ارکواز
| ارکواز | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | ایلام |
| شهرستان | ملکشاهی |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | ارکواز ملکشاهی |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۱٬۹۹۸ نفر براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی[۱] |
| وبگاه | |
  ارکواز روی نقشه ایران
۳۳°۱۴′شمالی ۴۶°۲۲′شرقی / ۳۳٫۲۳°شمالی ۴۶٫۳۶°شرقی | |
ارکواز (به کردی: ئەرکواز) مرکز شهرستان ملکشاهی در استان ایلام است.[۴]
ارکواز با ارتفاع ۱,۳۲۰ متر، در ۴۹ کیلومتری شمال شرقی مهران، سرراه ایلام به میمه و ایلام به مهران، واقع است.
نام‌گذاری
[ویرایش]آنچه که امروزه به نام شهر ارکواز ملکشاهی نامیده می‌شود، مجموعه ای از نه محله جداگانه است که در مجاورت هم و در حاشیه مسیر اصلی در دره‌ها و تپه ماهورها به وجود آمده‌اند. بزرگ‌ترین محله و هسته اولیه شهر ارکواز ملکشاهی، قلعه دره است که از قدیمی‌ترین محلات این شهر است. در گذشته این شهر با اسم‌های ارکواز، ارکواز ملکشاهی، قلعه دره و قلعه درهٔ ملکشاهی نامیده شده بوده است.[۵][۶][۷]
گسترش شهر
[ویرایش]شهر ارکواز در دامنه رشته کوه کبیرکوه قرار دارد و جایگاه بسیار مناسبی از لحاظ آب و هوایی و پوشش گیاهی دارد. در زمان سلطنت سلطان ملکشاه سلجوقی در این ناحیه ارگ نظامی برپا بوده است. ارگ (قلعه و بارو) + واز (وسیع). نخستین بار حاج فرامرز اسدی با بنای خانه در این مکان، حدود سال ۱۳۱۵ هجری قمری مطابق با ۱۲۷۶ هجری شمسی و نخستین مسجد - مسجد حاج فرامرز اسدی - بنای مسجد به سال ۱۳۳۲ هجری قمری مطابق با ۱۲۹۲ هجری شمسی که از قدیمی‌ترین مساجد استان ایلام محسوب می‌شود، محلی برای تجمع مردمان ایل ملکشاهی بنا نمود، و به تدریج سایر طایفه‌های ایل ملکشاهی در این مکان متمرکز گردیدند. با این احتساب ایل ملکشاهی از معدود ایل‌های ایران است که قبل از تخته قاپو کردن و اجبار عشایر توسط رضا شاه یکجانشین شده‌اند.[۸][۹][۱۰]
پیشینه
[ویرایش]ایلات ملکشاه در اصل از نوادگان امیر کرد ملکشاه می‌باشند یکی از نوادگان ملکشاه یا ملکیش که امیر عالیجاه شه میر نام داشت دارای ۱۲ فرزند بود که ۳ نفر از آن‌ها بچه دار نشدند اما ۹ فرزند دیگر شه میر که به خاطر استفاده از گرزهای سنگین در جنگ‌هایشان و به خصوص نبرد با متجاوزان امپراتوری عثمانی با دیگر طوایف به گرزینوند (گرزدین وند) مشهورند اصالت ملکشاهی دارند که شامل‌طوایف خمیس، روسگه، نقی، شکربگ، خداداد، کاظم بگ، حسین بگ، ملگه و شیه وردی (شاهوردی) هستند و دیگر طوایف که به هوردکو مشهورند. تمامی طوایف شهرستان ملکشاهی دارای شیر مردان بزرگ و شاخصی بوده‌اند که تا ابد در یاد مردم، زنده هستند. از بزرگان این ایل می‌توان به عالیجاه افتخار الحاج توشمال فرامرز اسدی از مشاهیر استان ایلام، ریاست ایل ملکشاهی و اولین فرماندار ملکشاهی، پهلوان موسی خمیس و ملگه پهلوانان ایران زمین در دربار فتحعلی شاه قاجار و سرداران سپاه شاهزاده محمد علی میرزا دولتشاه در نبرد با امپراتوری عثمانی و شاه محمد یاری رهبر قیام مردم ایلام در عصر رضا شاه اشاره نمود.