زبان ازبکی
| ازبکی | |
|---|---|
| oʻzbekcha, oʻzbek tili, ўзбек тили, ўзбекча, ئوزبېچه, ئوزبېک تیلی | |
| زبان بومی در | ازبکستان, افغانستان, تاجیکستان, قرقیزستان, قزاقستان, ترکمنستان, روسیه, چین |
| قومیت | ازبک‌ها |
شمار گویشوران | ۳۲ میلیون (۲۰۱۷) |
گونه‌های نخستین | |
| لاتین, سیریلیک, عربی | |
| وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در |  ازبکستان افغانستان (زبان رسمی در استان های شمالی) |
زبان اقلیت شناخته‌شده در | |
| تنظیم‌شده توسط | Tashkent State University of Uzbek language and literature |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۱–۶۳۹ | uz |
| ایزو ۲–۶۳۹ | uzb |
| ایزو ۳–۶۳۹ | uzb – کد همگانیکدهای اختصاصی: uzn – [[شمالی]]uzs – [[جنوبی]] |
| گلاتولوگ | uzbe1247[۲] |
| زبان‌شناسی | 44-AAB-da, db |
 Dark blue = majority; light blue = minority | |
زبان اُزبکی (به ازبکی: O'zbek tili / Ўзбек тили / اوزبېک تیلی) یکی از زبان‌های ترک‌تبار است. ازبکی زبان رسمی کشور ازبکستان است و حدود ۳۵ میلیون نفر گویش‌ور دارد.این زبان از شاخهٔ قارلوق زبان‌های ترکی است. گویش برخی از این واژه‌ها در زبان ازبکی نسبت به زبان فارسی، کمی تفاوت دارد ولی بسیاری از آن‌ها همانند کلمات فارسی به کار می‌رود. بیش‌تر کتاب‌های قدیمی و تاریخی ازبکستان نیز به زبان فارسی یا به زبان ازبکی با استفاده از الفبای عربی نگاشته شده که در کتاب‌خانه‌ها و موزه‌های این کشور به نمایش گذاشته شده‌است.[۳]
در کتاب‌خانه ابوریحان بیرونی دانشمندان ترک‌تبار در ازبکستان ۴۳ هزار نسخه خطی نگه‌داری می‌شود که ۳۹ هزار تای آن‌ها به زبان فارسی است.[۴]
ازبکی یک اصطلاح نوظهور است و امروزه به جای اصطلاح ترکی در ازبکستان استفاده می‌شود.[۵] تا سال ۱۹۰۴ به مانند سایر زبان‌های آسیای مرکزی، ازبکی نیز با الفبای عربی‌تُرکی نوشته می‌شد. از ۱۹۲۴ تا ۱۹۴۰ ازالفبای لاتین استفاده شد و از ۱۹۴۰ تا ۲۰۰۲ نیز از الفبای کریل برای نگارش آن استفاده شد و از سال ۲۰۰۲ به بعد نیز دوباره الفبای لاتین مخصوص ازبکی مورد استفاده قرار گرفت.
تعداد گویشوران
تخمین‌ها از تعداد گویشوران این زبان بسیار اختلاف دارند. دانشنامه سوئدی Nationalencyklopedin تعداد گویشوران بومی را ۳۷ میلیون نفر تخمین زده‌است. منابع دیگر گویشوران ازبکی را به صورت زیر تخمین زده‌اند: ۳۲ میلیون نفر در ازبکستان، ۳٫۴ میلیون نفر در افغانستان، ۹۰۰ هزار نفر در تاجیکستان، ۸۰۰ هزار نفر در قرقیزستان، ۵۰۰ هزار نفر در قزاقستان، ۳۰۰ هزار نفر در ترکمنستان و ۳۰۰ هزار نفر در روسیه.
خط نوشتاری
- الفبای سیریلیک ازبکی:
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж |
| З з | И и | Й й | К к | Л л | М м | Н н | О о |
| П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х | Ц ц |
| Ч ч | Ш ш | Ъ ъ | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я | Ў ў |
| Қ қ | Ғ ғ | Ҳ ҳ |
- الفبای لاتین ازبکی:
| А а | B b | V v | G g | D d | Е е | Yo yo | J j |
| Z z | I i | Y y | K k | L l | М m | N n | О о |
| P p | R r | S s | Т t | U u | F f | X x | Ts ts |
| Ch ch | Sh sh | ' | - | E e | Yu yu | Ya ya | O' o' |
| Q q | G' g' | H h |
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ Scott Newton (20 November 2014). Law and the Making of the Soviet World: The Red Demiurge. Routledge. pp. 232–. ISBN 978-1-317-92978-9.
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Uzbek". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
{{cite book}}: Invalid|display-editors=4(help) - ↑ http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&id=512
- ↑ http://www.persianacademy.ir/fa/Y190894.aspx
- ↑ «تورفان (یا طُرفان )». encyclopaediaislamica.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «language Uzbek language». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۵ ژانویۀ ۲۰۱۱.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «dili Özbək dili». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای ترکی آذربایجانی، بازبینی‌شده در ۱۵ ژانویۀ ۲۰۱۱.
 | این یک مقالهٔ خرد مرتبط با زبان‌شناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |