پرش به محتوا

اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: تفاوت میان نسخه‌ها

این یک مقالهٔ خوب است. برای اطلاعات بیشتر اینجا را کلیک کنید.
صفحه با تغییرات در انتظار سطح ۱ حفاظت شده‌است
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
[نسخهٔ بررسی‌شده][نسخهٔ بررسی‌شده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
خط ۱۸۲: خط ۱۸۲:


''جی‌تی‌اِی آی‌وی'' قبل از انتشار و پس از آن با جنجال‌های زیادی روبرو بود. به تصویر کشیدن خشونت در بازی، نظرات گسترده‌ای از سوی روزنامه نگاران و مقامات دولتی داشت و گاهی به عنوان «شبیه‌ساز قتل» از آن یاد می‌شد.<ref name="CVG Thompson"/><ref name="Vulture Violence"/> قابلیت رانندگی در حالت مستی در بازی مورد انتقاد قرار گرفت و منجر به درخواست از [[ای‌اس‌آربی]] شد تا [[نظام رده‌بندی سنی بازی‌های ویدئویی|رده‌بندی سنی]] بازی را تغییر دهد.<ref name="GameSpot MADD"/> از طرفی، برخی از ویژگی‌های گیم‌پلی برای نسخه‌های استرالیایی و نیوزلندی بازی سانسور شدند، اگرچه این سانسورها بعداً حذف شدند.<ref name="Digital Spy Australia"/><ref name="3News New Zealand"/> برخی از جنایات و تخلفات افراد در دنیای واقعی، مانند قتل و خشونت جنسی، به تجربیات آنها در این بازی نسبت داده شد و جنجال‌های بیشتری را ایجاد کرد.<ref name="Register"/><ref name="Times Stabbed"/><ref name="Chester"/> [[جک تامپسون (کنشگر)|جک تامپسون]]، یک وکیل ممنوع الوکاله، که به خاطر کمپین‌هایش علیه این مجموعه شناخته می‌شود، قبل از انتشار ''جی‌تی‌اِی آی‌وی'' به شدت از آن انتقاد کرد و از [[تیک-تو اینتراکتیو|تیک-۲ اینتراکتیو]] شکایت کرد و تهدید کرد در صورت حذف نشدن برخی از ویژگی‌های گیم‌پلی، از توزیع بازی جلوگیری خواهد کرد.<ref name="GamePolitics Thompson"/><ref name="GameSpot Thompson"/> این بازی همچنین شکایت‌های بیشتری از سوی مقامات و سازمان‌های شهری داشت.<ref name="CVG New York"/><ref name="GameSpot Chicago"/>
''جی‌تی‌اِی آی‌وی'' قبل از انتشار و پس از آن با جنجال‌های زیادی روبرو بود. به تصویر کشیدن خشونت در بازی، نظرات گسترده‌ای از سوی روزنامه نگاران و مقامات دولتی داشت و گاهی به عنوان «شبیه‌ساز قتل» از آن یاد می‌شد.<ref name="CVG Thompson"/><ref name="Vulture Violence"/> قابلیت رانندگی در حالت مستی در بازی مورد انتقاد قرار گرفت و منجر به درخواست از [[ای‌اس‌آربی]] شد تا [[نظام رده‌بندی سنی بازی‌های ویدئویی|رده‌بندی سنی]] بازی را تغییر دهد.<ref name="GameSpot MADD"/> از طرفی، برخی از ویژگی‌های گیم‌پلی برای نسخه‌های استرالیایی و نیوزلندی بازی سانسور شدند، اگرچه این سانسورها بعداً حذف شدند.<ref name="Digital Spy Australia"/><ref name="3News New Zealand"/> برخی از جنایات و تخلفات افراد در دنیای واقعی، مانند قتل و خشونت جنسی، به تجربیات آنها در این بازی نسبت داده شد و جنجال‌های بیشتری را ایجاد کرد.<ref name="Register"/><ref name="Times Stabbed"/><ref name="Chester"/> [[جک تامپسون (کنشگر)|جک تامپسون]]، یک وکیل ممنوع الوکاله، که به خاطر کمپین‌هایش علیه این مجموعه شناخته می‌شود، قبل از انتشار ''جی‌تی‌اِی آی‌وی'' به شدت از آن انتقاد کرد و از [[تیک-تو اینتراکتیو|تیک-۲ اینتراکتیو]] شکایت کرد و تهدید کرد در صورت حذف نشدن برخی از ویژگی‌های گیم‌پلی، از توزیع بازی جلوگیری خواهد کرد.<ref name="GamePolitics Thompson"/><ref name="GameSpot Thompson"/> این بازی همچنین شکایت‌های بیشتری از سوی مقامات و سازمان‌های شهری داشت.<ref name="CVG New York"/><ref name="GameSpot Chicago"/>

== میراث ==
''جی‌تی‌ای آی‌وی'' با استفاده از موتور انیمیشن [[ایفوریا (نرم‌افزار)|ایفوریا]]، امکان حرکات و تعاملات واقعی شخصیت ها را فراهم کرد که در آن زمان پیشگامانه بود. توجه به جزئیات در محیط بازی، انیمیشن‌های شخصیت‌ها و فیزیک آنها، استاندارد جدیدی را برای بازی‌های جهان باز تعیین کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Five Ways That Rockstar Has Changed The Video Game Industry|نشانی=https://www.gameinformer.com/b/features/archive/2017/07/28/five-ways-that-rockstar-has-changed-the-video-game-industry.aspx|وبگاه=Game Informer|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en|نام=Douglas|نام خانوادگی=DeLong}}</ref> با این حال این ویژگی - انیمیشن های واقعی و غیرقابل پیش بینی شخصیت ها - در سال های پس از انتشار بازی در سال ۲۰۰۸ مورد استقبال قرار نگرفت و بازی‌ها و استودیوهای دیگر از فناوری‌های مشابه مانند ایفوریا که پروژه پرهزینه‌ای بود، به همان میزان استفاده نکردند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Nine years later, one feature in GTA4 has never been bettered - here's its story|نشانی=https://www.eurogamer.net/one-thing-about-gta4-has-never-been-bettered|وبگاه=Eurogamer.net|تاریخ=2017-02-12|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en|نام=Kirk McKeand|نام خانوادگی=Contributor}}</ref>

به تصویر کشیدن مبارزه نیکو بلیک با [[رؤیای آمریکایی|رویای آمریکایی]] در بازی، همراه با فیزیک واقع گرایانه و داستان سرایی همه جانبه آن، تجربه ای منحصر به فرد و تاثیرگذار را ایجاد کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Grand Theft Auto IV Remains The Most Important GTA|نشانی=https://www.gameinformer.com/the-virtual-life/2018/10/10/grand-theft-auto-iv-remains-the-most-important-gta|وبگاه=Game Informer|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en|نام=Javy|نام خانوادگی=Gwaltney}}</ref> داستان جداگانه بلیک و دو شخصیت اصلی بسته‌های الحاقی در مجموع لیبرتی سیتی را به شکلی نشان داد که هر کس در آنجا داستانی دارد. احتمالاً این تصویرسازی نسبتاً عمیق، بذر ایده سه شخصیت قابل بازی در [[اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵|جی‌تی‌ای وی]] را کاشت.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=10 years later: how Grand Theft Auto 4 raised the standard for open-world games and helped shape GTA 5|نشانی=https://www.gamesradar.com/flawed-but-ambitious-how-gta-4-and-its-dlc-raised-the-standard-of-open-world-games/|وبگاه=gamesradar|تاریخ=2018-04-29|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en|نام=Sam Roberts|نام خانوادگی=published}}</ref> با این حال از بسیاری از جهات، میراث این بازی در فرنچایز «بیگانه» باقی می‌ماند. ''جی‌تی‌ای وی'' با بازگشت به یک داستان اکشن ماجراجویی متعارف‌تر و جابجایی بین سه شخصیت اصلی (فرانکلین، مایکل و ترور) که به راحتی آدم می‌کشند و فاقد وجدان اخلاقی نیکو بلیک هستند، تبدیل به یکی از پرفروش ترین بازی‌های تمام دوران شد. این بدان معناست که بعید به نظر می‌رسد خط داستانی تاریک‌تر و مخاطره‌آمیزتری مانند داستان بلیک تکرار شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Grand Theft Auto IV: the blockbuster game that dared to be truly political|نشانی=https://www.bbc.com/culture/article/20230505-grand-theft-auto-iv-blockbuster-game-dared-political|وبگاه=www.bbc.com|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en-GB}}</ref> بااینکه از بسته‌های الحاقی بازی به عنوان یکی از بهترین دی‌ال‌سی هایی‌ که تا به حال تولید شده اند استقبال شد، اما برای بازی بعدی، ''جی‌تی‌ای وی''، هیچ دی‌ال‌سی ساخته نشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=10 Ways Grand Theft Auto IV Is The Best Game In The Series|نشانی=https://screenrant.com/grand-theft-auto-iv-best-game-reasons/|وبگاه=ScreenRant|تاریخ=2022-02-26|بازبینی=2024-06-19|کد زبان=en|نام=Jordon|نام خانوادگی=Nutter}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=GTA 4 is 15 years old this week and it's still the best Grand Theft Auto|نشانی=https://metro.co.uk/2023/04/30/gta-4-is-15-years-old-now-and-its-still-the-best-grand-theft-auto-18696775/|وبگاه=Metro|تاریخ=2023-04-30|بازبینی=2024-06-19|کد زبان=en|نام خانوادگی=GameCentral}}</ref> راک‌استار از داستان سرایی و پیچیدگی گیم پلی این بازی، در بازی ''[[رد دد ریدمپشن]]'' (۲۰۱۰) نیز بهره برد. شباهت‌های آشکاری بین نیکو بلیک و جان مارستون وجود دارد: هیچ‌کدام نمی‌توانند واقعاً از زندگی قدیمی خود در آمریکا فرار کنند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=10 years later: how Grand Theft Auto 4 raised the standard for open-world games and helped shape GTA 5|نشانی=https://www.gamesradar.com/flawed-but-ambitious-how-gta-4-and-its-dlc-raised-the-standard-of-open-world-games/|وبگاه=gamesradar|تاریخ=2018-04-29|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en|نام=Sam Roberts|نام خانوادگی=published}}</ref>

معرفی ویژگی بازی چند نفره از نقاط برجسته برای این بازی و مجموعه اتومبیل‌دزدی بزرگ بود؛ در نسخه کنسول ویژگی به نام «حالت آزاد» به ۱۶ بازیکن اجازه می دهد تا آزادانه همان نقشه را که در حالت تک نفره در اختیار دارند، کاوش کنند، که این منجر به افزایش هیجان بازی می شود. امکان تماس با سایر بازیکنان با استفاده از تلفن همراه درون بازی وجود دارد. ''جی‌تی‌ای آی‌وی'' زمینه را برای راه‌انداری این تجربه به صورت گسترده‌تر و موفق‌تر در ''[[اتومبیل‌دزدی بزرگ آنلاین]]'' و ''جی‌تی‌ای وی'' فراهم کرد، به‌ طوری که بخش چند نفره ''جی‌تی‌ای وی'' تا به امروز بیش از صدها میلیون دلار برای راک‌استار درآمد کسب کرده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Five Ways That Rockstar Has Changed The Video Game Industry|نشانی=https://www.gameinformer.com/b/features/archive/2017/07/28/five-ways-that-rockstar-has-changed-the-video-game-industry.aspx|وبگاه=Game Informer|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en|نام=Douglas|نام خانوادگی=DeLong}}</ref>

ریچارد کابت از پی‌سی گیمر، میراث «''جی‌تی‌ای آی‌وی''» را در تصویر پیشگامانه آن از یک شهر زنده و در حال تنفس توصیف می‌کند. لیبرتی سیتی با عناصر پویا مانند سالن‌های بولینگ، کلوپ‌های کمدی، و اینترنت فیک، زنده و غوطه‌ور است. این سطح از جزئیات و واقع گرایی استاندارد جدیدی را برای بازی های جهان باز ایجاد می‌کند. دنیای ساخت و جو بازی تأثیری ماندگار بر صنعت داشت و بازی های آینده و جامعه [[مود (بازی ویدئویی)|مودینگ]] را تحت تأثیر قرار داد.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=It was GTA 4's world, not its story, that made a lasting impression|نشانی=https://www.pcgamer.com/10-years-later-it-was-gta-4s-world-not-its-story-that-made-a-lasting-impression/|کوشش=PC Gamer|تاریخ=2018-12-04|تاریخ بازبینی=2024-06-18|زبان=en|نام=Richard Cobbett|نام خانوادگی=published}}</ref> میکل ریپاراز از گیم رادار، به تصویر واقعی لیبرتی سیتی، داستان سرایی، توسعه شخصیت و فیزیک درون بازی، محیط دقیق، مأموریت های پیچیده و استفاده نوآورانه از فناوری درون بازی، مانند تلفن همراه و اینترنت را به عنوان «چیزهایی که قبلا در هیچ بازی انجام نداده» اشاره می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Grand Theft Auto IV review|نشانی=https://www.gamesradar.com/grand-theft-auto-iv-2/|وبگاه=gamesradar|تاریخ=2008-04-27|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en|نام=Mikel Reparaz|نام خانوادگی=published}}</ref> مجله [[جی‌کیو]]، این بازی را در فهرست «۱۰۰ بازی ویدئویی برتر تمام دوران» قرار داده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The 100 greatest video games of all time, ranked by experts|نشانی=https://www.gq-magazine.co.uk/article/best-video-games-all-time|وبگاه=British GQ|تاریخ=2023-05-10|بازبینی=2024-06-19|کد زبان=en-GB|نام=Sam White,Robert|نام خانوادگی=Leedham}}</ref>

همچنین ''جی‌تی‌ای آی‌وی'' بر توسعه ابزارهای تجزیه و تحلیل عملکرد بازی‌های کنسولی نیز تأثیر گذاشت و تکنیک هایی مانند شمارش پیکسل، تحلیل نرخ فریم و ویدیوهای تایم لپس مورد بررسی قرار گرفت.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Inside Digital Foundry: What Grand Theft Auto 4 did for us|نشانی=https://www.eurogamer.net/digitalfoundry-what-gta4-did-for-us|وبگاه=Eurogamer.net|تاریخ=2013-09-14|بازبینی=2024-06-18|کد زبان=en|نام=Richard Leadbetter Technology|نام خانوادگی=Editor|نام۲=Digital|نام خانوادگی۲=Foundry}}</ref>
<references />


== پانویس ==
== پانویس ==

نسخهٔ ‏۱۹ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۴۴

اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴
توسعه‌دهنده(ها)راک‌استار نورث[a]
ناشر(ها)راک‌استار گیمز
تهیه‌کننده(ها)لسلی بنزیه
برنامه‌نویس(ـان)
  • آدام فاولر
  • الکساندر راجر
  • اوب ورمی
هنرمند(ان)آرون گاربوت
نویسنده(ها)
آهنگساز(ان)مایکل هانتر
سریاتومبیل‌دزدی بزرگ
موتورریج
سکو(ها)
تاریخ(های) انتشار
۲۰۰۸
ژانر(ها)اکشن-ماجراجویی
حالت(ها)تک‌نفره، چندنفره

اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ (به انگلیسی: Grand Theft Auto IV) که با نام اختصاری‌اش، جی‌تی‌اِی آی‌وی (به انگلیسی: GTA IV) نیز شناخته می‌شود، یک بازی ویدئویی اکشن-ماجراجویی است که راک‌استار نورث آن را توسعه داده و راک‌استار گیمز منتشر کرده‌است. این عنوان ششمین قسمت اصلی پس از اتومبیل‌دزدی بزرگ: سن آندریاس و در مجموع یازدهمین بازی در مجموعه اتومبیل‌دزدی بزرگ است که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد. داستان بازی، ماجراهای یک کهنه سرباز از اروپای شرقی به نام نیکو بلیک را روایت می‌کند. او در شهر خیالی لیبرتی سیتی که بر اساس شهر نیویورک طراحی شده، درحالی که تحت فشار تبهکاران صاحب نامی قرار گرفته، در تلاش است تا از گذشته‌اش فاصله بگیرد. طراحی جهان باز بازی به بازیکنان اجازه می‌دهد آزادانه در شهر لیبرتی متشکل از سه جزیره اصلی و ایالت همسایه آن آلدرنی که از نیوجرسی الگوبرداری شده‌است، کاوش کنند.

