ژوزه ساراماگو

ژوزه ساراماگو
خوزه د سوسا ساراماگو
زادروز	۱۶ نوامبر ۱۹۲۲ آزینهاگا، پرتغال
مرگ	۱۸ ژوئن ۲۰۱۰ (۸۷ سال) لاس پالماس، اسپانیا
ملیت	پرتغالی
پیشه	نویسنده
سال‌های نویسندگی	۲۰۱۰–۱۹۴۷
همسر(ها)	آیدا رئیس Ilda Reis پیلار دل ریو Pilar del Río
فرزندان	ویولانته دوس رئیس ساراماگو Violante dos Reis Saramago
صفحه در دادگان فیلم‌ها
جوایز جایزه ادبی نوبل (۱۹۹۸)

ژوزه ساراماگو (به پرتغالی: José de Sousa Saramago) نویسندهٔ پرتغالی (زادهٔ ۱۶ نوامبر ۱۹۲۲ و درگذشته ۱۸ ژوئن ۲۰۱۰) برندهٔ جایزهٔ نوبل ادبیات در سال ۱۹۹۸ میلادی است.

او گرچه از سال ۱۹۶۹ به حزب کمونیست پرتغال پیوست و همچنان به آرمان‌های آن وفادار بوده‌است اما هیچگاه ادبیات را به خدمت ایدئولوژی در نیاورده‌است.

زندگی‌نامه

ساراماگو در دهکده‌ای کوچک در شمال لیسبون در خانواده‌ای کشاورز به دنیا آمد، او دو سال بعد به همراه خانواده به لیسبون رفت و تحصیلات دبیرستانی خود را برای امرار معاش نیمه تمام گذاشت و به شغل‌های مختلفی نظیر آهنگری، مکانیکی و کارگری روزمزدی پرداخت. پس از مدتی نیز به مترجمی و نویسندگی در روزنامه ارگان حزب کمونیست پرتغال مشغول شد. اگرچه اولین رمان او به نام کشور گناه در ۱۹۴۷ به چاپ رسید ولی ناکامی او برای کسب رضایت ناشر برای چاپ کتاب دومش موجب شد رمان‌نویسی را کنار بگذارد، تا این که با انتشار کتاب بالتازار و بلموندا در سال ۱۹۸۲ و ترجمه آن به انگلیسی در ۱۹۸۸ شهرت به سراغ او آمد، رمانی تاریخی که به انحطاط دربار پرتغال در قرن شانزدهم می‌پردازد.

سبک ادبی

منحصربه‌فردترین ویژگی آثار ساراماگو عدم کاربرد نشانگان سجاوندی به صورت متداول و استفاده از جملات بسیار طولانی است، که گاه در درون آن زمان نیز تغییر می‌کند. او از میان علائم نگارشی تنها از نقطه و ویرگول استفاده می‌کند و از سایر علامات که مثلاً جمله سئوالی را مشخص می‌کند یا آن را در گیومه می‌گذارد و… مطلقاً می‌پرهیزد. گفتگوهای شخصیت‌های داستان را پشت سرهم می‌نویسد و مشخص نمی‌کند که کدام جمله را چه کسی گفته و به ندرت یک پاراگراف را تمام می‌کند.

اگرچه بسیاری از منتقدان ادبی ساراماگو را در ردیف نویسندگان پیرو سبک رئالیسم جادویی قرار داده وآثار او را با نویسندگان اسپانیایی زبان آمریکای لاتین مقایسه می‌کنند اما او خود را ادامه دهنده ادبیات اروپا و تأثیرپذیری خود را بیشتر از گوگول و سروانتس می‌داند.

ساراماگو گاه در دل داستان‌های خود از جملات طعنه آمیزی استفاده می‌کند که ذهن خواننده را از حوادث تخیلی و غالباً تاریخی داستان خود به واقعیت‌های جامعه امروز معطوف می‌کند. نوک پیکان کنایه‌های ساراماگو معمولاً مقدسات مذهبی، حکومتهای خودکامه و نابرابری‌های اجتماعی است. رویکرد ساراماگو علیه مذهب آنچنان در رمان‌ها و مقالات او آشکار است که وزیر کشور پرتغال در سال ۱۹۹۲ در پی انتشار کتاب انجیل به روایت عیسی مسیح نام او را از لیست نامزدهای جایزه ادبی اروپا حذف کرد و این کتاب را توهینی به جامعه کاتولیک پرتغال خواند، ساراماگو پس از آن به همراه همسر اسپانیایی‌اش به تبعیدی خودخواسته به لانزاروته جزیره‌ای آتشفشانی در جزایر قناری در اقیانوس اطلس رفت و تا آخر عمر در آنجا اقامت گزید.

ساراماگو به همراه ژان مورو عضو هیئت داوران پنجاه و چهارمین دورهٔ جشنواره بین‌المللی فیلم سن سباستین بود.

