پیرانشهر: تفاوت میان نسخهها
. |
manba |
||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
|شهرستان= پیرانشهر |
|شهرستان= پیرانشهر |
||
|بخش= |
|بخش= |
||
|نامهایدیگر= بهشت ايران زمین <ref>[http://www.president.ir/fa/504 پایگاه اطلاعرسانی ریاستجمهوری اسلامی ایران - - سخنراني در ديدار عمومي با مردم شهرستان پيرانشهر<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> |
|||
|نامهایقدیمی= |
|نامهایقدیمی= |
||
|سالشهرشدن= |
|سالشهرشدن= |
نسخهٔ ۱۰ ژانویهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۰۲:۲۶
پیرانشهر | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | آذربایجان غربی |
شهرستان | پیرانشهر |
مردم | |
جمعیت | ۱۱۵٬۰۰۰ نفر [۱] |
اطلاعات شهری | |
شهردار | مهندس فاروق مصطفی پور |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۴۴۴ |
پیرانشهر یکی از شهرهای کردنشین استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان پیرانشهر در شمالغربی ایران است.
پیرانشهر به دلیل داشتن سنگهای گرانیت دارای شهرت جهانی است. ذخایر شناخته شده سنگهای گرانیت این شهر چهار میلیون تن برآورد میشود که به لحاظ تنوع رنگ و طرح استحکام در ایران و جهان منحصر بفرد است. [۲] [۳]. سینیتهای سبز پیرانشهر در نوع خود در دنیا منحصر به فرد هستند و یک توده کوچک مشابه آن در کشور ایتالیا وجود دارد به طوریکه اجازه استخراج به آن داده نشده و در موزه ایتالیا نگهداری میشود.[۴] [۵] شهرستان پيرانشهر پس از منطقه لرستان به عنوان دومين منطقه داراى معادن سنگ گرانيت کشور شناخته شده است. [۶]
شهر پیرانشهر به دلیل داشتن ۶۰۰میلی متر بارندگی در سال از زیباترین و سرسبزترین شهرهای کشور بشمار میرود.[۷]این شهر بدلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیت جمهوری اسلامی با کشور عراق و دیگر کشورهای حوزه دریای مدیترانه، یکی از بزرگترین مراکز تجارت خارجی در جمهوری اسلامی ايران است.[۸]
شهر پیرانشهر هر چند فاقد نقطه صفر مرزي بوده ولي واقع شدن در نزديك نوار مرزي ، پیرانشهر را در وضعيتى ويژه قرارداده است که همواره مورد توجه دولت هاي مختلف در طول تاريخ بوده است يعنى باتوجه به جايگاهى که پیرانشهر در مرز ایران و عراق داشته، يک موقعيت سوق الجيشى و استراتژيک مهم تلقى مى شده است و به همين دليل از ديرباز نيز يکى از پايگاه هاي مهم در کشور ايران بوده است.[۹] پیرانشهر دارای یک فرودگاه نظامی نیز هست.[۱۰] [۱۱] [۱۲]
این شهر در منطقه ای کوه پایه ای (کوههای زاگرس) قرار گرفته از شمال غربی با سیاه کوه (ارتفاع : ح 450 ، 3 متر) و از جنوب غربی با کوه شیخان (ارتفاع : ح 051 ، 3 متر) احاطه شده است.رود زیبای لاون (لاوین) در مشرق شهر جریان دارد.[۱۳]
آب و هوای پیرانشهر سرد با تابستانی معتدل می باشد [۱۴]
در حوزه شهرستان پيرانشهر تعداد 113 تپه تاريخي تو سط كارشناسان نمايندگي ميراث فرهنگي اين شهرستان شناسايي و به ثبت سازمان رسيده است كه اين امر حاكي از تاريخي بودن منطقه و شكل گيري و وجود تمدنهاي نيرومند ودرخشان قبل از اسلام مانند تمدن ماننا ، پارسوا ، اورارتو ، مادها ، زاموا و تمدن اسلامي مي باشد.[۱۵]
پیرانشهر یک شهر بزرگ تجاری و اقتصادی است[۱۶] و داراي مجتمع هاي تجاري زياده بوده كه دراين زمينه نيز گردشگران زيادي را به خود جذب كرده است .[۱۷]
وجه تسمیه
برخی نام پیرانشهر را اخذ شده از پیران پسر ویسه، می دانند. پیران پسر ویسه، در شاهنامه پهلوان و سپهسالار افراسیاب است. وی در پایان جنگ دوازده رخ به دست گودرز به قتل میرسد. با اینکه پیران از تورانیان است شخصیتی تماماً منفی نیست و در طول شاهنامه کارهای نیک زیادی از وی سر میزند. [۱۸]
مردمشناسی
بر پایه سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت این شهر برابر با ۱۱۵ هزار نفر بوده است [۱۹] [۲۰].زبان رایج در این شهر کردی است. مردم این شهر به زبان کردی, لهجه سورانی و زیرلهجه مکریانی تکلم مینمایند ولی در مدارس و دانشگاهها به زبان رسمی کشور ایران ( فارسی ) تحصیل می کنند. اما توضیح درس به زبان مادری است.