بازی از نمای سوم شخص و جهان آن به صورت پیاده یا با وسایل نقلیه کنترل می‌شود. در تمام حالت تک نفره، بازیکنان نیکو بلیک را کنترل می‌کنند. یک حالت چند نفره آنلاین نیز در بازی گنجانده شده‌است که به حداکثر ۳۲ بازیکن این امکان را می‌دهد در نقش‌های مشارکتی یا رقابتی در همان فضای بازی تک نفره بازی کنند.[b] بعدها دو بسته الحاقی برای بازی منتشر شد، گمشده و نفرین‌شده و حکایت گی تونی که داستان شخصیت‌های جدیدی را در همان خط داستانی اصلی بازی دنبال می‌کنند.

توسعه بازی بلافاصله پس از انتشار سن آندریاس آغاز شد. ارائه بازی به سبک و لحن واقعی‌تر و دقیق‌تری در مجموعه تغییر یافته‌بود. برخلاف عناوین قبلی، جی‌تی‌اِی آی‌وی جلوه‌های قوی سینمایی نداشت، زیرا تیم تلاش کرد به جای آن بر روی داستان تمرکز داشته باشد. تیم توسعه به عنوان بخشی از تحقیقات خود برای ارائه فضای جهان باز، تحقیقات میدانی گسترده‌ای را در نیویورک انجام داد و بیش از صدهزار عکس و چندین ساعت فیلم گرفت. سازندگان، جهانِ بازی را مهم‌ترین ویژگی می‌دانستند. اگرچه بزرگ‌ترین نقشه در این مجموعه نبود، اما جزئیات آن نسبت به بازی‌های قبلی افزایش یافته بود. بودجه بازی به بیش از ۱۰۰ میلیون دلار رسید و آن را به یکی از پرهزینه‌ترین بازی‌های ویدئویی منتشرشده تبدیل کرد.

جی‌تی‌اِی آی‌وی برای کنسول‌های پلی‌استیشن ۳ و ایکس باکس ۳۶۰ در آوریل ۲۰۰۸ و برای ویندوز در دسامبر منتشر شد. این بازی پس از انتشار، با تمجیدهایی به ویژه در روایت و طراحی جهان باز آن، مورد تحسین منتقدان قرار گرفت. این عنوان رکوردهای فروش صنعت بازی را شکست و به سریع‌ترین محصول سرگرمی تاریخ تبدیل شد که در روز اول به درآمد ۳۱۰ میلیون دلار و در هفته اول به فروش ۵۰۰ میلیون دلاری می‌رسد. این بازی یکی از مهم‌ترین عناوین نسل هفتم بازی‌های ویدئویی و از نظر بسیاری از منتقدان به عنوان یکی از بهترین بازی‌های ویدیویی تمام دوران محسوب شد. بازی جوایز مختلفی از جمله جوایز بازی سال را از چندین نشریه بازی کسب کرد؛ تا سال ۲۰۱۳ با فروش بیش از ۲۵ میلیون نسخه به یکی از پرفروش‌ترین بازی‌های ویدئویی تبدیل شد. این بازی همچنین جنجال‌هایی را به همراه داشت و از نمایش خشونت در بازی و رانندگی بازیکنان در حالت مستی انتقاد شد. بازی بعدی، اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵ در سپتامبر ۲۰۱۳ عرضه شد.

روند بازی

جی‌تی‌اِی آی‌وی یک بازی اکشن-ماجراجویی است که از دیدگاه سوم شخص انجام می‌شود.[۲] بازیکنان ماموریت‌هایی را با اهداف تعیین‌شده در سناریوهای خطی برای پیشرفت داستان انجام می‌دهند. بعضی از مأموریت‌ها باید همزمان انجام شوند، زیرا بازیکن برای اتمام این مأموریت‌ها، باید منتظر دستورالعمل‌ها یا رویدادهای دیگری باشد. بازیکنان می‌توانند در خارج از ماموریت‌ها، آزادانه در جهان باز بازی گشت و گذار کنند و ماموریت‌های اختیاری را تکمیل کنند.[۳] محیط بازی که از شهر خیالی لیبرتی سیتی تشکیل شده‌است، از نظر مساحت بزرگتر از بسیاری از بازی‌های قبلی مجموعه اتومبیل‌دزدی بزرگ است.[۴] در ابتدای بازی، بازیکنان تنها می‌توانند اولین جزیره را کاوش کنند و مابقی مناطق دیگر با پیشرفت داستان باز می‌شوند.[۵]

بازیکنان می‌توانند در حملات تن به تن و بی‌نظم، از سلاح‌های گرم یا سرد و مواد منفجره برای مبارزه با دشمنان استفاده کنند و می‌توانند بدوند، بپرند، شنا کنند یا از وسایل نقلیه برای حرکت در دنیای بازی استفاده کنند. هنگام استفاده از وسایل نقلیه، بازیکن می‌تواند از زاویه دید اول شخص استفاده کند. بازیکن همچنین می‌تواند در حمله به دشمنان، از سیستم هدف‌گیری خودکار و پناه‌گیری کمک بگیرد. بازیکنانِ آسیب‌دیده، می‌توانند با مصرف غذا یا نوشیدنی، استفاده از کیت‌های پزشکی یا تماس با امدادگران، سلامتی خود را به‌طور کامل به دست آورند.[۶] اگر بازیکنان مرتکب خلاف شوند، سازمان‌های مجری قانون بازی ممکن است واکنش نشان دهند که این شرایط در نوار وضعیت بازیکن مشخص خواهد شد. ستاره‌های نمایش داده شده در نوار وضعیت، سطح مورد نظر فعلی را نشان می‌دهد (به عنوان مثال، تلاش‌های مجریان قانون در سطح حداکثر شش ستاره، برای متوقف‌کردن بازیکن بسیار خشونت‌آمیز خواهد شد). افسران مجری قانون از منطقه جرم، بازیکنان را تحت تعقیب قرار می‌دهند و زمانی که بازیکنان از دید افسران پنهان شوند از سطح جرم در نوار وضعیت کاسته خواهد شد و مأموران از ادامه جستجو دست برمی‌دارند.[۷]

The player character positioned in cover behind a vehicle, preparing to shoot
سیستم پناه‌گیری گنجانده‌شده در بازی هنگام مبارزه

سیستم پناه‌گیری در بازی به بازیکنان این امکان را می‌دهد که در محل پناه گرفته‌شده حرکت کنند، بدون هدف‌گیری شلیک کنند یا دشمن خاصی را مورد هدف قرار دهند. تک تک اعضای بدن نیز می‌توانند مورد هدف قرار گیرند.[۸] حملات تن به تن، شامل حرکات اضافی مانند جاخالی دادن، دفاع کردن، خلع سلاح حریف و ضد حمله می‌شود. زره بدن قادر است، آسیب گلوله‌ها و صدمات انفجاری را کاهش دهد، اما اثر آن به مرور کاهش می‌یابد. زمانی که بازیکن می‌میرد، بازی متوقف می‌شود و بازی با باز ظاهرشدن شخصیت در نزدیکترین بیمارستان از سر گرفته می‌شود.[۶]

حالت تک نفره به بازیکنان این امکان را می‌دهد که یک کهنه سرباز از اروپای شرقی به نام نیکو بلیک را کنترل کنند. نیکو در طول داستان، با شخصیت‌های مختلف جدیدی آشنا می‌شود و با آنها دوست می‌شود. آن‌ها می‌توانند هر زمان که نیکو بخواهد به او کمک کنند. برای مثال، پسر عموی او، رومن، که صاحب یک آژانس مسافربری است، می‌تواند یکی از تاکسیهای خود را بفرستد تا نیکو را به هر مقصدی در اطراف شهر ببرد. تاکسی‌ها همیشه در طول بازی برای رسیدن سریع به مقصد در دسترس هستند. در طول بازی، بازیکنان با تصمیم‌های اخلاقی نیز مواجه می‌شوند (انتخاب بین کار درست و نادرست؛ به‌طور مثال، انتخاب در کشتن یک شخصیت یا کمک به آن ضمن مطلع بودن از خصوصیات او)، که بسته به تصمیم بازیکن، خط داستانی را به شکلی کامل تغییر می‌دهد. بازیکنان می‌توانند در حین گشت و گذار آزاد در جهان بازی، در فعالیت‌های مربوط به زمینه‌های خاصی مانند بولینگ یا دارت شرکت کنند. از دیگر فعالیت‌های موجود می‌توان به یک مینی‌بازی عدالت‌خواهی نیز اشاره کرد.[۹][۱۰][۱۱] نیکو یک تلفن همراه برای تماس با دوستان و شروع فعالیت‌هایش دارد.[۱۲] از تلفن همراه برای دسترسی به حالت چندنفره آنلاین بازی و وارد کردن کدهای تقلب نیز استفاده می‌شود.[۱۳] نیکو برای دسترسی به شبکهٔ اینترنت درون بازی می‌تواند از کافی‌نت‌های واقع در شهر استفاده کند که به او امکان می‌دهد ایمیل ارسال و دریافت کند و با دوست دخترهای احتمالی‌اش قرار ملاقات بگذارد.[۱۴] این بازی همچنین دارای یک سامانهٔ مترو است که بازیکنان را به سرعت جابه‌جا می‌کند.[۱۵]

مود چند نفره آنلاین در بازی به حداکثر ۳۲ بازیکن[c] اجازه می‌دهد تا آزادانه در سراسر نقشه پرسه بزنند. بازیکنان تصمیم می‌گیرند که در کدام حالت بازی، از جمله مسابقات مرگ و مسابقات خیابانی، بازی کنند. هر دو حالت بازی به صورت مشارکتی و رقابتی در دسترس هستند که به مسابقات رتبه‌بندی شده و بدون رتبه‌بندی تقسیم می‌شوند؛[۱۶] برای اینکه بازیکنان از طریق رتبه‌ها به سطح بالایی برسند، باید درون بازی پول جمع کنند. بازی همچنین دارای یک حالت آزاد است که در آن بازیکنان کل نقشه را برای کاوش در دسترس دارند و هیچ هدف یا مأموریتی برای تکمیل‌کردن وجود ندارد. میزبان‌های بازی در حالت آنلاین می‌توانند متغیرهای زیادی مانند حضور پلیس، ترافیک و سلاح‌ها را کنترل کنند.[۱۷] حالت چند نفره در ویندوز در سال ۲۰۲۰ متوقف شد.[۱۸]

خلاصه

محیط

وقایع جی‌تی‌اِی آی‌وی در یک محیط بازطراحی شده از لیبرتی سیتی و در سال ۲۰۰۸ اتفاق می‌افتد. طراحی شهر بر بازسازی چهار بخش از شهر نیویورک متمرکز است: بروکر (بر اساس بروکلین)، دوکز (کوئینز)، بوهان (برانکس) و آلگونکوین (منهتن). این محیط همچنین شامل یک ایالت همسایه به نام آلدرنی (بر اساس نیوجرسی) می‌شود.[۱۹] در ابتدا پل‌ها به دلیل تهدیدهای تروریستی قفل هستند و پلیس در صورت عبور از پل‌ها بازیکنان را تعقیب می‌کند. با پیشروی داستان، راه‌بندان‌ها برداشته می‌شوند و به بازیکن این امکان را می‌دهند که بین جزایر بدون خطر، تردد کنند.

داستان جی‌تی‌اِی آی‌وی در یک دنیای خیالی رخ می‌دهد که دنیای واقعی را منعکس و تقلید کرده‌است. بازی‌های قبلی جهان‌های خیالی خود را داشتند،[d] که با وجود شباهت‌های فراوان با دنیای اچ‌دی این بازی، به‌هم مرتبط نیستند. از این رو، لیبرتی سیتی به تصویر کشیده شده در این بازی با نسخه‌های قبلی خود متفاوت است. این بازی به عنوان یک راه اندازی مجدد برای این مجموعه عمل کرده‌است. خط زمانی جدیدی که با جی‌تی‌اِی آی‌وی ایجاد شد، با دو بسته الحاقی شامل گمشده و نفرین‌شده و حکایت گی تونی پیگیری شد و با انتشار دنباله آن، اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵ و همچنین بخش آنلاین آن، اتومبیل‌دزدی بزرگ آنلاین ادامه یافت.[۲۱][۲۲][۲۳] بازی اتومبیل‌دزدی بزرگ: جنگ‌های محله چینی‌ها نیز بخشی از دنیای اچ‌دی همین بازی در نظر گرفته می‌شود، زیرا به جز ایالت آلدرنی، نقشه‌ای مشابه با جی‌تی‌اِی آی‌وی دارد.[۲۴]

داستان

نیکو بلیک، یک سرباز سابق از اروپای شرقی،[۲۵] با یک کشتی باری به نام پلاتیپوس به لیبرتی سیتی می‌رسد. او قصد دارد تا از گذشته مجرمانه خود فاصله بگیرد، رویای آمریکایی را دنبال کند و به دنبال مردی بگردد که ده سال قبل در طول جنگ به واحد خود خیانت کرده‌است. او پس از ملاقات مجدد با پسرعموی خود رومن، متوجه می‌شود که داستان‌هایی که او در مورد ثروتش گفته، دروغ‌هایی است برای سرپوش گذاشتن روی آپارتمان کوچک کثیف، آژانس زیان‌ده، بدهی‌های ناشی از قمار و اختلافاتش با نزول‌خوارها. نیکو تصمیم می‌گیرد به رومن کمک کند تا مشکلاتش را حل نماید که باعث می‌شود اولین ارتباطات خلافکارانه خود را در شهر برقرار کند. او با لیتل جیکوب معاون رئیس یاردی‌ها دوست می‌شود و مجبور می‌شود برای ولاد گیلبوف، نزول‌خوار روسی رومن کار کند. نیکو در نهایت متوجه می‌شود که ولاد با مالوری، دوست دختر رومن، رابطه برقرار کرده‌است و او را می‌کشد.

