بخش کوخرد هرنگ

بخش کوخردهرنگ
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	بستک
مرکز بخش	کوهخرد هرنگ
مردم
جمعیت	۱۳،۲۰۱تن(۱۳۹۵)
مذهب	اهل سنت و جماعت
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	آب و هوای این بخش گرم و مرطوب است.

بخش کوخرد هرنگ یکی از بخش‌های شهرستان بستک در استان هرمزگان در جنوب ایران است

پیشینه

سال ۱۳۸۳ با عنوان بخش کوخرد ارتقاء یافته بود، و در پایان سال ۱۳۹۱ با تغییراتی به عنوان بخش کوخرد هرنگ درآمد که بین اهالی بخاطر این تغییرات اعتراضاتی نیز وجود داشته‌است.

بر اساس اصلاحیه هیئت دولت در مورد مصوبه بخش کوخرد در تاریخ ۱۴ اسفند ۱۳۹۱ به بخش کوخرد هرنگ تغییر یافت. همچنین بر اساس این اصلاحیه دو روستای کوخرد و هرنگ نیز با هم ادغام شده‌اند و به شهر کوخرد هرنگ تبدیل شده‌اند. بخش کوخرد هرنگ به مرکزیت شهر کوخردهرنگ ایجاد شده‌است. این بخش در مورخه ۱۰ تیر ۱۳۹۲ توسط فرماندار شهرستان بستک اجرا گردید و آقای حمید قسوریان جهرمی به سمت اولین بخشدار بخش کوخرد هرنگ منصوب شد.

موقعیت جغرافیایی

بخش کوخرد با وسعتی در حدود ۱۵۸۰ کیلومتر مربع در قسمت جنوب شرقی شهرستان بستک واقع است.

این بخش از شمال به رشته‌کوه‌های ناخ و بخش مرکزی شهرستان بستک و کوه لاور، از جنوب به دین و کوه سفید و بخش مرکزی شهرستان بندر لنگه، از غرب به صحرای خلوص و بخش جناح و از سمت مشرق به دهستان لمزان و پدل و بخش خمیر محدود می‌شود.

جمعیت

جمعیت بخش کوخرد هرنگ طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۳٬۲۰۱ نفر بوده‌است...

تقسیمات کشوری

• دهستان کوخرد
• دهستان هرنگ
• شهر: کوخردهرنگ

روستاهای تابع بخش کوخرد هرنگ

دهستان کوخرد به مرکزیت روستای کوخرد مشتمل بر روستاها، کشتزارها و مکان‌های گوناگون است.

لهجه کوخردی اچمی

زبان اهالی منطقه کوخرد هرنگ همچون مردم شهرستان بستک،اچمی است؛تفاوت گویش کوخردی با فارسی معیار چندان نیست که قابل فهم نباشد و دیگر فارسی زبانان هر چند با سختی قادر به درک موضوع در این گویش خواهند بود.هرچند بسیاری نیز به زبان فارسی نیز مسلط هستند. حتی در روستاها هم که با گویش محلی صحبت می‌کنند ممکن است میان یک روستا تا روستای دیگر اختلاف در لهجه وجود داشته باشد ولی باز هم مفهوم است. برای نمونه اختلافات چندی در لهجه‌های گوده‌ای و فرامرزی وجود دارد ولی مانع درک مطلب نیست. میان گویش های فراسویی اچمی و گویش اهالی گوده و صحرای باغ نیز اختلافات کوچکی وجود دارد، گویش گوده‌ای و صحرای باغی را در اصطلاح محلی گویش «اَچُمی» می‌نامند...

نمونه‌های از فارسی محلی

تفاوت‌های گویش‌های محلی با فارسی معیار:

• نمونه فارسی: می‌آید
• گویش بستکی: اَ تَندای / اَ انُدای
• گویش کوخردی: کَر انُدهُ

• فارسی: می‌کند
• بستکی: اَ کُردای
• کوخردی: کَر کِردُه
• فارسی: کجا می‌روید
• جناحی: کُه کَهِش توُش
• کوخردی: کُه کَرفَتُش
• فارسی: نیامده
• بستکی: نَندهُ
• جناحی: نِندهِ
• فارسی: چرا این کار را می‌کنید.
• گوده‌ای: چرا مِهنهِ اَکِرداش
• بستکی: چرا مِندهِ اَکُرداش
• کوخردی: چرا اِندهِ کَر کِردُش.