نرخ رشد جمعيت پيرانشهر سالانه ۱٫۸ درصد است و بيشترين ميانگين نرخ رشد جمعيت استان آذربایجان غربی مربوط به پيرانشهر است[۲۱] جمعیت شهر پیرانشهر بین فاصله سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۹۰ به بیشتر از حد مضاعف (دو برابر) رسیده است و این روند رشد جمعیت ادامه دارد.[۲۲]
شهر پیرانشهر یک شهر مهاجرپذیر میباشد.اکثر مهاجران از شهرهای دیگر استان به ویژه شهر نقده به این شهر مهاجرت کرده اند. به طوری که ۲۵۰۰ نفر نقده ای در پیرانشهر توطن گزیده اند و رغبتی هم به بازگشت به شهر خودشان نشان نمی دهند[۲۳].البته به نظر برخی تعداد آنها بیشتر از این می باشد. پیرانشهر کمترین نرخ بیکاری را در استان آذربایجان غربی دارد.[۲۴]
دین و مذهب
مردم پیرانشهر هم بعنوان بخشی از جامعه کردی پس از آنکه با شور تمام در برابر حملات سپاهیان اسلام مقاومت به خرج دادند با حفظ بسیاری از سنن به دین اسلام گرویدند. اکنون بیشتر مردم امروزی ساکن پیرانشهر حدود ۹۳/۹۹ درصد مسلمان و سنی مذهب شافعی می باشند. مسلمان شیعه مذهب و سایر ادیان به ندرت در آن یافت میشود. [۲۵]
پیشینهٔ تاریخی
آثار به جا مانده در این شهر، نشان دهنده وجود مدنیت و فرهنگ و جامعه پویا دراین منطقه بودهاست و حداقل به طور وضوح شاهد حیات اجتماعی از ۶ هزار سال پیش به این سو در این منطقه بودهاست.
آثار برجای مانده از دژهای صخرهای در دهستان منگور غربی از توابع شهرستان پیرانشهر، دیرینگیاین منطقه را به هزارهٔ ۲قم میرساند. بررسی بقایای دژ مسکونی (قلات شـاه) که بـر فراز کـوهلندی شیخان, یکیاز بلندیهـای شهرستان پیـرانشهر واقع شـدهاست، آشکار میسازد که نخستین سنگ بنای این دژ عظیم و شگفتآور در اوایل هزارهٔ نخست قم بهوسیلهٔ اقوام محلی پایهگذاری شده، و سپس در دورهٔ مادها توسعه یافتهاست. [۲۶]در سدهٔ ۹قم شهرستان پیرانشهر کنونی در قلمرو دولت ماننا قرار داشت. سرمین ماننا به سبب وضع نظامی خود و همسایگی با دولتهای بزرگ اورارتو و آشور بارها در کشمکشهای میان آن دو قدرت دست به دست گشت؛ چنانکه سارگن دوم در لشکرکشی هشتم خود به ماننا و اورارتو از مناطقی که امروزه پیرانشهر و پسوه خوانده میشوند، به دژ ماننایی «سینی هینو»، واقع بر سر راه پسوه ـ پیرانشهر، رسید.