مافیاهای روسی در تلافی این اقدام، به دستور رئیس‌شان شخصی به نام میخائیل فاوستین و دستیارش دیمیتری راسکالوف، نیکو و رومن را می‌دزدند. فاوستین رئیس مافیاها که نسبت به قتل ولاد بی‌تفاوت است، آنها را آزاد می‌کند و نیکو را به عنوان یک آدمکش استخدام می‌کند که در نهایت به او دستور می‌دهد، پسر یک جنایتکار روسی به نام کنی پتروویچ را بکشد. وقتی پتروویچ تهدید به تلافی می‌کند، دیمیتری نیکو را متقاعد می‌کند که فاوستین را به قتل برساند. با این حال، او سپس خیانت می‌کند و نیکو را نزد صاحبکار سابقش، ری بولگارین، می‌برد و نیکو را به دزدی از او در سال‌ها قبل در یک کار قاچاق انسان متهم می‌کند. نیکو این ادعا را رد می‌کند و سپس یک آتش‌سوزی اتفاق می‌افتد که باعث می‌شود دیمیتری و بولگارین فرار کنند.

افراد دیمیتری آپارتمان و آژانس تاکسیرانی نیکو و رومن را به آتش می‌کشند و آنها را مجبور به فرار به بوهان می‌کنند. در حالی که نیکو به کار کردن با تعدادی قاچاقچی محلی مشغول می‌شود، دیمیتری رومن را می‌رباید تا نیکو را گیر بیندازد، اما موفق نمی‌شود. سپس، نیکو متوجه می‌شود که دوست دخترش میشل یک مأمور دولتی است و او را ترغیب کرده تا برای آژانسش کار کند. آژانس مربوطه سوابق جنایی نیکو را در ازای قتل چند تروریست شناخته شده یا مظنون پاک می‌کند و به دنبال همان شخص خائنی می‌گردند که نیکو به دنبالش است. رومن بابت ویران شدن بنگاهش از بیمه خسارت زیادی دریافت می‌کند و اوضاع مالی او و نیکو بهبود می‌یابد. همچنین رومن از خسارت دریافتی خود برای بازسازی کسب‌ و کار و خرید یک آپارتمان در آلگونکوین استفاده می‌کند. رومن از مالوری خواستگاری می‌کند و او نیز می‌پذیرد.

نیکو در حین کار برای باند جنایتکارانه ایرلندی‌ها، با پاتریک مک‌ریری که یک گانگستر است دوست می‌شود و به او و برادرانش کمک می‌کند تا یک سرقت بانک را انجام دهند. رهبر یک باند ایتالیایی شخصی به نام ری بوچینو از یک خانواده جنایتکار، نیکو را استخدام می‌کند تا یک معامله الماس را تحت نظارت داشته باشد، اما معامله طبق برنامه پیش نمی‌رود. بوچینو به نیکو کمک می‌کند تا همرزم سابقش فلوریان کراویک، که اکنون با نام برنی کرین شناخته می‌شود را پیدا کند، اما او ادعا می‌کند به واحد آنها خیانت نکرده‌است. نیکو نتیجه می‌گیرد که خائن، دارکو برویک، تنها بازمانده دیگر است. نیکو به کار برای مافیا در لیبرتی سیتی ادامه می‌دهد و در نهایت اعتماد دون جیمی پگورینو را به دست می‌آورد. او به نیکو دستور می‌دهد بوچینو را پس از مشکوک شدن به او به عنوان یک خبرچین پلیس بکشد. نیکو همچنین به پاتریک کمک می‌کند که دختر دون جووانی آنچلوتی را برباید تا پاتریک با استفاده از او در معامله الماس باج بگیرد، اما بولگارین جلوی مبادله را می‌گیرد و الماس‌ها گم می‌شوند.

در نهایت، آژانس میشل دارکو را پیدا می‌کند و او را به لیبرتی سیتی می‌آورد تا نیکو دربارهٔ سرنوشتش تصمیم بگیرد. پس از آن، پگورینو برای یک معامله نهایی نیکو را خبر می‌کند: کمک به معامله پرمنفعت هروئین با همدست‌شدن با دیمیتری. نیکو یا باید با دیمیتری همکاری کند یا باید از او انتقام بگیرد که این تصمیم دو پایان متفاوت را در بازی رقم خواهد زد.[۲۶] اگر نیکو این همکاری را قبول کند، دیمیتری دوباره به او خیانت می‌کند و تمام هروئین‌ها را برای خودش نگه می‌دارد.[۲۷] در مراسم عروسی رومن، یک قاتل که به دستور دیمیتری فرستاده شده، به‌طور تصادفی رومن را با یک گلوله می‌کشد.[۲۸] نیکو با کمک لیتل جیکوب، دیمیتری را می‌کشد که او نیز به نوبه خود قبل از این پگورینو را کشته بود.[۲۹] سپس مالوری به نیکو اطلاع می‌دهد که از رومن باردار است و نیکو قول می‌دهد از او محافظت کند. از طرف دیگر اگر نیکو تصمیم بگیرد انتقام بگیرد، دیمیتری را در پلاتیپوس پیدا کرده و می‌کشد.[۳۰] در عروسی رومن، پگورینو که از خیانت نیکو عصبانی می‌شود، به او تیراندازی می‌کند؛ اما به‌طور تصادفی خواهر پاتریک، کیت، که نیکو با او قرار عاشقانه می‌گذاشت، کشته می‌شود.[۲۸] نیکو با کمک لیتل جیکوب و رومن، پگورینو را پیدا می‌کند و می‌کشد.[۳۱] بعداً رومن به نیکو می‌گوید که مالوری باردار است و آنها تصمیم می‌گیرند که نام بچه را، اگر دختر باشد، کیت بگذارند.

بسته‌های الحاقی

اتفاقات بازی اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: گمشده و نفرین‌شده، همزمان با وقایع بازی‌ اصلی و حکایت گی تونی رخ می‌دهد.[۳۲] این بازی بر روی داستان جانی کِلبیتز تمرکز دارد،[۳۳] که یک گروه موتورسوار در لیبرتی سیتی را رهبری می‌کند.[۳۴] اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: حکایت گی تونی، داستان شخصیتی با نام لوئیس فرناندو لوپز را نشان می‌دهد که برای آنتونی «گِی تونی» پرینس، یک کارآفرین همجنسگرا و صاحب دو کلوب شبانه که غرق در بدهی است، به عنوان بادیگارد کار می‌کند.[۳۵]

توسعه

استودیوی سابق راک‌استار نورث در ادینبرو، اسکاتلند، جایی که توسعه بازی تحت نظارت بود.

توسعهٔ ابتدایی جی‌تی‌اِی آی‌وی در نوامبر ۲۰۰۴،[۳۶] یک ماه پس از انتشار اتومبیل‌دزدی بزرگ: سن آندریاس آغاز شد.[۳۷] سم هوسر، مدیرعامل راک استار احساس کرد که پیگیری ساخت دنبالهٔ سن آندریاس می‌تواند «یک کابوس» باشد.[۳۸] راک‌استار نورث، تیم اصلی ۲۲۰ نفره پشت بازی، برای تسهیل در روند توسعه یک تیم کامل با بیش از ۱۰۰۰ نفر،[۳۹] شامل ۵۰ کارمند از راک‌استار ان‌وای‌سی، ۴۰ نفر از راک‌استار لینکلن، ۱۰ نفر از راک‌استار سن‌دیگو و حدود ۷۰۰–۶۰۰ نفر را به صورت پاره وقت از استودیوهای متعلق به شرکت اصلی راک‌استار استخدام کرد.[۴۰] برخی از اعضای کلیدی تیم توسعه ۱۲ ساعت در طول روز و اغلب بدون تعطیلات کار می‌کردند.[۳۹] این تیم تصمیم گرفت تا طرح شماره‌گذاری روی عناوین سری را که در دو بازی اصلی قبلی وجود نداشت ادامه دهد.[۳۷] ساخت جی‌تی‌اِی آی‌وی در ۲۱ آوریل ۲۰۰۸ به پایان رسید و وارد چرخهٔ انتشار شد.[۴۱] لسلی بنزیه، تهیه‌کننده بازی، بودجه تیم توسعه را بیش از ۱۰۰ میلیون دلار تخمین زد. چنین بودجه‌ای، این بازی را به یکی از گران‌ترین بازی‌های ویدئویی تبدیل می‌کند.[۳۹]

بررسی و طراحی جهان بازی

محیط بازی، لیبرتی سیتی است که از نیویورک سیتی الهام گرفته‌است. تیم توسعه تلاش کرد تا نسخه‌ای از لیبرتی سیتی را بسازد که ضمن حفظ همان فضا، منحصربه‌فرد باشد و تحت تأثیر نسخه‌های پیشین آن در بازی‌های قبلی قرار نگیرد؛[۴۲] نقشه آن تقریباً سه برابر اتومبیل‌دزدی بزرگ ۳ وسعت پیدا کرد.[۴۲] توسعه‌دهندگان، قبل از محدود کردن نقشه به منهتن و سپس گسترش مجدد آن، ابتدا در نظر داشتند از کل ایالت نیویورک استفاده کنند. آنها می‌خواستند حومه‌های بیشتری را با فضای سبز تشکیل دهند و مدام در مورد اینکه چه مناطقی باید در بازی گنجانده شود، رأی می‌گرفتند.[۴۳] آرون گاربوت، مدیر هنری پروژه گفت که تیم محیط را به دلیل جزئیات و تنوعش انتخاب کرد و نیویورک را به عنوان «شهری شگفت‌انگیز، متنوع، پر جنب‌وجوش و سینمایی» توصیف کرد.[۴۴] نویسنده اثر، دن هوسر نیز گفت به دلیل حجم زیاد تحقیقات مورد نیاز برای خلق جهان بازی و از آنجایی که مقر اصلی راک‌استار گیمز در نیویورک واقع شده‌است، آن‌ها می‌خواستند از جایی شروع کنند که بر آن تسلط بیشتری دارند.[۴۵] این تیم آگاهانه از بازآفرینی دقیق شهر نیویورک اجتناب کرد تا امکان طراحی بازی را لذت‌بخش‌تر کند[۳۶] و مناطقی را انتخاب کرد که «بهترین ویژگی‌ها را مشخص می‌کند».[۴۴] گاربوت می‌خواست اغراقی از شهر را به تصویر بکشد، زیرا فکر کرد بیشتر مردم با «نقاط برجسته» تصویر یا ادبیات شهر آشنا هستند و نیازی به کشف کردن دقیق مناطق ندارند.[۴۴] شهر برای انجام ماموریت‌های خاصی ساخته نشده‌است. این منطقه ابتدا ایجاد شد و ماموریت‌ها بعداً اضافه شد.[۴۶]

۶۰ تا ۷۰ کارمند از راک‌استار نورث برای تحقیق و دستیابی به یک محیط واقعی، به نیویورک سفر کردند: در ابتدای پروژه در مارس یا آوریل ۲۰۰۵ به مدت یک هفته و نیم،[۴۳] و یک سفر کوتاه‌تر در سال ۲۰۰۷ انجام دادند.[۴۲] افسران پلیسی که قبلاً در حوزه گشت کار کرده بودند با تیم برای گشتن اطراف واشینگتن هایتس همراه شدند.[۴۳] یک تیم تحقیقاتی مستقر شده، به صورت تمام وقت در نیویورک به درخواست‌های تیم برای به دست آوردن اطلاعات بیشتری مانند اقلیت نژادی یک محله یا گرفتن ویدئوهایی از الگوهای ترافیکی رسیدگی کرد. ویدئوهای فیلمبرداری شده در نیویورک در دفاتر راک‌استار نورث در همان‌جا بررسی می‌شد، بنابراین در حالی که آنها کار می‌کردند می‌توانستند منظره‌ای از نیویورک و پیشرفت کار را ببینند.[۴۳] بنزیس گفت که تیم بیش از ۱۰۰ هزار عکس در نیویورک گرفته‌است،[۳۹] درحالی که گاربوت این عدد را تا ۲۵۰ هزار تخمین زد.[۴۲] آنها همچنین دربارۀ معماری آپارتمان‌ها مطالعه کردند. از تصاویر ماهواره‌ای برای تعیین طرح محله‌های شهر استفاده شد. در مورد مدل ماشین‌ها و قیمت‌ فروشی ‌آنها تحقیق کردند و کتاب‌هایی را مطالعه کردند که از زیرساخت‌های شهر، از جمله مترو، فاضلاب و سیستم دفن زباله‌ها به‌طور دقیق آگاه شوند.[۴۷] ساحل هوو بر اساس ساحل برایتون ساخته شده‌است که سم هوسر تحت تأثیر آن قرار گرفته بود. این نام از شهر انگلیسی برایتون اند هوو گرفته شده‌است.[۴۸] هوسر از این که ایده ساحل برایتون به دلیل ماهیت بازی، محل زندگی برخی از شخصیت‌های اهل اروپای شرقی بازی شده‌است، استقبال کرد.[۴۸]

دن هوسر لیبرتی سیتی را «بزرگ‌ترین چهره» بازی توصیف کرد.[۴۴] نمایش جی‌تی‌اِی آی‌وی از لیبرتی سیتی جزئی‌تر و از نظر اندازه بزرگتر از بسیاری از بازی‌های قبلی این مجموعه است. اگرچه کوچکتر از نقشهٔ سن آندریاس، محیط بازی قبلی است، اما سازندگان آن را به دلیل متراکم بودن، تعداد ساختمان‌ها و سطح جزئیات در مقابل وسعت قابل مقایسه می‌دانستند.[۴۹] تیم تلاش می‌کرد با حذف فضاهای غیر ضروری (مانند بیابان‌های باز در سن آندریاس) نقاط مرده کمتری روی نقشه داشته باشد.[۳۶] آن‌ها می‌خواستند بازی «تجربه‌ای متمرکزتر» نسبت به سن آندریاس باشد و دن هوسر معتقد بود که فضای محدود فعالیت‌ها در نیویورک این امر را ممکن می‌کند.[۳۷] تیم معتقد بود که با شیوع روزافزون تلفن‌های همراه در دنیای واقعی، اضافه شدن تلفن همراه نیکو به بازی می‌تواند به حس غوطه ور شدن بازیکن و شبیه‌سازی واقع‌گرایانه محیط بازی کمک کند.[۳۷] برندها و محصولات درون بازی طی چندین سال طراحی شدند. بیلبوردهای تبلیغاتی حدود شش ماه قبل از انتشار در بازی پیاده‌سازی شدند.[۴۲]

طراحی داستان و شخصیت‌ها

همچنین ببینید: نیکو بلیک
A middle-aged man looking towards the camera.
لسلی بنزیه
A bald middle-aged man smiling at the camera.
دن هوسر
A middle-aged man with brown hair and a bushy brown beard smiling at the camera.
سم هوسر
بنزیه در کنار دن هوسر که در نوشتن داستان نیز مشارکت داشت، این بازی را تولید کرد. سم هوسر، مدیرعامل راک‌استار گیمز، تهیه‌کننده اجرایی این بازی است.

