ماه/بازنویسی: تفاوت میان نسخهها
جز ←شکلگیری |
جز ←شکلگیری: بهبو منبع |
||
خط ۶: | خط ۶: | ||
== شکلگیری == |
== شکلگیری == |
||
{{نوشتار اصلی|فرضیه برخورد بزرگ}} |
{{نوشتار اصلی|فرضیه برخورد بزرگ}} |
||
ماه ۴٫۵۱ میلیارد سال پیش،{{Efn|age}} نزدیک به ۶۰ میلیون سال پس از تشکیل منظومهٔ خورشیدی ایجاد شد. چندین سازوکار برای چگونگی پدید آمدن ماه پیشنهاد شدهاست<ref>{{cite journal |doi=10.1126/sciadv.1602365 |pmid=28097222 |pmc=5226643 |journal=[[Science Advances (journal)|Science Advances]] |date=2017 |volume=3 |issue=1 |title=Early formation of the Moon 4.51 billion years ago |last=Barboni |first=M. |author2=Boehnke, P. |author3=Keller, C.B. |author4=Kohl, I.E. |author5=Schoene, B. |author6=Young, E.D. |author7=McKeegan, K.D. |page=e1602365 |bibcode=2017SciA....3E2365B}}</ref> مانند جدا شدن ماه از پوستهٔ زمین در اثر [[نیروی گریز از مرکز]]<ref |
ماه ۴٫۵۱ میلیارد سال پیش،{{Efn|age}} نزدیک به ۶۰ میلیون سال پس از تشکیل منظومهٔ خورشیدی ایجاد شد. چندین سازوکار برای چگونگی پدید آمدن ماه پیشنهاد شدهاست<ref>{{cite journal |doi=10.1126/sciadv.1602365 |pmid=28097222 |pmc=5226643 |journal=[[Science Advances (journal)|Science Advances]] |date=2017 |volume=3 |issue=1 |title=Early formation of the Moon 4.51 billion years ago |last=Barboni |first=M. |author2=Boehnke, P. |author3=Keller, C.B. |author4=Kohl, I.E. |author5=Schoene, B. |author6=Young, E.D. |author7=McKeegan, K.D. |page=e1602365 |bibcode=2017SciA....3E2365B}}</ref> مانند جدا شدن ماه از پوستهٔ زمین در اثر [[نیروی گریز از مرکز]]<ref>{{Cite journal|last=Binder|first=A. B.|date=1974|title=On the Origin of the Moon by Rotational Fission|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/1974Moon...11...53B/abstract|journal=Moon|language=en|volume=11|pages=53|doi=10.1007/BF01877794|via=}}</ref> (که باید گردش اولیهٔ زمین بسیار قوی بوده باشد)،<ref name="BotM"/> نیروی جاذبهٔ ماه دیگری که پیشتر تشکیل شدهاست <ref>{{Cite journal|last=Mitler|first=H. E.|date=1975|title=Formation of an Iron-Poor Moon by Partial Capture, or: Yet Another Exotic Theory of Lunar Origin|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/1975Icar...24..256M/abstract|journal=Icarus|language=en|volume=24|pages=256|doi=10.1016/0019-1035(75)90102-5|via=}}</ref>(که برای آن باید [[اتمسفر زمین]] به طرز غیرمنطقی گسترش یافته باشد که انرژی ماه عبوری را [[برگشتناپذیری|هدر دهد]])،<ref name="BotM"/> تشکیل همزمان ماه و زمین از آغاز به صورت [[قرص برافزایشی]] (که نبود یا کمبود فلزها در ماه را نمیتواند توضیح دهد).<ref name="BotM"/> هیچکدام از این فرضیهها نمیتواند [[تکانه زاویهای]] بزرگ میان ماه و زمین را تأمین کند.<ref>{{cite journal |last=Stevenson |first=D.J. |title=Origin of the moon–The collision hypothesis |journal=[[Annual Review of Earth and Planetary Sciences]] |date=1987 |volume=15 |issue=1 |pages=271–315 |bibcode=1987AREPS..15..271S |doi=10.1146/annurev.ea.15.050187.001415}}</ref> |