برخی از محققان، نام پسوهٔ امروزی را برگرفته از «پارسوآ» که در اقصای غربی خاک ماد قرار داشتهاست، میدانند. احتمالاً شهر بَسْوی که یاقوت حموی در سدهٔ ۷ق آن را در نزدیکی خان خاصبک و در زمرهٔ شهرهای آذربایجان یاد کرده، و حمدالله مستوفی در سدهٔ ۸ق آن را یکی از ۴ شهرِ تومانِ مراغه برشمرده، همان پسوهٔ امروزی باشد. به گزارش همو بسوی شهری با حقوق دیوانی ۲۵ هزار دینار بوده، و در آن غله و انگور و اندک میوهای به عمل میآمدهاست. ظاهراً خان خاصبکی که یاقوت حموی همانجا بسوی را در نزدیکی آن یاد کردهاست، همان پیرانشهر امروزی باشد.[۲۷] [۲۸]
روایات سامی که در قرآن هم متجلّی شده نام کوتیان و کوه آنان یعنی جودی (کوتی) را در این منطقه و حوالی آن جستجو میکردهاند. کوهی که اکنون به نام جودی نامیده میشود کمی دورتر از این منطقه ودرغرب آنجا، در شمال موصل واقع شدهاست. این کوه اساطیری در اسطورهً بابلی اوتناپیشتیم نیسیر نامیده شده و آشوریان آن را با کوه شیخان یا کندی شیخان در جنوب پیرانشهر مطابق میدانستهاند.[۲۹]
کارخانه قند
این کارخانه درسال ۱۳۴۷ توسط شرکت بلژیکی اوکماس و از طریق وزارت صنایع در ۵ کیلومتری جاده پیرانشهر-نقده واقع در استان آذربایجان غربی احداث شد، و طی سالهای فعالیت خود، با استفاده از توانمندیهای موجود از ظرفیت ۱۰۰۰ تن به ۲۵۰۰ تن چغندر در روز توسعه یافتهاست. محصول تولیدی این واحد ۳۰٬۰۰۰ تن شکر سفید و ۳ میلیون لیتر الکل طبی و ۱۵٬۰۰۰ تن تفاله خشک در سال میباشد. کارخانه قند پیرانشهر با جذب ۳۶۵ هزار تن چغندرقند، مقام دوم بیشترین چغندر تحویلی را در کشور کسب کرده است[۳۰]
برخی از محلات پیرانشهر
محلهها و معابر اصلی شهر پیرانشهر |
---|
پارک بزرگ شهر، خیابان خمینی، کهنهخانا، بازار سیگارفروشان، کمربندی، شهرک فرهنگیان ۱ و ۲ و ۳ و ۴، قدس، پاداش، کوی کارکنان دولتA ، B ،c، شهرک منگوری، کوی شهید عبدالهی، ایثارگران، باغ رمضان، زرگتن، محله مسجدجامع قدیم، کوی نور، کوی جیژنی، منطقه شریعتی، محله مسجد حاج شفیع، پشت آشیانه شهرداری، بالاشهر، قبرستان زرگتن و قیزقپان، حمدی میرزای، مام خلیل، منطقه پیران، منطقه منگور، شین آباد، انتظاری، آزادگان، هواشناسی، دلارآباد، نیروگاه، طه زاده، گراو، پشت فرمانداری، آزادگان، چهایارنبی، روبروی کارگاه سیدبرایم، کوی قپان، سیدقطب غربی، منطقه سیداباد، مام کریم |
مساجد شیعیان
پیرانشهر دارای دو مسجد مخصوص شیعیان به نامهای مسجد امام حسین و مسجد صاحب الزمان است که در مراسمهای مذهبی مورد استفادهٔ شعیان ساکن در پیرانشهر مانند نیروهای نظامی و انتظامی و کارمندان غیر بومی شیعه مذهب آفرادی که محل کارشان در پیرانشهر است قرار میگیرد. مسجد صاحب الزمان فقط در ایام محرم باز میشود.
