ویکی‌پدیا:ویرایش اخلالگرانه
 | این صفحه در یک نگاه: ویراستاران اخلالگر ممکن است قطع دسترسی، حتی قطع دسترسی دائم شوند. |
 | این صفحه به مستندسازی یکی از رهنمودهای رفتاری ویکی‌پدیای فارسی می‌پردازد. این یک استانداردِ عموماً پذیرفته‌شده است که ویرایشگران باید تلاش کنند آن را رعایت کنند؛ با این حال، در به‌کارگیری آن، عقل سلیم و استثناهای نادر را نیز در نظر بگیرید. هرگونه ویرایش عمده‌ای در این صفحه باید بازتاب‌دهندهٔ اجماع باشد. اگر شک دارید، نخست در صفحهٔ بحث گفتگو کنید. |
ویرایش اخلالگرانه ویرایش‌هایی است که بطور مداوم یا بر روی مقالات متعدد، در مسیر بهبود مقالات اختلال ایجاد کند یا با مبانی اصلی پروژهٔ ایجاد یک دانشنامه در تضاد باشد.
خلاصه
[ویرایش]ویکی‌پدیا موفقیت خود را مدیون محیط بازش است. اما همین محیط باز بودن گاهی افرادی را به خود جذب می‌کند که سعی در بهره‌برداری و سوءاستفاده از این محیط به عنوان یک تریبون برای پیشبرد شخصی نظرات خود می‌باشند و این کار را می‌توانند از طریق تحقیقات دست اول و تعارض منافع جلو ببرند. با اینکه دیدگاه‌های اقلیت با رعایت اصول اثبات‌پذیری از طریق منابع معتبر قابل قبول است، گاهی یک ویراستاری در درازمدت فراتر از حد معمولی سماجت به خرج داده و اقدام به ویرایش‌هایی می‌کند که با اصول اثبات‌پذیری از طریق منابع معتبر مغایرت داشته و اصرار بر دادن ارزش ناحق به دیدگاهی که عمومیت ندارد می‌دهد.
ویراستاران اخلالگر، بطور جمعی باعث ضرر زدن به ویکی‌پدیا می‌شوند چرا که باعث کاهش اعتبار آن و دلسرد شدن ویراستاران آن از طریق اتلاف انرژی مکرر آنان می‌شوند.
شناختن رفتار یک اخلالگر امری است بسیار مهم. سیاستِ سه برگردانِ ما یک شرط لازم اما نه کافیست برای شناخت اینگونه افراد، چراکه ممکن است یک ویراستاری قانون سه برگردان را نقض نکند، اما باز به اخلالگری مبادرت ورزد. اخلالگری ممکن است حتی به یک ویرایش معینی اختصاص نداشته باشد، بلکه در نوعی الگوی رفتاری متمرکز باشد که در دراز مدت باعث ضربه زدن به پروژه گردد.
ویرایشگران اخلالگر سعی می‌کنند که خود را مفید جلوه دهند، اما خصلت‌های خاصی این گروه را از بقیه مجزا می‌کند. زمانی که بحث در مورد یک موضوع که دربارهٔ آن اختلاف نظر وجود دارد به نتیجه نرسد و مذاکره کاربران (مثلاً از طریق برپا کردن یک نظرخواهی) منجر به رسیدن به اجماع بی‌طرفانه‌ای بشود، اخلالگری بیشتر در صفحه را می‌توان در ویکی‌پدیا:تابلوی اعلانات مدیران اعلام کرد تا نسبت به قطع دسترسی کاربر اخلالگر یا سایر اقدامات حل اختلاف تصمیم گرفته شود. در موارد شدید، چنین رفتار اخلالگرانه‌ای ممکن است به محروم شدن دائمی کاربر از مشارکت در ویکی‌پدیا بشود.
همچنین باید توجه داشت که از قانون سه برگردان نمی‌شود برای گریز از محرومیت‌های ناشی از اخلالگری بهره جست. هم‌چنان‌که در خود این قانون آمده است:
- ویرایشگران همچنان ممکن است با واگردانی‌هایی کمتر از ۳ بار نیز در ۲۴ ساعت بسته شوند مخصوصاً اگر رفتار آنها به وضوح اخلالگرانه باشد یا تلاش‌هایی برای بازی با سیستم انجام بدهند
چگونه ویرایشگران اخلالگر سعی می‌کنند ایمن باشند
[ویرایش]با اینکه ویرایش اخلالگرانه با قوانین ویکی‌پدیا در تعارض است، اما باز برخی ویراستاران هستند که به اخلالگری خود ادامه می‌دهند و در عین حال تا حد زیادی هم (با سعی و زرنگی و از قصد) موفق به ایمن ماندن از عواقب کیفری کار خود می‌شوند. به چند دلیل این اتفاق می‌افتد:
- ویرایش‌هایشان در طی مدت طولانی صورت می‌گیرد: در اینجا، نمی‌توان ویرایش معینی از آنان را به وضوح اخلال دانست، اما وقتی به الگوی مستتر در مجموعهٔ ویرایش‌هایشان نگاه می‌کنیم، رفتار اخلالگرانهٔ آنها محرز می‌گردد.
