سرطان: تفاوت میان نسخه‌ها

ویرایش پیوندها
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
حذف بخش های بدون منبع
گسترش لید
خط ۱: خط ۱:
{{کاربردهای دیگر}}{{Infobox medical condition (new)|name=سرطان|image=Tumor Mesothelioma2 legend.jpg|caption=|field=[[انکولوژی]]|synonyms=[[تومور]] [[بدخیم]]، [[نئوپلاسم]] بدخیم|pronounce={{IPAc-en|audio=en-us-cancer.ogg|ˈ|k|æ|n|s|ər}}|symptoms=توده، خونریزی غیرطبیعی، سرفه طولانی مدت، [[کاهش وزن]] بی دلیل، تغییر در [[دفع مدفوع]]|complications=|onset=|duration=|causes=|risks=قرار گرفتن در معرض [[ماده سرطان‌زا]]، تنباکو، [[چاقی]]، [[رژیم غذایی]] ناسالم، کمبود فعالیت بدنی، بیش از حد [[الکل (مخدر)]]، عفونت های خاص|diagnosis=|differential=|prevention=|treatment=[[پرتودرمانی]]، جراحی، [[شیمی درمانی]]، [[درمان هدفمند]]|medication=|prognosis=میانگین [[بقای پنج ساله]] 66٪ (ایالات متحده آمریکا)|frequency=24 میلیون در سال (2019)<ref name="kocarnik">{{cite journal|pmc=8719276|pmid= 34967848|title=Cancer Incidence, Mortality, Years of Life Lost, Years Lived With Disability, and Disability-Adjusted Life Years for 29 Cancer Groups From 2010 to 2019. A Systematic Analysis for the Global Burden of Disease Study 2019|journal=JAMA Oncology|year= 2022|volume=8|issue=3|pages=420–444| doi=10.1001/jamaoncol.2021.6987|last1= Kocarnik|first1= JM|last2= others}}</ref>|deaths=10 میلیون در سال (2019)}}'''سَرَطان'''، '''کَنسِر'''<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=معنی سرطان {{!}} فرهنگ فارسی عمید|نشانی=https://www.vajehyab.com/amid/سرطان|وبگاه=www.vajehyab.com|بازبینی=2022-05-08}}</ref> یا '''چَنگار'''،<ref name=":0" /> به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که شامل [[رشد سلول|رشد]] غیرطبیعی [[جهش|سلول‌های جهش‌یافته]] با پتانسیل حمله یا انتشار به سایر قسمت‌های بدن می‌شود.<ref name="WHO2018">{{cite web|title=Cancer|url=https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/cancer|website=World Health Organization|access-date=19 December 2018|date=12 September 2018}}</ref><ref name="NCI2014">{{cite web|title=Defining Cancer|url=https://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer|publisher=National Cancer Institute|access-date=28 March 2018|date=17 September 2007}}</ref> در سلول‌های سرطانی سازوکارهای طبیعی تقسیم و رشد سلول‌ها دچار اشکال می شود.<ref>The knowledgebook: everything you need to know to get by in the 21st Century. 2009. Washington, D.C. : National Geographic.</ref> این توده های سلولی با [[تومور خوش‌خیم|تومورهای خوش خیم]] که توانایی [[متاستاز]] و گسترش در بدن ندارند، متضاد است.<ref name="NCI2014" /> علائم و نشانه‌های احتمالی عبارتند از ایجاد توده در بخشی از بدن، [[خونریزی]] غیرطبیعی، سرفه‌های طولانی، [[کاهش وزن]] غیرقابل توضیح و تغییر در [[دفع مدفوع]].<ref name="NHS2012">{{cite web|title=Cancer – Signs and symptoms|url=http://www.nhs.uk/Conditions/Cancer/Pages/Symptoms.aspx|website=NHS Choices|access-date=10 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140608104550/http://www.nhs.uk/Conditions/cancer/Pages/symptoms.aspx|archive-date=8 June 2014}}</ref> در حالی که این علائم ممکن است نشان دهنده سرطان باشند، می توانند دلایل دیگری نیز داشته باشند.<ref name="NHS20122">{{cite web|title=Cancer – Signs and symptoms|url=http://www.nhs.uk/Conditions/Cancer/Pages/Symptoms.aspx|website=NHS Choices|access-date=10 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140608104550/http://www.nhs.uk/Conditions/cancer/Pages/symptoms.aspx|archive-date=8 June 2014}}</ref> امروزه بیش از 100 نوع سرطان در انسان شناخته شده است.<ref name="NCI2014" />
{{کاربردهای دیگر}}
{{Infobox Disease
| Name = سرطان
| Image =
| Caption = در حالت معمولی تعداد افزایش سلول‌ها کنترل می‌شود(A) ولی در حالت سرطانی ازدیاد سلول‌ها کنترل نمی‌شود.