دانشگاهها
افراد برجسته وابسته به پیرانشهر
- شیخ شمس الدین برهانی از مشاهیر علم و عرفان کردستان [۳۳]
- ادیب زندی ادیب زندی فرزند ملا صدیق فرزند خلیفه عبدالرحمن زندی در سنه 1291 ه. ق در دهکده شاه ولی از توابع پیرانشهر تولد یافته از شاگردان وفایی است . گذشته از ادبیات با طب قدیم نیز آشنایی داشته و در صنعت نجاری و آسیابانی هم سررشته داشته است. به زبان فارسی و عربی و کردی دیوان شعر دارد و دیوان وی در عراق به چاپ رسیده است.
- فدایی لاهیجانی شاعر باذوق و توانا و از مقربان دربارشاه اسماعیل اول صفوی فرزند شمس الدین محمد است. فدایی که او را شیخ زاده خوانده اند ، فرزند شمس الدین محمد است و اهل لاجان. تاریخ مشاهیرکرد جلد اول ص.149
- کمال الدین مدرسی مترجم و زبانشناس, استاد مسلم زبان و ادب عربی و مولف شرح معلقات است.
- عبدالسلام مدرسی مترجم مثنوی مولوی به زبان کردی
- خالد سلیمان آذر زبانشناس و مترجم از عربی به فارسی و کردی
- ماموستا ملا عبدالله كاتب (فنائي) - تالیفات این بزرگوار: ترجمه ی کتاب ریال المشتاقین به زبان عربی, دعوه الطریقه لطالب الحقیقه, به لگه نامه(بحث تصوف), مقدمه بر دیوان حضرت شیخ عثمان سراج الدین, دیوان ناله ی دل وداخی گه ل ,دیوان فنایی(اشعاری که ایشان در عشق حقیقی خود به حضرت شیخ داشته اند
- حاج ملا عبدالله ولزی از علما و عرفای کردستان
- ملا علی ولزی از علما و عرفای کردستان
- ملا محمد امین ولزی از علما و عرفای کردستان «عقلمند ـ بخش مشاهیر پیرانشهر » . « مردوخ کردستانی . مشاهیر کردستان »
- حمزه قادري وشوکار ملی پوش پیرانشهری، با قهرمانی در مسابقات بینالمللی استونی استعداد و قدرت جوانان ایرانی را به رخ جهانیان کشید.قادری نمایندهی وزن ۹۰+ کیلوگرم ایران برای رسیدن به مقام قهرمانی، تمامی حریفان قدرتمند اروپایی خودرا که از کشورهای استونی، روسیه، لتونی و اسپانیا بودند، یکی پس از دیگری با شکست بدرقه نمود و در نهایت مدال طلای این دوره از بازیها را بر گردن آویخت.این ورزشکار ملیپوش پیرانشهری یکی از سه نفر نمایندهی آذربایجان غربی در تیم منتخب ایران بود که از دو نفر دیگر بهتر ظاهر شد و ووشوکار میاندوآبی نیز مدال نقره گرفت؛ اما نفر سوم که از ارومیه بود موفق به کسب مدال در این مسابقات نشد.حمزه قادری که قبلاً هم افتخارات زیادی برای استان آذربایجان غربی کسب نموده بود و 9 مقام قهرمانی کشور را نیز در کلکسیون افتخارات ورزشی خود دارد، روز پنجشنبه 24 آذرماه 90 در میان استقبال گسترده و چشمگیر ورزشکاران و مردم ورزشدوست پیرانشهر به زادگاهش بازگشت [۳۴] [۳۵] [۳۶]
- مهندس معروف خلیلی استاد دانشگاه و رییس دانشگاه پیام نور مهاباد [۳۷]
- بهرام یوسفی هنرمند در زمینه گرافیک و نقاشی
- آسو, خواننده کشور فنلاند و برنده برنامه تلوزیوینی Big Brother برادر بزرگ در سال ۲۰۰۹ [۳۸]
آب و هوا
آب و هوای شهر در ناحیه شمالی؛ آب و هوای نسبتاً سرد و در نواحی جنوبی معتدل کوهستانی است و دارای فلاتهای مرتفع و خشک و دشتهای حاصلخیز؛ است. پیرانشهر تحت دو عامل بارز خشکی تابستان و سرمای زمستان کوهستانها قرار دارد. بخش وسیعی از شهر در شرایط آب و هوای کوهستانی سرد و مدیترانهای با باران بهاره قرار دارد. آب و هوای پیرانشهر در تجزیه خاک، رویش گیاه، گسترش علفزار، شرایط مساعد توسعه دیمزار، مناطق و معیشت شبانی و گلهداری و گسترش جنگل و باغداری نقشی تعیین کننده دارد. میزان بارندگی در پیرانشهر از غرب به شرق کاهش مییابد. دلیل این امر وجود دیواره کوهستانی ناحیه است که از نفوذ جریانهایی که از غرب به فلات وارد میشود جلوگیری میکند.