دن هوسر و روپرت هامفریز فیلمنامه بازی را نوشته‌اند که حدود ۱۰۰۰ صفحه است.[۳۹] تقریباً ۶۶۰ هنرپیشه بیش از هشتاد هزار خط دیالوگ را برای بازی خواندند.[۴۳] پس از ایده‌پردازی در مورد شخصیت و محیط، دن هوسر با برادرش سم هوسر و لسلی بنزیه صحبت کرد تا قبل از نوشتن یک خلاصه داستان، یک گزارش شش صفحه‌ای و مفصل در مورد ایده‌های داستان بنویسند. هنگامی که روی خلاصه داستان دوباره کار شد، طراحان آن را به ماموریت‌هایی تقسیم کردند و در یک سند که امکان پیمایش بین بخش‌های آن فراهم شده بود، قرار دادند. نویسندگان سپس ابتدا بر روی زمینه و مقدمه مأموریت‌ها کار کردند و بعداً روی دیالوگ‌های روند بازی متمرکز شدند.[۴۵] برخلاف بازی‌های قبلی اتومبیل‌دزدی بزرگ، این بازی تأثیرات و تکنیک‌های سینمایی ندارد. دن هوسر گفت: «ما آگاهانه سعی می‌کردیم که خب، اگر قرار است بازی‌های ویدئویی روند دیگری را طی کنند، مهم این نیست که تلاش کنیم که ادای احترام صمیمانه‌ای [به بازی‌های قبلی] داشته باشیم یا به چیزهای دیگر اشاره کنیم.»[۴۵] او گفت که نویسندگان چیزی «تازه و جدید» می‌خواهند و نه چیزی که آشکارا از [یک] فیلم گرفته شده باشد.[۴۵] دن هوسر در نظر داشت که کیفیت نوشته باید در کنار پیشرفت در گرافیک و فناوری بهبود یابد. او خاطرنشان کرد که پیشرفت‌ها در انیمیشن‌سازی، امکان فراهم کردن کات سین‌هایی با سرعت کمتر را به وجود آورده‌است.[۴۴] دیالوگ خاصی که در هنگام تکرار یک مأموریت پخش می‌شود، برای این بود که اطمینان حاصل شود که روند بازی «کمتر کلیشه ایی و کمتر شبیه به «روز گراندهاگ» است.[۴۴]

دن هوسر، نیکو بلیک را «پیچیده‌تر» نسبت به شخصیت‌های بازی‌های قبلی توصیف کرد.[۴۴] هوسر احساس می‌کرد که شخصیت دوگانه نیکو—اغلب نجات افراد بی‌گناه، در عین حال که یک «قاتل خونسرد» است—ارتباط بازیکن با او را آسان‌تر کرده‌است.[۴۴] او همچنین حس کرد که ناآشنا بودن نیکو با لیبرتی سیتی، گذشته مبهم و رابطه‌اش با رومن برای بازیکن این امکان را فراهم کرده تا با او ارتباط بیشتری بگیرد. هنگام تصمیم‌گیری در مورد پیشینه نیکو، نویسندگان احساس کردند که مهاجر بودن می‌تواند منجر به موقعیت‌های خطرناک تر و در نتیجه ماموریت‌های لذت‌بخش‌تری شود. پس از گفتگو با چند کارشناس جنایی، دن هوسر متوجه شد که «شخصیت‌های ترسناک واقعی، دیگر در آمریکا متولد نمی‌شوند».[۴۴] او معتقد بود که نگاهِ بیرونی نیکو به فرهنگ آمریکایی «سرگرم‌کننده» است.[۴۴] تیم می‌خواست که نیکو «بیشتر ضد قهرمانی باشد که قادر به انجام اقداماتی مثبت در دنیای جنایتکارانهٔ خود است تا یک قهرمان».[۵۰] آنها می‌خواستند تجربیات و انتخاب‌های گذشته نیکو در رفتارش منعکس شود.[۵۰]

طراحی نیکو دستخوش تغییرات اندکی پیش از توسعه نهایی شد.[۵۱] در لباس او که از فرهنگ اروپای شرقی الهام گرفته شده‌است، با افزودن تصاویری از مردانی که در نبردهای زمستانی در یوگسلاوی و چچن جنگیده‌اند، تغییرات مختلفی داده شد. انگیزه اصلی، طراحی بدنی بود که بتواند به خوبی با سیستم ساخت انیمیشن‌های جدید حرکت کند و احساسات را به شکل مناسب انتقال دهد.[۴۴] لباس‌های قابل خرید درون بازی نیز متناسب با شخصیت طراحی شدند.[۳۷] تیم اطمینان حاصل کرد که تنوع انتخاب‌های ارائه‌شده به بازیکن خیلی زیاد نباشد، زیرا برای شخصیتی که هنوز اطرافیانش او را کنترل می‌کنند، باید این انتخاب‌ها طبیعی به نظر برسد. از نظر دن هوسر، ماموریت‌ها در سن آندریاس بیش از حد خطی شده بودند و او می‌خواست در این بازی انتخاب‌هایی را به بازیکن برای انجام ماموریت‌ها ارائه دهد.[۴۴]

نویسندگان دریافتند که نیکو برای آمدن به آمریکا به انگیزه‌ نیاز دارد، بنابراین پسر عموی او رومن را خلق کردند. دن هوسر معتقد بود که این دو نمی‌توانند برادر باشند، زیرا ارتباط دو برادر در بازی‌ها بسیار آشنا به نظر می‌رسد و پتانسیل درگیری و تنش بین آنها را کاهش می‌داد. او این دو را به عنوان شخصیت‌های مکمل هم توصیف کرد؛ جذابیت خیال‌پردازی‌های رومن در مقابل بدبینی‌های سرسختانهٔ نیکو. تیم تولید، ان‌پی‌سی‌ها را با رفتارها و دیالوگ‌های مشخصی ساخت تا زنده‌تر به نظر برسند. نویسندگان در ابتدا به خلق گروه کوچکی از شخصیت‌ها فکر کردند، اما دریافتند که داستان خسته‌کننده می‌شود و بازیکنان کمتر به کاوش در جهان بازی می‌پردازند. به گفته دن هوسر، شخصیت‌های غریبه که در دنیای بازی وجود دارند، از «افراد عجیب و غریب» ساکن نیویورک الگوبرداری شده‌اند. این برخلاف بازی‌های قبلی این مجموعه بود که طراحی شخصیت‌ها به رفتارهای ساده عابران پیاده محدود شده بود.[۴۲] تیم بازی بر پایه عکس‌ها و ویدیوهایی که در نیویورک گرفته بودند، ان‌پی‌سی‌ها را با نژادها، لباس‌ها و رفتارهای متفاوت، در مناطق مختلف نقشه بازی جای دادند.[۴۴] آنها مودبردهایی را برای هر مکان ایجاد کردند.[۴۲] ان‌پی‌سی‌ها همچنین به زبان‌های مختلف صحبت می‌کنند.[۴۳]

طراحی هنری

جی‌تی‌اِی آی‌وی این مجموعه بازی را به سمت سبکی واقعی‌تر و دقیق‌تر تغییر داد که تا حدی نتیجه انتقال به کنسول‌هایی است که گرافیک با کیفیت بالا و قابلیت‌های جدید و بهبود یافته را ارائه می‌دهند. تیم سازنده تلاش کرد تا ارتقای کیفیت را در تمام جنبه‌های طراحی نشان دهد و در عین حال انسجام بازی‌های قبلی را حفظ کند.[۳۶] این تیم توسعه بازی را به عنوان فرصتی برای «برداشتن همه چیز و شروع دوباره»، با اصلاح سبک هنری بازی بدون از دست دادن سبک اصیل مجموعه در نظر گرفت.[۴۴] آنها بازی را از «سبک کارتونی» بازی‌های قبلی خود دور کردند و در عین حال سبک جدیدی را ایجاد کردند که در تمام جنبه‌های بازی سازگار بود. [۵۲] گاربوت افزایش درخواست‌ها برای استفاده از فناوری‌های پیشرفته جدید را در تولید جزئیات، دلهره آور می‌دانست.[۵۲] تکنیکی که برای واقعی جلوه دادن تصاویر استفاده می‌شد، اجتناب از لبه‌های تیز بود؛ آن‌ها سطوح اشیاها را با هم ترکیب کردند تا چگونگی تأثیر نور و سایه‌ها بر سطوح و لبه‌های آنها طبیعی‌تر به نظر برسد و دنیای بازی را زنده‌تر نشان دهد.[۵۲] بخش ارائه‌دهندهٔ تجهیزات، تنوع‌های متعددی از اشیاء مختلف ایجاد کرد تا جهان را جالب‌تر و منحصربه‌فردتر کند.[۴۴] جی‌تی‌اِی آی‌وی از لحاظ زمانی اولین بازی معاصر این مجموعه از سال ۲۰۰۱ بعد از اتومبیل‌دزدی بزرگ ۳ بود. توسعه‌دهندگان معتقد بودند برای اینکه بازی جدید تکراری نشود، به اندازه کافی زمان سپری شده‌است.[۳۷] تصمیم‌گیری برای طراحی انواع وسایل نقلیه درون بازی در اوایل توسعه کلید خورد، پس از آن گروه طراحی وسایل نقلیه شروع به ایجاد کارها کرد. این وسایل نقلیه بر اساس نمونه‌های واقعی خود نیستند، بلکه توسعه دهندگان عناصر و ایدهایی را از آنها گرفته‌اند.[۵۳]

طراحی فنی و گیم‌پلی

روندی که در انیمیشن‌سازی جی‌تی‌اِی آی‌وی طی شد: (بالا) بازیگران در حال اجرا روی صحنه برای داده‌های خام ضبط حرکت، (پایین) شخصیت‌های درون بازی و صحنه آخر بازی.

موتور اختصاصی پیشرفته راک‌استار (ریج) برای بازی استفاده شد.[۵۴] گاربوت طراحی فنی اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ را شبیه به اتومبیل‌دزدی بزرگ ۳ می‌دانست. هر دو بازی اولین بازی‌های این مجموعه بودند که بر روی پلتفرم‌های مخصوص خود منتشر شدند. او ادعا کرد که استفاده از یک موتور بازی قابل اجرا، نهایی نشده بود و حتی در مراحل پایانی توسعه، در مورد عملکرد و بهینه‌سازی موتور بازی اطمینانی وجود نداشت.[۴۶] اجرای فیزیکی شخصیت‌ها با استفاده از موشن کپچر ضبط شد. حداکثر هشت بازیگر می‌توانستند در یک زمان روی صحنه اجرا کنند.[۵۲] دوربین مورد استفاده برای ضبط اجراها شامل یک تله پرامتر برای بازیگران بود تا دیالوگ‌های خود را بخوانند.[۵۵] هنگام تولید بیش از صد حرکت در هر روز ثبت شد. اجراهای مختلف از بازیگران به‌طور جداگانه گرفته شد و آن اجراها در پس‌تولید ترکیب شدند تا یک محصول نهایی یکپارچه ایجاد شود. [۵۲] صداپیشگی شخصیت‌ها، گاهی ماه‌ها پس از ضبط اجرای انیمیشن‌های چهره انجام می‌شد[۵۶] و گاهی صداپیشگی یک هنرپیشه با عملکرد فیزیکی یک بازیگر دیگر ترکیب می‌شد تا کار به یک نتیجه خاص برسد.[۵۲] انیمیشن‌های درون بازی به‌طور مشابه، با استفاده از ترکیبی از اجراهای مختلف موشن کپچر ساخته شدند.[۵۲]

تیم بسیاری از کارهای استفاده‌شده در بازی‌های قبلی را برای گیم‌پلی و انیمیشن‌ها دوباره انجام داد و می‌خواست جی‌تی‌اِی آی‌وی پیشرفت را در کنسول‌های نسل جدید احساس کند.[۴۴] با این حال برخی از ویژگی‌های شخصیت اصلی بازی در نقش آفرینی نسبت به سن آندریاس تقریباً در همان اوایل توسعه حذف شدند، زیرا افزودن آنها حجم قابل توجهی از کارهای انیمیشنی را که لازم نبود به وجود می‌آورد. برای مثال، بازدید مداوم از سالن‌های ورزشی، بیشتر برای شخصیتی که بر روی تقویت قدرت بدنی خود متمرکز است، مناسب دیده می‌شود تا شخصیتی مانند نیکو که انگیزه انتقام یا اهداف شخصی دیگر دارد.[۳۷] سیستم هدف‌گیری در بازی به دلیل تکنولوژی پیشرفته یکی از اولین محورهای توسعه بود. تیم می‌خواست بدون اینکه ساخت این ویژگی بیش از حد فنی یا دشوار شود، استفاده از آن واقعی به نظر برسد. سیستم پناه‌گیری یک «اضافه طبیعی» به هدف‌گیری بود.[۳۷] بنزیه بخش چند نفره را سخت‌ترین بخش توسعه بازی توصیف کرد.[۴۰] تیم می‌خواست که بازی چندنفره به‌عنوان توسعه‌ سینمایی بخش تک‌نفره احساس شود. دن هوسر آن را به عنوان «بخشی از یک فیلم به جای کل داستان» توصیف نمود.[۳۷] توسعه دهندگان به فکر اضافه کردن حالت چند نفره مشارکتی به بخش داستان اصلی بودند، اما در نهایت تصمیم گرفتند که بازی به عنوان یک تجربه تک نفره بهتر عمل خواهد کرد.[۳۷]

