اچ‌سی‌جی: تفاوت میان نسخه‌ها
RahaPotter (بحث | مشارکت‌ها) ویژگی پیوندهای پیشنهادی: ۳ پیوند افزوده شد. |
ادغام از هورمون اچ‌سی‌جی+گسترش و افزودن منابع و بخش بندی |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{منابع بیشتر}}{{protein |
|||
{{ادغام|هورمون اچ‌سی‌جی}} |
|||
{{protein |
|||
| Name = [[گنادوتروپین جفتی انسان]] |
| Name = [[گنادوتروپین جفتی انسان]] |
||
| caption = |
| caption = |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۰: | ||
}} |
}} |
||
'''اچ سی جی''' یا ''گنادوتروپین جفتی انسان'' HCG {{انگلیسی|Human Chorionic Gonadotropin}} |
|||
'''گنادوتروپین جفتی انسان''' یا به اختصار '''HCG''' (به [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]: <bdi>Human chorionic gonadotropin</bdi>) از [[هورمون|هورمون‌هایی]] است که در حین [[حاملگی]] تولید میشود.<ref name="pmid19171054">{{cite journal|vauthors=Cole LA|date=January 2009|title=New discoveries on the biology and detection of human chorionic gonadotropin|journal=Reproductive Biology and Endocrinology|volume=7|pages=8|doi=10.1186/1477-7827-7-8|pmc=2649930|pmid=19171054|doi-access=free}}</ref> این هورمون توسط سلول‌های تروفوبلاست که [[جنین]] در حال رشد را احاطه کرده‌اند، ترشح می شود که [[زیگوت (رویان‌شناسی)|تخم]] را پس از [[لانه‌گزینی (جنین انسان)|لانه‌گزینی]] در [[رحم]] تغذیه می‌کند.<ref name="pmid10235686">{{cite journal|vauthors=Gregory JJ, Finlay JL|date=April 1999|title=Alpha-fetoprotein and beta-human chorionic gonadotropin: their clinical significance as tumour markers|journal=Drugs|volume=57|issue=4|pages=463–467|doi=10.2165/00003495-199957040-00001|pmid=10235686|s2cid=46975142}}</ref> وجود اچ‌سی‌جی در برخی از تست های بارداری (تست نوار بارداری HCG) تشخیص داده می شود. برخی از تومورهای [[سرطان|سرطانی]] نیز این هورمون را تولید می کنند.<ref name="pmid1695224">{{cite journal|vauthors=Hoermann R, Spoettl G, Moncayo R, Mann K|date=July 1990|title=Evidence for the presence of human chorionic gonadotropin (hCG) and free beta-subunit of hCG in the human pituitary|journal=The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism|volume=71|issue=1|pages=179–186|doi=10.1210/jcem-71-1-179|pmid=1695224}}</ref> اچ‌سی‌جی اولین بار حدود ۱۱ روز پس از [[لقاح]] در [[خون]] و بین ۱۲ تا ۱۴ روز پس از لقاح در ادرار قابل اندازه‌گیری است. به‌طور طبیعی مقدار اچ‌سی‌جی هر ۴۸ ساعت دوبرابر میشود. سطح این هورمون در هفته‌های ۸ تا ۱۱ به حداکثر خود رسیده و سپس در ادامه حاملگی کاهش می‌یابد.<ref name="MedPage20111206">{{cite news|vauthors=Gever J|date=December 6, 2011|title=FDA Yanks HCG Weight Loss Agents from Market|url=http://www.medpagetoday.com/ProductAlert/OTC/30042?pfc=101&spc=230|publisher=[[MedPage Today]]|access-date=December 7, 2011}}</ref> |
|||
رده درمانی: [[داروهای هورمونی]]. |
|||
== تولید == |
|||
اشکال دارویی: [[آمپول]] |
|||
پس از لقاح، سلول تخم شروع به تکثیر کرده و بلاستوسیت را به وجود می‌آورد.<ref name="pmid19007609">{{cite journal|vauthors=((Practice Committee Of American Society For Reproductive Medicine, Birmingham, Alabama))|date=November 2008|title=Gonadotropin preparations: past, present, and future perspectives|journal=Fertility and Sterility|volume=90|issue=5 Suppl|pages=S13–S20|doi=10.1016/j.fertnstert.2008.08.031|pmid=19007609|doi-access=free}}</ref> در اطراف سلول‌های [[بلاستوسیست]]، سلول‌های تروفوبلاست و سلول‌های تروفوبلاست به وجود می‌آیند. سلول‌های تروفوبلاست، اولین سلول‌هایی هستند که هورمون hCG را تولید می‌کنند.<ref name="pmid19007609" /> هورمون hCG تولید شده از سلول‌های تروفوبلاست، بر روی [[جسم زرد]] اثر گذاشته و از تحلیل رفتن آن جلوگیری می‌کند.<ref name="pmid1695224" /> [[پروژسترون]] تولید شده از جسم زرد، بر روی سلول‌های دیواره رحم اثر گذاشته و از ریزش آن‌ها جلوگیری کرده و بدین ترتیب، زمینه را برای لانه گزینی و شروع حاملگی آماده می‌کند. در روز ۲۲، لانه گزینی انجام میشود و با تشکیل جفت، تولید هورمون‌های hCG و پروژسترون، توسط سلول‌های جفت انجام می‌گیرد.<ref name="pmid10235686" /> |
|||
== مقدار در طول بارداری == |
|||
سطح hCG پس از لقاح و لانه گزینی به طور تصاعدی رشد می کند.<ref name=":0">{{cite web|date=22 August 2017|title=Guideline To HCG Levels During Pregnancy|url=http://americanpregnancy.org/while-pregnant/hcg-levels/|publisher=American Pregnancy Association}}</ref> سطح hCG معمولاً در حدود هفته های 8 تا 11 بارداری به اوج خود می رسد و به طور کلی در سه ماهه اول در مقایسه با سه ماهه دوم بالاتر است. |
|||
در زیر لیستی از سطوح [[سرم (خون)|سرمی]] hCG آورده شده است:<ref name=":0" /> |
|||
LMP آخرین [[چرخه قاعدگی|دوره قاعدگی]] است که از اولین روز آخرین قاعدگی شروع می شود. |
|||
{| class="wikitable" |
|||
!مقدار هفته پس از LMP |
|||
!mIU/mL |
|||
|- |
|||
|3 |
|||
|5 – 50 |
|||
|- |
|||
|4 |
|||
|5 – 428 |
|||
|- |
|||
|5 |
|||
|18 – 7,340 |
|||
|- |
|||
|6 |
|||
|1,080 – 56,500 |
|||
|- |
|||
|7 – 8 |
|||
|7,650 – 229,000 |
|||
|- |
|||
|9 – 12 |
|||
|25,700 – 288,000 |
|||
|- |
|||
|13 – 16 |
|||
|13,300 – 254,000 |
|||
|- |
|||
|17 – 24 |
|||
|4,060 – 165,400 |
|||
|- |
|||
|25 – 40 |
|||
|3,640 – 117,000 |
|||
|- |
|||
|زنان غیر باردار |
|||
|<5.0 |
|||
|- |
|||
|زنان یائسه |
|||
|<9.5 |
|||
|} |
|||
== سطوح در بدن == |
|||
=== مقادیر پایین === |
|||
مقادیر پایین اچ‌سی‌جی علل مختلفی می‌تواند داشته باشد و می‌بایست آزمایش طی ۷۲–۴۸ بعد تکرار شود تا با توجه به تغییرات سطح هورمون بتوان قضاوت نمود. سطوح پایین اچ‌سی‌جی می‌تواند نشاندهنده موارد زیر باشد:{{نیازمند منبع|date=دسامبر ۲۰۲۳}} |
|||
* اشتباه در تعیین سن حاملگی |
|||
* احتمال [[سقط جنین|سقط]] |
|||
* [[حاملگی نابجا]] |
|||
'''مقادیر بالا''' |
|||
مقادیر بالا اچ‌سی‌جی علل مختلفی می‌تواند داشته باشد و می‌بایست آزمایش طی ۷۲–۴۸ بعد تکرار شود تا با توجه به تغییرات سطح هورمون بتوان قضاوت نمود. سطوح بالای اچ‌سی‌جی می‌تواند نشاندهنده موارد زیر باشد:{{نیازمند منبع|date=دسامبر ۲۰۲۳}} |
|||
* اشتباه در تخمین سن حاملگی |
|||
* [[حاملگی مولار]] |
|||
* [[چندقلوزایی|چندقلویی]] |
|||
مقدار این هورمون به‌طور معمول توسط پزشکان دوباره اندزاه‌گیری نمی‌شود مگر این که مشکلی به وجود آمده باشد. در صورت [[خونریزی واژن|خونریزی]]، درد شدید شکمی یا سابقه سقط ممکن است پزشک این آزمایش را تکرار کند.{{نیازمند منبع|date=دسامبر ۲۰۲۳}} |
|||
هیچ عاملی نمی‌تواند مقدار این هورمون را تحت تأثیر قرار دهد بجز داروهایی که حاوی این هورمون باشند. این داروها برای درمان نازایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و پزشک در مورد زمان انجام این آزمایش پس از دریافت این داروها، شما را راهنمایی خواهد نمود. سایر داروها مثل آنتی‌بیوتیک‌ها، [[ضد درد|ضد دردها]]، [[قرص ضدبارداری|قرص‌های ضد بارداری]] خوراکی یا سایر داروهای هورمونی هیچ تأثیر بر مقدار این هورمون نخواهند داشت.{{نیازمند منبع|date=دسامبر ۲۰۲۳}} |
|||
== آثار فیزیولوژیک == |
== آثار فیزیولوژیک == |
||
[[هورمون اچ‌سی‌جی]] گنادوتروپین جفتی انسان در خانم‌های حامله در جفت ساخته و به خون مادر ترشح میشود و نقش مهمی در ادامه حاملگی دارد و نیز باعث تحریک ترشح هورمون پروژسترون میشود. اندازه‌گیری سطح این هورمون در ادرار یا خون از روش‌های اصلی تعیین حاملگی می‌باشد. |
[[هورمون اچ‌سی‌جی]] گنادوتروپین جفتی انسان در خانم‌های حامله در جفت ساخته و به خون مادر ترشح میشود و نقش مهمی در ادامه حاملگی دارد و نیز باعث تحریک ترشح هورمون پروژسترون میشود. اندازه‌گیری سطح این هورمون در ادرار یا خون از روش‌های اصلی تعیین حاملگی می‌باشد.{{نیازمند منبع|date=دسامبر ۲۰۲۳}} |
||
== موارد مصرف == |
== موارد مصرف == |
||
این هورمون در درمان و در تشخیص [[کریپتورکیدیسم]] (نهان بیضگی) قبل از بلوغ که به دلیل انسداد آناتومیک نباشد، مصرف میشود. این فراورده همچنین در درمان ناباروری ناشی از بی کفایتی عملکرد [[هیپوفیز]] در مردان و نیز نازایی در خانمها، به تنهایی یا در ترکیب با منوتروپینها یا کلومیفن استفاده میشود. علاوه بر این در تشخیص کم‌کاری غدد جنسی در مردان، نارسایی [[جسم زرد]] و نیز به منظور تحریک [[تخمک‌گذاری|تخمک گذاری]] در عمل باروری خارج از بدن (IVF) کاربرد دارد.{{نیازمند منبع|date=دسامبر ۲۰۲۳}} |
|||
'''مکمل استروئید آنابولیک''' |
|||
هنگامی که از [[استروئیدهای آنابولیک]] بصورت اگزوژن در بدن سواستفاده میشود، حلقه های بازخورد منفی طبیعی باعث می شود بدن تولید تستسترون خود را از طریق خاموش کردن محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گناد متوقف کند.<ref>{{cite news|url=http://articles.sfgate.com/2009-05-08/sports/17199689_1_hcg-steroid-users-steroid-cycle|date=May 8, 2009|vauthors=Williams L|newspaper=San Francisco Chronicle|title=Manny Ramirez suspended; testosterone ratio exceeded limits; fertility drug reported}}</ref> |
|||
این باعث آتروفی بیضه و موارد دیگر می شود. (HCG) معمولا در طول و بعد از چرخه های استروئیدی برای حفظ و بازیابی اندازه بیضه و همچنین تولید طبیعی تستوسترون استفاده می شود.<ref name="pmid12740738">{{cite journal|vauthors=van Breda E, Keizer HA, Kuipers H, Wolffenbuttel BH|date=April 2003|title=Androgenic anabolic steroid use and severe hypothalamic-pituitary dysfunction: a case study|journal=International Journal of Sports Medicine|volume=24|issue=3|pages=195–196|doi=10.1055/s-2003-39089|pmid=12740738|s2cid=260166539}}</ref> سطوح بالای (AAS) ها که [[تستوسترون]] طبیعی بدن را تقلید می کنند، [[هیپوتالاموس]] را تحریک می کند تا تولید [[هورمون آزادکننده گنادوتروپین]] (GnRH) را از هیپوتالاموس متوقف کند. بدون (GnRH)، غده [[هیپوفیز]] ترشح [[هورمون لوتئینی]] (LH) را متوقف می کند.<ref name="pmid12740738" /> LH به طور معمول از هیپوفیز از طریق جریان خون به [[بیضه]] ها می رود، جایی که باعث تولید و آزاد شدن تستوسترون می شود. بدون (LH)، بیضه ها تولید تستوسترون خود را متوقف می کنند.<ref name="pmid12740738" /> |
|||
در مردان، (HCG) با تقلید (LH) و تحریک تولید و آزادسازی تستوسترون به بازیابی و حفظ تولید تستوسترون در بیضه ها کمک می کند. اگر (HCG) برای مدت طولانی و در دوز بسیار بالا استفاده شود، افزایش تستوسترون طبیعی و استروژن در نهایت از طریق بازخورد منفی در هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، تولید درون‌زای هورمون لوتئینیزی را مهار می‌کند. |
|||
== مکانیسم اثر == |
== مکانیسم اثر == |
||
نسخهٔ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۳۴
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
| گنادوتروپین جفتی انسان | |
|---|---|
 | |
| شناساگرها | |
| نماد | CGA |
| نمادهای دیگر | FSHA, GPHa, GPHA1, HCG, LHA, TSHA |
| آنتره | ۱۰۸۱ |
| HUGO | ۱۸۸۵ |
| میراث مندلی در انسان | ۱۱۸۸۵۰ |
| RefSeq | NM_000735 |
| یونی‌پورت | P01215 |
| اطلاعات دیگر | |
| جایگاه | Chr. 6 q۱۴-q21 |
گنادوتروپین جفتی انسان یا به اختصار HCG (به انگلیسی: Human chorionic gonadotropin) از هورمون‌هایی است که در حین حاملگی تولید میشود.[۱] این هورمون توسط سلول‌های تروفوبلاست که جنین در حال رشد را احاطه کرده‌اند، ترشح می شود که تخم را پس از لانه‌گزینی در رحم تغذیه می‌کند.[۲] وجود اچ‌سی‌جی در برخی از تست های بارداری (تست نوار بارداری HCG) تشخیص داده می شود. برخی از تومورهای سرطانی نیز این هورمون را تولید می کنند.[۳] اچ‌سی‌جی اولین بار حدود ۱۱ روز پس از لقاح در خون و بین ۱۲ تا ۱۴ روز پس از لقاح در ادرار قابل اندازه‌گیری است. به‌طور طبیعی مقدار اچ‌سی‌جی هر ۴۸ ساعت دوبرابر میشود. سطح این هورمون در هفته‌های ۸ تا ۱۱ به حداکثر خود رسیده و سپس در ادامه حاملگی کاهش می‌یابد.[۴]
تولید
پس از لقاح، سلول تخم شروع به تکثیر کرده و بلاستوسیت را به وجود می‌آورد.[۵] در اطراف سلول‌های بلاستوسیست، سلول‌های تروفوبلاست و سلول‌های تروفوبلاست به وجود می‌آیند. سلول‌های تروفوبلاست، اولین سلول‌هایی هستند که هورمون hCG را تولید می‌کنند.[۵] هورمون hCG تولید شده از سلول‌های تروفوبلاست، بر روی جسم زرد اثر گذاشته و از تحلیل رفتن آن جلوگیری می‌کند.[۳] پروژسترون تولید شده از جسم زرد، بر روی سلول‌های دیواره رحم اثر گذاشته و از ریزش آن‌ها جلوگیری کرده و بدین ترتیب، زمینه را برای لانه گزینی و شروع حاملگی آماده می‌کند. در روز ۲۲، لانه گزینی انجام میشود و با تشکیل جفت، تولید هورمون‌های hCG و پروژسترون، توسط سلول‌های جفت انجام می‌گیرد.[۲]
مقدار در طول بارداری
سطح hCG پس از لقاح و لانه گزینی به طور تصاعدی رشد می کند.[۶] سطح hCG معمولاً در حدود هفته های 8 تا 11 بارداری به اوج خود می رسد و به طور کلی در سه ماهه اول در مقایسه با سه ماهه دوم بالاتر است.
در زیر لیستی از سطوح سرمی hCG آورده شده است:[۶]
LMP آخرین دوره قاعدگی است که از اولین روز آخرین قاعدگی شروع می شود.
| مقدار هفته پس از LMP | mIU/mL |
|---|---|
| 3 | 5 – 50 |
| 4 | 5 – 428 |
| 5 | 18 – 7,340 |
| 6 | 1,080 – 56,500 |
| 7 – 8 | 7,650 – 229,000 |
| 9 – 12 | 25,700 – 288,000 |
| 13 – 16 | 13,300 – 254,000 |
| 17 – 24 | 4,060 – 165,400 |
| 25 – 40 | 3,640 – 117,000 |
| زنان غیر باردار | <5.0 |
| زنان یائسه | <9.5 |
سطوح در بدن
مقادیر پایین
مقادیر پایین اچ‌سی‌جی علل مختلفی می‌تواند داشته باشد و می‌بایست آزمایش طی ۷۲–۴۸ بعد تکرار شود تا با توجه به تغییرات سطح هورمون بتوان قضاوت نمود. سطوح پایین اچ‌سی‌جی می‌تواند نشاندهنده موارد زیر باشد:[نیازمند منبع]
- اشتباه در تعیین سن حاملگی
- احتمال سقط
- حاملگی نابجا
مقادیر بالا
مقادیر بالا اچ‌سی‌جی علل مختلفی می‌تواند داشته باشد و می‌بایست آزمایش طی ۷۲–۴۸ بعد تکرار شود تا با توجه به تغییرات سطح هورمون بتوان قضاوت نمود. سطوح بالای اچ‌سی‌جی می‌تواند نشاندهنده موارد زیر باشد:[نیازمند منبع]
- اشتباه در تخمین سن حاملگی
- حاملگی مولار
- چندقلویی
مقدار این هورمون به‌طور معمول توسط پزشکان دوباره اندزاه‌گیری نمی‌شود مگر این که مشکلی به وجود آمده باشد. در صورت خونریزی، درد شدید شکمی یا سابقه سقط ممکن است پزشک این آزمایش را تکرار کند.[نیازمند منبع]
هیچ عاملی نمی‌تواند مقدار این هورمون را تحت تأثیر قرار دهد بجز داروهایی که حاوی این هورمون باشند. این داروها برای درمان نازایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و پزشک در مورد زمان انجام این آزمایش پس از دریافت این داروها، شما را راهنمایی خواهد نمود. سایر داروها مثل آنتی‌بیوتیک‌ها، ضد دردها، قرص‌های ضد بارداری خوراکی یا سایر داروهای هورمونی هیچ تأثیر بر مقدار این هورمون نخواهند داشت.[نیازمند منبع]
آثار فیزیولوژیک
هورمون اچ‌سی‌جی گنادوتروپین جفتی انسان در خانم‌های حامله در جفت ساخته و به خون مادر ترشح میشود و نقش مهمی در ادامه حاملگی دارد و نیز باعث تحریک ترشح هورمون پروژسترون میشود. اندازه‌گیری سطح این هورمون در ادرار یا خون از روش‌های اصلی تعیین حاملگی می‌باشد.[نیازمند منبع]
موارد مصرف
این هورمون در درمان و در تشخیص کریپتورکیدیسم (نهان بیضگی) قبل از بلوغ که به دلیل انسداد آناتومیک نباشد، مصرف میشود. این فراورده همچنین در درمان ناباروری ناشی از بی کفایتی عملکرد هیپوفیز در مردان و نیز نازایی در خانمها، به تنهایی یا در ترکیب با منوتروپینها یا کلومیفن استفاده میشود. علاوه بر این در تشخیص کم‌کاری غدد جنسی در مردان، نارسایی جسم زرد و نیز به منظور تحریک تخمک گذاری در عمل باروری خارج از بدن (IVF) کاربرد دارد.[نیازمند منبع]
مکمل استروئید آنابولیک
هنگامی که از استروئیدهای آنابولیک بصورت اگزوژن در بدن سواستفاده میشود، حلقه های بازخورد منفی طبیعی باعث می شود بدن تولید تستسترون خود را از طریق خاموش کردن محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گناد متوقف کند.[۷]
این باعث آتروفی بیضه و موارد دیگر می شود. (HCG) معمولا در طول و بعد از چرخه های استروئیدی برای حفظ و بازیابی اندازه بیضه و همچنین تولید طبیعی تستوسترون استفاده می شود.[۸] سطوح بالای (AAS) ها که تستوسترون طبیعی بدن را تقلید می کنند، هیپوتالاموس را تحریک می کند تا تولید هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) را از هیپوتالاموس متوقف کند. بدون (GnRH)، غده هیپوفیز ترشح هورمون لوتئینی (LH) را متوقف می کند.[۸] LH به طور معمول از هیپوفیز از طریق جریان خون به بیضه ها می رود، جایی که باعث تولید و آزاد شدن تستوسترون می شود. بدون (LH)، بیضه ها تولید تستوسترون خود را متوقف می کنند.[۸]
در مردان، (HCG) با تقلید (LH) و تحریک تولید و آزادسازی تستوسترون به بازیابی و حفظ تولید تستوسترون در بیضه ها کمک می کند. اگر (HCG) برای مدت طولانی و در دوز بسیار بالا استفاده شود، افزایش تستوسترون طبیعی و استروژن در نهایت از طریق بازخورد منفی در هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، تولید درون‌زای هورمون لوتئینیزی را مهار می‌کند.