وضعیت اقتصادی
بازارچه مرزی پیرانشهر با مسافت پنج کیلومتری از خاک عراق ، دارای بازارچه رسمی مرزی به نام حاج عمران می باشد. صادرات و واردات بازرگانی از طریق این بازارچه به عنوان یکی از بزرگترین منبع د رآمد استان و شهرستان می باشد.
وقایع
از رویدادهای مهم این منطقه در دهههای اخیر، اشغال آن در جنگ جهانی اول، توسط نیروهای عثمانی است. عثمانیها با تحریک عشایر کرد منطقه بر ضد حکومت مرکزی، به تثبیت وضع خود پرداختند، اما با شکست نیروهای متحدین در جنگ، عثمانیها به ناچار مناطق اشغالی ایران را تخلیه کردند.همچنین استقرار واحدهایی از لشکر ارومیه در این شهر پس از شهریور ۱۳۲۰ در جریان هجوم ارتش شوروی به ایران بود.[۳۹]
موقعیت جغرافیایی
به دلیل موقعیت سوق الجیشی خاص منطقه (نزدیکی به مرز) پادگانهایی در پیرانشهر مانند پادگان جلدیان پادگان پیرانشهر و پادگان بزرگ پسوه احداث شدهاست.
شهر دارای دو بافت معماری قدیم و جدید است. بافت قدیمی شهر که در دامنه کوه جای دارد دارای ساختمانهایی از گل و خشت است و بافت جدید شهر که در دشت واقع است ساختمانهایی امروزی دارد. دو محله کهنه خانه و زرگتن که امروزه از محلههای قدیمی شهر محسوب میشوند در گذشته دو آبادی بودهاند.
کاردبرد دیگر
كتاب خاطرات «از پرشين هتل تا پيرانشهر» نورعلي غريبي جانباز اراكي به عنوان يكي از برگزيدگان يازدهمين دوره جشنواره كتاب سال دفاع مقدس انتخاب شده است.[۴۰] [۴۱]
تیم فوتبال
تیم فوتبال جوانان شهرداری پیرانشهر در مسابقات فوتبال جوانان استان آذربایجان غربی، به عنوان قهرمان استان به مسابقات قهرمانی کشور راه یافته است.
تیم فوتبال جوانان شهرداری پیرانشهر» با درخشش خیرهکنندهی خود در مسابقات فوتبال جوانان استان آذربایجان غربی موفق شد، با پشت سرگذاشتن تمامی حریفان مرحلهی مقدماتی و نهایی خود، به مقام قهرمانی دست پیدا کند و بهعنوان نمایندهی استان در مسابقات فوتبال جوانان کشور حاضر شود.[۴۲]
با کسب این مقام، تیم جوانان شهرداری پیرانشهر به عنوان نمایندهی فوتبال استان در مسابقات قهرمانی جوانان کشور که پس از قرعهکشی بهوسیلهی فدراسیون فوتبال ایران و تعیین میزبان مسابقات اواخر سال جاری برگزار میشود، شرکت میکند.[۴۳]
فاصله پیرانشهر از مراکز استانها
- ارومیه ۱۱۵
- اراک ۷۲۷
- اردبیل ۵۱۵
- اصفهان ۱۰۱۴
- اهواز ۱۰۱۰
- ایلام ۷۰۷
- بجنورد ۱۴۸۷
- بندر بوشهر ۱۴۹۵
- بندر عباس ۱۹۷۲
- بیرجند ۲۰۷۸
- تبریز ۲۹۶
- تهران ۷۷۴
- خرم آباد ۸۱۴
- رشت ۸۰۳
- زاهدان ۲۲۰۵
- زنجان ۴۵۵
- ساری ۱۰۴۱
- سمنان ۱۰۱۰
- سنندج ۳۸۷
- شهرکرد ۱۱۱۹
- شیراز ۱۵۰۰
- قزوین ۶۳۰
- قم ۸۴۰
- کاشان ۹۵۴
- کرج ۷۴۰