||
[[File:Evolution of the Moon.ogv|thumb|فرگشت ماه]] |
[[File:Evolution of the Moon.ogv|thumb|فرگشت ماه]] |
||
فرضیهٔ پذیرفته{{#invoke:فاصله مجازی|zwnj|}}تر برای پدیداری ماه این است که سامانهٔ ماه-زمین پس از برخورد جِرمی به بزرگی [[مریخ]] (به نام [[تیا (سیاره)|تیا]]) با [[تاریخ زمین|زمین نخستین]] بوجود آمدهاست ([[فرضیه برخورد بزرگ]]). برخورد باعث شد جرمهایی از زمین کَنده و وارد مدار زمین شود سپس با گذشت سالها این جرمها یکپارچه شدند و ماه شکل میگیرد.<ref |
فرضیهٔ پذیرفته{{#invoke:فاصله مجازی|zwnj|}}تر برای پدیداری ماه این است که سامانهٔ ماه-زمین پس از برخورد جِرمی به بزرگی [[مریخ]] (به نام [[تیا (سیاره)|تیا]]) با [[تاریخ زمین|زمین نخستین]] بوجود آمدهاست ([[فرضیه برخورد بزرگ]]). برخورد باعث شد جرمهایی از زمین کَنده و وارد مدار زمین شود سپس با گذشت سالها این جرمها یکپارچه شدند و ماه شکل میگیرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=PSR Discoveries:Hot Idea: Origin of the Earth and Moon|نشانی=http://www.psrd.hawaii.edu/Dec98/OriginEarthMoon.html|وبگاه=www.psrd.hawaii.edu|بازبینی=2019-10-17|نویسنده=G. Jeffrey Taylor|کد زبان=en|تاریخ=1998-12-31}}</ref><ref>{{cite web |url=http://news.nationalgeographic.com/2015/04/150416-asteroids-scars-moon-formation-space/ |title=Asteroids Bear Scars of Moon's Violent Formation |date=16 April 2015 |publisher= |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161008160812/http://news.nationalgeographic.com/2015/04/150416-asteroids-scars-moon-formation-space/ |archivedate=8 October 2016}}</ref> |
||
پوستهٔ چهرهٔ دورتر ماه ۵۰ کیلومتر از چهرهٔ نزدیک تر ماه ضخیمتر است، پژوهشگران هنوز در این باره تحقیق می کنند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Inside the Moon {{!}} About the Moon|نشانی=https://moon.nasa.gov/about/what-is-inside-the-moon|وبگاه=Moon: NASA Science|بازبینی=2019-10-17}}</ref> |
پوستهٔ چهرهٔ دورتر ماه ۵۰ کیلومتر از چهرهٔ نزدیک تر ماه ضخیمتر است، پژوهشگران هنوز در این باره تحقیق می کنند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Inside the Moon {{!}} About the Moon|نشانی=https://moon.nasa.gov/about/what-is-inside-the-moon|وبگاه=Moon: NASA Science|بازبینی=2019-10-17}}</ref> |
نسخهٔ ۱۷ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۲۵
در این صفحه ماه را از ویکی انگلیسی و در قالب ویکیپروژهٔ بهبود مقالات پراهمیت ترجمه میکنیم. لطفاً چند نکته را در نظر داشتهباشید:
|
لید
نام و ریشهشناسی
شکلگیری
