طرح‌های پیشنهادی برای تقسیمات کشوری در ایران

طرح‌های پیشنهادی برای تقسیمات کشوری در ایران شامل طرح‌هایی است که برای تفکیک یا ایجاد استان جدید یا تغییرات عمده محدوده بین استانها از سوی مقامات رسمی جمهوری اسلامی ارائه شده‌اند و دارای اهمیت و بازتاب قابل توجه داشته‌اند.

طرح‌های پیشنهادی استان‌های جدید

استان تالشان

چندین سال از طرح موضوع استان تالش در نوار شمالی کشور می گذرد. این ناحیه دارای مراکز بکر و غنی طبیعی و دارای استعداد گردشگری بالایی است. با این وجود به دلیل عدم توسعه و کمبود بودجه استفاده درست از منابع آن مغفول مانده است. اکنون با مطرح شده موضوع گردنه حیران در استان گیلان و زمین خواری در این حوزه از یک طرف و بحران محیط زیست از طرف دیگر مسئله تشکیل استان تالش یکبار دیگر قابل طرح است. به نظر می رسد یکی از مهم ترین تلاش ها برای چاره یابی توسعه و حفظ این منطقه استان شدن ناحیه مزبور است.استان تالشان از شهرستانهای تالش ، آستارا ، رضوانشهر ، ماسال ، فومن و شفت تشکیل خواهد شد.

استان خرداد

عنوانی برای تشکیل استانی جدید به مرکزیت شهر ورامین است که در برگیرنده شهرستانهای پاکدشت و پیشوا و ورامین می‌باشد. این طرح از جمله طرح‌هایی است که حمایت دولت نهم و دهم را در پی داشته است، به طوریکه محمود احمدی نژاد در سفر چهارم خود به ورامین به این موضوع اشاره کرد. به گفته سید حسین نقوی نماینده مردم ورامین در مجلس، از جمله ویژگی‌های منطقه دشت ورامین برای تبدیل شدن به استانی مستقل فراهم بودن ظرفیت به لحاظ جغرافیایی و جمعیتی و نیز ملاحظات سیاسی و امنیتی است، زیرااین منطقه به کویر متصل است و آزادراه‌های بزرگی مثل آزادراه امام رضا (ع) و آزادراه قم- گرمسار از این خطه عبور می‌کند که متصل کننده شمال و جنوب کشور است.

استان خراسان مرکزی

استان پیشنهاد شده به مرکزیت نیشابور می‌باشد که اولین درخواست به تشکیل چنین استانی به دهه هفتاد در زمان تقسیم استان خراسان بزرگ بر می‌گردد که اخیراً مجدداً توسط مردم نیشابور و نمایندگان این شهر با توجه به سابقه تاریخی و علمی و فرهنگی و ویژگی‌های جمعیتی مطرح شده است.

استان خلیج فارس

عنوانی است که برای تأسیس استانی جدید در جنوب ایران به کار رفته‌است. این استان جزایر جنوبی ایران به ویژه جزایر استان هرمزگان را شامل می‌شود، ولی اسماعیلی عضو کمیسیون شوراها و سیاست داخلی مجلس در ۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ دستور تهیه طرحی برای تشکیل استان توریستی فرهنگی خلیج فارس را در آستانه روز ملی خلیج فارس در مجلس ایران خبر داد. قرار است مرکز این استان توریستی - فرهنگی، ابوموسی باشد. جزایر قشم، کیش، بنادر لاوان، لنگه، سیری، جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک از شهرهای این استان خواهند بود.

استان زاگرس

استان زاگرس طرح پیشنهادی برای تشکیل استانی جدید در شرق استان لرستان به مرکزیت بروجرد است. این استان گاه با نامهای دیگر مانند استان بوستان، استان بروجرد و یا استان لرستان شرقی هم نام برده شده است. طرح اولیه تشکیل استان زاگرس در سال ۱۳۷۵ به هنگام سفر رئیس جمهور وقت حکومت جمهوری اسلامی اکبر هاشمی رفسنجانی به بروجرد از سوی نمایندگان مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی ارائه شد. سپس در سال ۱۳۷۹، نمایندگان بروجرد، ملایر و نهاوند تشکیل استانی جدید با مشارکت سه شهرستان فوق را با نامه‌ای رسمی از وزارت کشور خواستار شدند.
در دومین دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، زمزمه‌های استقلال اداری بروجرد و تشکیل استان زاگرس شدت گرفت اما تا چندین سال بعد تحرک جدی در این زمینه دیده نشد. در سال ۱۳۸۹، به دنبال تأسیس استان البرز به مرکزیت کرج، علاءالدین بروجردی و هادی مقدسی نمایندگان بروجرد در مجلس شورای اسلامی، ضمن ایراد سخنرانی، از رئیس جمهور (محمود احمدی نژاد) تقاضای تأسیس استان زاگرس به مرکزیت بروجرد را نمودند.