| DiseasesDB = ۲۸۸۴۳
| ICD10 =
| ICD9 =
| ICDO =
| OMIM =
| MedlinePlus = ۰۰۱۲۸۹
| eMedicineSubj =
| eMedicineTopic =
| MeshID = D009369
}}
[[پرونده:Adenocarcinoma highly differentiated (rectum) H&E magn 400x.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|ازدیاد سرطانی سلول‌های بافت غده]]


[[استعمال دخانیات|مصرف دخانیات]] عامل حدود 22 درصد مرگ و میرهای ناشی از سرطان است.<ref name="WHO2018" /> 10 درصد دیگر به دلیل [[چاقی]]، [[رژیم غذایی]] نامناسب، عدم فعالیت بدنی یا [[سوءمصرف الکل]] رخ می‌دهد.<ref name="WHO2018" /><ref>{{cite web|title=Obesity and Cancer Risk|url=http://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/obesity/obesity-fact-sheet#q3|publisher=National Cancer Institute|access-date=4 July 2015|date=3 January 2012|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150704154440/http://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/obesity/obesity-fact-sheet#q3|archive-date=4 July 2015}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Jayasekara H, MacInnis RJ, Room R, English DR|date=May 2016|title=Long-Term Alcohol Consumption and Breast, Upper Aero-Digestive Tract and Colorectal Cancer Risk: A Systematic Review and Meta-Analysis|journal=Alcohol and Alcoholism|volume=51|issue=3|pages=315–30|doi=10.1093/alcalc/agv110|pmid=26400678|doi-access=free}}</ref> عوامل دیگر نظیر [[عفونت]] های خاص، قرار گرفتن در معرض [[پرتو یونیزان]] و آلاینده های محیطی نیز در ابتلا به سرطان موثر است.<ref name="Enviro2008">{{cite journal|vauthors=Anand P, Kunnumakkara AB, Sundaram C, Harikumar KB, Tharakan ST, Lai OS, Sung B, Aggarwal BB|date=September 2008|title=Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes|journal=Pharmaceutical Research|volume=25|issue=9|pages=2097–116|doi=10.1007/s11095-008-9661-9|pmc=2515569|pmid=18626751}}</ref> همچنین تقریباً 5 تا 10 درصد از سرطان‌ها به دلیل نقص‌های ژنتیکی ارثی رخ می دهند.<ref name="WCR2014Bio">{{cite book|title=World Cancer Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-832-0429-9|url=http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|pages=Chapter 1.1|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712114430/http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|archive-date=12 July 2017}}</ref> در [[کشورهای در حال توسعه]]، 15 درصد از سرطان ها به دلیل عفونت هایی مانند [[هلیکوباکتر پیلوری]]، [[هپاتیت B]]، [[هپاتیت C]]، [[ویروس پاپیلوم انسانی]]،[[ویروس اپشتین–بار]] و [[ویروس نقص ایمنی اکتسابی]] (HIV) است.<ref name="WHO2018" /> به طور معمول، تغییرات ژنتیکی بسیاری قبل از ایجاد سرطان در سلول نیاز است و این عوامل، تا حدی، با تغییر [[ژن]]<nowiki/>‌های یک سلول همراه هستند و شرایط را برای ایجاد سرطان فراهم می کنند.<ref name="ACS-heredity">{{cite web|publisher=[[American Cancer Society]]|title=Heredity and Cancer|access-date=22 July 2013|url=http://www.cancer.org/cancer/cancercauses/geneticsandcancer/heredity-and-cancer|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130802043732/http://www.cancer.org/cancer/cancercauses/geneticsandcancer/heredity-and-cancer|archive-date=2 August 2013}}</ref> سرطان را می توان با علائم و نشانه های خاص یا آزمایش های [[غربال‌گری (پزشکی)|غربالگری]] تشخیص داد که معمولاً با [[تصویربرداری پزشکی]] بررسی و با [[بیوپسی]] تأیید می‌شود.<ref>{{cite web|title=How is cancer diagnosed?