کتاب‌شناسی

تصویر جلد رمان کوری اثر ساراماگو

• ۲۰۱۱ - دفتر یادداشت (به پرتغالی: Caderno)
• ۲۰۰۸ - سفر فیل (به پرتغالی: A Viagem do Elefante)
• ۲۰۰۵ - وقفه در مرگ (به پرتغالی: As Intermitências da Morte)
• ۲۰۰۴ - بینایی (به پرتغالی: Ensaio sobre a Lucidez)
• ۲۰۰۳ - همزاد (به پرتغالی: O Homem Duplicado)
• ۲۰۰۱ – غار (به پرتغالی: A Caverna)
• ۲۰۰۱ – دخمه (به پرتغالی: la eaverna)
• ۱۹۹۷ - همه نام‌ها (به پرتغالی: Todos os Nomes)
• ۱۹۹۵ – کوری (به پرتغالی: Ensaio sobre a Cegueira)
• ۱۹۹۱ – انجیل به روایت عیسی مسیح (به پرتغالی: O Evangelho Segundo Jesus Cristo)
• ۱۹۸۹ – تاریخ محاصره لیسبون (به پرتغالی: História do Cerco de Lisboa)
• ۱۹۸۶ - بلم سنگی (به پرتغالی: A Jangada de Pedra)
• ۱۹۸۶ - سال مرگ ریکاردو ریس (به پرتغالی: O Ano da Morte de Ricardo Reis)
• ۱۹۸۲ - بالتازار و بلموندا (به پرتغالی: Memorial do Convento)
• ۱۹۷۷ - مبانی نقاشی و خطاطی (به پرتغالی: Manual de Pintura e Caligrafia)

آثار ترجمه شده به فارسی

• کنتاوروس. ژوزه ساراماگو. ترجمهٔ نازنین دیهیمی. تهران: نشر چشمه، ۱۳۹۰. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۲۲۹-۰۸۸-۵
• آناخوسیفا. ترجمه کیومرث پارسای نشر چلچله۱۳۹۶
• کوری. ترجمه: زهره افتخاری. نشر: تهران، آتیسا، ۱۳۹۶

اقتباس سینمایی

فیلم دشمن به کارگردانی دنیس ویلنیو اقتباس ادبی از رمان همزاد (۲۰۰۴) است. فیلم سینمایی کوری به بازیگری مارک روفالو اقتباس ادبی از رمان کوری است

درگذشت و تشییع جنازه

ساراماگو از لوسمی رنج می‌برد. او در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۰، در سن ۸۷ سالگی، درگذشت. خانواده اش گفتند که او صبحانه و صبح جمعه با همسرش و مترجم پیلار دل ریو صحبت می‌کرد و پس از آن شروع به خندیدن کرد و درگذشت. گاردین او را «بهترین نوازنده پرتغالی نسلش» توصیف کرد، در حالی که فرناندا ابردشتات از نیویورک تایمز می‌گوید او «تقریباً به همان اندازه برای کمونیسم بی رحمانه اش شناخته شده‌است».

. ساراماگو نوشته‌های خود را تا زمان مرگ خود ادامه داد. اخیراً انتشار او، Claraboia، در سال ۲۰۱۱ پس از مرگ او منتشر شد. ساراماگو یک سال قبل از مرگش از پنومونی رنج می‌برد. به نظر می‌رسید که او به‌طور کامل بهبود پیدا کرده بود، او در آگوست سال ۲۰۱۰ قصد داشت در جشنواره بین‌المللی کتاب ادینبورگ شرکت کند.

منابع

• مشیری، مینو. «مقدمهٔ مترجم». ژوزه ساراماگو. در کوری. ترجمهٔ مینو مشیری. ویراستار محمدرضا جعفری. چاپ سیزدهم. تهران: نشر علم، ۱۳۸۵. ۱. شابک ‎۹۶۴-۴۰۵-۰۶۹-X. 
• بالتازار و بلموندا، ترجمه: مصطفی اسلامیه، مقدمه مترجم
• «در دانشگاهی در اسپانیا؛ قبادی و ساراماگو دربارهٔ موسیقی صحبت می‌کنند». خبرگزاری ایسنا. بازبینی‌شده در ۲۱ ژانویه ۲۰۰۷. 
• «ژوزه ساراماگو نویسنده برنده جایزه نوبل در سن ۸۷ سالگی درگذشت». یورو نیوز. بازبینی‌شده در ۱۸ جون ۲۰۱۰. 

پیوند به بیرون

• علی امینی نجفی، پیری بینا در میان کوران
• ساراماگو و وداع با "جهنم جهان"
• زندگی‌نامه و معرفی آثار ژوزه ساراماگو
• ژوزه ساراماگو، نویسنده ای که سیاست را با داستان سرایی گره زد
• زندگی‌نامه ژوزه ساراماگو برنده جایزه نوبل ادبیات
• برای ۹۱ سالگی «ژوزه ساراماگو»
• سخنرانی نوبل ژوزه ساراماگو (نویسنده پرتغالی: به هنگام دریافت جایزه نوبل در ادبیات سال ۱۹۹۸)
• ژوزه ساراماگو، برنده پرتغالی نوبل ادبیات درگذشت