[۱۱][۱۲][۱۳] توشمال حاج فرامرز اسدی در سال ۱۳۲۰ و بعد از جنگ جهانی دوم که کشور ما تحت تسلط بیگانگان بود از سوی دولت مرکزی به عنوان رئیس‌العشایر و حاکم کل پشتکوه منصوب شد. در این زمان منطقه پشتکوه و استان ایلام که قسمتی از استان کرمانشاهان بود از امن‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شد و حاج فرامرز در کل استان حکمیت داشتند.[۱۴][۱۵] از دیگر بزرگان این ایل می‌توان از توشمال نامدار، توشمال شهباز، توشمال صحبت، حسن خان ملکشاهی اولین نماینده مردم استان قبل از انقلاب، موسی اسدی اولین رئیس فرهنگ ملکشاهی، کدخدا دارابگ اکبری از طایفه رسولوند، کدخدا قنبربگ از طایفه کاظم بگ، حاج عباس عزیزیان، شیرخان تاب از طایفه خمیس، کدخدا دارابگ فاضلی از طایفه روسگه، کدخدا ولد بگ از طایفه کاظم بگ، توشمال مامگه و توشمال عبدالحسین حاجی زاده از طایفه خیرشه گچی، کدخدا میرزا حسین سلیمانی از طایفه کوکی گچی، سهیل بگ کدخدای طایفه شیره میر، عزیز الحاج نماینده دولت عراق در سازمان بین‌المللی یونسکو از طایفه قیطول قیطاس، میرزا محمد تقی قیطاسی، محمد علی و عبد از طایفه شکر بگ، کدخدا منصوربگ از طایفه جمعه، کدخدا قیسی رحیمی، کدخدا کرم از طایفه خلیل وند، میر بهرام از طایفه خرزینوند، محمد علی لت ور، توشمال کاظم، توشمال محمد علی خان خمیس، توشمال کریم خان، محمد کریم از طایفه حسین بگ، کدخدا موخان از دو قرصه، کدخدا علی خان از طایفه خلف گچی، داراخان داراخانی و علی پاشا داراخانی، حاج شیرمحمد از طایفه باباهای پیر محمد اشاره کرد.[۱۶][۱۷] یکی از بزرگ مردان شهرستان شاه محمد یاری بوده است. او مورد اعتماد مردم ملکشاهی بوده و توانست مقابل رضاخان پهلوی قد علم کند. عبارت -هورده کو - در ادبیات کردی - به معنی کم جمعیت یا به چیزی کم حجم گفته می‌شود که به طوایف کم جمعیت گفته می‌شود و به طوایف خاصی گفته نمی‌شود.
موقعیت جغرافیایی
[ویرایش]شهر ارکواز از شمال و شمال شرقی و مشرق به دامنه کبیر کوه از جنوب و جنوب شرقی به کوه بیوره و از جنوب غربی به کوه کلک محدود می‌شود منظره شهر به صورت دره وسیع سرسبز با پستی و بلندی‌های است که ساختمان‌ها و محلات آن بین فضای سبز و در دامنه‌ها و کنار جویبارها بین رشته کوه‌های یادشده جلب توجه می‌کند کبیر کوه باارتفاع نسبتاً بیشتر از دورشته کوه دیگر باخط الراس شکسته و خشن، جبهه شمالی شهر رامی پوشاند و دامنه طبیعی آن پوشیده از بوته‌های خار و رُستنی‌ها با شیب گاهی تند و گاه آرام به طرف شهر کشیده شده است. در منتهی‌الیه این دامنه سرانجام شهر ارکواز نمایان می‌شود که در شرق و غرب نیز با کوهپایه‌های کوتاهتر احاطه شده است. ارکواز ملکشاهی در میان دو رشته ارتفاعات کبیرکوه و چهارزبر قرار گرفته و قبلاً یکی از غنی‌ترین زیستگاه‌های وحش بوده و مراتعی پربار داشته است بر همین مبنا شکار در میان جوانان فراگیر بوده و بعداً پرورش دام‌ها جایگزین آن گردیده است، بنابراین کارد (بگده) و سلاح گرم عموماً یک وسیله لازم، که هنوز هم در میان ایل سلاح از احترام خاصی برخوردار بوده و هست.