زبان‌های دیگر

دو روستا نیز در منطقه وجود دارد که ساکنان آن به زبان هندی یا سندی صحبت می‌کنند. این دو روستا عبارت‌اند از:

مقالهٔ اصلی: خلوص

خُلوص روستای کوچکی است از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. روستای خلوص در ۱۸ کیلومتری شهر جناح واقع است. محدوده خلوص: از شمال کوه گچ بستک و رشته کوه ناخ، از جنوب صحرای خلوص و رودخانه مهران، از مغرب گتاو و کاشنو، و از مشرق به هرنگ محدود می‌گردد.

مقالهٔ اصلی: گتاو

گُتاو روستای کوچکی است از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. . این روستا در ۱۶ کیلومتری جنوب غربی شهر بستک واقع شده‌است. محدوده گُتاو:از شمال کوه بستک، از جنوب صحرای خلوص، از مغرب رودخانه شور، و از سمت مشرق به روستای خلوص محدود می‌گردد.

مردمان خلوص از نژاد هندی یا هندوستانی هستند و به زبان هندی صحبت می‌کنند. این اقوام سالهای دور از هندوستان به این منطقه مهاجرت کرده‌اند و در خلوص سکونت گزیده‌اند. گُتاو دومین روستایی است که به زبان «هندی» ویا «سندی» صحبت می‌کنند. روایت است که این اقوام در زمان پیش از اسلام به این منطقه مهاجرت کرده‌اند و بعد از ورود دین اسلام به اقلیم فارس مانند سایر مردم منطقه دین اسلام پذیرفته‌اند. با وجودی که بسیاری از کلمات فارسی و بستکی جای کلمات هندی یا سندی را گرفته‌است، اما هنوز زبان مادری خودرا حفظ کرده‌اند و با همدیگر با یکی از لهجه‌های زبان هندی یا سندی صحبت می‌کنند. وکسی از حرف زدن آنها سر درنمی‌آورد؛ و همچنین این زبان را به کودکان خودشان نیز می‌آموزند تا اینکه با مُردن بزرگسالان زبان اصلی شان منقرض نشود. اما آداب و رسوم ایشان با اهالی دیگر منطقه هیچ فرقی نمی‌کند. مردمانی خوب و مهربان و مهمان نواز هستند. از اهل سنت و شافعی مذهب هستند. البته ساکنین این دو روستا زبان فارسی با لهجه محلی نیز بلد هستند و با دیگران صحبت می‌کنند. در این مناطق نیز کسانی هستند که به زبان عربی نیز صحبت می‌کنند؛ و همچنین اشخاص معدودی نیز وجود دارند که به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند.

مذهب در بخش کوخرد هرنگ

کلیه ساکنان شهرستان بستک و بخش‌های آن یعنی کوخردهرنگ، جناح و مرکزی مسلمان و اهل سنت از شاخه شافعی هستند.

دین مردم منطقه پیش از ورود اسلام دین زرتشتی بوده و آثار زیادی از آن زمان بجای مانده‌است ولی امروزه تمامی مردم این شهرستان سنی و مسلمانند.

آداب و رسوم در بخش کوخرد هرنگ

• رسم است که هرگاه مسافری بعد از مدتها از سفر برگردد یا یکی از نزدیکان شخصی، از حج مراجعت نماید ویا فرزند کسی سربازی را به پایان برساند و به خانه مراجعه نماید بالای منزل خود و کلیه اقوام و خیشان به مدت یک هفته یک پرچم سبز افراشته و بدین وسیله خوشحالی خودرا به همه مردم اعلام می‌دارند.
• رسم است که در زیر گهواره بچه اسفند دود می‌کنند به این اعتقاد که چشم حسود کور شود و مرض به بچه نزدیک نشده و از او دور گردد.

خرافات در کوخرد

• به هم زدن کلید باعث دعوا می‌شود.
• نگهداری کبوتر درخانه نحس است.
• شب چهارشنبه به مهمانی رفتن درست نیست.
• دمپایی به عکس افتادن نحس است.
• اگر به طرف زیارت دست دراز کنی باید انگشتانت را گاز بگیری
• اول شب جارو زدن کار نادرستی است.