|url=http://www.cancer.org/treatment/understandingyourdiagnosis/examsandtestdescriptions/testingbiopsyandcytologyspecimensforcancer/testing-biopsy-and-cytology-specimens-for-cancer-how-is-cancer-diagnosed|website=American Cancer Society|date=29 January 2013|access-date=10 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714120018/http://www.cancer.org/treatment/understandingyourdiagnosis/examsandtestdescriptions/testingbiopsyandcytologyspecimensforcancer/testing-biopsy-and-cytology-specimens-for-cancer-how-is-cancer-diagnosed|archive-date=14 July 2014}}</ref>
'''سَرَطان'''، '''کَنسِر'''<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=معنی سرطان {{!}} فرهنگ فارسی عمید|نشانی=https://www.vajehyab.com/amid/سرطان|وبگاه=www.vajehyab.com|بازبینی=2022-05-08}}</ref> یا '''چَنگار'''،<ref name=":0"/> به مجموعه‌ای از بیماری‌هایی گفته می‌شود که از تکثیر مهارنشدهٔ [[سلول]]‌های دگردیسی یافته پدید می‌آیند.<ref name="Whatiscancer">{{یادکرد وب | نشانی=https://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer | عنوان=What Is Cancer? | ناشر=National Cancer Institute (United states) | تاریخ=9 February 2015 | بازبینی=23 September 2016 | archive-date=۲۸ مه ۲۰۱۶ | archive-url=https://web.archive.org/web/20160528100324/http://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer | url-status=dead}}</ref> از دیدگاه حکیمان قدیمی طب ایرانی سرطان نوعی ورم است که به سبب تغییرات اخلاط بدن پیدا می‌شود، ولی امروزه با پیشرفت دانش پزشکی می‌دانیم که این‌گونه نیست.<ref>{{Cite journal|last=معینی|first=ریحانه|last2=گرجی|first2=نرجس|last3=رضایی‌زاده|first3=حسین|last4=پاسالار|first4=پروین|last5=ناظم|first5=اسماعیل|last6=کمالی‌نژاد|first6=محمد|date=|title=سبب‌شناسی بیماری سرطان و کلیات درمان آن بر اساس منابع طب سنتی ایران|url=http://noo.rs/LJKEm|journal=تاریخ پزشکی|language=fa|volume=30|issue=9|pages=55–82}}</ref> سلول‌های سرطانی از سازوکارهای عادی تقسیم و رشد سلول‌ها جدا می‌افتند. علت دقیق این پدیده همچنان نامشخص است؛ ولی احتمال دارد عوامل [[ژنتیک]]ی یا مواردی که موجب اختلال در فعالیت سلول‌ها می‌شوند در هسته سلول ناهنجاری به بار آورند. از جملهٔ این موارد می‌توان از مواد [[واپاشی هسته‌ای|رادیواکتیو]]، مواد شیمیایی و سمّی یا تابش بیش از اندازه نور آفتاب نام برد.<ref>The knowledgebook: everything you need to know to get by in the 21st Century. 2009. Washington, D.C. : National Geographic.</ref>


خطر ابتلا به برخی سرطان ها را می توان با سیگار نکشیدن، حفظ وزن مناسب، محدود کردن مصرف الکل، خوردن مقدار زیادی سبزیجات، میوه ها و [[غلات کامل]]، [[واکسیناسیون]] علیه برخی [[بیماری‌های عفونی]]، محدود کردن مصرف گوشت فرآوری شده و گوشت قرمز و قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید، کاهش داد.<ref name="Kushi2012">{{cite journal|vauthors=Kushi LH, Doyle C, McCullough M, Rock CL, Demark-Wahnefried W, Bandera EV, Gapstur S, Patel AV, Andrews K, Gansler T|year=2012|title=American Cancer Society Guidelines on nutrition and physical activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with healthy food choices and physical activity|journal=CA: A Cancer Journal for Clinicians|volume=62|issue=1|pages=30–67|doi=10.3322/caac.20140|pmid=22237782|doi-access=free|s2cid=2067308}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Parkin DM, Boyd L, Walker LC|date=December 2011|title=16. The fraction of cancer attributable to lifestyle and environmental factors in the UK in 2010|journal=British Journal of Cancer|volume=105|issue=Suppl 2|pages=S77–81|doi=10.1038/bjc.2011.489|pmc=3252065|pmid=22158327}}</ref> تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری برای [[سرطان دهانه رحم]] و [[سرطان روده بزرگ|روده بزرگ]] مفید بوده؛<ref name="WCR2014Scr">{{cite book|title=World Cancer Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-832-0429-9|url=http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|pages=Chapter 4.7|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712114430/http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|archive-date=12 July 2017|url-status=dead}}</ref> با این حال مزایای غربالگری [[سرطان سینه]] مورد مناقشه است.<ref name="WCR2014Scr2">{{cite book|title=World Cancer Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-832-0429-9|url=http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|pages=Chapter 4.7|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712114430/http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|archive-date=12 July 2017|url-status=dead}}</ref><ref name="Got2013">{{cite journal|vauthors=Gøtzsche PC, Jørgensen KJ|date=June 2013|title=Screening for breast cancer with mammography|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2013|issue=6|pages=CD001877|doi=10.1002/14651858.CD001877.pub5|pmc=6464778|pmid=23737396}}</ref> سرطان اغلب با ترکیبی از [[پرتودرمانی]]، [[جراحی]]، [[شیمی‌درمانی]] و [[درمان هدفمند]]، مورد درمان قرار می گیرد.<ref name="WHO2018" /><ref name="TCT2018">{{cite web|url=https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/targeted-therapies/targeted-therapies-fact-sheet|title=Targeted Cancer Therapies|website=cancer.gov|publisher=National Cancer Institute|date=26 February 2018|access-date=28 March 2018}}</ref> [[مراقبت تسکینی]] و علائم، بخش مهمی از مراقبت های حین بیماری هستند.<ref name="WHO2018" /> مدیریت [[درد مزمن]] به ویژه در افراد مبتلا به نوع پیشرفته بیماری، اهمیت دارد.<ref name="WHO2018" /> شانس بقا به نوع سرطان و وسعت بیماری در شروع درمان بستگی دارد.<ref name="WCR2014Bio" /> در [[کشورهای توسعه‌یافته]] امید به زندگی پنج ساله برای کودکان زیر 15 سال در هنگام [[تشخیص پزشکی|تشخیص]]، به طور متوسط 80٪ است.<ref name="WCR2014Peads">{{cite book|title=World Cancer Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-832-0429-9|url=http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|pages=Chapter 1.3|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712114430/http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|archive-date=12 July 2017|url-status=dead}}</ref> در ایالات متحده نیز میانگین بقای پنج ساله 66٪ برای همه سنین است.<ref name="Seer2014">{{cite web|title=SEER Stat Fact Sheets: All Cancer Sites|publisher=National Cancer Institute|url=http://seer.cancer.gov/statfacts/html/all.html|access-date=18 June 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100926191037/http://seer.cancer.gov/statfacts/html/all.html|archive-date=26 September 2010}}</ref>
⚫
