توسکا: تفاوت میان نسخهها
جز ربات: حذف میانویکی موجود در ویکیداده: ۷۳ میانویکی |
|||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
== نام == |
== نام == |
||
در [[فرهنگ دهخدا]]، توسکا به صورت «توسه» و «توسِکا» (به کسر سین) آورده شدهاست.<ref name="loghatnaameh">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-621977ec55ca49998269c31580077e94-fa.html| عنوان = مدخل «توسکا»| تاریخ بازدید = ۶ مه ۲۰۱۱| نویسنده = [[علیاکبر دهخدا]] و دیگران| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = | سال = | ماه = | قالب = اچتیامال| اثر = | ناشر = | صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> این در حالی است که امروزه نام این درخت با س ساکن تلفظ میشود: توسْکا. نام این درخت در [[گیلان]] و [[لاهیجان]] «توسه» (در لاهیجان سیاهتوسه و سفیدتوسه)، در [[رودسر]] «توسا» و در [[گرگان]] و [[مازندران]] «توسکا» (در [[شهرستان نور|نور]]: تسکا) است. در مناطقی مانند [[آستارا]]، [[طالش]] و [[طالقان]] این درخت «رازدار» (یا رزدار) نام دارد<ref name="4msee"/> که «دار» در زبانهای این مناطق به معنی «درخت» است (و توجه شود به ترکیب «دار و درخت» در فارسی امروز) |
در [[فرهنگ دهخدا]]، توسکا به صورت «توسه» و «توسِکا» (به کسر سین) آورده شدهاست.<ref name="loghatnaameh">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-621977ec55ca49998269c31580077e94-fa.html| عنوان = مدخل «توسکا»| تاریخ بازدید = ۶ مه ۲۰۱۱| نویسنده = [[علیاکبر دهخدا]] و دیگران| نشانی نویسنده = | نویسندگان دیگر = | تاریخ = | سال = | ماه = | قالب = اچتیامال| اثر = | ناشر = | صفحه = | زبان = فارسی| نشانی بایگانی = | تاریخ بایگانی = | نقل قول =}}</ref> این در حالی است که امروزه نام این درخت با س ساکن تلفظ میشود: توسْکا. این نام ریشه در طبری باستان دارد. پسوند «-کا» در طبری برابر با «-ک» در فارسی است. نام این درخت در [[گیلان]] و [[لاهیجان]] «توسه» (در لاهیجان سیاهتوسه و سفیدتوسه)، در [[رودسر]] «توسا» و در [[گرگان]] و [[مازندران]] «توسکا» (در [[شهرستان نور|نور]]: تسکا) است. در مناطقی مانند [[آستارا]]، [[طالش]] و [[طالقان]] این درخت «رازدار» (یا رزدار) نام دارد<ref name="4msee"/> که «دار» در زبانهای این مناطق به معنی «درخت» است (و توجه شود به ترکیب «دار و درخت» در فارسی امروز) |
||
== بومشناسی == |
== بومشناسی == |
نسخهٔ ۷ ژوئن ۲۰۱۳، ساعت ۰۹:۵۴
توسکا | |
---|---|
ردهبندی علمی | |
فرمانرو: | گیاهان |
دسته: | گیاهان گلدار |
رده: | دولپهایها |
راسته: | راشسانان |
تیره: | غان |
سرده: | توسکا |
گونه: | Alnus |
نام دوبخشی | |
Alnus serrulata |
توسکا، توسه یا رازدار (رزدار) نام گونهای از درختها و درختچههای جنگلی از خانوادهٔ غان است. این درخت از نوع گیاهان خزانکننده است و بهوسیلهٔ باد گردهافشانی میکند.[۱] در دنیا بیش از ۳۰ نوع از گونهٔ توسکا وجود دارد که تنها دو نوع از آن با نامهای توسکای ییلاقی (سردسیر) و توسکای قشلاقی (گرمسیر) در ایران رشد میکنند[۲] که عمر آنها معمولاً تا ۱۰۰ سال است و رشد نهایی آنها در ۵۰ سالگی قطع میشود.[۳] توسکا درختی رطوبتپسند به شمار میرود؛ بدین معنی که دارای قدرت جذب آب بسیار زیادی است و در زمینهای مرطوب و یا باتلاقی دارای رشدی سریع میباشد.[۴]
نام
در فرهنگ دهخدا، توسکا به صورت «توسه» و «توسِکا» (به کسر سین) آورده شدهاست.[۵] این در حالی است که امروزه نام این درخت با س ساکن تلفظ میشود: توسْکا. این نام ریشه در طبری باستان دارد. پسوند «-کا» در طبری برابر با «-ک» در فارسی است. نام این درخت در گیلان و لاهیجان «توسه» (در لاهیجان سیاهتوسه و سفیدتوسه)، در رودسر «توسا» و در گرگان و مازندران «توسکا» (در نور: تسکا) است. در مناطقی مانند آستارا، طالش و طالقان این درخت «رازدار» (یا رزدار) نام دارد[۱] که «دار» در زبانهای این مناطق به معنی «درخت» است (و توجه شود به ترکیب «دار و درخت» در فارسی امروز)