اصطلاحات کوخردی

• زَندَکاتُم اُش بُرد :مرا ترساند
• نَمُوَلِش :امنیت نداری
• پَلکَن بِبُش :برو گم شو
• هیز :مکار (حیله گر)
• خِل تاس :خفه
• تَپَتاس :گیچ
• بالَک :طاقچه
• کَلواز (کَل آواز) :فریاد زدند

کشاورزی

در دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران، از دیرباز مردم گندم و جو می‌کاشته‌اند، در آغاز هرسال تمام دشت‌های کوخرد و روستاهای اطراف در زمین‌های جوکار جنب وجوشی خواصی برپا بود ومردم منطقه برای کاشت جو و گندم در صبح زود رهسپار این دشت‌ها می‌شدند.

خشک‌کار و تل کار

عادتاً این جو یا گندم قبل از باریدن باران موسمی می‌کاشتند، بنابراین به آن می‌گفتند خشک‌کار یعنی قبل از باریدن باران و در زمین خشک کاشته شده، همچنین همین کار که پس از باریدن باران انجام می‌دادند به آن می‌گفتند ((تل کار)) یعنی پس از باریدن باران و بعد اینکه زمین «تل» شده جو و گندم کاشته‌اند، و " تل " به لهجهٔ محلی یعنی ((خیس)) زمینی که بعد از باران با آب باران خیس شده‌است. جو یا گندمویا هردانه‌ای که در چنین زمینی می‌کاشتند «تل کار» گویند. چه به صورت خشک کار و چه تَل کار، در پائیز و در پایان فصل گرما و در اول " مهیون تیر " که در کوخرد اول زمستان شروع می‌شود، مردم جو و گندم خُشک کار می‌کنند.

کاشت و برداشت

سال‌های پیش یعنی سی تا چهل سال پیش کاشت گندم و جو به وسیله ألاغ و گاو انجام می‌گرفت، به وسیله گاو و الاغ نیز خرمن‌ها را خرد می‌کردند، بعد از دِرُو کردن و جمع کردن خوشه‌ها در مکان مسطحی که آن را جاخرمن می‌نامند می‌برند که بعداً با گاو یا الاغ بروی آن خوشه‌ها که خرمن می‌نامند می‌برند و به‌طور دایره مانندی می‌چرخانند تا اینکه آن خوشه‌ها خرد شود وبعداً آن را به وسیله ابزاری که آن را " اَوسِن " نام دارد به باد می‌دهند ودانه از کاه جدا می‌گردد.

بونه

برای حمل خوشه‌های جو و گندم درو شده و نقل آن به جاخرمن از شبکهٔ بزرگی که به لهجه محلی آن را بُونُه می‌گویند، استفاده می‌کردند به‌طوری‌که روی کمر الاغ قرار می‌دادند و به جاخرمن می‌رساندند. گندم‌ها بادقت بُتَه بُتَه درو می‌کردند، کاشت و برداشت آنروزه گرچه پُرزحمت بود ولی بیش از چند برابر حالا بود که با تراکتور کشت می‌شود، کشت آنروزها با ویژه خاصی برگزار می‌شد ولذت دیگری داشت برای کشاورزان و همچنین افراد منطقه، امروزها به راحتی کشت و برداشت می‌شود، به‌طوری‌که با تراکتور کشت می‌شود و با کمبا جمع می‌گردد، ولی رونق پیشین را ندارد. هرکس هرمقدار بخواهد کشت می‌نماید، کارش هم تاحدی است که در بارندگی مواظبت نماید آب روی زمین تبار می‌شود اگر به موقع باران ببارد یعنی آذر ماه یک باران، دی ماه یک باران و بهمن ماه یک باران وچه بهتر اسفند ماه هم یک باران دیگر ببارد سال وایام خوبی خواهد بود و محصول وفیری بدست خواهد آمد.

