کاروانسرای شاه‌عباسی (ماهیدشت)
| کاروانسرای شاه‌عباسی ماهیدشت | |
|---|---|
| نام | کاروانسرای شاه‌عباسی ماهیدشت |
| کشور | ایران |
| استان | استان کرمانشاه |
| شهرستان | شهرستان کرمانشاه |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | کاروانسه‌رای مایشت |
| نام‌های دیگر | کاروانسرای رباط[۱] |
| کاربری | کاروانسرا |
| دیرینگی | دوره صفوی |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره صفوی |
کاروانسرای شاه عباسی ماهیدشت کاروانسرایی مربوط به دوره صفوی است که در در شهر رباط (رباط ماهیدشت) در استان کرمانشاه واقع شده‌است. کاروانسرای ماهیدشت یکی از سه کاروانسرای شاه عباسی استان کرمانشاه به‌شمار می‌آید.[۲][۳]
موقعیت[ویرایش]
کاروانسرای عباسی ماهیدشت در شهر رباط (رباط ماهیدشت) در شهرستان کرمانشاه در مسیر بزرگراه ۲ آسیا و در ۳۰ کیلومتری شهر کرمانشاه واقع شده‌است.[۴][۵] مکان کاروانسرا در شمال شرق دشت ماهیدشت قرار دارد.[۶]
قدمت[ویرایش]
کاروانسرای ماهیدشت متعلق به دوره صفویه است[۴] و احتمالاً در زمان شاه عباس دوم بنا شده، اما در سال ۱۲۷۵ قمری (۱۲۳۷ خورشیدی و ۱۸۵۸ میلادی) هنگام سلطنت ناصرالدین‌شاه به فرمان میرزا آقاخان نوری بازسازی و مرمت شده‌است.. در تعمیرات دورهٔ قاجار، پشت بندهایی در دیوارهای خارجی بنا احداث شده که امروزه برداشته شده‌است.[۷] لازم است ذکر شود که در پی این کاروانسرا، از سنگ‌های حجاری شدهٔ دورهٔ ساسانیان استفاده شده که احتمالاً از بناهای تاریخی اطراف آورده شده‌است.[۶]
ویژگی‌های بنا[ویرایش]
شکل کاروانسرا مربع و ابعاد آن ۷۰×۷۰ متر و به صورت چهار ایوانی است. طرفین ورودی بنا با ده طاق‌نما تزئین شده‌است. حیاط مرکزی بنا نیز به صورت مربع و در اطراف آن اتاق‌های متعدد و در پشت اتاق‌ها چند اصطبل ساخته شده‌است. پی بنا از سنگ‌های حجاری شدهٔ عصر ساسانی و بقیهٔ ساختمان از آجر و گچ است.[۶]
مساحت کاروانسرا ۴ هزار و ۵۰۰ مترمربع است. ۴ سالن، ۳۳ حجره و ۳ قسمت شاه‌نشین در پیرامون محوطهٔ مرکزی کاروانسرا قرار دارد.[۴]
نمای ایوان‌های جبهه‌های شمالی و شرقی و غربی اندکی از نمای طرفین خود بالاتر است. به همین دلیل رخ‌بام این سه جبهه تقریباً فراز و فرودی ندارد. در جبههٔ چهارم، ورودی بنا حضور چشمگیری دارد. گرداگرد بنا اسطبل است، اما حجره‌های بزرگ پشت ایوان‌ها آن را به چهار بخش مجزا تقسیم کرده‌است. راه ورود به اسطبل‌ها از دو طاق‌نمای انتهایی ضلع شرقی و طاق‌نمای انتهای غربی دو ضلع شمالی و جنوبی است. در هر یک از این ورودی‌ها، حجره‌ای مجزا برای چهارپاداران تعبیه شده‌است.[۷]
ورودی کاروانسرای ماهیدشت که در میانهٔ جبههٔ جنوبی بنا قرار دارد، از سردر و هشتی و غرفه‌ها و حجره‌های پیرامون آن تشکیل شده و مرتفع‌ترین بخش بناست. سردر مرتفع بنا با دو طاق‌نمای طرفین اندکی از سطح نمای خارجی پیش آمده‌است. از طریق ایجاد طاق‌نما در بخش بیرونی این ضلع بر اهمیت جبههٔ ورودی نسبت به دیگر جبهه‌ها تأکید شده‌است. سقف هشتی رسمی‌بندی زیبا رسمی‌بندی شده‌است و فضای وسیع و مرتفعی دارد که غرفه‌ها و حجره‌هایی دو طبقه بر آن مشرف‌اند. هشتی مستقیماً به ایوان جنوبی حیاط راه می‌یابد که دو طبقه است و در میانهٔ این ضلع واقع شده‌است. در طرفین این ایوان دو ایوانچهٔ دو طبقه ساخته شده که به تناسب نمای ورودی کمک کرده‌است.[۷][۳]