شهر ارکواز ملکشاهی درقسمت جنوب شرقی شهرستان ایلام واقع و با وسعتی بالغ بر۲۸۴ هکتار و آب وهوای مطبوع کوهستانی است.[۱۸]
رودخانه‌ها
[ویرایش]ارکواز دو رودخانه فصلی دارد. رودخانه پیرمحمد (گاوی) که از کبیر کوه سرچشمه می‌گیرد و از میان شهر می‌گذرد. رودخانه پالشک آب نیز از جنوب شهر عبور می‌کند.[۱۹]
آب و هوا
[ویرایش]آب و هوای شهر ارکواز ملکشاهی معتدل نیمه مرطوب (اقلیم مدیترانه‌ای) که دارای زمستانی ملایم و مرطوب و تابستانی نه چندان گرم ولی خشک است.[۲۰] متوسط میزان بارندگی شهر ارکواز همچون شهر ایلام در سال، حدود ۵۰۰ میلی‌متر است.[۲۱]
مردم
[ویرایش]مردم این شهر از قوم کرد هستند.[۱۵][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶]
زبان
زبان مردم ملکشاهی کردی[۱۵][۲۲][۲۷][۲۸][۲۹]و لهجه ملکشاهی[۳۰] است که به علت عدم استفاده از لغات بیگانه همچنان این زبان اصیل و پایدار باقی‌مانده است. زبان مردم ملکشاهی زیر شاخه‌ای از کردی جنوبی می‌باشد.[۳۱] در بسیاری از واژه‌های این گویش می‌توان اثری از گویش پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی مشاهده نمود. علیرضا اسدی در کتاب خود چنین می‌آورد: «از مقایسهٔ واژگان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی) با واژگان کردی ایلامی [ملکشاهی] به این نتیجه می‌توان رسید که بسیاری از واژگان پهلوی اشکانی و ساسانی با این واژگان کردی هم ریشه‌اند. این هم آوایی در بسیاری از افعال، مفاهیم سیاسی، دینی، اجتماعی، مشاغل، اسامی خاص، اسامی عام و حتی اصطلاحات عامیانه دیده می‌شود»[۳۲]
قومیت
[ویرایش]ایل ملکشاهی به دو قسمت چمزی و گچی تقسیم‌بندی می‌شود و هرکدام دارای چندین طایفه است.
ملکشاهی چمزی: ۱- خمیس ۲- روسگه (رستم بگ) ۳- نظربگ (نقی) ۴- کاظم بگ ۵- خداداد ۶- ملگه ۷- شکربگ ۸- حسین بگ ۹- شیه وردی (شاهوردی) ۱۰- کلگه ۱۱-خرزینوند ۱۲- قیطولی ۱۳- گلان ۱۴- کله وند ۱۵- کینیانه ۱۶- خلیل وند ۱۷- کناری وند ۱۸- گراوندی ۱۹- سرایلوند ۲۰- شهره میر (شیره میر) ۲۱- کل کل ۲۲- باباهای پیرمحمد ۲۳- کوگر ۲۴- سیه گه ۲۵- جمعه ۲۶- حمانه و کول
ملکشاهی گچی: ۲۷- رسولوند ۲۸- باولگ ۲۹- خیرشه ۳۰- کوکی ۳۱- دوقرصه ۳۲- قیطول و حلاج ۳۳- خلف مهر ۳۴- قطره سیه ۳۵-سیرانه[۳۳][۳۴][۳۵]
مذهب
[ویرایش]دین مردم ملکشاهی اسلام و مذهب آنان شیعه اثنی عشری است.