- ویرایش‌هایشان غالباً در صفحات بحث واقع می‌شود؛ لذا چنین ویرایش‌هایی با اینکه مستقیماً به مقاله ضرری نمی‌زند (و می‌توانند ادعا کنند که «ما که کاری نکردیم»)، اما همین مشارکتی که در صفحه بحث دارند از رسیدن به اجماع جلوگیری کرده و مانع از پیشرفت در حل مشکلات مقاله می‌گردند.
- ویرایش‌هایشان اغلب از حد آستانهٔ نقض نزاکت پایین‌تر است (یعنی بطور واضحی حمله شخصی نمی‌کنند)، و در ویرایش‌های گروهی که سعی در بهبود مقاله دارد مداخله نابجا می‌کنند.
- ویرایش‌هایشان محدود به طیف معینی از مقاله‌ها است که در نتیجه باعث می‌گردد کمتر دیده شوند. اما گاهی هم بر طیف وسیعی از مقالات حضور دارند، طوری که نتوان دقیقاً تمرکزات اخلالگریشان را در وهله نخست متوجه شد.
نشانه‌های یک ویرایشگر اخلالگر
[ویرایش]یک ویرایشگر اخلالگر کسی است که:
- دارای گرایش‌های ویژه و عمدی است: (ویکی‌پدیا:ویرایش جهت‌دار) ویراستار اخلالگر معمولاً به طیف خاصی از مقاله‌ها علاقه و در آنجا حضور دارد، و در آن مقاله‌ها به دنبال پیاده کردن دیدگاه معینی، آن هم در طی زمانی طولانی و با وجود مخالفت ویرایشگران دیگر است. اینگونه افراد لزوماً چیزی را به مقاله اضافه نمی‌کنند، بلکه ممکن است مدام مطالبی را از صفحه‌ها پاک کنند. نمونه‌ای از این مورد، پاک کردن مداوم مطالب منبع‌دار ویرایشگران دیگر است.
- اثبات‌پذیری را رعایت نمی‌کنند: یا منبع برای نوشته‌های خود ارائه نمی‌دهند، یا منبعشان معتبر نیست، یا متوسل به تحقیق دست اول می‌شوند.
- دائماً برچسب‌گذاری می‌کنند: مثلاً دائم برچسب {{مدرک}} به مقاله می‌زنند، آنهم زمانی که در مقاله به قدر کافی منبع قید شده. این افراد با برچسب‌گذاری خود صرفاً سعی دارند اعتبار مقاله را زیر سؤال ببرند.
- در اجماع‌سازی درگیر نمی‌شود:
- مکرراً به درخواست یا پرسش‌های کاربران دیگر برای ارائه توضیحات راجع به ویرایش‌هایشان یا مخالفت با ویرایش‌ها بی‌توجهی می‌کند.
- به پاسخ ارائه شدهٔ دیگر ویراستاران توجهی نمی‌کند.
- به گفته‌های جمع توجهی نمی‌کند: به میانجیگری دیگران بها نمی‌دهد، و نظر افراد غیر درگیر را فاقد ارزش می‌داند، و در عوض از نقطه نظر خود جنب هم نمی‌خورد، حتی اگر اجماعی بی‌طرفانه در کار باشد.
علاوه بر این ممکن است این ویرایشگران:
سعی در طرد یا راندن کاربران دیگر از مشارکت در ویرایش مقاله کند: علناً سیاست‌های نزاکت، حمله شخصی، و مالکیت مقالات را در حدی رعایت کند که بتواند ادعا کند که «من که کاری نکردم»، اما در درازمدت با رفتار خود (مثل نقض نزاکت غیرمستقیم، زاپاس‌بازی، و دیگر تاکتیک‌های فرسایشی) صبر همگان را مضمحل نموده، تا بلکه نهایتاً نقطه نظر خود را در مقالات پیاده‌سازی کند.