زمانی که سم هوسر برای اولین بار به استفاده از نرم‌افزار ایفوریا در بازی علاقه نشان داد، به او گفته شد که این کار غیرممکن است یا فقط به کات سین‌ها محدود می‌شود، اما برخی از اعضای تیم توانستند آن را عملی کنند. مهندسان نچرال موشن چندین ماه در محل راک‌استار نورث در یک زمان کار کردند تا فناوری ایفوریا را در بازی بگنجانند.[۳۸] راک‌استار همچنین با ایمِج متریکس برای ساخت انیمیشن‌های صورت شخصیت‌ها کار کرد. ریگ‌های صورت دارای حدود ۱۰۰ مفصل بودند که در مجموع ۳۰۰ دقیقه انیمیشن صورت را شامل شد. اهمیت پروژه باعث ایجاد مشکلاتی برای انیماتورها شد و آنها مجبور شدند تا زمان تکمیل شدن ریگ‌ها برای شروع کار انیمیشن منتظر بمانند. آنها همچنین با جهت قرارگیری سر بازیگر با مشکل روبرو بودند - بازیگر یا باید مستقیماً به تله پرامتر نگاه می‌کرد یا به سمت پایین برای خواندن فیلمنامه. دیوید بارتون، مدیر تولید ایمِج متریکس خاطرنشان کرد که نشان دادن طبیعی حرکات چشم‌ها برای اینکه بازیکن شخصیت را باور کند، بسیار مهم است.[۵۵] اسپیدتری برای رندر محیط بازی استفاده شد.[۵۷]

موسیقی

ایوان پاولوویچ سرپرست بخش موسیقی، هنگام انتخاب موسیقی برای ایستگاه‌های رادیویی درون‌بازی گفت: «[ما باید] آهنگ‌هایی را انتخاب می‌کردیم که نیویورک را امروز به آنچه هست تبدیل کند، البته مطمئن شویم که تا زمانی که بازی منتشر می‌شود، [آهنگ‌ها] احساس قدیمی بودن را منتقل نکنند.»[۵۸] توسعه‌دهندگان با بیش از ۲۰۰۰ نفر تماس گرفتند تا حق ضبط و انتشار آهنگ‌ها را به دست آورند.[۵۹] بیلبورد گزارش داد که راک‌استار برای هر آهنگ ۵۰۰۰ دلار و برای هر آهنگ که قطعهٔ صوتی جداگانه خود را نیز داشت، ۵۰۰۰ دلار دیگر پرداخت کرده‌است.[۶۰] توسعه‌دهندگان در ابتدا در نظر داشتند به بازیکنان اجازه دهند موسیقی را در یک فروشگاه موسیقی درون بازی خریداری کنند و نیکو یک ام‌پی‌تری پلیر داشته باشد، اما هر دو ایده عملی نشد.[۵۹] دی‌جی گرین لنترن آهنگ‌هایی را به‌طور انحصاری برای ایستگاه رادیویی هیپ هاپ بازی «د بیت ۱۰۲٫۷» تولید کرد.[۶۰] بابی کوندرز، تهیه‌کننده موسیقی، که میزبان یکی از ایستگاه‌های رادیویی درون‌بازی بود، به جامائیکا رفت تا از هنرمندان دنس‌هال بخواهد آهنگ‌هایی را برای بخش‌هایی از لیبرتی سیتی دوباره ضبط کنند.[۶۰] همچنین والتر هوسر، نوازنده جاز، چندین قطعه موسیقی کلاسیک را برای بازی فراهم کرد.[۳۸]

انتشار

انتشار نیمه‌شب جی‌تی‌اِی آی‌وی در گیم‌استاپ، لاس وگاس در اولین تاریخ انتشار بازی.

در نمایشگاه ئی‌۳ سال ۲۰۰۶، پیتر مور، معاون یک بخش تجارتی مایکروسافت، با بالا زدن آستین خود و نشان دادن یک خالکوبی موقت از جی‌تی‌اِی آی‌وی، توسعه آتی بازی را رسماً فاش کرد.[۶۱] در ابتدا به نظر می‌رسید که راک‌استار گیمز به تاریخ انتشار اصلی بازی در ۱۶ اکتبر ۲۰۰۷ متعهد باشد. اما مایکل پچر، تحلیلگر ودبوش، نظر داد که تِیک-۲ ممکن است برای افزایش نتایج فروش مالی خود برای سال ۲۰۰۸ و اجتناب از رقابت با انتشار سایر عناوین مورد انتظار، مانند هیلو ۳ انتشار بازی را به تعویق بیندازد.[۶۲] راک‌استار پاسخ داد و گفت که جی‌تی‌اِی آی‌وی هنوز در برنامهٔ انتشار در «اواخر اکتبر» است.[۶۳] اما، تیک-۲ در اوت ۲۰۰۷ اعلام کرد که بازی تاریخ انتشار اولیه خود را از دست خواهد داد و به سه‌ماهه دوم مالی خود (فوریه تا آوریل) در سال ۲۰۰۸ به تعویق می‌افتد و دلیل آن را مشکلات فنی اعلام کرد.[۶۴] به‌طور دقیق‌تر، این تأخیر به دلیل چالش‌های فنی نسخه پلی‌استیشن ۳ و مشکلات ذخیره‌سازی نسخه ایکس باکس ۳۶۰ بود.[۶۵] آی‌جی‌ان پیش‌بینی کرد که کمپانی‌های دیگر از تأخیر انتشار جی‌تی‌اِی آی‌وی به‌ویژه اکتیویژن با بازی خود ندای وظیفه ۴: جنگاوری نوین سود خواهند برد.[۶۶] در ۲۴ ژانویه ۲۰۰۸، تاریخ انتشار بازی برای ۲۹ آوریل ۲۰۰۸ اعلام شد.[۶۷]

راک‌استار در اوت ۲۰۰۸ اعلام کرد که این بازی با کار توسعه اضافی راک‌استار تورنتو[۶۸] به ویندوز پورت می‌شود و این نسخه در ماه نوامبر منتشر خواهد شد.[۶۹] مایکروسافت در یک قرارداد ۵۰ میلیون دلاری با راک‌استار همکاری کرد تا دو بسته محتوای قابل دانلود (دی‌ال‌سی) نیمه مستقل را برای ایکس‌باکس ۳۶۰ اضافه کند:[۷۰] اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: گمشده و نفرین‌شده در ۱۷ فوریه ۲۰۰۹،[۷۱] و اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: حکایت گی تونی در ۲۹ اکتبر ۲۰۰۹ در دسترس قرار گرفت.[۷۲] دن هوسر می‌خواست این قسمت‌ها «سمت متفاوتی از لیبرتی سیتی» را نشان دهند.[۷۳] راک‌استار در ژانویه ۲۰۱۰ اعلام کرد که یک دی‌ال‌سی از دو بسته الحاقی با نام اپیزودهایی از لیبرتی سیتی که برای اجرا به بازی اصلی نیاز نداشت،[۷۴] در ۱۳ آوریل ۲۰۱۰ در آمریکای شمالی و ۱۶ آوریل در اروپا برای پلی استیشن ۳ و ویندوز منتشر خواهد شد.[۷۵] اپیزودهایی از لیبرتی سیتی همچنین با بازی اصلی در دیسکی به نام نسخه کامل در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۰ در آمریکای شمالی و ۲۹ اکتبر در اروپا منتشر شد.[۷۶] نسخه ایکس‌باکس ۳۶۰ این بازی و دی‌ال‌سی آن در فوریه ۲۰۱۷ با ایکس‌باکس وان سازگار شدند.[۷۷]

تبلیغ

این بازی از طریق بیلبوردها، پوسترها و نقاشی‌های دیواری روی ساختمان‌ها در ایالات متحده و کانادا، به ویژه در محله چینی‌ها در نیویورک سیتی تبلیغ شد.

تحلیلگران صنعت بازی، بازاریابی جی‌تی‌اِی آی‌وی را بسیار ظریف‌تر از بازاریابی مایکروسافت برای هیلو ۳ عنوان کردند.[۷۸] این بازی از طریق تریلرهای ویدئویی و نمایش‌های مطبوعاتی به بازار عرضه شد. اولین تریلر در ۲۹ مارس ۲۰۰۷ منتشر شد. در این ویدئو، جهان بازی با پخش ترانه‌ای از فیلیپ گلس و صحبت‌هایی از قهرمان داستان نیکو، به تصویر کشیده می‌شود.[۷۹][۸۰] انتشار تریلر تبدیل به شروع میم ریک‌رول شد. وب‌سایت راک‌استار با افزایش ناگهانی ترافیک کاربران از کار افتاد. سپس برخی کاربران که به نظر می‌رسید تریلر را دوباره منتشر کرده بودند با ترفندهایی مخاطبانشان را به موزیک ویدیوی «هرگز دست از تو برنخواهم داشت» هدایت می‌کردند.[۸۱][۸۲] تریلر دوم در ۲۸ ژوئن ۲۰۰۷ منتشر شد که موتور بازی را به نمایش گذاشت.[۸۳] دن هوسر خاطرنشان کرد که بازی در زمان انتشار اولین تریلر هنوز آماده نبود، اما در تریلر دوم، کات سین‌ها به نمایش درآمدند.[۴۴]

راک استار برای پرده برداری از کاور بازی، با هنرمندانی قرارداد بست تا یک نقاشی دیواری را در یک محل خلوت بکشند و این هنر را در یک ویدیو در ۲۸ نوامبر ۲۰۰۷ به نمایش بگذارند.[۸۴] سومین تریلر در ۶ دسامبر ۲۰۰۷ منتشر شد که برخی از شخصیت‌های بازی مانند رومن و میشل را معرفی می‌کرد.[۸۵] دن هوسر می‌خواست تریلر سوم ویژگی‌های هیجان‌انگیز محیط بازی را به تصویر بکشد، اما مانند دو تریلر اول کمتر روی داستان تمرکز کند.[۴۴] در ۸ فوریه ۲۰۰۸، پنج تیزر از بازی منتشر شد که هر کدام یک شخصیت یا خدمات خاصی را در بازی نشان می‌دادند.[۸۶] تریلر دیگری که در ۲۷ مارس ۲۰۰۸ منتشر شد، صحنه‌هایی از بازی مانند سرقت از بانک و تعقیب و گریز پلیس را به نمایش می‌گذارد.[۸۷] یک تبلیغ تلویزیونی از گیم‌استاپ در ۱ آوریل با تمرکز بر فعالیت‌ها در لیبرتی سیتی منتشر شد.[۸۸]

برای تبلیغ بازی از استراتژی‌های بازاریابی ویروسی استفاده شد. پوسترهای تحت تعقیب از شخصیت‌ها در گوشه و کنار شهر نیویورک برای تبلیغ آن‌ها و وب‌سایت بازی توزیع شد.[۸۹][۹۰] طرح‌های بیلبوردی نیز در سراسر شهر پخش شد.[۹۱] نقاشی‌های دیواری کشیده شد و پوسترهای تبلیغاتی این بازی بر روی ساختمان‌ها و وسایل حمل و نقل عمومی نصب شد.[۹۲][۹۳] اداره حمل و نقل شیکاگو (سی‌تی‌ای)، تبلیغات این بازی را در آوریل ۲۰۰۸ از هر آنچه که مالک آن بود حذف کرد.[۹۳] تیک-۲ در پاسخ به این ادعا که سی‌تی‌ای قراردادی را نقض کرده‌است، شکایتی را تنظیم کرد.[۹۴] راک‌استار یک ایستگاه رادیویی خیالی برای بازی ایجاد کرد و از علاقه‌مندان خواست تا در یک پیام صوتی در مورد مشکلات خود صحبت کنند. قبل از فرستادن پیام، تماس‌گیرندگان باید شرایط و ضوابطی را قبول می‌کردند که نشان می‌دهد راک‌استار برخی از پیام‌ها را برای استفاده در بازی می‌خواست.[۹۵]

راک‌استار و گیم‌استاپ در ماه قبل از انتشار، یک مسابقه با جایزهٔ ۱۰ هزار دلاری به همراه سفری به شهر نیویورک را برای مراسم عرضهٔ بازی برگزار کردند.[۹۶] مایکروسافت مسابقه مشابهی برگزار کرد و کنسول‌، بازی‌، امتیازات مایکروسافت، چوب بیسبال و دعوت‌نامه برای شرکت در مراسم انتشار بازی را به عنوان جوایز ارائه کرد که به صورت قرعه‌کشی بود.[۹۷] وب‌سایت رسمی جی‌تی‌اِی آی‌وی در ۸ فوریه ۲۰۰۸ دوباره طراحی شد تا پیش نمایشی از فعالیت‌ها و مکان‌های موجود در دنیای بازی را نشان دهد.[۹۸] راک‌استار برای تشویق فروشندگان در پیش‌فروشی بازی، با چندین فروشگاه غیرتجاری همکاری کرد تا نسخه ویژه‌ای از بازی را ارائه دهند که شامل یک صندوق فلزی، یک کتاب هنری، و سی‌دی موسیقی متن بازی می‌شد.[۹۹] این کمپانی همچنین با سونی برای انتشار کنسول‌های پلی استیشن ۳ با ظرفیت ۴۰ گیگابایت و پیوست نسخه ای از بازی همکاری کرد.[۱۰۰] گیم‌استاپ میزبان رویدادهای عرضهٔ نیمه شب در بیش از ۳۵۰۰ فروشگاه آمریکایی خود با برگزاری مسابقات و هدایا بود.[۱۰۱]