ماه ۴٫۵۱ میلیارد سال پیش،[الف] نزدیک به ۶۰ میلیون سال پس از تشکیل منظومهٔ خورشیدی ایجاد شد. چندین سازوکار برای چگونگی پدید آمدن ماه پیشنهاد شدهاست[۱] مانند جدا شدن ماه از پوستهٔ زمین در اثر نیروی گریز از مرکز[۲] (که باید گردش اولیهٔ زمین بسیار قوی بوده باشد)،[۳] نیروی جاذبهٔ ماه دیگری که پیشتر تشکیل شدهاست [۴](که برای آن باید اتمسفر زمین به طرز غیرمنطقی گسترش یافته باشد که انرژی ماه عبوری را هدر دهد)،[۳] تشکیل همزمان ماه و زمین از آغاز به صورت قرص برافزایشی (که نبود یا کمبود فلزها در ماه را نمیتواند توضیح دهد).[۳] هیچکدام از این فرضیهها نمیتواند تکانه زاویهای بزرگ میان ماه و زمین را تأمین کند.[۵]
فرضیهٔ پذیرفتهتر برای پدیداری ماه این است که سامانهٔ ماه-زمین پس از برخورد جِرمی به بزرگی مریخ (به نام تیا) با زمین نخستین بوجود آمدهاست (فرضیه برخورد بزرگ). برخورد باعث شد جرمهایی از زمین کَنده و وارد مدار زمین شود سپس با گذشت سالها این جرمها یکپارچه شدند و ماه شکل میگیرد.[۶][۷]
پوستهٔ چهرهٔ دورتر ماه ۵۰ کیلومتر از چهرهٔ نزدیک تر ماه ضخیمتر است، پژوهشگران هنوز در این باره تحقیق می کنند.[۸]
مشخصات فیزیکی
ساختار درونی
زمینشناسی سطح
ویژگیهای آتشفشانی
چرخش قمری
وجود آب
میدان گرانشی
میدان مغناطیسی
جو
گرد و خاک
وجود جو ضخیمتر در گذشته
فصلها
سامانهٔ زمین–ماه
احمدگفتگو ۱۴ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۰:۳۶ (UTC)
مدار
اندازهٔ نسبی
ماه از روی زمین
اثر کشندی
گرفتها
رصد و اکتشاف
پیش از پروازهای فضایی
با فضاپیما
قرن بیستم
مأموریتهای شوروی
مأموریتهای ایالات متحده
دههٔ ۲۰۰۰–۱۹۸۰
قرن بیستویکم
مأموریتهای تجاری پیشبینیشده
تأثیر انسانی
ستارهشناسی از روی ماه
ماه محلی مناسب برای استقرار تلسکوپها است[۱۰] چون فاصلهٔ آن بازمین کم است، نگرانی برای قوهٔ دید نجومی در آن وجود ندارد، دهانههای نزدیک قطبهای ماه بهطور دائمی تاریک و سرد بوده و برای تلسکوپهای فروسرخ سودمند و کاربردی هستند. رادیو تلسکوپهای مستقر در سوی دیگر ماه نیز در برابر تداخل با امواج رادیویی زمین محافظت میشوند.[۱۱] اگرچه خاک ماه برای بخشهای متحرک تلسکوپها مشکلاتی را ایجاد میکند، اما ترکیب نانولولههای کربنی و اپوکسی میتواند در ساخت آینههایی با قطر تا ۵۰ متر بهکار گرفتهشود.[۱۲] تلسکوپ سمتالرأس قمری با استفاده از مایع یونی با کمترین هزینه ساخته میشود.[۱۳]
در آوریل ۱۹۷۲ در مأموریت آپولو ۱۶ با استفاده از طیفسنج/دوربین فرابنفش دور طیفها و تصاویر نجومی متنوعی در طیف فرابنفش بهثبت رسید.[۱۴]
وضعیت حقوقی
با وجود این که سطحنشینهای لونا پرچمهای شوروی را بر روی ماه پراکنده کردهبودند، و پرچمهای ایالات متحده توسط فضانوردان آپولو بهطور نمادین در منطقهٔ فرودشان کاشته شدهبودند، اما هیچ کشوری ادعای مالکیت بر هیچیک از بخشهای سطح ماه را ندارد.[۱۵] روسیه، چین و ایالات متحدهٔ آمریکا هرسه عضو پیمان فضای بیرونی سال ۱۹۶۷ هستند،[۱۶] که بر پایهٔ آن، ماه و تمام فضای بیرونی بهعنوان قلمروی همهٔ بشریت شناخته شدهاند.[۱۵] این پیمان استفاده از ماه را به استفاده با اهداف صلحآمیز محدود کرده و استقرار تأسیسات نظامی و جنگافزارهای کشتارجمعی را صراحتاً منع کردهاست.[۱۷]