کاشت جو و گندم در دوران قدیم

در زمان‌های قدیم تمام مناطق کوخرد جو و گندم کاشته می‌شده، آثار بجا مانده نشان دهنده فعالیتی بی‌نظیر بوده و مردم کوخرد در امور کشاورزی مخصوصاً کاشت جو و گندم فعالیت چشم‌گیری داشته‌اند و تمام زمین‌های دشت پاراو و حتی زمین‌های که در کوه واقع شده‌است نیز زیر کشت قرار داده شده‌است و تمام پشتخه‌ها ی واقع در کوه مانند: پشتخه باپیر، پشتخه مد کمدین، پشتخه بست گز، پشتخه او شیرینو، پشتخه پاراو، پشتخه چتی، پشتخه مرخاو، پشتخه دیوونی، پشتخه چُک تَونِه مصلی، و حتی در بون کوه مانند: پشتخه شاه حسینی و پشتخه کنار و دیگر پشتخه‌های موجود در بون کوه زیر کشت می‌بردند، و همچنین در گری‌ها مانند:‌گری مد یوسفی وگری مد عبدالرحیمی و در لاورها مانند: مانند لاور کالون و لاور مد اودلی و تمام خور وخَرَها کوهستانی جو و گندم کاشته می‌شده‌است. در تمام مناطق ذکر شده آثار لنِگار (گاو آهن) هنوز و بعد از مرور این سالیان دور باقی‌مانده‌است ونشان می‌دهد که مردم کوخرد در تمام این پشتخه‌ها جو و گندم می‌کاشته‌اند، اما حالا دیگر مردم حوصله این کار پر زحمت ندارند و تمام این پشتخه‌ها متروک ومهجور ماند است، فقط آثار ی از شخم لنِگار آن زمان دور در این پشتخه‌ها باقی‌مانده‌است که نشانی از فعالیت‌هایی کشاورزی و مردان زحمت کش آن دوران در کوخرد و روستاهای توابع برجای مانده‌است.

قیمت غذائی جو

جو از قیمت غذائی خاصی بر خوردار است، ولاکن بعلت نقص در ماده " الجلوتین " خودش به تنهایی برای ساخت نان مناسب نیست، مگر آنکه با گندم مخلوط شود، گویند بهتر است سه چیز باهم مکس شود و به آرد تبدیل شود: جو، و گندم، و ذُرَه، یک ثلث آن جو و ثلث دیگر گندم و ثلث سوم ذُرَه باشد. آنگه به آرد تبدیل شود مناسب تر است برای ساخت نان، در زمان قدیم خوراکی‌های زیادی از جو می‌ساختند مانند: سوپ و غیره، یک نوعی از این سوپ‌های در زمان قدیم عرب‌ها می‌ساختند که آن را: " التلیین " یا (التلیینه) نام داشت و آن خیلی مفید و سودمند بود مخصوصاً برای کسانی که بیماری شکم داشتند. در کوخرد مردم جو و گندم می‌کاشتند و بعد خرُد کردن خرمن‌ها و جمع دانه‌های جو و گندم، زن‌ها دانه‌های جمع شده به وسیله آسیاب (آش) آن را به آرد تبدیل می‌کردند برای ساخت نان و از دست رنج خودشان نان تهیه می‌کردند، اما حالا مردم این کار پر زحمت را رها کرده‌اند وآرد آماده و بیشتر اوقات نان آماده از نانوائی خرید می‌کنند. اما هنوز جو و گندم می‌کارند در موسم کشت وکار، در ابتدای هرموسم جُنب وُجُوش زیادی در دشت‌ها و زمین‌های کشاورزی دیده می‌شود و مردم برای کشت جو و گندم خودشان آماده می‌کنند. چنان‌که شاعر محلی می‌گوید:

از رحمت پَروردگار		این نعمت پُر افتخار
واجب بتون بش شکرگزار		هردم بگو لیل و نهار
رحمت کند برما نثار		این مهیونه فصل بهار
بَرون شُروُع اُشکهِ فُر فُروُ		از تِکهِ دِه تا بون کوه
تِکهِ لَمبیر و پَس رُو		صحرا اَچِن گُروُه گُروُه
باز زارعین پُر خُروُش		صحرا اَچِن لنِگار بَدوش
دنیا چو باغ دِلگُشاء		به به که چندین با صفاء

لنِگار (گاو آهن) آلتی آهنین که طرف اول آن را بگردن الاغ یا گاو می‌بندند و قسمت اصلی آن به‌دنبال حیوان روی زمین قرار دارد و با آن زمین را شُخم می‌زنند، که در کوخرد و منطقه به لهجه محلی آن را " بَشکار " می‌گویند.

جانوران

کبک

در کوخرد و بخش کوخرد و منطقه بستک واقع در غرب استان هرمزگان ایران دو نوع کبک وجود دارد، نوع اول کبک تیهو نام دارد. زیستگاه این نوع کبک‌ها همیشه در دامنه کوه‌ها وشیب‌های کوهستانی باز و سنگلاخ و اطراف چشمه‌ها و در (پشتخه‌های) «کوه زیر» ودره‌ها وشیب وفراز کوه‌های جنوب و تَونهِ مصلی و گری همبرو دیده می‌شود، و درمیان بوته‌ها وصخره لانه می‌سازد. مشخصات ۳۵ سانتیمتر پرنده‌ای با سطح پشتی خاکستری، گلویی نخودی رنگ بانوار حاشیه‌ای پهن وسیاه وبا راهراه عرضی وخیلی واضح پهلوها مشخص می‌شوند. منقار وپاهایش سرخ رنگ است. رنگ خرمائی شاهپرهای کناری دُمَش در پرواز نمایان می‌گردد. معمولاً جفت جفت یا به صورت دسته‌های کوچک دیده می‌شوند. اما در زمستان وفصل بهار به صورت گله‌های بزرگ هستند. مخصوصاً در پشتخه‌های جنوب کوخرد. هنگام خطر کمتر پرواز می‌کند و بیشتر به سوی سربالایی کوهستان می‌رود تا خود را از خطر دور سازد. در بهار وتابستان پرنده‌ای پر صدا است.

کبک ککر

زیستگاه نوع دوم کبک در کوخرد یعنی کبک ککر در پرتگاه‌های پرشیب وکوهسارهای صخره‌ای و در قله‌های بلند بسر می‌برد. احیاناً در پشتخه‌های حاشیه کوه‌ها نیز دیده می‌شود؛ و در بون کوه زیر (جنوب) کوخرد در فصل زمستان وبهار زیاد دیده می‌شود، همچنین دراطراف نرگ‌ها زیاد دیده می‌شود. مشخصات: نر ۶۰ سانتیمتر، ماده ۵۵ سانتیمتر، کبک بسیار بزرگی است که در کوهستان‌های بلند و در سرگرد نرگ‌های (او شیرینو) و مرخاو و نرگ‌های کوه جنوب زیاد دیده می‌شود. گلو وبالش به‌طور کلی خاکستری باخطوط موج دار ورگه‌های قهوه‌ای وسفید فراوان است که در سطح شکمی کمرنگ تر و در پهلوها رگه‌های مشخص تری دارد. معمولاً جفت جفت دیده می‌شود. از این نوع کبک‌ها در کوه‌های کوخرد زیاد وجود دارد مخصوصاً در زمستان وبهار و در هنگام باریدن باران وسبز شدن گیاهان در کوه‌ها و پشته‌ها مرغی پر سر وصدا است. أواز مطبوعی دارد که در کوه‌ها طنین انداز است.

• شاعر در وصف این پرنده زیبا چنین می‌سراید:

کبک بس خُرَم خُرامان در رسید		سرکش سرمست ازکان در رسید
سرخ منقار و شفق پوش آمده		خون او از دیده درجوش آمده
گاه می‌پرید بر کوه و کمر		گاه می‌پیچید پیش تیغ سر
گفت من پیوسته درکان گشته‌ام		بر سر گوهر فراوان گشته‌ام
بوده‌ام پیوسته باکوه و کمر		تا توانم بود سر سنگ گهر
درمیان سنگ وآتش مانده‌ام		هم معطل هم مشوش مانده‌ام
آنکه برسنگی بخفت و سنگ خُوَرد		باچنین کس از چه باید جنگ کَرد
دل در این سختی به صد اندوه جست		زانکه عشق گوهرم بر کوه بست

قُمری

در کوخرد و منطقه بخش کوخرد شهرستان بستک هرمزگان در جنوب ایران پرنده زیبای قُمری معروف و موجود است و آن را به گویش محلی «کِیات» می‌نامند. این پرنده زیبا در کوخرد و مناطق پشت رودخانه و در کنار سدهای آب ونخلستانها، کشتزارها و باغ‌ها زیاد دیده می‌شوند. پرنده‌ای بسیار زیبا و با آوازی دلنشین؛ که در کوخرد به آن می‌گویند «کِیات» سه نوع از این پرنده زیبا در منطقه وجود دارند که با این نام‌ها معروف هستند:

انواع کیات در کوخرد

• کِیات اَزا
• کِیات پُشت رنگ
• کِیات سُرخُو

کیات ازا از همه بزرگ‌تر است وآواز دلنشینی نیز دارد. بطول ۲۸ یا ۳۰ سانتیمتر و با بدنی نسبتاً لاغر و زیر دم سیاه وکناره‌های سفید که شاهپرهای آن رفته رفته از وسط به کنار کوتاتر است. سطح پشتی قمری به خرمائی مایل به خاکی است که پرهائی که وسط آن‌ها سیاه است و در کنار گردنش لکه‌ای مرکب از رگه‌های سفید و حلقه سیاهی دور گردنش بر زیبائی آن افزوده‌است. پرنده نابالغ لکه‌های کنار گردن ناحیه گلو وسینه رنگ تقریباً صورتی ندارد. قمری جفت جفت یا به صورت گله‌های کوچک (اسراب) دیده می‌شوند. پرواز تند و مستقیم وحرکات بال آن با تکان‌های شدید همراه‌است.

موسم تخم‌گذاری

قمری در هرموسم تخم‌گذاری دو تا تخم می‌گذارند، وقمری نر و ماده با تناوب به روی تخم می‌خوابند و بعد از مرور ۲۱ روز این تخم‌ها تفقیص می‌کنند.

مادر شب‌ها روی بچه‌های خود می‌خوابد اما پدر مسؤلیت جیره دادن به جوجه‌ها در روز به عهده دارد. البته مادر نیز کم وبیشی غذاء به به چ‌های خود می‌دهد و به آن‌ها می‌رسد. زیستگاه این پرنده زیبا در کوه‌ها وکشتزارها ودرختان نزدیک شهرها و روستاها و مناطقی که سدهای آب وجود دارد مانند سد جابر و سد بز و سددرواه شمو و سد جاوید و مناطق گستردهٔ بادیه جنوبی کوخرد لانه می‌سازد. در کوخرد در زمان قدیم خیلی از این پرنده زیبا دیده می‌شد که متأسفانه امروزها از تعداد آن‌ها خیلی کم شده‌است و در اثر کم بارانی و صید جائر آن‌ها از جانب صیادان رفته رفته این پرنده زیبا دارد نسلش برچیده می‌شود.

خه خه‌ای قمری دمساز آمده		شاد رفته تنگدل بازآمده
تنگدل زانی که در خون مانده‌ای		در مضیق حبس ذُوالنون مانده‌ای
ای شده سرگشته ماهی نفس		چند خواهی دید بدخواهی نفس
سربکن آن ماهی بدخواه را		تاتوانی سود فرق ماه را
گر بود از ماهی نفست خلاص		مونس یونس شوی در صدر خاص