مرمت و احیای کاروانسرا[ویرایش]
کاروانسرای ماهیدشت تا پیش از سال ۱۳۹۳ در اختیار ادارهٔ میراث فرهنگی قرار داشت، اما از آبان سال ۱۳۹۴ کاروانسرا در اختیار کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و این کانون متولی احیای کاروانسرا شد.[۴][۵][۲] قرار است این کاروانسرا به بزرگترین مجتمع گردشگری و پذیرایی غرب کشور تبدیل شود.[۸]
گفته‌شد که اتاق‌های کاروانسرا برای اقامت مسافران و زائران تجهیز شده و حجره‌های اقامتی این کاروانسرا به ۱۴ چشمهٔ حمام و ۱۴ چشمهٔ سرویس بهداشتی مجهز شده‌اند و در بخش شاه‌نشین نیز تجهیزات هتلینگ برای مسافران و زائران پیش‌بینی شده و همچنین در محوطهٔ کاروانسرا یک سفره‌خانه ایجاد شده‌است.[۴]
با این وجود در بهمن ۱۴۰۱ گفته شد که کاروانسرای شاه‌عباسی ماهیدشت به حال خود رها شده و به لانۀ کبوترها تبدیل شده‌است.[۹]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ رزواسیون آریا: روستای رباط شهر کرمانشاه؛ بازدید در ۲ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی: سلطانی‌فر وارد کرمانشاه شد/بازدید از کاروانسرای ماهیدشت، نوشته‌شده در ۲۷ تیر ۱۳۹۵؛[پیوند مرده] بازدید در ۲ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): کاروانسرای«ماهیدشت»، جاذبه‌ای فراموش‌شده در سرزمین سنگ و آب، نوشته‌شده در ۲۸ اسفند ۱۳۹۲؛ بازدید در ۲ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ باشگاه خبرنگاران جوان: کارونسرای ماهیدشت ظرفیت گردشگری در غرب کشور را دارد، نوشته‌شده در ۲۴ مرداد ۱۳۹۶؛ بازدید در ۲ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ خبرگزاری تسنیم: کاروانسرای تاریخی ماهیدشت در کرمانشاه بازسازی می‌شود، نوشته‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۴؛ بازدید در ۲ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ خبرگزاری ایلنا: گزارش تصویری از مراحل آماده‌سازی کاروانسرای ماهیدشت کرمانشاه، نوشته‌شده در ۱۲ فروردین ۱۳۹۴؛[پیوند مرده] بازدید در ۲ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ آرتور: کاروانسرای ماهیدشت، نوشتۀ محمد صامتی؛ بایگانی‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine بازدید در ۲ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): کاروانسرای ماهیدشت ساماندهی می‌شود، نوشته‌شده در ۱۲ دی ۱۳۹۴؛ بازدید در ۲ فروردین ۱۳۹۸.
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): کاروانسرای ماهیدشت به لانۀ کبوترها تبدیل شده/ اوقاف پاسخگو باشد، نوشته‌شده در ۲۷ بهمن ۱۴۰۱؛ بازدید در ۲۹ بهمن ۱۴۰۱.