پژوهشگران انگلیسی در پژوهش‌هایشان دریافتند که عدم توازن غیر ژنتیکی [[پروتئین]] باعث رشد خارج از کنترل تومور می‌شود. پژوهشگران هنگام پژوهش‌های آزمایشگاهی بر روی موش دریافتند که دو پروتئین Plcy1 و Grb2 برای چسبیدن در مسیر Akt با هم رقابت می‌کنند. زمانی که پروتئین Plcy1 به این مسیر می‌چسبد باعث تکثیر سلولی می‌شود. اما پروئین Grb2 تکثیر سلولی را کنترل می‌کند. در سلول‌هایی که کمبود پروتیین Grb2 دارند، رشد سلولی پتانسیل از کنترل خارج شدن و سرطانی شدن را دارد.<ref>[http://irna.ir/fa/News/81701961/ عدم توازن پروتئین در سلول‌ها عامل ابتلا به سرطان غیر ژنتیکی] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]</ref>


در سال 2015، حدود 90.5 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به سرطان بودند.<ref name="GBD2015Pre">{{cite journal|author=GBD|author-link=Global Burden of Disease Study|date=8 October 2016|title=Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015|journal=The Lancet|volume=388|issue=10053|pages=1545–1602|doi=10.1016/S0140-6736(16)31678-6|pmc=5055577|pmid=27733282|collaboration=Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators}}</ref> در سال 2019، موارد سرطان سالانه 23.6 میلیون نفر افزایش یافت و 10 میلیون مرگ در سراسر جهان وجود داشت که نشان دهنده افزایش 26 درصدی و 21 درصدی در دهه گذشته است.<ref name="GBD2015Pre" /><ref>{{cite journal|vauthors=Sciacovelli M, Schmidt C, Maher ER, Frezza C|year=2020|title=Metabolic Drivers in Hereditary Cancer Syndromes|journal=Annual Review of Cancer Biology|volume=4|pages=77–97|doi=10.1146/annurev-cancerbio-030419-033612|doi-access=free}}</ref>
تومورها خود به دو دسته بدخیم و خوش‌خیم تقسیم می‌شوند. تومور خوش‌خیم می‌تواند رشد کند، اما پخش نمی‌شود. بالعکس، تومور سرطانی می‌تواند به بافت‌های مجاور تهاجم کند یا به سایر قسمت‌های بدن پخش شود. تومور بدخیم را مترادف سرطان می‌دانیم.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=What Is Cancer? - NCI|نشانی=https://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer|وبگاه=www.cancer.gov|تاریخ=2007-09-17|بازبینی=2023-04-14|کد زبان=en}}</ref>

در مردان شایع ترین انواع سرطان، [[سرطان ریه]]، [[سرطان پروستات]]، سرطان روده بزرگ و [[سرطان معده]]<ref name="WCR2014">{{cite book|title=World Cancer Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-832-0429-9|pages=Chapter 1.1}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Siegel|first1=Rebecca L.|last2=Miller|first2=Kimberly D.|last3=Wagle|first3=Nikita Sandeep|last4=Jemal|first4=Ahmedin|date=January 2023|title=Cancer statistics, 2023|journal=CA: A Cancer Journal for Clinicians|language=en|volume=73|issue=1|pages=17–48|doi=10.3322/caac.21763|issn=0007-9235|pmid=36633525|doi-access=free}}</ref> و در زنان، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان ریه و سرطان دهانه رحم است.<ref>{{Cite journal|last1=Siegel|first1=Rebecca L.|last2=Miller|first2=Kimberly D.|last3=Wagle|first3=Nikita Sandeep|last4=Jemal|first4=Ahmedin|date=January 2023|title=Cancer statistics, 2023|journal=CA: A Cancer Journal for Clinicians|language=en|volume=73|issue=1|pages=17–48|doi=10.3322/caac.21763|issn=0007-9235|pmid=36633525|doi-access=free}}</ref> همچنین [[سرطان پوست]]، غیر از [[ملانوما]]، حدود 40٪ موارد جدید ابتلا به سرطان در هر سال را تشکیل می دهد.<ref name=":1">{{cite journal|vauthors=Dubas LE, Ingraffea A|date=February 2013|title=Nonmelanoma skin cancer|journal=Facial Plastic Surgery Clinics of North America|volume=21|issue=1|pages=43–53|doi=10.1016/j.fsc.2012.10.003|pmid=23369588}}</ref><ref name="Cak2012">{{cite journal|vauthors=Cakir BÖ, Adamson P, Cingi C|date=November 2012|title=Epidemiology and economic burden of nonmelanoma skin cancer|journal=Facial Plastic Surgery Clinics of North America|volume=20|issue=4|pages=419–22|doi=10.1016/j.fsc.2012.07.004|pmid=23084294}}</ref> در کودکان، به جز در آفریقا که [[لنفوم غیرهاجکین]] بیشتر رخ می دهد، [[لوسمی حاد لنفاوی]] و [[تومور مغزی|تومورهای مغزی]] شایع‌تر هستند.