جغرافیای سیاسی

محدوده پیشنهادی برای استان زاگرس از ابتدا تا کنون متغیر بوده است. طرح اولیه که در سال ۱۳۷۹ ارائه شد و استان جدید شامل سه شهرستان بروجرد، نهاوند و ملایر بود. امروزه استان پیشنهادی زاگرس، علاوه بر سه شهرستان فوق، شامل شهرستانهای شرقی استان لرستان یعنی شهرستان دورود، شهرستان ازنا و شهرستان الیگودرز نیز می‌شود. در برخی منابع اینترنتی، کلیه مناطق دارای گویش نزدیک به گویش بروجردی جهت الحاق به استان زاگرس پیشنهاد شده‌اند که علاوه بر موارد فوق، شهرستانهای کنگاور، تویسرکان، شازند، خنداب و ملایر را نیز شامل می‌شود.
پیشنهاد تشکیل استان زاگرس با یازده شهرستان انتقاداتی را در بر داشته است به گونه‌ای که برخی خبرگزاری‌ها مانند خبرگزاری فارس با انتشار یک خبر یکسان آن را «فتنه قومیتی» نامیدند.

استان سربداران

نام استانی پیشنهادی به مرکزیت شهر سبزوار است. طرح استان شدن سبزوار به زمان اولین مطالعات آمایش سرزمینی ایران که در سال ۱۳۵۴ توسط شرکت ست کوپ فرانسه و به سفارش وزارت کشور وقت انجام گردید باز می‌گردد، در این مطالعات صراحتاً به این موضوع پرداخته شد؛ این طرح در زمان تقسیم خراسان بزرگ و در ابتدا با نام استان خراسان غربی دوباره مطرح گردید که پس از تقسیم خراسان و ناکام ماندن این طرح موجب مخالفت‌های گسترده مردم شهر سبزوار شد و بازاریان سبزوار در اعتراض به طرح تقسیم خراسان با تعطیل کردن مغازه‌های خود و تجمع در خیابان‌های اصلی شهر، واکنش خود را نسبت به این تصمیم اعلام کردند. در ناآرامی‌های به‌پاشده پس از ناکام ماندن این طرح، حداقل دو نفر کشته و بیش از ده نفر زخمی شدند. از جمله دلایل استان نشدن سبزوار تعداد کم شهرستان‌های اطراف شهرستان سبزوار اعلام شده بود. این طرح سپس به فراموشی سپرده شد تا اینکه با ارتقای بخشهای جوین، جغتای، خوشاب و داورزن به شهرستان، طرح استان شدن سبزوار مجدداً برسر زبانها افتاد. بر این اساس نمایندگان مردم شهرستانهای مذکور در مجلس هشتم در نامه‌ای به محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت خواستار تشکیل استان سربداران شدند. از جمله دلایل این درخواست، استحقاق ارتقای منطقه در طرح آمایش سرزمین، پتانسیل بالای منطقه، پیشینه فرهنگی و تاریخی و قیام سربداران و جلوگیری از مهاجرت و حاشیه نشینی در این منطقه نام برده شده است

استان فارس جنوبی

طرح پیشنهادی برای تشکیل استانی در جنوب استان استان فارس به مرکزیت لار توسط شورای این شهر بوده و به مسکوت ماندن چند ساله این طرح در وزارت کشور و جداسازی مناطقی از شهرستان لارستان اعتراض شده‌است. مردم و بزرگان لارستان نیز در نامه‌ای خواستار تشکیل استان فارس جنوبی به مرکزیت لارستان شدند. هم اکنون لارستان دارای فرمانداری ویژه است

استان کاشان

طرحی است که برمبنای آن نواحی شمالی استان اصفهان از این استان جدا شده و می‌تواند استانی جدید به مرکزیت شهر کاشان ایجاد شود. به‌جهت فراهم‌بودن زمینه‌های تاریخی، راهبردی، صنعتی، علمی، گردشگری و میراث فرهنگی در سطح منطقه، این طرح از حساسیت بیش‌تری برخوردار است؛ به گونه‌ای که محمود احمدی‌نژاد نیز آن را مورد تأیید قرار داده‌است. هم‌اکنون کاشان صاحب فرمانداری ویژه‌است.

استان کردستان شمالی

طرح پیشنهادی برای تشکیل استانی جدید با عنوان کردستان شمالی یا مکریان در غرب ایران است. محدوده مورد نظر برای تشکیل این استان پیشنهاد بخشی از استان آذربایجان غربی است که شهرهای جنوبی این استان را دربر می‌گیرد. شهرهای ضمیمه این طرح کردنشین می‌باشند ودارای تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم خاص منطقهٔ خود هستند. این طرح برای اولین بار در تاریخ ۱۳۶۹/۲/۲۵ توسط نماینده دوره چهارم بوکان احمد طه پیشنهاد داده شد به وزارت کشور، همچنین در سال ۱۳۷۳ دوباره این پیشنهاد از سوی نمایندگان بوکان مطرح شد.اما برای بار سوم درسال ۸۸ نماینده دوره هشتم مجلس شهرستان بوکان (محمدقسیم عثمانی) دوباره طرح تشکیل استان کردستان شمالی با مرکزیت شهر بوکان را اعلام نمود و به تمامی دستگاهای نظارتی کشور پیشنهاد تشکیل استانی جدید به نام کردستان شمالی یا درصورت امکان مکریان را داد تا نیازهای دیگرشهرهای محروم مختلف کردستان رفع گردد.

استان کرمان جنوبی

طرحی است که بر اساس آن نواحی جنوبی استان کرمان (پهناورترین استان) از آن جداشده و با توجه به ظرفیتهای این ناحیه و برخوردار بودن ادارات کل مستقل و متعددی واقع در شهر جیرفت، این طرح از قوت بیش‌تری برخوردار گشته‌است. شهرستان جیرفت دارای ادارات کل مستقل از مرکز استان است که این مورد زمینه‌ای را برای ایجاد استان جدید فراهم می‌کند.
حمید بهبهانی وزیر سابق راه و ترابری در جلسه شورای اداری یکی از شهرستان‌های جنوب کرمان در خرداد ماه ۱۳۸۹ گفت: «جنوب استان کرمان از استعدادهای و پتانسیلهای مختلف در زمینه‌های گوناگون برخوردار است و با توجه به گستردگی منطقه و توانمندیهای این شهرستانهای به زودی استان جدیدی با نام استان کرمان جنوبی در این منطقه تأسیس می‌شود. وی افزود: مقدمات این کار انجام شده است و استان جدید با اسم کرمان جنوبی و یا نام دیگری تأسیس می‌شود اما درنهایت باید در خصوص تعیین اسم این استان علماء بیندیشند و اسم مناسب استان را انتخاب کنند.»
به گفته علی اسلامی پناه نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی علت مطرح شدن این طرح وسعت استان کرمان و عدم توانایی مدیران استان در رسیدگی به امور شهرهای شمالی و جنوبی استان کرمان بوده است.

استان گلشن

طرحی است که بر مبنای آن شهرستانهای طبس از استان یزد، خور و بیابانک از استان اصفهان و بشرویه از استان خراسان جنوبی، از استان‌های مذکور جدا شده و استانی جدید به مرکزیت شهر طبس ایجاد شود. این طرح برای اولین بار توسط محمد کریم عابدی نماینده مردم طبس، فردوس، سرایان و بشرویه در مجلس شورای اسلامی بیان شد. وی دلیل پیشنهاد این طرح را وسعت زیاد شهرستان طبس، جلوگیری از مهاجرت مردم به کلانشهرها و افزایش امنیت و قدرت اقتصادی منطقه برشمرده‌است. همچنین نارضایتی از الحاق این شهرستان به استان یزد نیز از علت‌های پیشنهاد این طرح بوده‌است.