سر باز زدن از درک یک نکته
[ویرایش]
در بعضی موارد، ویرایشگرها در حال انکار همیشگی و سفت و سخت چسبیدن به یک ادعا یا دیدگاه هستند؛ با وجود آنکه یک عده کاربر بعد از اجماع، آن دیدگاه یا ادعا را رد کرده‌اند، وی همچنان یک جمله را تکرار می‌کند و موارد مورد تأیید دیگران را رد می‌کند و اشتباهات خود را وارد می‌کند. این که فکر کنید نکته به جایی را مطرح می‌کنید، به شما این حق را نمی‌دهد که چنان عمل کنید که انگار وقتی به شما گفته شده نکته‌تان پذیرفته نیست، جامعه باید نکته‌تان را بپذیرد. («شنیدن» را با «موافق بودن» اشتباه نگیرید: نفی ایدهٔ شما از سوی جامعه اثباتی بر این نیست که آنها حرف شما را نشنیده‌اند. نوشتن را متوقف کنید، گوش بدهید، و آنچه را که دیگر کاربران به شما می‌گویند را لحاظ کنید. قویاً تلاش کنید سوی آنها در مناظره را ببینید و بر یافتن نقاط توافق کار کنید). گاهی بعضی ویرایشگرها به ویرایش‌های تهاجمی برای رد کردن یک موضوع می‌پردازند (مانند موارد تفرقه‌آمیز). در چنین مواردی فرد نمی‌تواند کارهایی را که از نظر خودش درست است ولی با نظر جمع مغایرت دارد انجام دهد.
گاهی، حتی وقتی کاربران با حسن نیت رفتار می‌کنند، مشارکت‌هایشان همچنان اخلالگرانه است و باعث اتلاف وقت می‌شود؛ مثلاً وقتی به طور ادامه‌دار می‌گویند نمی‌فهمند مشکل چیست. با این که کاربران به جسور بودن تشویق می‌شوند و فقط کارهایی را می‌کنند که فکر می‌کنند درست است، گاهی فقدان کفایت مشکل ایجاد می‌کند. اگر جامعه بیش از حدی که لازم به نظر می‌رسد، بر سر پاک کردن اشتباهات کاربران و آموختن سیاست‌ها و رهنمودها به آنان وقت بگذارد، ممکن است تحریم‌هایی اعمال شود.
متمایز از ویرایش سازنده
[ویرایش]اغلب پیش می‌آید که ویرایشگران دیدگاه‌های اقلیت را وارد مقاله می‌کنند. این کار تا زمانی که مشارکت‌ها در دایرهٔ اثبات‌پذیری جای داشته باشند و به دیدگاه وزن نامناسب ندهند اشکالی ندارد. مسئولیت آوردن مدرک بر شانهٔ کسی است که نخستین‌بار مطلب را وارد ویکی‌پدیا می‌کند یا می‌خواهد مطلب در ویکی باقی بماند.
- بی‌طرفی لازم می‌دارد که مقاله‌های فضای نام اصلی به صورت عادلانه همهٔ دیدگاه‌های مهم را که توسط منابع معتبر انتشار یافته‌اند نمایش دهد، این کار باید به تناسب اهمیت هر یک از دیدگاه‌ها انجام شود. دادن وزن مناسب و پرهیز از وزن‌دهی نابجا به معنی این است که مقاله‌ها نباید دیدگاه‌های اقلیت را به‌اندازهٔ دیدگاه‌های رایج شرح دهند و وارد جزئیات آنها شوند.
دیدگاه‌های درخور توجه و اثبات‌پذیر شامل پیش‌علم (en) نیز می‌شود، به شرطی که مجلات مشهور مورد داوری همتا قرار گرفته باشند. ویرایشگران می‌توانند در حد معقول جدال‌های عمومی درجریان یا اختلاف‌نظرهایی که توسط منابع معتبر مستند شده‌اند را ارائه دهند. برای نمونه، یادکرد از یک دیدگاه بیان‌شده در یک مجلهٔ علمی مهم، کتاب درسی، یا یک رساله، به خودی خود ویرایش اخلالگرانه نیست. این استثنا در مورد مناقشه‌های حل‌وفصل شده نیست؛ برای نمونه، افزودن ادعاهایی که خورشید به دور زمین می‌گردد امروزه پذیرفتنی نیست، هرچند این دیدگاه یک جدال عمومی فعال در زمان گالیلئو گالیله محسوب می‌شد. یادکرد از این مناقشات در مقاله ممکن است مناسب باشد به شرطی که خود مناقشه سرشناس باشد (مانند همین نمونه).