بازتاب‌ها

منتقدان

پس از افشا شدن خبر ساخت جی‌تی‌اِی آی‌وی در مه ۲۰۰۶، به‌طور گسترده پیش‌بینی شد که بازی مورد تحسین منتقدان و گیمرها قرار خواهد گرفت.[۱۱۱] متاکریتیک، که یک رتبه‌بندی نرمال شده در محدوده ۰ تا ۱۰۰ را اختصاص می‌دهد، میانگین امتیاز ۹۸ را محاسبه کرد که نشان‌دهنده «تحسین عمومی» بازی است.[۱۰۲][۱۰۳] در این سایت، این بازی در رتبه دوم برترین عناوین با بالاترین امتیاز، برترین بازی در مجموعه اتومبیل‌دزدی بزرگ،[۱۱۲] و برترین عنوان در پلی‌استیشن ۳ و ایکس‌باکس ۳۶۰ قرار گرفته‌است.[۱۱۳][۱۱۴][۱۱۵] بررسی‌کنندگان روایت بازی،[۱۰۴][۱۰۷][۱۱۰][۱۱۶] طراحی جهان باز[۱۰۴][۱۰۵][۱۱۰] و سیستم مبارزه[۱۰۵][۱۲][۱۰۸][۱۰۹] را بسیار ستایش کردند. هیلاری گلدشتاین از آی‌جی‌ان بیان کرد که بازی «معیار جدیدی را برای بازی‌های جهان باز تعیین می‌کند»[۱۱۰] و اندرو رینر از گیم اینفورمر نوشت که بازی «به‌طور کامل چشم‌انداز صنعت بازی‌سازی را تغییر می‌دهد».[۱۰۷]

منتقدان طراحی جهان باز و برخی از آزادی‌هایی که به بازیکن داده شده‌است را تحسین کردند. ست شیزل از نیویورک تایمز لیبرتی سیتی را «ستاره واقعی» بازی نامید.[۱۵] هیکس از، مجله رسمی ایکس‌باکس تحت تأثیر این شهر قرار گرفت و عملکرد آن را به هوش مصنوعی بازی نسبت داد.[۱۱۶] رابینسون از مجلهٔ کامپیوتر اند ویدئو گیمز، محیط را باورپذیر می‌دانست و عقیده داشت که جهان «کاملاً بی‌همتا» است.[۱۰۵] گلدشتاین از آی‌جی‌ان اظهار کرد که اگرچه لیبرتی سیتی از نیویورک الهام گرفته شده، اما همه جنبه‌های این شهر را تقلید نکرده‌است. او نوشت که شهر «در جهان خود وجود دارد و به درستی چنین است».[۱۱۰] کریسپین بویر از وان‌آپ دات کام «مناظر خیره کننده، چشم‌انداز فوق‌العاده متنوع، و زنده به نظر رسیدن» آن را ستایش کرد.[۱۰۴] در مقابل همهٔ این‌ها، جسی کوستانتینو از گیم‌رولوشن اظهار کرد که این بازی فاقد ویژگی‌های مهم رایج در سایر بازی‌های جهان باز است.[۱۱۷]

منتقدان داستان بازی را تحسین کردند. آی‌جی‌ان اشاره کرد که خط داستانی بازی دارای مضمون تیره‌تری نسبت به نوشته‌های قبلی در این مجموعه است. جان هیکس از مجله رسمی ایکس باکس از میزان پیچیدگی داستان شگفت زده شد.[۱۱۶] راینر از گیم اینفورمر نوشت که میزان آزادی در بازی به لذت بردن او از داستان کمک کرده‌است.[۱۰۷] تصمیم‌های اخلاقی که بازیکنان در طول داستان با آن‌ها مواجه می‌شوند نیز مورد استقبال قرار گرفت. بویر از وان‌آپ دات کام بیان کرد که این موضوع باعث ایجاد کنجکاوی بازیکن برای کشف همه سناریوهای موجود با «شروع مجدد بازی» می‌شود.[۱۰۴] تام برامول از یوروگیمر، تصمیم‌های اخلاقی را جایگزین غول آخر‌های مرسوم عنوان کرد.[۱۲]

The player character sitting next to the main antagonist, at a bench on the side of the road.
شخصیت اصلی بازی، نیکو بلیک، در کنار آنتاگونیست اصلی، دیمیتری راسکالوف. منتقدان، داستان، شخصیت‌های بازی و انتخاب تصمیم‌های اخلاقی در روند بازی را ستایش کردند.

شخصیت‌های بازی – به ویژه نیکو – با واکنش‌های مثبت منتقدان مواجه شدند.[۱۲] هیکس از مجله رسمی ایکس‌باکس و اندی رابینسون از کامپیوتر اند ویدئو گیمز، هر دو نیکو را «کاریزماتیک» و «دوست‌داشتنی» نامیدند و بیان کردند که او را به قهرمان‌های قبلی این مجموعه ترجیح می‌دهند.[۱۰۵][۱۱۶] جورج والتر از گیمزریدار پیچیدگی شخصیت را ستود و گلدشتاین از آی‌جی‌ان اظهار کرد که شخصیت نیکو در مواجهه با تصمیمات دشوار برای بازیکنان قابل ارتباط و درک است.[۱۰۸] جف گرستمن از جاینت بامب معتقد بود که نیکو «تنها چیزی است که [برای او] اهمیت دارد».[۱۱۸] شیزل از نیویورک تایمز، نیکو را یکی از باورپذیرترین شخصیت‌های بازی‌های ویدیویی نامید.[۱۵] بویر از وان‌آپ دات کام ارتباط و پیوند شخصیت‌ها را در طول مأموریت‌های بازی تحسین کرد.[۱۰۴]

بسیاری از بررسی‌کنندگان دریافتند که سیستم مبارزه نسبت به بازی‌های قبلی پاسخگوتر است و به‌ویژه اضافه‌شدن سیستم پناه‌گیری را تحسین کردند.[۱۰۴][۱۰۵][۱۲] جاستین کالورت از گیم اسپات نوشت که سیستم پناه‌گیری باعث می‌شود مبارزات بازی نسبت به بازی‌های قبلی «پیشرفت بزرگی» کرده باشند.[۱۰۹] راینر از گیم اینفورمر در کنار تأیید کردن این موضوع نوشت که سیستم هدف‌گیری نیز باعث می‌شود بازیکنان در قبال همه مرگ‌ها احساس مسئولیت کنند.[۱۰۷] گلدشتاین از آی‌جی‌ان انعطاف‌پذیر بودن سیستم پناه‌گیری را ستود و بیان کرد که مکانیک هدف‌گیری خودکار «کمک بزرگی در نبردهای بزرگتر» است.[۱۱۰] والتر از گیمزریدار نوشت که سیستم پناه‌گیری «راه را برای سبک جدیدی از مأموریت‌ها هموار کرده‌است».[۱۰۸] هیکس از مجله رسمی ایکس‌باکس معتقد بود که این سیستم به بازیکنان اجازه می‌دهد تا یک نقشه حمله را عملی کنند.[۱۱۶] علاوه بر سیستم مبارزه و پناه‌گیری، اکثر منتقدان خاطرنشان کردند که کنترل وسایل نقلیه واقعی‌تر از بازی‌های قبلی است.[۱۰۷][۱۰۸][۱۱۶] رابینسون از کامپیوتر اند ویدئو گیمز، اظهار کرد که هدایت خودرو واقع‌گرایی را منعکس می‌کند و هیکس از مجله رسمی ایکس‌باکس انتخاب وسایل نقلیه را «عالی» عنوان کرد.[۱۰۵] کاستانتینو از گیم‌رولوشن بهبود مکانیک بازی، به ویژه موتور فیزیکی ماشین‌های پیشرفته و پویانمایی شخصیت‌ها را تحسین کرد.[۱۱۷]

منتقدان طراحی صدا را تحسین کردند. گلدشتاین از آی‌جی‌ان اجرای بازیگران و استفاده از موسیقی مجوز دار را ستود. کالورت از گیم اسپات و والتر از گیمزریدار نیز موسیقی را تحسین کردند؛ والتر، طنز ایستگاه‌های گفتگوی رادیویی را پسندید.[۱۰۸][۱۰۹] مایکل پینسون از د پرو آدیو فایلز ویژگی‌های مجزای صدای بازی - از جمله محیط شهر، موسیقی دارای مجوز، دیالوگ شخصیت‌ها و جلوه‌های صوتی وسایل نقلیه و سلاح‌ها - را تحسین کرد و استفاده توسعه‌دهنده از ترکیب ویژگی‌ها را تمجید نمود.[۱۱۹] کارولین گودموندسون از گیم رادار نیز پس از ارزیابی مجدد با دیدگاه‌های جدید از موسیقی متن بازی تمجید کرد و از مناسب بودن آن با محیط بازی سخن گفت.[۱۲۰]

حالت چند نفره آنلاین بازی با واکنش‌های مثبت منتقدان روبرو شد.[۱۲][۱۰۹] راینر از گیم اینفورمر سفارشی‌سازی کاراکترهای موجود در حالت چندنفره را ستایش کرد و اشاره کرد که این بازی «به همان نرمی» بازی تک‌نفره اجرا می‌شود.[۱۰۷] بویر از وان‌آپ دات کام حالت‌های چند نفره را «عالی» عنوان کرد،[۱۰۴] و گلدشتاین از آی‌جی‌ان آن را یکی از بهترین‌ها نامید.[۱۱۰] هیکس از مجلهٔ رسمی ایکس باکس، بازی چند نفره را «بسیار سرگرم‌کننده» نام برد،[۱۱۶] و والتر از گیم رادار فرایند بدون پیچیدگی ورود به یک بازی چندنفره را تحسین کرد.[۱۰۸] گرستمن از جاینت بامب و کاستانتینو از گیم‌رولوشن در مورد حالت چند نفره اختلاف نظر داشتند، کاستانتینو آن را «ایده ای خارق‌العاده» نامید، اما از مشکلات اتصال آن به عنوان یک تجربه «ناامید کننده» یاد کرد.[۱۱۷][۱۱۸]

نسخهٔ ویندوز

هنگامی که جی‌تی‌اِی آی‌وی در دسامبر ۲۰۰۸ برای ویندوز منتشر شد، بازخوردهای عموماً مثبتی را دریافت کرد. متاکریتیک بر اساس ۴۰ بررسی، میانگین امتیاز ۹۰ از ۱۰۰ را محاسبه کرد که نشان دهنده «تحسین عمومی» بازی است.[۱۲۱] منتقدان جلوه‌های بصری بهبودیافته،[۱۲۳][۱۲۷][۱۲۸] و ویژگی‌های اضافی[۱][۱۲۲][۱۲۶][۱۲۸] را ستایش کردند، اما پورت را به دلیل کیفیت پایین‌تر آن نسبت به نسخه‌های کنسول مورد انتقاد قرار دادند.[۱۲۲][۱۲۴][۱۲۶]

ویژگی‌های درون بازی اضافه شده در پورت با استقبال خوبی مواجه شد.[۱۲۶][۱۲۸] اضافه شدن ویرایشگر ویدیو با واکنش‌های مثبتی رو به رو بود. کالورت از گیم اسپات آن را «یک راه عالی برای خلاق بودن» نامید،[۱] در حالی که کیرون گیلن از یوروگیمر از غیرقابل پیش‌بینی بودن زمان‌بندی آن انتقاد کرد.[۱۲۴] منتقدان همچنین اضافه شدن ایستگاه رادیویی قابل تنظیم را تحسین کردند که به بازیکنان اجازه می‌دهد به موسیقی انتخابی خود گوش دهند. تام چیک از وان آپ دات کام آن را بهترین ویژگی پورت عنوان کرد.[۱۲۲] ارتقای پورت به بازی همزمان ۳۲ بازیکن در حالت چند نفره آنلاین، در مقابل ۱۶ بازیکن نسخه کنسولی، با بازخوردهای مثبتی نیز مواجه شد. گیلن از یوروگیمر گفت که "امکان هرج و مرج… افزایش می‌یابد»،[۱۲۴] و ویل تاتل از گیم‌اسپای معتقد بود که افزایش بازیکن «نحوه انجام بازی را به طور قابل توجهی تغییر می‌دهد».[۱۲۵]

بسیاری از بررسی‌کنندگان جلوه‌های بصری بهبودیافته را تحسین کردند. هاپر از گیم‌زون اظهار کرد که جلوه‌های بصری نسبت به نسخه‌های اصلی بهبود یافته‌است.[۱۲۸] اندی رابینسون از کامپیوتر اند ویدئو گیمز، این جلوه‌ها را «چشم‌گیر» عنوان کرد[۱۲۳] و تام آوری از ویدئوگیمر دات کام آنها را «فوق‌العاده» نامید.[۱۲۷] در مقابل، اجرای تنظیمات گرافیکی بهبودیافته نسخهٔ پورت برای مشخصات سخت‌افزاری ویندوز، دشوار و سنگین تلقی شد،[۱] و مورد انتقاد قرار گرفت.[۱۲۶][۱۲۷] گیلن از یوروگیمر اظهار کرد، اگرچه نسخه ویندوز «جذاب‌ترین نسخه» است اما شاید برای پنج سال دیگر بتواند بهترین تجسم بصری از لیبرتی سیتی را به تصویر بکشد.[۱۲۴] تاتل از گیم‌اسپای موضوع حداقل نیازهای سیستم را در مقابل سایر ویژگی‌های بازی نادیده گرفت.[۱۲۵]

جوایز

مایکل هالیک برای بازی در نقش نیکو بلیک در جوایز بازی‌های ویدئویی اسپایک، برنده جایزه شد.[۱۲۹]

جی‌تی‌اِی آی‌وی جوایز متعددی را از منتقدان و نشریات به دست آورد. جوایز بهترین بازی سال را از دیجیتال اسپای،[۱۳۰] انجمن بازرگانان سرگرمی،[۱۳۱] گیم‌تریلرز،[۱۳۲] جاینت بامب،[۱۳۳] آی‌جی‌ان استرالیا،[۱۳۴] کوتاکو،[۱۳۵] لس آنجلس تایمز،[۱۳۶] نیویورک تایمز،[۱۳۷] و تایم[۱۳۸] دریافت کرد. در جوایز بازی‌های ویدئویی اسپایک، این بازی برنده بهترین بازی سال و بهترین بازی اکشن ماجراجویی شد و مایکل هالیک برای بازی در نقش نیکو به عنوان بهترین بازیگر مرد انتخاب شد؛[۱۲۹] این بازی سه جایزه در نهمین جوایز انتخاب توسعه دهندگان بازی،[۱۳۹] و هفت جایزه در پنجمین جوایز بازی‌های آکادمی بریتانیا که بیشترین نامزدی را در دومی داشت کسب کرد.[۱۴۰] همچنین در بهترین‌های آی‌جی‌ان ۲۰۰۸، یازده جایزه، از جمله بهترین صداپیشگی در هر سه پلتفرم[۱۴۱][۱۴۲][۱۴۳][۱۴۴] و جایزه بهترین داستان برای پلی استیشن ۳ و ایکس باکس ۳۶۰ را به دست آورد.[۱۴۵][۱۴۶]