<ref name="WCR2014Peads2">{{cite book|title=World Cancer Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-832-0429-9|url=http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|pages=Chapter 1.3|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712114430/http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|archive-date=12 July 2017|url-status=dead}}</ref> در سال 2012، حدود 165000 کودک زیر 15 سال مبتلا به سرطان تشخیص داده شدند.<ref name=":1" /> خطر ابتلا به سرطان با افزایش سن به طور قابل توجهی افزایش می یابد و بسیاری از سرطان ها در کشورهای توسعه یافته بیشتر رخ می دهند.<ref name="WCR2014Bio2">{{cite book|title=World Cancer Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-832-0429-9|url=http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|pages=Chapter 1.1|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712114430/http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|archive-date=12 July 2017}}</ref> با توجه به اینکه افراد بیشتری تا سنین بالا زندگی می کنند و تغییرات سبک زندگی در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد، نرخ ابتلا به سرطان حال افزایش است.<ref name="Epi11">{{cite journal|vauthors=Jemal A, Bray F, Center MM, Ferlay J, Ward E, Forman D|date=February 2011|title=Global cancer statistics|journal=CA: A Cancer Journal for Clinicians|volume=61|issue=2|pages=69–90|doi=10.3322/caac.20107|pmid=21296855|doi-access=free|s2cid=30500384}}</ref> کل هزینه های اقتصادی جهانی سرطان تا سال 2010، 1.16 تریلیون دلار آمریکا (معادل 1.56 تریلیون دلار در سال 2022) در سال برآورد شده است.<ref name="WCR2014Eco">{{cite book|title=World Report 2014|date=2014|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-832-0429-9|url=http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|pages=Chapter 6.7|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712114430/http://www.searo.who.int/publications/bookstore/documents/9283204298/en/|archive-date=12 July 2017|url-status=dead}}</ref>

⚫
پژوهشگران انگلیسی در پژوهش‌هایشان دریافتند که عدم توازن غیر ژنتیکی [[پروتئین]] باعث رشد خارج از کنترل تومور می‌شود. پژوهشگران هنگام پژوهش‌های آزمایشگاهی بر روی موش دریافتند که دو پروتئین Plcy1 و Grb2 برای چسبیدن در مسیر Akt با هم رقابت می‌کنند. زمانی که پروتئین Plcy1 به این مسیر می‌چسبد باعث تکثیر سلولی می‌شود. اما پروئین Grb2 تکثیر سلولی را کنترل می‌کند. در سلول‌هایی که کمبود پروتیین Grb2 دارند، رشد سلولی پتانسیل از کنترل خارج شدن و سرطانی شدن را دارد.<ref>[http://irna.ir/fa/News/81701961/ عدم توازن پروتئین در سلول‌ها عامل ابتلا به سرطان غیر ژنتیکی] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]</ref>


