دیوان ملا پریشان بر طبق این شعر وی را هم دوره شیخ رجب بُرسی میداند؛ و میگوید با توجه به معاصر بودند وی با شیخ رجب بررسی استنباط میشود وی در قرن هفتم یا هشتم میزیستهاست. ملا پریشان یکی از شاعران متعصب نهضت حروفیه است. عقاید حروفیه در اشعارش نمایان است.
وَ اَو گِشت قُرصی، شیخ رجب برسی | ده وحدت حرفی، اَو ده مِه پرسی | |
پنجاه سال طریق خدمتم گذاشت | غیر ژَ یَک رشته، جربزه نداشت | |
و ترسَ سِلمی و سِلمَ تِرسِی | یَسَه ماهیت شیخ رجب لوری |
عقاید[ویرایش]
اشعار ملاپریشان در دیوان وی، مشهور به پریشان نامه گرد آمدهاند.[۲۱] اشعار او نشان میدهد که او شیعه جعفری بوده و در جایجای دیوان خود بر ولایت علی تأکید نمودهاست.[۲۱] وی همچنین اشعاری در سوگ شهیدان کربلا دارد. از اشعار او میتوان دریافت که او پیرو مذهب حروفیه نیز بوده که در زمان حیات او در لرستان رواج داشتهاست.[۲۱] ملاپریشان ظاهراً با تصوف رایج در زمان خود میانهای نداشت و در برخی اشعار خود صوفیه را به باد نقد گرفتهاست. از این رو برخلاف نظر پارهای از محققان که او را از صوفیان برشمردهاند، نمیتوان او را صوفی به معنای معمول به حساب آورد.[۲۱]
او با مفاهیم عرفانی، کلامی و فلسفی آشنایی داشت. کاربرد اصطلاحاتی چون حدوث و قدم، قدم زمانی و قدم ذاتی، قوس صعود و قوس نزولی، احاطه و محاط و … در اشعار وی نشان از دانش او در این زمینهها دارد.[۲۱] دیوان او نشان میدهد که او بر زبان عربی احاطه کامل داشتهاست. به علاوه اشارات او به منطق الطیر عطار و مثنوی مولوی و نیز سرودن قطعهای بر سیاق «ساقینامه» دیوان حافظ حکایت از آشنایی و انس او با این کتابها دارد.[۲۱] و سرسپردگی او به امام اول شیعیان، در اشعارش به وضوح پیداست.[۳۱]
نمونه شعر[ویرایش]
با رسمالخط فارسی[ویرایش]
ساقی باوره، جامی پی مستی | سودِم نیسیه؛ زیاِنم هستی | |
ساقی پُر بکه جام یک منی | بلکه بگذرم ژ ما و منی | |
فدات بام ساقی تر زوانم که | من درددارم ساقی، دوای گیانم که | |
ژو بادی بی غش خم خانهٔ دیرین | شیرمرد افکن تلخ لب شیرین | |
بدر تا یکجا پاک ژه گناه بوم | مستی باورون فنا فی الله بوم |
منابع[ویرایش]
- ↑ ««ملا پریشان» کیست؟». ایسنا. ۲۰۱۴-۰۹-۲۸. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۲.
- ↑ علی نوری و احسان حیدری جمشیدی. «بررسی شعر عاشورایی فارسی در لرستان». مجله تخصصی نور.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ علی فتحاللهی و علی سپهوند. «خوانش عرفانی». مجله تخصصی نور.
- ↑ ایسنا: ملا پریشان کسیت؟
- ↑ مقدمه بر دیوان پریشان لر نویسنده: اسفندیار غضنفر ی امرایی
- ↑ مشاهیر لر نویسنده: ایرج کاظمی ج ۱ ص ۳۲۰
- ↑ نشانی=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/16944/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8-%D9%84%D8%B1?q=%D9%85%D9%84%D8%A7%20%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86&score=111.29403&rownumber=2
- ↑ علی نوری و احسان حیدری جمشیدی. «بررسی شعر عاشورایی فارسی در لرستان». مجله تخصصی نور.