فروش

جی‌تی‌اِی آی‌وی در بیست و چهار ساعت اول انتشار خود، بیش از ۳٫۶ میلیون نسخه فروخت که معادل تقریباً ۳۱۰ میلیون دلار درآمد بود[۱۴۷] و در عرض یک هفته، بیش از ۵۰۰ میلیون دلار درآمد در سراسر جهان به دست آورد که معادل تقریباً ۶ میلیون نسخه فروخته شده برای تیک-۲ است.[۱۴۸][e] این اعداد فراتر از انتظارات تحلیلگران برای این بازی بود.[۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲] پس از یک ماه در دسترس بودن، بازی بیش از ۸٫۵ میلیون نسخه فروخته بود.[۱۵۳] این بازی در ۱۳ مه ۲۰۰۸ سه رکورد جهانی گینس را شکست: بالاترین درآمد یک بازی ویدئویی در ۲۴ ساعت، بالاترین درآمد به دست آمده از یک محصول سرگرمی در ۲۴ ساعت، و سریع‌ترین فروش یک بازی ویدئویی در ۲۴ ساعت اول انتشار.[۱۵۴][f] در ۱۱ مارس ۲۰۱۱، تیک-۲ اعلام کرد که بازی بیش از ۲۰ میلیون نسخه فروخته‌است و فروش کل مجموعه اتومبیل‌دزدی بزرگ از ۱۰۰ میلیون نسخه فراتر رفته‌است.[۱۵۶] تا ژوئیه ۲۰۱۳، این بازی بیش از ۲۵ میلیون نسخه فروش رفت که آن را به یکی از پرفروش‌ترین بازی‌های ویدئویی و یکی از پرفروش‌ترین بازی‌های پلی‌استیشن ۳ و ایکس‌باکس ۳۶۰ تبدیل کرده‌است.[۱۵۷] تمام رکوردهای فروش ثبت شده برای اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ با انتشار بازی بعدی، اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵، شکسته شد.[۱۵۸]

در بریتانیا، این بازی با فروش بیش از ۶۳۱۰۰۰ نسخه در بیست و چهار ساعت اول به پرفروش‌ترین بازی تاریخ تبدیل شد،[۱۵۹] که رکورد اتومبیل‌دزدی بزرگ: سن آندریاس را با ۵۰۱۰۰۰ نسخه در مدت مشابه شکست.[۱۶۰] در پنج روز اول عرضه خود، بازی بیش از ۹۲۷۰۰۰ نسخه در بریتانیا فروخت.[۱۶۱][۱۶۲] در ایالات متحده، جی‌تی‌اِی آی‌وی در پنج روز اول ۲٫۸۵ میلیون نسخه فروخت.[۱۶۳] تا پایان سال ۲۰۰۸، این بازی بیش از ۵٫۱۸ میلیون واحد در ایالات متحده فروخته بود.[۱۶۴] همچنین طبق گزارشی در چهار روز اول انتشار در ژاپن، ۱۳۳۰۰۰ نسخه برای پلی استیشن ۳ و ۳۴۰۰۰ نسخه برای ایکس‌باکس ۳۶۰ فروخته شد.[۱۶۵]

ورژن ویندوز در هفته اول انتشار، در رتبه هفتم جدول هفتگی فروش بازی‌ها قرار گرفت؛[۱۶۶] در هفته دوم، از ۱۰ رتبه برتر خارج شد.[۱۶۷] این بازی بر اساس تعداد کاربران یونیک در گیمز فور ویندوز لایو در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۲، بیشترین عنوان بازی شده در این پلتفرم بود.[۱۶۸][۱۶۹]

جنجال‌ها

مقالهٔ اصلی: جنجال‌ها و حواشی اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴

جی‌تی‌اِی آی‌وی قبل از انتشار و پس از آن با جنجال‌های زیادی روبرو بود. به تصویر کشیدن خشونت در بازی، نظرات گسترده‌ای از سوی روزنامه نگاران و مقامات دولتی داشت و گاهی به عنوان «شبیه‌ساز قتل» از آن یاد می‌شد.[۱۷۰][۱۷۱] قابلیت رانندگی در حالت مستی در بازی مورد انتقاد قرار گرفت و منجر به درخواست از ای‌اس‌آربی شد تا رده‌بندی سنی بازی را تغییر دهد.[۱۷۲] از طرفی، برخی از ویژگی‌های گیم‌پلی برای نسخه‌های استرالیایی و نیوزلندی بازی سانسور شدند، اگرچه این سانسورها بعداً حذف شدند.[۱۷۳][۱۷۴] برخی از جنایات و تخلفات افراد در دنیای واقعی، مانند قتل و خشونت جنسی، به تجربیات آنها در این بازی نسبت داده شد و جنجال‌های بیشتری را ایجاد کرد.[۱۷۵][۱۷۶][۱۷۷] جک تامپسون، یک وکیل ممنوع الوکاله، که به خاطر کمپین‌هایش علیه این مجموعه شناخته می‌شود، قبل از انتشار جی‌تی‌اِی آی‌وی به شدت از آن انتقاد کرد و از تیک-۲ اینتراکتیو شکایت کرد و تهدید کرد در صورت حذف نشدن برخی از ویژگی‌های گیم‌پلی، از توزیع بازی جلوگیری خواهد کرد.[۱۷۸][۱۷۹] این بازی همچنین شکایت‌های بیشتری از سوی مقامات و سازمان‌های شهری داشت.[۱۸۰][۱۸۱]

میراث

جی‌تی‌ای آی‌وی با استفاده از موتور انیمیشن ایفوریا، امکان حرکات و تعاملات واقعی شخصیت ها را فراهم کرد که در آن زمان پیشگامانه بود. توجه به جزئیات در محیط بازی، انیمیشن‌های شخصیت‌ها و فیزیک آنها، استاندارد جدیدی را برای بازی‌های جهان باز تعیین کرد.[۱۸۲] با این حال این ویژگی - انیمیشن های واقعی و غیرقابل پیش بینی شخصیت ها - در سال های پس از انتشار بازی در سال ۲۰۰۸ مورد استقبال قرار نگرفت و بازی‌ها و استودیوهای دیگر از فناوری‌های مشابه مانند ایفوریا که پروژه پرهزینه‌ای بود، به همان میزان استفاده نکردند.[۱۸۳]

به تصویر کشیدن مبارزه نیکو بلیک با رویای آمریکایی در بازی، همراه با فیزیک واقع گرایانه و داستان سرایی همه جانبه آن، تجربه ای منحصر به فرد و تاثیرگذار را ایجاد کرد.[۱۸۴] داستان جداگانه بلیک و دو شخصیت اصلی بسته‌های الحاقی در مجموع لیبرتی سیتی را به شکلی نشان داد که هر کس در آنجا داستانی دارد. احتمالاً این تصویرسازی نسبتاً عمیق، بذر ایده سه شخصیت قابل بازی در جی‌تی‌ای وی را کاشت.[۱۸۵] با این حال از بسیاری از جهات، میراث این بازی در فرنچایز «بیگانه» باقی می‌ماند. جی‌تی‌ای وی با بازگشت به یک داستان اکشن ماجراجویی متعارف‌تر و جابجایی بین سه شخصیت اصلی (فرانکلین، مایکل و ترور) که به راحتی آدم می‌کشند و فاقد وجدان اخلاقی نیکو بلیک هستند، تبدیل به یکی از پرفروش ترین بازی‌های تمام دوران شد. این بدان معناست که بعید به نظر می‌رسد خط داستانی تاریک‌تر و مخاطره‌آمیزتری مانند داستان بلیک تکرار شود.[۱۸۶] بااینکه از بسته‌های الحاقی بازی به عنوان یکی از بهترین دی‌ال‌سی هایی‌ که تا به حال تولید شده اند استقبال شد، اما برای بازی بعدی، جی‌تی‌ای وی، هیچ دی‌ال‌سی ساخته نشد.[۱۸۷][۱۸۸] راک‌استار از داستان سرایی و پیچیدگی گیم پلی این بازی، در بازی رد دد ریدمپشن (۲۰۱۰) نیز بهره برد. شباهت‌های آشکاری بین نیکو بلیک و جان مارستون وجود دارد: هیچ‌کدام نمی‌توانند واقعاً از زندگی قدیمی خود در آمریکا فرار کنند.[۱۸۹]

معرفی ویژگی بازی چند نفره از نقاط برجسته برای این بازی و مجموعه اتومبیل‌دزدی بزرگ بود؛ در نسخه کنسول ویژگی به نام «حالت آزاد» به ۱۶ بازیکن اجازه می دهد تا آزادانه همان نقشه را که در حالت تک نفره در اختیار دارند، کاوش کنند، که این منجر به افزایش هیجان بازی می شود. امکان تماس با سایر بازیکنان با استفاده از تلفن همراه درون بازی وجود دارد. جی‌تی‌ای آی‌وی زمینه را برای راه‌انداری این تجربه به صورت گسترده‌تر و موفق‌تر در اتومبیل‌دزدی بزرگ آنلاین و جی‌تی‌ای وی فراهم کرد، به‌ طوری که بخش چند نفره جی‌تی‌ای وی تا به امروز بیش از صدها میلیون دلار برای راک‌استار درآمد کسب کرده است.[۱۹۰]

ریچارد کابت از پی‌سی گیمر، میراث «جی‌تی‌ای آی‌وی» را در تصویر پیشگامانه آن از یک شهر زنده و در حال تنفس توصیف می‌کند. لیبرتی سیتی با عناصر پویا مانند سالن‌های بولینگ، کلوپ‌های کمدی، و اینترنت فیک، زنده و غوطه‌ور است. این سطح از جزئیات و واقع گرایی استاندارد جدیدی را برای بازی های جهان باز ایجاد می‌کند. دنیای ساخت و جو بازی تأثیری ماندگار بر صنعت داشت و بازی های آینده و جامعه مودینگ را تحت تأثیر قرار داد.[۱۹۱] میکل ریپاراز از گیم رادار، به تصویر واقعی لیبرتی سیتی، داستان سرایی، توسعه شخصیت و فیزیک درون بازی، محیط دقیق، مأموریت های پیچیده و استفاده نوآورانه از فناوری درون بازی، مانند تلفن همراه و اینترنت را به عنوان «چیزهایی که قبلا در هیچ بازی انجام نداده» اشاره می‌کند.[۱۹۲] مجله جی‌کیو، این بازی را در فهرست «۱۰۰ بازی ویدئویی برتر تمام دوران» قرار داده است.[۱۹۳]

همچنین جی‌تی‌ای آی‌وی بر توسعه ابزارهای تجزیه و تحلیل عملکرد بازی‌های کنسولی نیز تأثیر گذاشت و تکنیک هایی مانند شمارش پیکسل، تحلیل نرخ فریم و ویدیوهای تایم لپس مورد بررسی قرار گرفت.[۱۹۴]