گاهی کاربران خوش‌نیت با مطالب انتشاریافتهٔ حاشیه‌ای گمراه می‌شوند یا هنگام بیان یک ارجاع، خطای صادقانه‌ای می‌کنند. معقول است که چنین کسانی ممکن است برای مدت کوتاهی از موضع خود دفاع کنند؛ سپس هنگام مواجهه با شواهد بهتر یا بازخوردهای منصفانه، موضوع را تصدیق کنند.
برخورد با ویرایشگران اخلالگر
[ویرایش]در زیر راهکارهایی ارائه می‌گردد البته نیاز نیست این راهکارها بر اساس این ترتیب اعمال گردند.
- در مواردی که رویدادهای خیلی مهم اتفاق می‌افتد اولین قدم گزارش دادن به تام است که ممکن است طرد کاربر را در پی داشته باشد ولی در بسیاری از موارد می‌شود از راهکارهای تدریجی و آهسته‌تر بهره جست که به کمک این مراحل امید به حل مشکل و ادامه ندادن این روند هست.
- در نخستین مطلب نادانشنامه‌ای که نشان از کاربری اخلالگر دارد:
- فرض حسن نیت داشته باشید. به کاربری که مشکوک به اخلالگری است حمله مکنید. با این وجود، موارد بدون یادکرد و نادانشنامه‌ای راواگردانی کنید. از خلاصه ویرایشی استفاده کنید که مشکل را با استفاده از عبارت‌های ناآتش‌افروزانه شرح بدهد. کاملاً مؤدب بمانید. در صفحهٔ بحث مطلبی بنویسید و خواستار گفتگو و/یا منبع شوید. به لطفاً با چماق به استقبال تازه‌واردها نروید فکر کنید، و هوشیار باشید که ممکن است به جای یک کاربر مشکل‌ساز، با یک شخص تازه‌وارد و گیج‌شده روبه‌رو باشید.
- اگر ویرایشگر واگردانی را خنثی می‌کند:
- اگر در صفحهٔ بحث پاسخ نمی‌دهند دوباره واگردانی کنید. مطمئن شوید که تفاوت دیدگاه‌تان را به صورت روشن و واضح در صفحهٔ بحث مقاله بیان کرده‌اید. این موضوع را در خلاصه ویرایشتان نیز بنویسید. اگر ممکن بود، راه‌های سازشی که به نظرتان می‌رسد را در صفحهٔ بحث پیشنهاد دهید.
- اگر واگردانی ادامه یافت، و این واگردانی‌ها باعث افزوده‌شدن اطلاعات بی‌منبع می‌شد:
- واگردانی کنید، و در تابلوی اعلانات مدیران (تام) از یک مدیر بخواهید رسیدگی کند. پیوندهای تفاوت واگردانی‌های مختلف عامدانهٔ ویرایشگر را فراهم آورید. نوشتهٔ خود را کوتاه نگاه دارید (بیشتر از ۲۵۰ تا ۵۰۰ واژه نشود)، پیوندهای تفاوت خوبی فراهم کنید (چندین تفاوت که شاهد حرف شما باشد)، و روی رفتار مشکل‌ساز کاربر تمرکز کنید (اینکه کاربر عامدانه نمی‌خواهد وارد گفتگو شود / در حال وارد کردن مطالب بدون منبع است / به اجماع صفحهٔ بحث توجهی نمی‌کند). تلاش کنید در تام از واردشدن به جزئیات محتوای مقاله بپرهیزید زیرا احتمال اینکه مدیر مشکل را درک کند کاهش می‌یابد. توجه: برای کسب بیشترین موفقیت در تام، پیشینهٔ خودتان هم باید پاک باشد. همیشه بانزاکت باشید، خودتان از روی‌آوردن به چندین واگردانی بپرهیزید.
- اگر ویرایشگری که دارای گرایش ویژه‌ای است از منبع استفاده می‌کند، اما منابع نامناسب هستند یا تفسیر نادرستی از آنها صورت گرفته است:
- هنوز هم به تام نروید.
- وپ:حل اختلاف را مرور کنید.
- در صورت نیاز، موضوع را در تابلوی اعلانات منابع معتبر گزارش کنید.
- به تلاش‌های خود برای گفتگو با کاربر تازه‌وارد ادامه دهید. در جاهای مناسب به سیاست‌ها و رهنمودها ارجاع دهید.
- اگر تنها دو ویرایشگر درگیر هستید، به دنبال نظر سوم باشید.
- اگر ویرایشگران بیشتری درگیر هستند، درخواست برای نظر را بیازمایید.