جستارهای وابسته

• فهرست بخش‌های ایران

منابع

• محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
• اشعار از کتاب: منطق الطیر و مقامات طیور اثر: شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری.
• نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
• الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِیةَ عَلی ضِفافِ نَهر مِهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعة الثالثة، دبی: سنة ۱۹۹۷ للمیلاد.
• مهندس:، حاتم، محمد، غریب“ «تَاریخْ عَرَب الّهْولَة Huwala Arab History» “، دولة الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهرة، مصر، دارالأمین للطباعة والنشر والتوزیع، ۸ شارع أبوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition: Egypt (Cairo),1997 & 2013
• محمدیان، کوخردی، محمد، “ (به یاد کوخرد) “، ج۱. ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
• بختیاری، سعید، «اتواطلس ایران» ، “ مؤسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
• محمدیان، کوخردی، محمد، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.
• دکتر: رحمه، عبدالله، بن عبدالرحمن، “ (الامارات فی ذاکرة ابنائها) “، ج۳. سال انتشار ۱۹۹۰ میلادی به (عربی).
• سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) جلد دوم چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
• عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
• بنی عباسیان، بستکی، محمد اعظم، «تاریخ جهانگیریه» چاپ تهران، سال ۱۳۳۹ خورشیدی.
• نشریه فرهنگ کوخرد، شماره پنجم، سال سوم، فروردین ۱۳۸۸ خورشیدی.
• محمدیان، کوخردی، محمد، (مشایخ مدنی) ، چاپ دوم، دبی: سال انتشار ۲۰۰۲ میلادی.
• محمدیان، کوخردی، محمد، (پَرندگان کوخرد) ، ج۱. چاپ اول،: سال انتشار ۲۰۰۹ میلادی.
• حبیبی، احمد. (دُّر دری در کناره‌های خلیج فارس) ناشر همسایه قم، انتشار سال ۱۳۷۵ خورشیدی.
• مهندس: موحد، جمیل. (بستک و خلیج فارس) چاپ اول، تهران: سال انتشار ۱۳۴۳ خورشیدی.
• بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
• الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِیةَ عَلی ضِفافِ نَهر مِهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعة الثالثة، دبی: سنة ۱۹۹۷ للمیلاد.
• Human Anthropology in Persia
• دکتر:القاسمی، سلطان، بن محمد، «(سرد الذّاتْ)» ، المؤسسة العربیة للدراسات والنشر ۲۰۰۹ میلادی.
• تصویب‌نامه بخش کوخرد
• Peter Jackson and Lawrence Lockhart (Ed) (1986), Vol. 6th, The Cambridge History of Iran: Cambridge University Press
• القاسمی، کامله، بنت شیخ عبدالله، (تاریخ لنجة) مکتبة دبی للتوزیع، الامارات: الطبعة الثانیة عام ۱۹۹۳ للمیلاد
• الوحیدی الخنجی، حسین بن علی بن احمد، «تاریخ لنجه»، الطبعة الثانیة دبی: دارالأمة للنشر والتوزیع، ۱۹۸۸ للمیلاد
• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران [Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran] (Gitashenasi Province Atlas of Iran)
• محمد، صدیق، عبدالرزاق، «صهوة الفارس فی تاریخ عرب فارس»، چاپ اول، شارجه: چاپ خانه المعارف، ۱۹۹۳ میلادی.
• العصیمی، محمد بن دخیل، (عرب فارس)، چاپ اول، دمام (عربستان سعودی): انتشاراتی الشاطیء الحدیثة، ۱۴۱۸ هجری قمری.
• حاتم، محمد بن غریب، تاریخ عرب الهولة، چاپ اول، قاهره: دارالعرب للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۹۹۷ میلادی.
• محمدیان، کوخردی، محمد. (وصف کوخرد) ج۱. چاپ دوم، دبی: سال انتشار ۱۹۹۸ میلادی.
• ذکرت کوخرد فی واحد من اهم المراجع الاجنبیة التاریخیة عن ایران فی سنة ۱۶۴۹ للمیلاد، وهو کتاب: (کامبریدج عن تاریخ ایران)، فی المجلد السادس.
• Peter Jackson and Lawrence Lockhart (Ed) (1986), Vol. 6th, The Cambridge History of Iran: Cambridge University Press
• جامعة اوکسفورد عام ۲۰۰۱ للمیلاد.
• تصویر دفترچهٔ کنکور سراسری
• دکتر: اقتداری، لارستانی، احمد. (لارستان کهن) ج۱. چاپ دوم، شرکت انتشارات جهان معاصر، تهران چاپ دوم، سال ۱۳۷۱ خورشیدی.
• بردال، حسن، و عباسی، داریوش. (هرمزگان) ناشر:اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان هرمزگان، چاپ: مبینا، بندر عباس، سال ۱۳۸۸ خورشیدی.
• مهندس:، حاتم، محمد، غریب“ «تَاریخْ عَرَب الّهْولَة Huwala Arab History» “، دولة الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهرة، مصر، دارالأمین للطباعة والنشر والتوزیع، ۸ شارع أبوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition: Egypt (Cairo),1997 & ۲۰۱۳
• محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰–۵۱)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
• محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
• نگاره‌ها از: محمد محمدیان و عبداللطیف حیدریپور.
• محمدیان، کوخردی، محمد، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.
• الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِیةَ عَلی ضِفافِ نَهر مِهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعة الثالثة، دبی: سنة ۱۹۹۷ للمیلاد.
• مهندس:، حاتم، محمد، غریب“ «تَاریخْ عَرَب الّهْولَة Huwala Arab History» “، دولة الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهرة، مصر، دارالأمین للطباعة والنشر والتوزیع، ۸ شارع أبوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition: Egypt (Cairo),1997 & 2013