در سال ۱۹۷۹ پیمان ماه ایجاد شد تا بهرهبرداری از منابع ماه توسط هر یک از کشورها را محدود کند، اما این پیمان تا ماه نوامبر ۲۰۱۶ تنها توسط ۱۸ کشور به امضا رسیده و تصویب شدهبود که هیچیک از آنها مشغول برنامهٔ اکتشاف فضایی انسانی که راهاندازی آن بهعهدهٔ خودش بودهباشد نبوده و یا برنامهای برای اجرای آن نداشتهاست.[۱۸] گرچه چندین شخص حقیقی ادعای مالکیت بر بخشها یا کلیت ماه را داشتهاند، اما هیچیک از اینها معتبر و موثق در نظر گرفته نشدهاند.[۱۹][۲۰][۲۱]
در فرهنگ
اسطورهشناسی
تضاد نور میان ارتفاعات درخشانتر و دریاوارهای تاریک باعث خلق الگوهایی میشوند که از نظر فرهنگهای مختلف بهشکلهایی نظیر انسانی در ماه، خرگوش، بوفالو و اشکال دیگری دیده شدهاند. ماه در بسیاری از تمدنهای باستانی و ماقبل تاریخی دارای شخصیت یک خدای قمری و دیگر پدیدههای فراطبیعی بودهاست، و ترویج مناظر طالعبینی ماه امروزه نیز ادامه دارد.
در دین نیاهندواروپایی شخصیت خدای مذکری بهنام متنات[ب] به ماه نسبت داده شدهاست.[۲۲] سومریهای باستان معتقد بودند که ماه همان خدای نانا، پدر اینانا، ایزدبانوی سیارهٔ زهره، و اوتو، خدای خورشید بودهاست.[۲۳][۲۴] نانا بعداً با نام سین شناختهشد[۲۳][۲۴] و منحصراً به افسون و جادوگری ربط پیدا کرد.[۲۳] در اسطورهشناسی یونانی-رومی خورشید و ماه بهترتیب بهعنوان مرد و زن نمود یافتهاند (هلیوس/سل و سلنه/لونا).[۲۲] این سیر تکاملی منحصر به شرق دریای مدیترانه است،[۲۲] و در سنت یونان آثار یک خدای قمری مذکر در پیکرهٔ منلائوس حفظ شدهاست.[۲۲]
در شمایلنگاری بینالنهرینی هلال نماد اصلی نانا-سین بود.[۲۴] در هنر یونان باستان، سلنه، ایزدبانوی ماه، با یک هلال در پوشش سر خود تصویر شدهاست؛ آرایش این هلال به گونهای است که یادآور شاخ است.[۲۵][۲۶] چیدمان ماه و ستاره نیز به عصر برنز بازمیگردد، جایی که این نماد نمایانگر ترکیب خورشد و ماه، یا ماه و سیارهٔ زهره بودهاست. این نماد بهعنوان نشان آرتمیس و هکاته استفادهشد، و سپس بواسطهٔ حمایت هکاته، بهعنوان نماد بیزانتیوم مورد استفاده قرار گرفت.
در اواخر قرون وسطی، سنت نمادینی برای نمایش دادن خورشید و ماه با صورت شکل گرفت.
شقالقمر (به عربی: انشقاقالقمر) معجزهای است که به محمد نسبت داده شدهاست.[۲۷]
تقویم
جنون
یادداشتها
پانویس
یادکردها
- ↑ Barboni, M.; Boehnke, P.; Keller, C.B.; Kohl, I.E.; Schoene, B.; Young, E.D.; McKeegan, K.D. (2017). "Early formation of the Moon 4.51 billion years ago". Science Advances. 3 (1): e1602365. Bibcode:2017SciA....3E2365B. doi:10.1126/sciadv.1602365. PMC 5226643. PMID 28097222.
- ↑ Binder, A. B. (1974). "On the Origin of the Moon by Rotational Fission". Moon (به انگلیسی). 11: 53. doi:10.1007/BF01877794.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref>
غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامBotM
وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Mitler, H. E. (1975). "Formation of an Iron-Poor Moon by Partial Capture, or: Yet Another Exotic Theory of Lunar Origin". Icarus (به انگلیسی). 24: 256. doi:10.1016/0019-1035(75)90102-5.
- ↑ Stevenson, D.J. (1987). "Origin of the moon–The collision hypothesis". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 15 (1): 271–315. Bibcode:1987AREPS..15..271S. doi:10.1146/annurev.ea.15.050187.001415.
- ↑ G. Jeffrey Taylor (1998-12-31). "PSR Discoveries:Hot Idea: Origin of the Earth and Moon". www.psrd.hawaii.edu (به انگلیسی). Retrieved 2019-10-17.
- ↑ "Asteroids Bear Scars of Moon's Violent Formation". 16 April 2015. Archived from the original on 8 October 2016.
- ↑ «Inside the Moon | About the Moon». Moon: NASA Science. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۷.
- ↑ "NASA - Ultraviolet Waves". Science.hq.nasa.gov. 27 September 2013. Archived from the original on 17 October 2013. Retrieved 7 October 2019.
- ↑ Takahashi, Yuki (September 1999). "Mission Design for Setting up an Optical Telescope on the Moon". California Institute of Technology. Archived from the original on 6 November 2015. Retrieved 7 October 2019.
- ↑ Chandler, David (15 February 2008). "MIT to lead development of new telescopes on moon". MIT News. Archived from the original on 4 March 2009. Retrieved 7 October 2019.
- ↑ Naeye, Robert (6 April 2008). "NASA Scientists Pioneer Method for Making Giant Lunar Telescopes". Goddard Space Flight Center. Archived from the original on 22 December 2010. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ Bell, Trudy (9 October 2008). "Liquid Mirror Telescopes on the Moon". Science News. NASA. Archived from the original on 23 March 2011. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ "Far Ultraviolet Camera/Spectrograph". Lpi.usra.edu. Archived from the original on 3 December 2013. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ "Can any State claim a part of outer space as its own?". United Nations Office for Outer Space Affairs. Archived from the original on 21 April 2010. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ "How many States have signed and ratified the five international treaties governing outer space?". United Nations Office for Outer Space Affairs. 1 January 2006. Archived from the original on 21 April 2010. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ "Do the five international treaties regulate military activities in outer space?". United Nations Office for Outer Space Affairs. Archived from the original on 21 April 2010. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ "Agreement Governing the Activities of States on the Moon and Other Celestial Bodies". United Nations Office for Outer Space Affairs. Archived from the original on 9 August 2010. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ "The treaties control space-related activities of States. What about non-governmental entities active in outer space, like companies and even individuals?". United Nations Office for Outer Space Affairs. Archived from the original on 21 April 2010. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ "Statement by the Board of Directors of the IISL On Claims to Property Rights Regarding The Moon and Other Celestial Bodies (2004)" (PDF). International Institute of Space Law. 2004. Archived from the original (PDF) on 22 December 2009. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ "Further Statement by the Board of Directors of the IISL On Claims to Lunar Property Rights (2009)" (PDF). International Institute of Space Law. 22 March 2009. Archived from the original (PDF) on 22 December 2009. Retrieved 8 October 2019.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ ۲۲٫۳ Dexter, Miriam Robbins (1984). "Proto-Indo-European Sun Maidens and Gods of the Moon". Mankind Quarterly. 25 (1 & 2): 137–144.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ ۲۳٫۲ Nemet-Nejat, Karen Rhea (1998), Daily Life in Ancient Mesopotamia, Daily Life, Greenwood, p. 203, ISBN 978-0-313-29497-6
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ Black, Jeremy; Green, Anthony (1992). Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary. The British Museum Press. p. 135. ISBN 978-0-7141-1705-8.
- ↑ Zschietzschmann, W. (2006). Hellas and Rome: The Classical World in Pictures. Whitefish, Montana: Kessinger Publishing. p. 23. ISBN 978-1-4286-5544-7.
- ↑ Cohen, Beth (2006). "Outline as a Special Technique in Black- and Red-figure Vase-painting". The Colors of Clay: Special Techniques in Athenian Vases. Los Angeles: Getty Publications. pp. 178–179. ISBN 978-0-89236-942-3.
- ↑ "Muhammad." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online, p.13