عملیات طبس
مختصات: ۳۳°۰۴′۲۳″ شمالی ۵۵°۵۳′۳۳″ شرقی / ۳۳٫۰۷۳۰۶°شمالی ۵۵٫۸۹۲۵۰°شرقی
| عملیات پنجه عقاب | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از بحران گروگان‌گیری در سفارت آمریکا | |||||||||
 بازنگری از لاشه یک هواپیما مستقر در ایران | |||||||||
| |||||||||
| جنگندگان | |||||||||
 ایالات متحده آمریکا
|
 ایران
| ||||||||
| فرماندهان | |||||||||
| جیمی کارتر سرلشکر جیمز وات سرهنگ جیمز کیل سرهنگ چارلز بکویس
|
روح‌الله خمینی ابوالحسن بنی‌صدر
| ||||||||
| تلفات | |||||||||
| ۸ کشته ۴مجروح ۱ هلیکوپتر سی‌اچ-۵۳ و ۱ هواپیمای سی۱۳۰ نابود شد ۵ هلیکوپتر سی‌اچ-۵۳ متروک و تصرف شد |
۱ افسر کشته (تیراندازی اشتباهی به نیروی خودی) ۱ مجروح | ||||||||
عملیات طبس با نام عملیاتی عملیات پنجه عقاب [۱](به انگلیسی: Operation Eagle Claw) در ارتش آمریکا، عملیاتی نظامی در ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹ بود[۲] که توسط نیروی دلتا برای آزادسازی آمریکایی‌های گروگان گرفته‌شده توسط دانشجویان پیرو خط امام در تهران انجام شد. این عملیات نخستین تجربهٔ عملیاتی نیروی دلتا بود.
در پی ناکامی دولت ایالات متحده آمریکا در اعمال فشار سیاسی و اقتصادی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در تهران که در ماجرای تصرف سفارت آمریکا بازداشت شده بودند، جیمی کارتر رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا دستور انجام عملیات آزادسازی را صادر کرد. برژینسکی می‌گوید: روز اول آوریل (۱۳ فروردین) جیمی کارتر از من خواستار تشکیل جلسهٔ اضطراری شورای امنیت ملی شد و گفت که به نظر وی زمان اقدام فرا رسیده‌است. کارتر جلسه یاد شده را با این سخنان آغاز کرد: به نظرم امکان خلاصی گروگان‌ها بسیار بعید به نظر می‌رسد و ما بایستی حاکمیت خود را اعمال کنیم و حالا وقت آن است که عمل مناسب انجام پذیرد و جدول زمانی آن هم تهیه شود؛ و ادامه داد: «ما باید برای آزادی گروگان‌ها وارد عمل شویم و عملیات در اولین فرصت ممکن باید آغاز شود.»
شرح عملیات[ویرایش]
در ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹[۳] (۲۴ آوریل ۱۹۸۰) ۶ هواپیما و ۸ بالگرد آمریکایی برای آزادی ۵۳ گروگان در تهران وارد فضای پروازی ایران شدند. در هنگام اجرای عملیات با ورود به حریم هوایی ایران یکی از بالگردها در ۱۲۰ کیلومتری راور کرمان دچار نقص فنی شده و به اجبار فرود می‌آید و سرنشینان آن به بالگردی دیگر منتقل می‌شوند و همان بالگرد نیز دچار نقص فنی شده و به ناچار به ناو هواپیما بر بازمی‌گردد. ۶ هواپیما و ۶ بالگرد دیگر خود را به طبس رسانده و در تاریکی شب در منطقه‌ای دور افتاده بدون متوجه شدن نیروهای نظامی ایرانی فرود می‌آیند. در حین سوختگیری یکی دیگر از بالگردها دچار نقص فنی شده و در مجموع در حالیکه هنوز عملیات آغاز نشده، ۳ فروند بالگرد از دست رفته بود؛ پس از تماس با مرکز عملیات، کارتر رئیس‌جمهور آمریکا دستور بازگشت نیروها را می‌دهد. در هنگام برخاستن هواپیماها و بالگردها طوفان شن آغاز شده و یک هواپیمای سی۱۳۰ و یک بالگرد سی‌اچ-۵۳ به هم خورده و هر دو آتش می‌گیرند که در این حادثه ۸ نفر از نیروهای آمریکایی در آتش سوخته و ۴ بالگرد هم روی زمین باقی گذاشته می‌شوند، نیروها با ۵ هواپیما خود را به ناو هواپیمابر ناو نیمیتز می‌رسانند و بدین‌ترتیب عملیات به‌طور کامل شکست می‌خورد.[۴]
تحلیل‌ها[ویرایش]
- سید روح‌اله خمینی در پیامی در تاریخ ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۵۹ گفت:[۵]«آیا جز این بود که یک دست غیبی در کار است؟ چه کسی هلی‌کوپترهای آقای کارتر را ساقط کرد؟ ما ساقط کردیم؟ شن‌ها ساقط کردند. شن‌ها مأمور خدا بودند، باد مأمور خداست.».[۶] وی همچنین در روز ۷ اردیبهشت ۱۳۵۹ طی حکمی ابوالحسن بنی صدر رئیس‌جمهور ایران را مسئول رسیدگی به جرایم آمریکا در حمله به ایران نمود.[۷]
