سوتلانا الکسیویچ

سوتلانا الکسیویچ
سوتلانا الکسیویچ در سال ۲۰۱۳
نام اصلی	Святлана Аляксандраўна Алексіевіч
زاده	سوتلانا الکساندرونا الکسیویچ ۳۱ مهٔ ۱۹۴۸ ‏(۷۷ سال) ستانیسلاو، جمهوری سوسیالیستی شوروی اوکراین، اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی
پیشه	نویسنده، روزنامه‌نگار، مورخ شفاهی
زبان(ها)	روسی
ملیت	بلاروس
تحصیلات	دانشگاه دولتی بلاروس
جوایز مهم	جایزه صلح کتاب‌فروشان آلمان (۲۰۱۳) جایزه مدیسی (۲۰۱۳) جایزه نوبل ادبیات (۲۰۱۵)
امضا
وبگاه
http://alexievich.info/en/

سوتلانا الکساندرونا الکسیویچ (روسی: Светлана Александровна Алексиевич؛ اوکراینی: Світлана Олександрівна Алексієвич؛ ۳۱ مهٔ ۱۹۴۸ در ستانیسلاو) نویسنده و روزنامه‌نگار اهل بلاروس است. وی در سال ۲۰۱۵ برندهٔ جایزه نوبل ادبیات شد. آکادمی سوئد وی را به‌دلیل روایات چندصدایی، که مظهر محنت و شجاعت در روزگار معاصر ماست، شایستهٔ جایزهٔ نوبل ادبیات دانستند. بدین‌ترتیب، آکادمی سلطنتی نوبل سوئد سوتلانا الکسیویچ را برندهٔ نوبل ادبیات ۲۰۱۵ میلادی اعلام کرد. وی نخستین نویسندهٔ بلاروس است که موفق به دریافت این جایزه شده‌است. وی همچنین در سال ۲۰۱۳ برندهٔ جوایزی همچون جایزه صلح کتاب‌فروشان آلمان و جایزه مدیسی شده‌است.

منتقدان، آثار ادبی او را سرشار از بازتاب روحیهٔ شهروندان روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می‌دانند.

زندگی‌نامه

سوتلانا الکساندریونا الکسیِویچ در ۳۱ مهٔ ۱۹۴۸ در شهر ایوانو-فرانکیفسک به دنیا آمد. مادرش اوکراینی و پدرش اهل بلاروس بود. پس از پایان مدرسه، به‌عنوان خبرنگار مشغول به کار شد. پس از سال‌ها اقامت در تبعید، به کشورش بازگشت، اما زندگی در وطن باعث نشد که دست از انتقادهای سیاسی خود بردارد.

کتاب‌شناسی

• У войны не женское лицо (۱۹۸۵) (جنگ چهره زنانه ندارد.)
• Последние свидетели: сто недетских колыбельных (۱۹۷۹) (آخرین شاهدان: صد لالایی غیرکودکانه): کتاب آخرین شاهدان مجموعه‌ای از روایت‌های کودکان شوروی است که در دوران جنگ جهانی دوم (در زمان تهاجم نازی‌ها به شوروی) کودکی خود را از دست دادند. این کودکان – که حالا بزرگ‌سال شده‌اند – خاطرات آن روزهای تلخ، از بمباران و مرگ والدین گرفته تا گرسنگی و بی‌خانمانی را بازگو می‌کنند. این کتاب صدای کودکانی است که لالایی‌هایشان را نه در آغوش مادر، که در پناهگاه‌ها و یتیم‌خانه‌ها شنیده‌اند.
• Цинковые мальчики (۱۹۸۹) (پسران رویی: صداهای شوروی از جنگ افغانستان)
• Зачарованные смертью (۱۹۹۴) (افسون شدگان مرگ): مجموعه‌ای از گفت‌وگوها، یادداشت‌ها و تحلیل‌های سوتلانا الکسیویچ درباره موج خودکشی در میان زنان نویسنده، هنرمند و روشنفکر در دوران پساشوروی (دهه ۱۹۹۰) است. او به دلایل روانی، فلسفی، اجتماعی و فرهنگی این خودکشی‌ها می‌پردازد و تأملاتی ژرف دربارهٔ رابطهٔ انسان روس با مرگ، اندوه، امید و فروپاشی نوشته است.
• Чернобыльская молитва (۱۹۹۷) (زمزمه‌های چرنوبیل: تاریخ شفاهی)
• Время секонд хэнд (۲۰۱۳) (انگلیسی: Secondhand Time: The Last of the Soviets.) (زمان دست دوم): روایت زندگی مردم در دوران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی. نویسنده با صدها شهروند عادی از نسل شوروی مصاحبه کرده و روایت‌هایی از درد، نوستالژی، گم‌گشتگی، خشم و امید آنان در دوره گذار به سرمایه‌داری و جامعه جدید روسی را گرد آورده است.کتاب به بررسی عمیق تبعات روانی و اجتماعی فروپاشی یک ایدئولوژی بزرگ می‌پردازد؛ ایدئولوژی‌ای که هفتاد سال با وعده "بهشت سوسیالیستی" زندگی میلیون‌ها نفر را شکل داده بود.

جوایز و افتخارات

• ۲۰۱۳ جایزه صلح کتاب‌فروشان آلمان
• ۲۰۱۳ جایزه مدیسی
• ۲۰۱۵ جایزه نوبل ادبیات

نقد

آثار سوتلانا الکسیویچ علی‌رغم استقبال گسترده، انتقاداتی هم به همراه داشته است. شیلا فیتزپاتریک استاد تاریخ در دانشگاه سیدنی که یکی از مهم‌ترین مورخان در زمینه تاریخ معاصر روسیه است، به الکسیویچ بدگمان است که در روایت‌های خود «دست‌کاری ویرایشی» می‌کند. او در نقدی که در نشریه‌ی «نقد کتاب لندن» بر کتاب زمزمه‌های چرنوبیل نوشته است، می‌گوید «تاریخ‌دان» آخرین لقبی است که می‌توان بر الکسیویچ نهاد. فیتزپاتریک نتیجه گرفته است که «او در اصل بر اساس تخیلات خود می‌نویسد و تنها در وهله‌ی ثانویه است که به اسناد رجوع می‌کند». فیتزپاتریک نقد خود را چنین جمع‌بندی می‌کند:

برای اینکه دریابید عامه‌ی مردم درباره‌ی حال و گذشته در اتحاد شوروی چگونه فکر می‌کنند به سراغ الکسیویچ نروید، چون صرفاً فریب خواهید خورد. آثار او را به عنوان ادبیات بخوانید، برای یادآوری دنیایی گم‌شده که برای حافظه‌ی ما آشنایی پر حرارتی دارد، البته یک آشنایی دست دوم، برای یادآوری دورانی که مخاطبان غربی می‌توانستند با جانب‌داری از آدم‌خوب‌ها در اتحاد شوروی دل خود را با ساده‌لوحی شاد کنند. کتاب‌هایش را بخوانید و با خیال راحت اشک بریزید.