استان مازندران غربی

طرحی پیشنهادی است که به موجب آن شهرستان رودسر از استان گیلان به همراه شهرستان‌های رامسر، تنکابن، عباس‌آباد، چالوس، نوشهر و نور و رویان از استان مازندران جدا شده و استان مازندران غربی به مرکزیت شهر تنکابن تأسیس می‌گردد. این طرح با حمایت برخی از نمایندگان شهرستان‌ها، رؤسای شورای شهر قرار گرفته است، اما از طرفی انتقاد معاونت سیاسی امنیتی استانداری مازندران را نیز در پی داشته است. طرح پیشنهادی برای اولین بار در همایش توسعه علمی غرب مازندران مطرح شد. از جمله دلایل مطرح شدن این طرح فاصله زیاد غرب مازندران تا مرکز استان و عدم رسیدگی مشکلات مردم منطقه در مرکز استان اعلام شده است.

استان مغان

استان پیشنهادی مغان

در ۲۷ مهر ماه سال ۹۳ حبیب برومند نماینده مردم پارس‌آباد و بیله سوار در سخنرانی اش در مجلس شورای اسلامی خواستار جدایی شهرستانهای شمالی استان اردبیل از این استان و تشکیل استان مغان شد. به دنبال این سخنان ۵۳ تن از نمایندگان مجلس طی نامه‌ای حمایت خود را از این پیشنهاد اعلام نمودند. به پیشنهاد این نماینده شهرستانهای پارس‌آباد، بیله سوار، گرمی و مشگین شهر جزو این استان خواهند بود.

طرح‌های پیشنهادی برای تغییر محدوده بین استان‌های فارس و هرمزگان

اتصال استان فارس به خلیج فارس

مقالهٔ اصلی: جداسازی بخش‌هایی از استان هرمزگان و الحاق آن به استان فارس

طرح اتصال فارس به آبهای آزاد طرحی است که در آن استان فارس از طریق الحاق بخشی از استان هرمزگان به خلیج فارس و دریاهای آزاد راه یابد. در دهه پنجاه با انتزاع استان بوشهر و غرب هرمزگان از استان فارس، راه دسترسی به آ بهای خلیج فارس برای این استان قطع گردید. برای اولین بار در اوایل دهه هفتاد در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، درخواست دسترسی استان فارس به دریا مطرح شد اما در دوران ریاست جمهوری خاتمی این طرح با پیشنهاد دسترسی استان فارس از طریق عسلویه در استان بوشهر به شهرستان مهر ناکام ماند. تلاشها با برنامه‌ریزی بیشتر در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد نیز ادامه داشت، تا اینکه در اواخر دولت دوم محمود احمدی نژاد این طرح به تصویب رسید و وزیر کشور دولت یازدهم با الحاق پنج روستای بخش کوشکنار تابع شهرستان پارسیان در استان هرمزگان به این استان و همجواری ۶ کیلومتر آن با ساحل به خلیج فارس به طور ضمنی موافقت کرد. تأمین امنیت بیشتر دریاهای جنوب، تسریع در توسعه مناطق ساحلی جنوب، بالفعل کردن ظرفیت تجاری این نوار از کشور، با مسمی شدن نام خلیج فارس و افزایش معابر استراتژیک به دریاهای آزاد از اهداف و دلایل این الحاق و تصویب آن یاد شده‌است..

جدا کردن بخشی از استان هرمزگان، باعث اعتراضات جمعی از مردم در شهرهای این استان شد که منجر به بازداشت عده‌ای گردید. این اعتراضات با حمایت چهره‌هایی چون رضا صادقی و نمایندگان این استان در مجلس همراه شد. آنها اعلام کردند اجرای این تصمیم متوقف گردیده است. ۱۸۶ نمایندگان مجلس این طرح را بخشی از تصمیمات شتابزده و غیر کارشناسی دولت دهم دانستند و آن را بستری مناسب برای ایجاد اختلاف بین مردم دانستند.نمایندگان استان هرمزگان در مجلس در مخالفت با تجزیهٔ هرمزگان بیانیه‌ای صادر و اعلام کرده‌اند در صورت باقی ماندن این مصوبه استعفاء خواهند داد.

پیوند به بیرون

• اطلاعات استانها و دیگر زیرمجموعه‌های تقسیمات کشوری آن پورتال وزارت کشور