بومشناسی
توسکا بومی قارهٔ اروپا و جزایر بریتانی است.[۶] محل رشد توسکا معمولاً در مناطق پر آب، مانند حاشیهٔ رودخانهها و سواحل، و همچنین حاشیهٔ جنگلهاست و داخل جنگل به ندرت رشد میکند.[۳] این درختان در تمامی کرهٔ زمین موجود هستند و دامنهٔ انتشار آنها از ژاپن به سمت آسیای شرقی و شمال هیمالیا و سپس درون اروپا و شمال آفریقا ادامه دارد. در قارهٔ آمریکا نیز از شمال قاره و بخش شرقی کانادا، آنتاریو به سمت غرب و سپس جنوب و منطقهٔ غربی آمریکای جنوبی و رشتهکوه آند و نیز در شیلی پراکندهاند.[۷]
این گونه فقط در بخش شمالی ایران وجود دارد و در جنگلهای مازندران و گرگان و گیلان، مناطق جنگلی طالقان، لاهیجان، آستارا و طالش که همه دارای خاکی مرطوب هستند، رشد میکند.[۸]
ویژگیها
ارتفاع درختچههای تیرهٔ توسکا معمولاً کم است، اما در شرایط ایدهآل و مناسب (مانند زیاد بودن درجهٔ مرطوبی خاک و غنی بودن آن) ارتفاع آن تا ۲۱ متر نیز میرسد.[۶]
برگها در این گونه، بیضی و مدور، با پایهای گوه شکل و متناوب (پر موج) و دارای سطحی چسبنده و حاشیهای دندانهدار و همچنین رگبرگهای شانهای شکل هستند. گلها چوبی و با شکل نامشخص (معمولاً به صورت کروی) بوده و در ابتدای بهار و قبل از رویش کامل برگها ظاهر میشوند. شاخههای آن خاکستری رنگ با لکههای قهوهای است به وسیلهٔ جریان باد گردهافشانی میکنند و میوهٔ آن شبیه به توت کال است[۲][۱][۶][۷]
در میان درختانی که در جنگلهای شمال ایران وجود دارند، توسکا زودتر از بقیهٔ درختان جوانه میزند و آخرین درختی است که برگهای آن زرد میشود.[۳]
چوب
توسکا دارای چوبی نرم است. چوب بریدهشدهٔ توسکا در هنگام پاییز سفید رنگ است و لی لحظاتی بعد از برش به قرمز متمایل میشود و سپس به رنگ صورتی روشن درمیآید و به همین رنگ میماند.[۷][۶]
میوه
همچون تمام درختان خانواده غان، کتکینها (به انگلیسی: catkin) یا میوههای نر و ماده هردو در یک درخت قرار دارند. کتکینهای نر در پاییز ظاهر میشوند و مادهها در اواخر زمستان و اوایل بهار در میان شاخههای تیرهتر. رنگ نرها سرخ تیره است و نزدیک به ۱۰ سانتیمتر طول دارند و با فلسهای سپرمانندی پوشیده شدهاند که بساک و گردهها را از باران و بادهای نارس و نابهنگام محفوظ دارد.[۷]
کاربرد
به خاطر رطوبتپسندی بسیار تیرهٔ توسکا و قدرت زیاد آن در جذب آب، برای کاهش حجم آب در زمینهای مرطوب و علفزارهای باتلاقی و ماندابها و زهکشی خاک به فراوانی کاشته میشود. همچنین چوب این درخت مورد استفاده در صنایع روکشسازی است.[۴][۳][۷]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ اکرم یادگاریپور. «توسکا» (اچتیامال) (به فارسی). دریافتشده در ۵ مه ۲۰۱۱.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «فضای سبز. درخت توسکا» (اچتیامال) (به فارسی). ۴. دریافتشده در ۴ مه [[۲۰۱۱ (میلادی)|]]. از پارامتر ناشناخته
|ماه=
صرفنظر شد (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ بازدید=،|تاریخ=، عدم تطابق|سال= / |تاریخ=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ «توسکا». بایگانیشده از اصلی در نا معلوم - بایگانی گوگل. دریافتشده در ۵ مه ۲۰۱۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بایگانی=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «توسکا درختی ارزشمند و ناشناخته در جنگلهای شمال» (متنی). ۹ اردبیهشت ۱۳۸۶. دریافتشده در ۵ مه ۲۰۱۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ علیاکبر دهخدا و دیگران. «مدخل «توسکا»» (اچتیامال). دریافتشده در ۶ مه ۲۰۱۱.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ George Knowles. "In Worship of Trees" (به انگلیسی). Retrieved 4 May 2011.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ LoveToKnow. "Alder Tree (Alnus glutinosa)" (به انگلیسی). Retrieved 4 May 2011.
- ↑ آينه دات نت. «توسکا». دریافتشده در ۴ مه ۲۰۱۱.