احتمال بروز سرطان در سنین مختلف وجود دارد ولی با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان زیادتر می‌شود.<ref name="Cancer Research UK">{{یادکرد وب | عنوان=UK cancer incidence statistics by age | تاریخ=ژانویه ۲۰۰۷ | نشانی=http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/incidence/age/ | تاریخ بازدید=۲۰۰۷-۰۶-۲۵ | archive-date=۱۸ اوت ۲۰۱۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20120818115015/http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/incidence/age/ | url-status=dead }}</ref> سرطان باعث ۱۳٪ عوامل مرگ و میر انسان‌ها ست.<ref name="WHO">{{یادکرد وب |پیوند نویسنده =بنیاد جهانی سلامت | عنوان =Cancer | ناشر=World Health Organization |تاریخ=فوریه ۲۰۰۶ | نشانی=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs297/en/ | تاریخ بازدید=۲۰۰۷-۰۶-۲۵}}</ref> بر طبق گزارش انجمن بهداشت آمریکا ۷٫۶ میلیون نفر بر اثر سرطان در سال ۲۰۰۷ مرده‌اند.<ref name="American Cancer Society">{{یادکرد وب | پیوند نویسنده=رویترز| عنوان=Report sees 7.6 million global 2007 cancer deaths | ناشر =Reuters |تاریخ=دسامبر ۲۰۰۷|نشانی =http://www.reuters.com/article/healthNews/idUSN1633064920071217}}</ref> سرطان تنها ویژه انسان نیست و همه [[جانوران]] و [[گیاهان]] پرسلولی نیز ممکن است به سرطان دچار شوند. سرطان بیماری پیش رونده است. گفته می‌شود ۷۰ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهند. این در حالی است که مرگ و میر در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته که روند افزایشی را طی کرده‌اند به خوبی تحت کنترل درآمده‌است.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/81942954/ 70درصد مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]</ref>
احتمال بروز سرطان در سنین مختلف وجود دارد ولی با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان افزایش می یابد.<ref name="Cancer Research UK">{{یادکرد وب | عنوان=UK cancer incidence statistics by age | تاریخ=ژانویه ۲۰۰۷ | نشانی=http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/incidence/age/ | تاریخ بازدید=۲۰۰۷-۰۶-۲۵ | archive-date=۱۸ اوت ۲۰۱۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20120818115015/http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/incidence/age/ | url-status=dead }}</ref> سرطان باعث ۱۳٪ عوامل مرگ و میر انسان‌ها ست.<ref name="WHO">{{یادکرد وب |پیوند نویسنده =بنیاد جهانی سلامت | عنوان =Cancer | ناشر=World Health Organization |تاریخ=فوریه ۲۰۰۶ | نشانی=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs297/en/ | تاریخ بازدید=۲۰۰۷-۰۶-۲۵}}</ref> بر طبق گزارش انجمن بهداشت آمریکا ۷٫۶ میلیون نفر بر اثر سرطان در سال ۲۰۰۷ مرده‌اند.<ref name="American Cancer Society">{{یادکرد وب | پیوند نویسنده=رویترز| عنوان=Report sees 7.6 million global 2007 cancer deaths | ناشر =Reuters |تاریخ=دسامبر ۲۰۰۷|نشانی =http://www.reuters.com/article/healthNews/idUSN1633064920071217}}</ref> سرطان تنها ویژه انسان نیست و همه [[جانوران]] و [[گیاهان]] پرسلولی نیز ممکن است به سرطان دچار شوند. سرطان بیماری پیش رونده است. گفته می‌شود ۷۰ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهند. این در حالی است که مرگ و میر در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته که روند افزایشی را طی کرده‌اند به خوبی تحت کنترل درآمده‌است.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/81942954/ 70درصد مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]</ref>


تفاوت‌های بارزی در میزان وقوع و مرگ و میر ناشی از انواع سرطان در سرتاسر دنیا وجود دارد. برای مثال میزان مرگ ناشی از [[سرطان معده]] در ژاپن ۷ تا ۸ برابر آمریکاست. در مقابل میزان مرگ و میر ناشی از [[سرطان ریه]] در آمریکا کمی بیش از ۲ برابر ژاپن است. مرگ و میر ناشی از [[سرطان پوست]] که بیشتر به علت [[ملانوم بدخیم]] می‌باشد در [[نیوزلند]] ۶ برابر شایع‌تر از [[ایسلند]] است. مهم‌ترین علت آن تفاوت در معرض قرار گرفتن در نور خورشید (یا نقص لایه ازن) می‌باشد.