شخصیت های برجسته
[ویرایش]فرهنگ
[ویرایش]ایرج افشار سیستانی خصلت‌های آنان را اینچنین بیان کرده است: "مردم ایل ملکشاهی صادق، ساده، متدین، سلحشور، باگذشت و مهمان نوازند و در عین حال تندخو، کم حوصله و جنگاورند. حس وطن دوستی مردم ملکشاهی برای همه و مخصوصاً مردمان استان ایلام شناخته شده است. نمونه‌ای از حس وطن دوستی ملکشاهیان صحنه‌های جاودانه و به یاد ماندنی جنگ تحمیلی است که دلیرمردان این خطهٔ خونگرم با توکل بر خداوند سبحان با سلاحهایی که اغلب نیمه خودکار بودند همراه با جوانان رشید و متعهد ایلات دیگر استان همچون خزل -ارکوازی -شوهان - دهبالایی و… توانستند در برابر ارتش تا بن دندان مسلح دشمن بعثی صف آرایی و آنان را شکست داده و از سرزمین خود دفاع کنند دشمن پس از آگاهی از قدرت آنان توسط جنگنده بمب افکن‌های خود شهر ارکواز ملکشاهی و… را آماج بمب و راکت قرار داد.
شعر درمیان مردم ملکشاهی رواج بسیاری دارد به‌طوری‌که شاعران بسیاری در این ایل به پا خاسته‌اند البته لازم است ذکر شود که این شاعران ذاتی و خدادادی شاعر بودند که از جمله آنان می‌توان به زنده یادان حاتم عباسی، ولد چتر بسر، جمشید بگ، سلیم دیواشی اشاره کرد.[۳۶] نمونه اشعاری که در گذشته راجع به((پهلوان موسی خمیس گرزدین وند)) پهلوان نامدار ملکشاهی سروده شده است:
| موسای دڵاوه‌ر دیاری وه خاتِر | په‌ڵه‌وانی بۊ ده ده‌رگای قاجر | |
| په‌ڵه‌وان ده‌ربار شاهه‌نشای قاجار | چِنگ خسه‌ڵ گیانێ هه جوور که‌فتار | |
| په‌ڵه‌وان موسی وه زیه‌م و زیخاو | کوتایێ زه‌مین کردێ سه‌د تیکاو | |
| په‌ڵه‌وان ده‌ربار شاهه‌نشای قاجار | بۊ وه سه‌ردار ده سپاه قاجار | |
| یه‌ڵ گورزدین وه‌ند رسته‌م سانی | کرد وه خوڵه‌کو سپاه ئوسمانی |
نمونه اشعاری که در گذشته راجع به قیام ((شاه‌محمد یاری از طایفه نقی که به مخالفت با رضاخان پهلوی برخاست)) در عصر رضاشاه سروده شده در زیر می‌آید:
شامه‌حمه‌د چۊ شێر ده فێر فه‌ت بۊ هه‌زار نیروی ئاماده خه‌ت بۊ کی چۊ شامگه ده تاریخ نام برد؟ ده سپای میرپنج له شکر که شی کرد؟ شامگهٔ نه‌قی ده‌و ده‌سه شێره‌یل هه‌یف تا سه‌ر نه‌ما ده‌ور ده‌لیره‌یل ده‌ور ده‌لیره‌یل هه‌یف نه‌ما تا سه‌ر شامگه نه‌قی ده ته‌خت مه‌مبه‌ر شاهی شامگه چۊ نادر ئه‌فشار سه‌فته ده تاریخ سه‌د ده‌ور روژگار
شاعر معاصر لرستانی غلامعباس ریاحی اشعاری را در مدح ایل بزرگ ملکشاهی به چاپ رسانده است:
کنون خوانمت من زایلی دلیر که دارم ملک شاهی اش نام ویر دلیر و نژاده به ایران زمین نشیمن به سنندج، ایلام، عراقش چنین همه گُرد و رزمی، دلیر، با نژاد چنین مردمی کم ندارم به یاد کنون گویم از بخش‌بندی به ایل که دشمن کشیدند، همه‌شان به میل نخست طایفه آید و پس بنه مال و مال سرانی که به تاریخ ندارند هَمال بزرگی که ایلش کند فرّهی که حاجی فرامرز و کنیه اش بود اسدی طوایف که خوانم من از نام آن همه مهربان؛ سربلند در جهان خَمیس و رسول وند، نقی و گُلان در آنجا فراوان بود پهلوان خلیل وند و روسگه، خلف مهر شاد که میهمان نوازند و بر دوست یاد دوبگ دارد آن قوم در این دو بین یکی کاظم و آن دگر هم حسین زقیطول و کَلوند و باولگ گُرد زچه؛ کس چو نامی از اینها نبرد؟ سپس کل کل و قطره سیه آیدش بلندی ایران زآن بایدش چو کوکی و خیرشه برم نامشان خداوند، جانم نگهدارشان شکربگ، سپس هم علی را نظر که بودند همه در پی صد خطر دو قرصه، کناری وند دل پاک و جان همه گفتمی از دلیر مردمان[۳۷]
آداب و رسوم
[ویرایش]هوره: نوعی آواز بلند است که می‌توان آن را تراژدی نامید که نمودار خواندن و بازگو کردن واقعهٔ جدی از وقایع تاریخی است و انسان را سخت متأثر می‌کند. کردها در گذشته در هنگام جنگ با بیگانگان این نوع آواز را می‌خواندند و به هیجان می‌آمدند. این شهرستان در زمان جنگ با دادن بیش از سیصد شهید، برگ دیگری در تاریخ خود رقم زده است.
چمری: از منسجم‌ترین و ماندگارترین رسوم عزاداری مردم ملکشاهی مراسم چمر است که معمولاً برای افراد سرشناس و بزرگان انجام می‌گیرد و غالباً در این مراسم از عموم ایلات و طوایف استان دعوت می‌شود و گروه‌هایی از شعرا در مدح بزرگان و خصایص نیک متوفی اشعاری بر زبان می‌رانند و برخی دیگر هم این اشعار را همخوانی می‌کنند. زنان در یک گروه و شانه به شانه دز حالی‌که پارچه سیاه بلندی به طول ده‌ها متر در مقابل گرفته‌اند و مردان هم در حالی‌که علم‌هایی که بر روی آن‌ها اسامی امامان و معصومین نگاشته شده و پس از مدتی آن را به شخص دیگری می‌رسانند دایرهٔ میدان چمر را تشکیل می‌دهند. در قسمتی از محل این مراسم تفنگ، دوربین، وسایل شکار و… شخص متوفی بر روی مادیان زیبایی که با پارچه‌های رنگارنگ تزئین شده قرار می‌دهند.
رقص : رقص کردی (ئه‌لپه‌رگه) که در میان مردم این منطقه رایج است از روزگاران قدیم وجود داشته است. رقص در این خطه دارای اقسام متفاوتی است که برخی از آن‌ها منسوخ شده‌اند. برخی از رقص‌های مرسوم عبارتند از: چه پی، فه تای، قلای، پشت پا، دوجار الپر، ژنانه و… که از این میان «فه تای» دارای حرکاتی سریع و زیباتر است و جوانان به آن علاقه‌مند هستند.
هم چنین مردان ایل در بافتن جامه و پای پوش هنرمند بوده‌اند.
مساجد
[ویرایش]- مسجد حاج فرامرز اسدی از قدیمی‌ترین مساجد استان ایلام که در سال ۱۳۳۲ هجری قمری برابر با سال ۱۲۹۲ هجری شمسی به فرمان عالیجاه توشمال حاج فرامرز اسدی ساخته شده است.
- حسینیه مجیدیان
- مسجد جامع
- حسینیه صاحب الزمان
- حسینیه سید الشهدا
- مسجد امیرالمؤمنین
- حسینیه گلان
- حسینیه سراب قیطول
- حسینیه باب‌الحوائج
- حسینیه حسین بگ
- حسینیه سیدالشهدا پشتکوه
- حسینیه امام حسن مجتبی داراب آباد
- حسینیه امام خمینی داراب آباد
- حسینیه سیدالشهداء بان باباخان
- حسینیه سیدالشهداء خداداد
- حسینیه صاحب الزمان بان بابا خان
- مسجد قله جوق
- حسینیه قلعه جوق
- مسجد امام صادق قلعه جوق
- حسینیه سیدالشهداء دلگشا
- حسینیه خسروی دلگشا
- مسجد رسول‌الله دلگشا[۳۸]
کتابخانه
[ویرایش]سیاست
[ویرایش]شهرداری
[ویرایش]جنگ
[ویرایش]مکان‌های تفریحی
[ویرایش]آرامگاه سید محمد عابد
[ویرایش]آرامگاه سید محمد عابد (گنبد پیرمحمد) یکی از برادران امام رضا (ع) که به همراه شاهچراغ برای دیدار با امام رضا (ع) رفته بودند، پس از سرکوب و به شهادت رساندن شاهچراغ، ایشان به همراه چند تن از یاران برای فرار از قتل توسط مزدوران مأمون، به این نقطه آمدند و تا آخرین لحظات عمر مبارک خود در این مکان زندگی کردند. این آرامگاه در ۲۸ کیلومتری شهر ارکواز ملکشاهی در مسیر ملکشاهی به مهران واقع است. سبک بنای آن مربوط به دورهٔ صفویه است.
بقعه سید محمد ابوچماقین (پیرکتک)
[ویرایش]در سی کیلومتری شهر ارکواز و در دره حاصلخیز و پرآب درگز، آرامگاه سید محمد ابو چماقین ملقب به پیر کتک قرار دارد که زیارتگاه مردم ایل ملکشاهی است. وجود چشمهٔ آب شیرین و رودخانه‌ای بسیار زیبا در قسمت شمالی آرامگاه بر زیبایی این مکان افزوده است.[۳۹]
کوشک قیَنفَر
[ویرایش]مشرف بر دره‌ای صعب العبور در سینه کوه پشمین یک چهار اتاقی وجود دارد که به آن کوشک قینفر می‌گویند. چون آثار آن هنوز موجود است، به خوبی نمایانگر یک آتشکده از دوره ساسانیان است.
آتشکده دارای چهار اتاق است و در قسمت بالا، طاقچه‌هایی دارد که جای چند تا از آن‌ها مشخص است. با توجه به استراتژیکی بودن این منطقه، وجود آتشکده، درختان و چشمهٔ آب گوارا و دلنشین بودن منطقه احتمالاً جایگاه افراد طبقه بالای جامعه ساسانی بوده است.[۴۰]
قلعه جوق
[ویرایش]قلعه باستانی قله جوق مشرف بر سرزمینی نسبتاً هموار است و در چهار کیلومتری غرب شهر ارکواز ملکشاهی بر فراز تپه بلندی بنا شده است. در قسمت جنوبی قلعه، سه اتاقک وجود دارد که مساحت آن‌ها مجموعاً ۲/۲۹ متر مربع می‌باشد و از سنگ و گچ ساخته شده است. در قسمت فوقانی آن‌ها آثار دو اتاق مشاهده می‌شود که مجموعاً ۹۲ متر مربع است. بنای ساختمانی این دو اتاق در مقایسه با سه اتاقک جنوبی از بین رفته و فقط چندین قطعه سنگ کوچک و گچ در بعضی قسمت‌های تحتانی آن دیده می‌شود. اتاق‌های قلعه از گچ ساخته شده است. این گچ به احتمال زیاد از سه کیلومتری شهر ارکواز به این مکان آورده شده است. این قلعه، مربوط به دورهٔ حکومت سلجوقیان می‌باشد.[۴۱]
نقش‌برجسته گُل گُل ملکشاهی
[ویرایش]در سیصد متری روستای گل گل ملکشاهی و در ۸ کیلومتری شهر ارکواز و سر چشمه رودخانه‌ای به همین نام نیز کتیبه‌ای به خط میخی آشوری وجود دارد که مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می‌باشد. در قسمت بالای این کتیبه که در فاصلهٔ ۳ متری از سطح زمین بر روی تخته سنگی حجاری شده تصویر صورت مردی با ریش بلند که به جانب شمال شرق منطقه می‌نگرد و چند ستاره در مقابل پیشانی و کلاهش واقع شده است قرار دارد که عموماً اعتقاد بر این است که تصویری از آشور بانی پال یا سناخریب می‌باشد که تمدن ایلام را مورد یورش وسیع قرار داد و فتح کرد؛ زیرا هر حمله‌ای که مستبدین بین‌النهرین و به خصوص آشور علیه تمدن ایلام طرح می‌کردند لزوماً از مسیر ورهشی (استان ایلام کنونی) می‌گذشت.[۴۲]
نقش برجسته گل گل ملکشاهی مربوط به تمدن باستانی آشور است و در استان ایلام، کنار رودخانه گل گل ملکشاهی واقع شده و این اثر در تاریخ ۶ دی ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۴۱۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۴۳]
آبشار اما
[ویرایش]آبشار اما در ۱۵ کیلومتری شهر ملکشاهی.
پانویس
[ویرایش]- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- ↑ «زبانها و گویش‌های رایج در ایلام». بنیاد ایرانشناسی شعبه ایلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲ می۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «زبان و گویش مردم ایلام». تبیان استان ها. دریافت‌شده در ۲۷ آوریل ۲۰۱۰.
- ↑ ایلام امروز[پیوند مرده]، بازدید: مه ۲۰۰۹.
- ↑ «وجه تسمیه نام شهر - شهرداری ارکواز ملکشاهی». ۱۳۹۸-۰۸-۱۰\۰۱:۳۵:۳۹. دریافت‌شده در 2022-09-30. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ دانشنامه ایران، ۴۶۳
- ↑ «محلات - شهرداری ارکواز ملکشاهی». ۱۳۹۸-۰۵-۲۳\۰۰:۴۵:۵۴. دریافت‌شده در 2022-09-30. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «تاریخچه شهر - شهرداری ارکواز ملکشاهی». ۱۳۹۸-۰۵-۲۳\۰۰:۳۷:۵۹. دریافت‌شده در 2022-09-30. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ رستم رفعتی. سلسله انساب شهری و عشایری استان ایلام. ایلام: انتشارات برگ آذین، 1386. ص 343.
- ↑ «مسجد حاج فرامرز اسدی- مسجد رسول‌الله». سازمان تبلیغات اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴.
- ↑ بدلیسی، شرفنامه تاریخ مفصل کردستان، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ اول، 1377، ص162.
- ↑ اسلام الغربی العباسی. «عشائر الملکشاهیة العباسیة». النسابون (اکبر موقع متخصص فی الانساب). بایگانی‌شده از اصلی در 13 ژوئیه 2018. دریافت‌شده در 18 سپتمامبر 2015. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - ↑ قیام ایلام در عصر رضا شاه. عباس محمدزاده. ایلام: انتشارات زانا، 1389، چاپ دوم. ص 102 و 123.
- ↑ سلسله انساب شهری و عشایری استان ایلام. رستم رفعتی. ایلام: انتشارات برگ آذین، 1386. ص 335 و ص 343.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد. «معرفی شهرستان‌ها | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۱۰.
- ↑ رستم رفعتی، سلسله انساب شهری و عشایری استان ایلام. ایلام: انتشارات برگ آذین، 1385. ص 335-355
- ↑ ایرج افشار سیستانی. ایلام و تمدن دیرینهٔ آن. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
- ↑ دانشنامه ایران، ص۴۶۳.
- ↑ دانشنامه ایران، ص۴۶۳
- ↑ مرتضی اکبری. تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه. قم: انتشارات فقه، ۱۳۸۶. ص 56.
- ↑ مرتضی اکبری. تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه. قم: انتشارات فقه، ۱۳۸۶. ص 57.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ «ارکواز». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ The principal mixed Kurdish-Lorī tribes are the Arkawāzī, Malekšāhī, Gačī, Šūhān, Ḵezel
- ↑ مجموعه مقالات (۱۳۶۲). ایلات و عشایر. تهران: انتشارات آگاه. صص. ۲۵.
- ↑ کسرائیان، نصرالله (۱۳۷۲). کردهای ایران. تهران: نامه خود نویسنده. صص. ۱۶.
- ↑ نجم سلمان مهدی الفیلی. الفیلیون؛ تاریخ، قبائل وانساب، فلکلور، تراث قومی. اربیل: دار ئاراس للطباعة والنشر، 2009، ص164
- ↑ "گویش‌های کردی جنوبی". اتنولوگ (به انگلیسی). ۱۰ مه ۲۰۱۷.
- ↑ [ilam.irib.ir/-/ارکواز-ملکشاهی-و-سرابله «ارکواز ملکشاهی و سرابله»] مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). صدا و سیمای مرکز ایلام. ۱۱ مه ۲۰۱۷. - ↑ «Malekshahi - MultiTree». www.multitree.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۲۱.[پیوند مرده]
- ↑ «Malekshahi - MultiTree». www.multitree.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۲۱.[پیوند مرده]
- ↑ "گویش‌های جنوبی کردی". اتنولوگ (به انگلیسی). ۱۱ مه ۲۰۱۷.
- ↑ فرهنگ تطبیقی گویش کردی ایلامی با زبان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی) به انضمام تاریخ استان ایلام قبل از اسلام، ایلام: انتشارات جوهر حیات، ۱۳۹۰، ص ۱۰۶.
- ↑ علیرضا اسدی، با ایلامیان در ایلام. ایلام: انتشارات جوهر حیات، ۱۳۹۶. ص ۵۰۳
- ↑ رستم رفعتی. سلسله انساب شهری و عشایری استان ایلام. ایلام: انتشارات برگ آذین، 1386. ص 335.
- ↑ جغرافیای نظامی ایران، پشتکوه. علی رزم آرا. تهران: بی نا، 1320. ص 22-23.
- ↑ مرتضی اکبری. تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه. قم: انتشارات فقه، ۱۳۸۶. ص 733.
- ↑ «ایل بزرگ ملکشاهی». سایت شعر ناب. دریافت‌شده در ۲۲ آوریل ۲۰۱۴.
- ↑ مرتضی اکبری. تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه. قم: انتشارات فقه، ۱۳۸۶. ص 698.
- ↑ مرتضی اکبری. تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه. قم: انتشارات فقه، ۱۳۸۶. صص 709-710.
- ↑ مرتضی اکبری. تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه. قم: انتشارات فقه، ۱۳۸۶. ص659-661
- ↑ مرتضی اکبری. تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه. قم: انتشارات فقه، ۱۳۸۶. صص 657-658.
- ↑ علیرضا اسدی، فرهنگ تطبیقی گویش کردی ایلامی با زبان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی) به انضمام تاریخ و زبان استان ایلام قبل از اسلام. ایلام: انتشارات جوهر حیات،1390، ص42.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
منابع
[ویرایش]- اکبری، مرتضی (۱۳۸۶)، تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه، قم: انتشارات فقه، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۹۹-۲۱۲-۴
- محمدزاده، عباس (۱۳۹۰)، قیام ایلام در عصر رضا شاه، ایلام: انتشارات زانا، شابک ۹۶۴-۷۴۹۴-۴۸-۳
- اسدی، علیرضا (۱۳۹۰)، فرهنگ تطبیقی گویش کردی ایلامی با زبان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی و ساسانی) به انضمام تاریخ و زبان استان ایلام قبل از اسلام، ایلام: انتشارات جوهر حیات، شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۵۵-۲۳-۸
- رفعتی، رستم (۱۳۸۶)، انساب شهری و عشایری استان ایلام، ایلام: انتشارات برگ آذین، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۳۷۲-۶۱-۹
- رزم آرا، علی (۱۳۲۰). جغرافیای نظامی ایران، پشتکوه. تهران: بی نا.