- ↑ "GURĀNI – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Retrieved 2020-04-12.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ مارف خهزنهدار، مێژووی ئهدهبی کورد، بهرگی دووهم، ههولێر: ئاراس ٢٠٠٢.
- ↑ Chaman Ara, Behrooz; Amiri, Cyrus (2018-03-12). "Gurani: practical language or Kurdish literary idiom?". British Journal of Middle Eastern Studies. 45 (4): 627–643. doi:10.1080/13530194.2018.1430536. ISSN 1353-0194.
- ↑ Developers، S. B. B. «Digitalisierte Sammlungen der Staatsbibliothek zu Berlin». Digitalisierte Sammlungen der Staatsbibliothek zu Berlin. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۳.
- ↑ "KURDISH WRITTEN LITERATURE – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Retrieved 2020-04-12.
- ↑ «Kreyenbroek, Philip G., and Behrooz Chamanara. "Literary Gurāni: Koinè or Continuum?." Joyce Blau, l 'éternelle chez les Kurdes (2013): 151-168» (PDF).
- ↑ «دیوان پریشان، منظومهای کردی و شیعی از سده نهم». پایگاه خبری نسخ خطی (بساطین). 04 دی 1395. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک)[پیوند مرده] - ↑ ««ملا پریشان» کیست؟». ایسنا. ۲۰۱۴-۰۹-۲۸. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۲.
- ↑ مرکز دایرت المعارف بزرگ اسلامی نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/article/229417/%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D9%84%D8%B1
- ↑ ایرج کاظمی دلفانی (اردیبهشت ۱۳۷۳). «عرفان در قلمرو مشاهیر ادب لر». مجله تخصصی نور.
- ↑ "Mela Perîşan (1356-1431)". Kulturname-Ensîklopedya. Archived from the original on 23 April 2016.
- ↑ آبباریکی, حسینی; آرمان, سید (2021-08-23). "یافته های نوین در احوال و اشعار ملّا پریشان". پژوهشنامه ادبیات کردی. 7 (1): 1–21. doi:10.34785/J013.2021.485. ISSN 2645-3657.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ ۲۱٫۳ ۲۱٫۴ ۲۱٫۵ ۲۱٫۶ عبدالمحمد روحبخشان. «پریشان لُر». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ دایرت المعارف اسلامی نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/article/229417/%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D9%84%D8%B1
- ↑ مقدمه بر دیوان پریشان لر نویسنده: اسفندیار غضنفر ی امرایی
- ↑ مشاهیر لر نویسنده: ایرج کاظمی ج ۱ ص ۳۲۰
- ↑ نشانی=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/16944/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8-%D9%84%D8%B1?q=%D9%85%D9%84%D8%A7%20%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86&score=111.29403&rownumber=2
- ↑ علی نوری و احسان حیدری جمشیدی. «بررسی شعر عاشورایی فارسی در لرستان». مجله تخصصی نور.
- ↑ «دیوان شعر،سازمان اسناد کشور». بایگانیشده از اصلی در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۶. دریافتشده در ۱۷ مه ۲۰۱۶.
- ↑ «ملا پریشان | موسسه اندیشمند | 66492156 | چاپ کتاب | چاپ مقاله». اندیشمند. ۲۰۱۹-۰۹-۰۴. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۹-۰۶.
- ↑ پریشان عارف و شاعر قرن هشتم، اندیشمند
- ↑ http://andishmand.org/%D9%85%D9%84%D8%A7-%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D9%86-%D9%87%D8%B4%D8%AA%D9%85/
- ↑ سخن ملاپریشان[پیوند مرده]، اندیشمند
- غضنفری امرایی، اسفندیار، شرح کامل دیوان ملا پریشان، شاپورخواست، شابک: ۲_۳۶_۲۷۰۷_۹۶۴_۹۷۸
- خزانه دار، معروف، تاریخ ادبیات کرد، جلد دوم، نشر آراس، اربیل، ۲۰۰۲.
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بایگانیشده در ۲۶ اوت ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
- ملا پرشان شاعر لرستانی
- نام آوران لرستان
- ملا پریشان لرستانی،خبرگزاری مهر