- کرمان ۱۶۷۶
- کرمانشاه ۵۲۳
- گرگان ۱۱۷۱
- مشهد ۱۶۶۸
- همدان ۵۵۱
- یاسوج ۱۳۱۴
- یزد ۱۳۱۵
منابع
- ↑ جمعیت شهرهای ایران
- ↑ معادن و سنگهای کشور
- ↑ سنگهای منحصرد به فرد پیرانشهر
- ↑ سایت خبری رکنیوز
- ↑ موقعیت پیرانشهر
- ↑ GSI.ir - - اخبار و رويدادها - شهرک صنعتى سنگ در پيرانشهر احداث خواهد شد
- ↑ وضعیت آب و هوای
- ↑ پيرانشهر
- ↑ امکانات
- ↑ Khaneh Airport Map | Iran Airports
- ↑ Khaneh Airport (KHA) Details - Iran
- ↑ OITH - Piranshahr [Khaneh], IR - Location - Great Circle Mapper
- ↑ مختصات جفرافیایی
- ↑ حوزه نظارت گمرکات آذربایجان غربی > منوی عمودی > اطلاعات گمرکات استان > گمرک پیرانشهر
- ↑ http://www.piranshahr.com/articles.php?article_id=10
- ↑ وضعیت اقتصادی پیرانشهر
- ↑ سایت رسمی پیرانشهر
- ↑ فروشگاه لوازم آرایشی و بهداشتی و لامپ کم مصرف شرکت آزفنداک تجارت
- ↑ جمعیت
- ↑ http://world-gazetteer.com/wg.php?x=1325769511&men=gpro&lng=en&des=gamelan&geo=-4982&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500
- ↑ FarsNewsAgency - خبرگزاري فارس
- ↑ http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&geo=-1904&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&geo=456142513
- ↑ جمعیت شناسی نقده
- ↑ نرخ بیکاری شهرهاپیرانشهر کمترین نرخ بیکاری را در استان آذربایجان غربی دارد
- ↑ سایت رسمی پرتال آذربیجان غربی
- ↑ دانره المعارف بزرگ اسلامی - پیرانشهر
- ↑ Encyclopaedia Islamica Foundation. بنیاد دائره المعارف اسلامی
- ↑ دانره المعارف بزرگ اسلامی - پیرانشهر
- ↑ نیاکان باستانی کردها و لرها و ترکهای آذربایجان | تاریخ ما
- ↑ [۱]
- ↑ دانشگاه آزاد اسلامی پیرانشهر
- ↑ http://www.ppnu.ac.ir/
- ↑ http://mahabad.irib.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=628&Itemid=319
- ↑ پرتال اطلاع رساني و فرهنگ سازي فدراسيون ووشو
- ↑ مدال طلای مسابقات بینالمللی استونی برگردن ووشوکار جوان پیرانشهری | پایگاه اطلاع رسانی اصلاح
- ↑ شركت شگفتي سازان پيرانشهر
- ↑ http://www.unp.ir/news_12790.htm
- ↑ Big Brother 5 Finland
- ↑ Encyclopaedia Islamica Foundation. بنیاد دائره المعارف اسلامی
- ↑ روزنامه كيهان86/10/26: كتاب جانباز 70درصد اراكي برگزيده جشنواره شد
- ↑ مراسم گراميداشت سي امين سالگشت هفته دفاع مقدس در اراك برگزارشد
- ↑ شهرداری پيرانشهر قهرمان فوتبال جوانان استان شد
- ↑ با کسب مقام قهرمانی استان: فوتبالیستهای جوان پیرانشهری به مسابقات قهرمانی کشور راه یافتند | پایگاه اطلاع رسانی اصلاح