مکانیسم اثر
تأثیر هورمون گنادوتروپین جفتی انسان اغلب همانند LH می‌باشد. با تقلید پیک طبیعی LH، در زنان موجب تحریک تخمک گذاری و در مردان موجب افزایش تولید آندروژن توسط بیضه‌ها می‌گردد.
عوارض جانبی
- خونریزی‌های واژینال
- افزایش بروز عواقب ترومبوآمبولیک
- تحریک بیش از حد تخمدان و کیست تخمدان
موارد منع مصرف و احتیاط
اعصاب مرکزی: سردرد، خستگی، تحریکپذیری، بی‌قراری، افسردگی.
ادراری ـ تناسلی: بلوع زودرس (رشد بیضه‌ها، رشد آلت تناسلی، رشد موهای ناحیه زهار و زیر بغل، تغییر صدا، رشد موهای بدن)، تحریک بیش از حد (بزرگی تخمدان‌ها)، پارگی کیست‌های تخمدان (بعد از مصرف گونادوتروپین‌ها).
موضعی: درد در محل تزریق.
سایر عوارض: ژنیکوماستی، ادم.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ Cole LA (January 2009). "New discoveries on the biology and detection of human chorionic gonadotropin". Reproductive Biology and Endocrinology. 7: 8. doi:10.1186/1477-7827-7-8. PMC 2649930. PMID 19171054.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Gregory JJ, Finlay JL (April 1999). "Alpha-fetoprotein and beta-human chorionic gonadotropin: their clinical significance as tumour markers". Drugs. 57 (4): 463–467. doi:10.2165/00003495-199957040-00001. PMID 10235686. S2CID 46975142.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Hoermann R, Spoettl G, Moncayo R, Mann K (July 1990). "Evidence for the presence of human chorionic gonadotropin (hCG) and free beta-subunit of hCG in the human pituitary". The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 71 (1): 179–186. doi:10.1210/jcem-71-1-179. PMID 1695224.
- ↑ Gever J (December 6, 2011). "FDA Yanks HCG Weight Loss Agents from Market". MedPage Today. Retrieved December 7, 2011.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Practice Committee Of American Society For Reproductive Medicine, Birmingham, Alabama (November 2008). "Gonadotropin preparations: past, present, and future perspectives". Fertility and Sterility. 90 (5 Suppl): S13–S20. doi:10.1016/j.fertnstert.2008.08.031. PMID 19007609.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ "Guideline To HCG Levels During Pregnancy". American Pregnancy Association. 22 August 2017.
- ↑ Williams L (May 8, 2009). "Manny Ramirez suspended; testosterone ratio exceeded limits; fertility drug reported". San Francisco Chronicle.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ van Breda E, Keizer HA, Kuipers H, Wolffenbuttel BH (April 2003). "Androgenic anabolic steroid use and severe hypothalamic-pituitary dysfunction: a case study". International Journal of Sports Medicine. 24 (3): 195–196. doi:10.1055/s-2003-39089. PMID 12740738. S2CID 260166539.
- فرهنگ داروهای ژنریک ایران، دکتر حشمتی، ۱۳۸۷
- سایت دارویاب
- سایت دارونما