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot PC Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  2. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Digital Spy Retrospective وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  3. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot Fantastic وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  4. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Polygon Maps وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  5. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام The Cousins Bellic وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام UK Hands-On وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  7. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GamesRadar Reshape وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  8. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Preview وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  9. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Updates وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  10. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام VideoGamer Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  11. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Wired Media وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ۱۲٫۴ ۱۲٫۵ ۱۲٫۶ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  13. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer Cheat وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  14. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Boston Herald Preview وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام New York Times Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  16. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GamesRadar Multiplayer وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  17. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameTap Multiplayer وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  18. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Polygon Multiplayer وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  19. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Telegraph Liberty وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  20. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Rockstar Universe وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  21. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Guardian Universe وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  22. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CVG Universe وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  23. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Game Rant Universe وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  24. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer Chinatown Wars وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  25. ↑ Boyer, Crispin (March 2008). "Sweet Land of Liberty". Electronic Gaming Monthly. EGM Media, LLC. pp. 44–56.
  26. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام One Last Thing وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  27. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام If the Price is Right وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Mr and Mrs Bellic وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  29. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام The Revenger's Tragedy وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  30. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام A Dish Served Cold وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  31. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Out of Commission وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  32. ↑ published, Mikel Reparaz (2009-10-29). "Grand Theft Auto: Episodes from Liberty City review". gamesradar (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-07.
  33. ↑ «Grand Theft Auto IV: The Lost and Damned Hands-On». GameSpot (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۰۷.
  34. ↑ "Grand Theft Auto IV: The Lost and Damned review" (به انگلیسی). 2009-02-16. Retrieved 2024-06-07.
  35. ↑ "Grand Theft Auto: The Ballad of Gay Tony". Gaming Nexus (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-07.
  36. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ ۳۶٫۲ ۳۶٫۳ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام OPM UK وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  37. ↑ ۳۷٫۰۰ ۳۷٫۰۱ ۳۷٫۰۲ ۳۷٫۰۳ ۳۷٫۰۴ ۳۷٫۰۵ ۳۷٫۰۶ ۳۷٫۰۷ ۳۷٫۰۸ ۳۷٫۰۹ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Limits وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  38. ↑ ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ ۳۸٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Edge وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  39. ↑ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ ۳۹٫۲ ۳۹٫۳ ۳۹٫۴ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Times Benzies وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  40. ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Benzies وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  41. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot Gold وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  42. ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ ۴۲٫۲ ۴۲٫۳ ۴۲٫۴ ۴۲٫۵ ۴۲٫۶ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Sleeps وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  43. ↑ ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ ۴۳٫۲ ۴۳٫۳ ۴۳٫۴ ۴۳٫۵ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Vulture Houser وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  44. ↑ ۴۴٫۰۰ ۴۴٫۰۱ ۴۴٫۰۲ ۴۴٫۰۳ ۴۴٫۰۴ ۴۴٫۰۵ ۴۴٫۰۶ ۴۴٫۰۷ ۴۴٫۰۸ ۴۴٫۰۹ ۴۴٫۱۰ ۴۴٫۱۱ ۴۴٫۱۲ ۴۴٫۱۳ ۴۴٫۱۴ ۴۴٫۱۵ ۴۴٫۱۶ ۴۴٫۱۷ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN World وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ ۴۵٫۲ ۴۵٫۳ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Variety Houser وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer Garbut 2 p1 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  47. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Vulture Garbut وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام 1UP Houser وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  49. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kikizo Welcome وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  50. ↑ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ Garbut 2008, p. 26.
  51. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer Garbut 1 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  52. ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ ۵۲٫۲ ۵۲٫۳ ۵۲٫۴ ۵۲٫۵ ۵۲٫۶ Garbut 2008.
  53. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer Garbut 2 p2 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  54. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Gamasutra Euphoria وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  55. ↑ ۵۵٫۰ ۵۵٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Gamasutra Animation وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  56. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer Hollick وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  57. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MCV SpeedTree وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  58. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Variety Music وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  59. ↑ ۵۹٫۰ ۵۹٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MTV Music وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  60. ↑ ۶۰٫۰ ۶۰٫۱ ۶۰٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Reuters Crime وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  61. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Announced وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  62. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Gamesindustry Delay وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  63. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام VideoGamesDaily Delay وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  64. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Delay وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  65. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MTV Delay وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  66. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Delay وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  67. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Release Date وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  68. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN PC وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  69. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer PC وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  70. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Gamesindustry DLC وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  71. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer TLaD وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  72. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer TBoGT وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  73. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام USA Today DLC وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  74. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام release delayed وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  75. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Rockstar EFLC وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  76. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Rockstar Complete وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  77. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer Xbox One وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  78. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام SMH Marketing وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  79. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Trailer 1 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  80. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام PC Gamer Trailer 1 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  81. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Fox Rickroll وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  82. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Vice Rickroll وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  83. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot Trailer 2 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  84. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Engadget Cover وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  85. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Trailer 3 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  86. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Trailer Feb1 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  87. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CVG Trailer وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  88. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Trailer TV وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  89. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Wanted 1 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  90. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Wanted 2 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  91. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Mural وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  92. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Figueroa وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  93. ↑ ۹۳٫۰ ۹۳٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku CTA وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  94. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Wired CTA وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  95. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Destructoid WKTT وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  96. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Contest وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  97. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Contest وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  98. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CVG Website وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  99. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Special Edition وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  100. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Bundle وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  101. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Launch وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  102. ↑ ۱۰۲٫۰ ۱۰۲٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MCPS3 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  103. ↑ ۱۰۳٫۰ ۱۰۳٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MC360 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  104. ↑ ۱۰۴٫۰ ۱۰۴٫۱ ۱۰۴٫۲ ۱۰۴٫۳ ۱۰۴٫۴ ۱۰۴٫۵ ۱۰۴٫۶ ۱۰۴٫۷ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام 1UP Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  105. ↑ ۱۰۵٫۰ ۱۰۵٫۱ ۱۰۵٫۲ ۱۰۵٫۳ ۱۰۵٫۴ ۱۰۵٫۵ ۱۰۵٫۶ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CVG Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  106. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Edge Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  107. ↑ ۱۰۷٫۰ ۱۰۷٫۱ ۱۰۷٫۲ ۱۰۷٫۳ ۱۰۷٫۴ ۱۰۷٫۵ ۱۰۷٫۶ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Game Informer Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  108. ↑ ۱۰۸٫۰ ۱۰۸٫۱ ۱۰۸٫۲ ۱۰۸٫۳ ۱۰۸٫۴ ۱۰۸٫۵ ۱۰۸٫۶ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GamesRadar Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  109. ↑ ۱۰۹٫۰ ۱۰۹٫۱ ۱۰۹٫۲ ۱۰۹٫۳ ۱۰۹٫۴ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  110. ↑ ۱۱۰٫۰ ۱۱۰٫۱ ۱۱۰٫۲ ۱۱۰٫۳ ۱۱۰٫۴ ۱۱۰٫۵ ۱۱۰٫۶ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  111. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Anticipated وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  112. ↑ Teuton, Christopher (2020-12-30). "What The Best GTA Game Is, According To Metacritic". ScreenRant (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-19.
  113. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MC All Time وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  114. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MC PS3 All Time وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  115. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MC 360 All Time وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  116. ↑ ۱۱۶٫۰ ۱۱۶٫۱ ۱۱۶٫۲ ۱۱۶٫۳ ۱۱۶٫۴ ۱۱۶٫۵ ۱۱۶٫۶ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام OXM Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  117. ↑ ۱۱۷٫۰ ۱۱۷٫۱ ۱۱۷٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Game Revolution Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  118. ↑ ۱۱۸٫۰ ۱۱۸٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Giant Bomb Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  119. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Pro Audio Files Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  120. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GamesRadar Music وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  121. ↑ ۱۲۱٫۰ ۱۲۱٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MCPC وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  122. ↑ ۱۲۲٫۰ ۱۲۲٫۱ ۱۲۲٫۲ ۱۲۲٫۳ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام 1UP PC Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  123. ↑ ۱۲۳٫۰ ۱۲۳٫۱ ۱۲۳٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CVG PC Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  124. ↑ ۱۲۴٫۰ ۱۲۴٫۱ ۱۲۴٫۲ ۱۲۴٫۳ ۱۲۴٫۴ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Eurogamer PC Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  125. ↑ ۱۲۵٫۰ ۱۲۵٫۱ ۱۲۵٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpy PC Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  126. ↑ ۱۲۶٫۰ ۱۲۶٫۱ ۱۲۶٫۲ ۱۲۶٫۳ ۱۲۶٫۴ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN PC Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  127. ↑ ۱۲۷٫۰ ۱۲۷٫۱ ۱۲۷٫۲ ۱۲۷٫۳ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام VideoGamer.com PC Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  128. ↑ ۱۲۸٫۰ ۱۲۸٫۱ ۱۲۸٫۲ ۱۲۸٫۳ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameZone PC Review وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  129. ↑ ۱۲۹٫۰ ۱۲۹٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Spike وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  130. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Digital Spy GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  131. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام EMA GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  132. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameTrailers GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  133. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Giant Bomb GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  134. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN AU GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  135. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  136. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام LA Times GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  137. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام NYT GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  138. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Time GOTY وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  139. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GDCA وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  140. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام BAFTA وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  141. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Voice Acting PC وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  142. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Voice Acting PS3 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  143. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Voice Acting X360 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  144. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Voice Acting Overall وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  145. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Story PS3 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  146. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN Story X360 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  147. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام V3 Sales وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  148. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام NYT 500M وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  149. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Telegraph Records وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  150. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Reuters Shares وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  151. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام NYT Craving وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  152. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot Big وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  153. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Take-Two Month وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  154. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GWR وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  155. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Polygon GWR وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  156. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام VG247 2011 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  157. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Game Informer 2013 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  158. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام IGN GTA V وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  159. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MCV 24 Hours وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  160. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Telegraph UK Fast وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  161. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Gamesindustry UK Week وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  162. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MCV UK Week وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  163. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot US 5 Days وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  164. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameDaily 2008 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  165. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Kotaku Japan وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  166. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Shacknews PC Chart 1 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  167. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Shacknews PC Chart 2 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  168. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GFW 2009 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  169. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GFW 2012 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  170. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CVG Thompson وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  171. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Vulture Violence وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  172. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot MADD وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  173. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Digital Spy Australia وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  174. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام 3News New Zealand وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  175. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Register وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  176. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Times Stabbed وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  177. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Chester وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  178. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GamePolitics Thompson وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  179. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot Thompson وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  180. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CVG New York وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  181. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام GameSpot Chicago وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  182. ↑ DeLong, Douglas. "Five Ways That Rockstar Has Changed The Video Game Industry". Game Informer (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18.
  183. ↑ Contributor, Kirk McKeand (2017-02-12). "Nine years later, one feature in GTA4 has never been bettered - here's its story". Eurogamer.net (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18. {{cite web}}: |نام خانوادگی= has generic name (help)
  184. ↑ Gwaltney, Javy. "Grand Theft Auto IV Remains The Most Important GTA". Game Informer (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18.
  185. ↑ published, Sam Roberts (2018-04-29). "10 years later: how Grand Theft Auto 4 raised the standard for open-world games and helped shape GTA 5". gamesradar (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18.
  186. ↑ «Grand Theft Auto IV: the blockbuster game that dared to be truly political». www.bbc.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۸.
  187. ↑ Nutter, Jordon (2022-02-26). "10 Ways Grand Theft Auto IV Is The Best Game In The Series". ScreenRant (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-19.
  188. ↑ GameCentral (2023-04-30). "GTA 4 is 15 years old this week and it's still the best Grand Theft Auto". Metro (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-19.
  189. ↑ published, Sam Roberts (2018-04-29). "10 years later: how Grand Theft Auto 4 raised the standard for open-world games and helped shape GTA 5". gamesradar (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18.
  190. ↑ DeLong, Douglas. "Five Ways That Rockstar Has Changed The Video Game Industry". Game Informer (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18.
  191. ↑ published, Richard Cobbett (2018-12-04). "It was GTA 4's world, not its story, that made a lasting impression" (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18.
  192. ↑ published, Mikel Reparaz (2008-04-27). "Grand Theft Auto IV review". gamesradar (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18.
  193. ↑ Leedham، Sam White,Robert (۲۰۲۳-۰۵-۱۰). «The 100 greatest video games of all time, ranked by experts». British GQ (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۱۹.
  194. ↑ Editor, Richard Leadbetter Technology; Foundry, Digital (2013-09-14). "Inside Digital Foundry: What Grand Theft Auto 4 did for us". Eurogamer.net (به انگلیسی). Retrieved 2024-06-18. {{cite web}}: |نام خانوادگی= has generic name (help)

پانویس

  1. ↑ توسط راک‌استار تورنتو به ویندوز پورت شد.
  2. ↑ حالت چند نفره آنلاین برای نسخه ویندوز تا قبل از زمان توقف آن در سال ۲۰۲۰، به ۳۲ بازیکن اجازه حضور می‌داد، در حالی که نسخه‌های کنسول حداکثر تا ۱۶ بازیکن را پشتیبانی می‌کردند.[۱]
  3. ↑ حالت چند نفره آنلاین برای نسخه ویندوز تا قبل از زمان توقف آن در سال ۲۰۲۰، به ۳۲ بازیکن اجازه حضور می‌داد، در حالی که نسخه‌های کنسول حداکثر تا ۱۶ بازیکن را پشتیبانی می‌کردند.
  4. ↑ بازی اول اتومبیل‌دزدی بزرگ (۱۹۹۷)، بسته‌های الحاقی آن و اتومبیل‌دزدی بزرگ ۲ (۱۹۹۹) در «جهان دو بعدی» تنظیم شده‌اند و اتومبیل‌دزدی بزرگ ۳ (۲۰۰۱)، اتومبیل‌دزدی بزرگ: وایس سیتی (۲۰۰۲)، اتومبیل‌دزدی بزرگ: گیم بوی ادونس (۲۰۰۴)، اتومبیل‌دزدی بزرگ: سن آندریاس (۲۰۰۴)، اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای لیبرتی سیتی (۲۰۰۵) و اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای وایس سیتی (۲۰۰۶) جهان «سه بعدی» خود را دارند.[۲۰]
  5. ↑ رکورد فروش هفته اول بازی، رکورد قبلی ۳۲۰ میلیون دلاری که توسط هیلو ۳ ثبت شده‌بود را شکست.[۱۴۹]
  6. ↑ سه رکورد جهانی گینس که «اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴» آنها را شکست، بعداً توسط بازی بعدی «اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵» شکسته شد.[۱۵۵]

منابع

خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Boston Herald Preview» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Digital Spy Retrospective» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer Cheat» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot Fantastic» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GamesRadar Multiplayer» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GamesRadar Reshape» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameTap Multiplayer» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Preview» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Updates» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Polygon Maps» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Polygon Multiplayer» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «UK Hands-On» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «VideoGamer Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Wired Media» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «CVG Universe» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer Chinatown Wars» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Game Rant Universe» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Guardian Universe» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Rockstar Universe» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Telegraph Liberty» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «The Cousins Bellic» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «One Last Thing» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «If the Price is Right» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Mr and Mrs Bellic» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «The Revenger's Tragedy» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «A Dish Served Cold» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Out of Commission» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Edge» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot Gold» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Benzies» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Limits» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «OPM UK» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Times Benzies» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «1UP Houser» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer Garbut 2 p1» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer Garbut 2 p2» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Sleeps» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN World» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kikizo Welcome» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Vulture Garbut» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer Garbut 1» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Variety Houser» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Vulture Houser» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer Hollick» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Gamasutra Animation» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Gamasutra Euphoria» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MCV SpeedTree» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MTV Music» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Reuters Crime» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Variety Music» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer PC» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer TBoGT» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer TLaD» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer Xbox One» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Gamesindustry Delay» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Gamesindustry DLC» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Announced» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Delay» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN PC» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Release Date» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Delay» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MTV Delay» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Rockstar Complete» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Rockstar EFLC» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «USA Today DLC» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «release delayed» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «VideoGamesDaily Delay» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «CVG Trailer» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «CVG Website» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Destructoid WKTT» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Engadget Cover» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Fox Rickroll» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot Trailer 2» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Bundle» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Contest» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Launch» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Special Edition» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Trailer 1» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Trailer 3» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Contest» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku CTA» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Figueroa» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Mural» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Trailer Feb1» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Trailer TV» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Wanted 1» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Wanted 2» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «PC Gamer Trailer 1» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «SMH Marketing» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Vice Rickroll» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Wired CTA» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Anticipated» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MC360» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MCPS3» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MC All Time» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MC PS3 All Time» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MC 360 All Time» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «1UP Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «CVG Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Edge Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Game Informer Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Game Revolution Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GamesRadar Music» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GamesRadar Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Giant Bomb Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «New York Times Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «OXM Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Pro Audio Files Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MCPC» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «1UP PC Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «CVG PC Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Eurogamer PC Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot PC Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpy PC Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameZone PC Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN PC Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «VideoGamer.com PC Review» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «BAFTA» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Digital Spy GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «EMA GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameTrailers GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GDCA» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Giant Bomb GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN AU GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Story PS3» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Story X360» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Voice Acting Overall» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Voice Acting PC» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Voice Acting PS3» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN Voice Acting X360» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «LA Times GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «NYT GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Spike» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Time GOTY» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameDaily 2008» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Game Informer 2013» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Gamesindustry UK Week» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot Big» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot US 5 Days» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GFW 2009» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GFW 2012» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GWR» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «IGN GTA V» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Kotaku Japan» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MCV 24 Hours» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «MCV UK Week» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «NYT 500M» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «NYT Craving» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Polygon GWR» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Reuters Shares» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Shacknews PC Chart 1» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Shacknews PC Chart 2» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Take-Two Month» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Telegraph Records» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Telegraph UK Fast» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «V3 Sales» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «VG247 2011» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «3News New Zealand» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Chester» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «CVG New York» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «CVG Thompson» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Digital Spy Australia» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GamePolitics Thompson» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot Chicago» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot MADD» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «GameSpot Thompson» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Register» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Times Stabbed» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Vulture Violence» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.

کتاب‌شناسی

  • Garbut, Aaron (April 2008), The Art of Grand Theft Auto IV, Rockstar Games

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اتومبیل‌دزدی_بزرگ_۴&oldid=39756477»