- حسن عباسی معتقد است فرسودگی تجهیزات و هلی‌کوپترهای استفاده شده در این عملیات و اشتباه استراتژیک و ضعف لجستیک ارتش آمریکا سبب بروز این حادثه شد. به گفته وی با استناد به شاهد عینی بالگردها که مسوول هوادریای نیروی دریایی ایران بوده، از آنجائیکه فرمانده تفنگداران آمریکایی می‌دانست که قرار است این بالگردها در ورزشگاه امجدیه تهران باقی بماند، بالگردهای «فرسوده» را به طبس فرستاد.[۸][۹]
- سرهنگ جیمز کایل فرمانده هوایی عملیات، پنج مشکل اصلی را مطرح می‌کند که به نظرش دلایل اصلی شکست نیروهای آمریکا بودند: اشتباه در پیش‌بینی وضع هوا، ضعف در استفاده از ابزار ارتباطی و نقص کنترل و فرماندهی، مورد سؤال بودن تصمیم توقف خلبانان، محدودیت‌های تاکتیکی نامعقول و فاکتورهای برنامه‌ریزی پرواز.[۱۰]
- جولیتو کیه‌زا، روزنامه‌نگار ایتالیایی، در کتابی با عنوان «هدف تهران: تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده»، با بررسی منابع خبری و اطلاعاتی مختلف، چنین نتیجه‌گیری کرده‌است که شوروی که در آن زمان، افغانستان را به اشغال خود درآورده بود، از همان ابتدای عملیات تهاجم آمریکا، کلیه تماس‌های مخابراتی و حرکت‌های نیروهای آمریکایی را زیر نظر داشته اما اینکه شوروی از کاخ سفید درخواستی مبنی بر لغو عملیات داشته را ذکر نکرده است.[۱۱]
فیلم[ویرایش]
فیلم سینمایی توفان شن به کارگردانی جواد شمقدری در سال ۱۳۷۵ و با موضوع این عملیات ساخته شد.
پانویس[ویرایش]
- ↑ en:Operation Eagle Claw
- ↑ «سالروز واقعه طبس؛ تجاوزگری آمریکا علیه ایران از قلب کویر تا تشکیل ائتلاف‌های منطقه ای ضد ایران». پارس تودی. ۵ اردیبهشت ۱۳۹۶.
- ↑ ایرنا بایگانی‌شده در ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، بازدید: اوت ۲۰۱۰.
- ↑ «طبس و شکست دلتا». همشهری آنلاین.
- ↑ «پیام به ملت ایران به مناسبت حادثه طبس (اشتباه کارتر و نتایج آن)». سایت جامع امام خمینی.
- ↑ «حضرت امام خمینی (ره): شن‌ها در طبس مأمور الهی بودند». کیهان.
- ↑ «حکم به آقای ابو الحسن بنی صدر (رسیدگی به جرایم آمریکا در حمله به ایران)». سایت جامع امام خمینی.
- ↑ «چرا صداوسیما دربارهٔ لانه جاسوسی کار خاصی نکرد که حالا علیه ما «آرگو» بسازند». فارس نیوز.
- ↑ «طوفان شن دلیل شکست عملیات طبس نبود!». فرارو.
- ↑ «آیا گروگان‌های آمریکایی با عملیات نجات آمریکا در صحرای طبس موافق بودند؟». باشگاه خبرنگاران.
- ↑ کیه‌زا، جولیتو (۱۳۶۲). هدف تهران: تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده. تهران: نشر نو. صص. ۱۱۷–۱۲۰.
منابع[ویرایش]
- اسدالله خلیلی، «روابط ایران و آمریکا، بررسی دیدگاه نخبگان آمریکایی»، (مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، تهران، ۱۳۸۱)، چاپ اول
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «عملیات طبس». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۶ آبان ۱۳۹۱.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ عملیات طبس موجود است. |
پیوند به بیرون[ویرایش]
- ایران در ۱۳۵۹
- ایران در ۱۹۸۰ (میلادی)
- بحران گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا
- تاریخ نوین ایران
- تاریخ نظامی ایالات متحده آمریکا
- تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا در سده ۲۰ (میلادی)
- درگیریها در ۱۹۸۰ (میلادی)
- روابط ایران و ایالات متحده آمریکا
- رویدادهای آوریل ۱۹۸۰
- ریاستجمهوری جیمی کارتر
- سوانح و حوادث هوایی در ۱۳۵۹
- سوانح و حوادث هوایی در ایران
- سی-۱۳۰ هرکولس
- نبردهای ایالات متحده آمریکا
- نبردهای ایران
- طبس