- میانجیگری را پیشنهاد کنید.
- اگر میانجیگری رد شد، ناموفق بود و/یا مشکل ادامه یافت:
- ویرایشگری را که اخلالگر یافته‌اید در صفحهٔ بحثشان از این موضوع آگاه کنید.
تفاوت‌هایی از ویرایش‌های مشکل‌ساز را هم فراهم‌آورید. نام بخش و/یا خلاصه ویرایشتان را به گونه‌ای بنویسید که نشان دهد شما رفتار طرف مقابل را اخلالگرانه می‌دانید، اما از سخنان تحریک‌آمیز بی‌جهت خودداری کنید. به یاد داشته باشید، شما همچنان در حال تلاش برای تشنج‌زدایی از وضعیت هستید. اگر ویرایشگران دیگری هم درگیر هستند، آنها نیز باید دیدگاه خود را بنویسند تا مشخص شود که جامعه از این رفتار غرض‌ورزانه راضی نیست.
- ویرایشگری را که اخلالگر یافته‌اید در صفحهٔ بحثشان از این موضوع آگاه کنید.
- ویرایشگر غرض‌ورز به واگردانی ادامه می‌دهد:
- با فرض اینکه در این نقطه یک ویرایشگر در برابر چندین ویرایشگر قرار گرفته است، به واگردانی ویرایش‌های غرض‌ورزانه ادامه دهید. اگر در طی ۲۴ ساعت بیش از ۳ بار واگردانی انجام داد، موضوع را مطابق ویکی‌پدیا:قانون سه برگردان در وپ:تام۳ گزارش کنید (اما مواظب باشید که خودتان قانون ۳ برگردان را زیر پا مگذارید!). با این وجود، یک ویرایشگر غرض‌ورز نمی‌تواند مطالب مشکل‌دار را در مواجهه با چندین ویرایشگر دیگر که ویرایش‌هایش را واگردانی می‌کنند حفظ کند.
- اگر کاربر غرض‌ورز قانون ۳ برگردان را زیر پا نمی‌گذارد، یا اگر تعداد مشارکت‌کنندگان برای اعمال سیاست‌های ویکی‌پدیا کافی نیست:
- یک گزارش دیگر در تام بنویسید.
- اگر بنا به دلایلی مدیران پاسخ ندادند:
- گزارشی در ویکی‌پدیا:درخواست برای نظر تنظیم کنید، تنها در صورتی این کار را انجام دهید که چندین تفاوت داشته باشید که نمایش دهد شما تلاشتان را برای برطرف‌کردن مشکل از راه‌های دیگر انجام داده‌اید و دست کم یک ویرایشگر دیگر هم بوده است که تلاش کرده است مشکل را حل کند و به روشن‌شدن موضوع در «درخواست برای نظر» کمک خواهد کرد.
- اگر کاربر به اجماع به‌دست آمده در «درخواست برای نظر» بی‌اعتنا بود.
- یک بار دیگر در وپ:تام از مدیران درخواست مداخله کنید و به اجماع به‌دست آمده در «درخواست برای نظر» نیز اشاره کنید. در این حالت یکی از مدیران باید به کاربر هشدار داده و به تناسب قطع دسترسی را اعمال کند.
- اگر قطع دسترسی مشکل را حل نکرد، یا اگر هنوز نتوانسته‌اید توجه مدیران را در تام جلب کنید، و همهٔ راه‌های دیگر نیز آزموده شده‌اند:
- یک گزارش در هیئت داوری تنظیم کنید. این گزارش باید به رفتار کاربر اشاره کند و نه محتوای مقاله.
قطع دسترسی و تحریم‌ها
[ویرایش]- ویرایش‌های اخلالگرانه می‌تواند منجر به هشدار و سپس قطع دسترسی‌های افزایشی شود که معمولاً با ۲۴ ساعت آغاز می‌شوند.
- حساب‌هایی که با هدف اصلی اخلالگری ساخته شده‌اند ممکن است به صورت نامعین (بی‌پایان) بسته شوند.
- اگر الگوهای ایجاد اختلال در درازمدت و ماهرانه هستند و گفتگوهای غیررسمی بی‌فایده هستند، می‌توان از در مورد رفتار کاربر درخواست نظر نمود تا مشکل مستند شود و اجماعی برای تحریم از ویرایش یا طرد شکل بگیرد.
جستارهای دیگر
[ویرایش]| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| محتوای پروژه |
| ||||||||
| بنیاد ویکیمدیا |
| ||||||||