تفاوت‌های بارزی در میزان وقوع و مرگ و میر ناشی از انواع سرطان در سرتاسر دنیا وجود دارد. برای مثال میزان مرگ ناشی از [[سرطان معده]] در ژاپن ۷ تا ۸ برابر آمریکاست. در مقابل میزان مرگ و میر ناشی از [[سرطان ریه]] در آمریکا کمی بیش از ۲ برابر ژاپن است. مرگ و میر ناشی از [[سرطان پوست]] که بیشتر به علت [[ملانوم بدخیم]] می‌باشد در [[نیوزلند]] ۶ برابر شایع‌تر از [[ایسلند]] است. مهم‌ترین علت آن تفاوت در معرض قرار گرفتن در نور خورشید (یا نقص لایه ازن) می‌باشد.

نسخهٔ ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۰۱

برای دیگر کاربردها، سرطان (ابهام‌زدایی) را ببینید.
سرطان
نام‌های دیگرتومور بدخیم، نئوپلاسم بدخیم
طرز تلفظ
تخصصانکولوژی
نشانه‌هاتوده، خونریزی غیرطبیعی، سرفه طولانی مدت، کاهش وزن بی دلیل، تغییر در دفع مدفوع
عوامل خطرقرار گرفتن در معرض ماده سرطان‌زا، تنباکو، چاقی، رژیم غذایی ناسالم، کمبود فعالیت بدنی، بیش از حد الکل (مخدر)، عفونت های خاص
درمانپرتودرمانی، جراحی، شیمی درمانی، درمان هدفمند
پیش‌آگهیمیانگین بقای پنج ساله 66٪ (ایالات متحده آمریکا)
فراوانی24 میلیون در سال (2019)[۱]
مرگ‌ها10 میلیون در سال (2019)
طبقه‌بندی و منابع بیرونی

سَرَطان، کَنسِر[۲] یا چَنگار،[۲] به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که شامل رشد غیرطبیعی سلول‌های جهش‌یافته با پتانسیل حمله یا انتشار به سایر قسمت‌های بدن می‌شود.[۳][۴] در سلول‌های سرطانی سازوکارهای طبیعی تقسیم و رشد سلول‌ها دچار اشکال می شود.[۵] این توده های سلولی با تومورهای خوش خیم که توانایی متاستاز و گسترش در بدن ندارند، متضاد است.[۴] علائم و نشانه‌های احتمالی عبارتند از ایجاد توده در بخشی از بدن، خونریزی غیرطبیعی، سرفه‌های طولانی، کاهش وزن غیرقابل توضیح و تغییر در دفع مدفوع.[۶] در حالی که این علائم ممکن است نشان دهنده سرطان باشند، می توانند دلایل دیگری نیز داشته باشند.[۷] امروزه بیش از 100 نوع سرطان در انسان شناخته شده است.[۴]

مصرف دخانیات عامل حدود 22 درصد مرگ و میرهای ناشی از سرطان است.[۳] 10 درصد دیگر به دلیل چاقی، رژیم غذایی نامناسب، عدم فعالیت بدنی یا سوءمصرف الکل رخ می‌دهد.[۳][۸][۹] عوامل دیگر نظیر عفونت های خاص، قرار گرفتن در معرض پرتو یونیزان و آلاینده های محیطی نیز در ابتلا به سرطان موثر است.[۱۰] همچنین تقریباً 5 تا 10 درصد از سرطان‌ها به دلیل نقص‌های ژنتیکی ارثی رخ می دهند.[۱۱] در کشورهای در حال توسعه، 15 درصد از سرطان ها به دلیل عفونت هایی مانند هلیکوباکتر پیلوری، هپاتیت B، هپاتیت C، ویروس پاپیلوم انسانی،ویروس اپشتین–بار و ویروس نقص ایمنی اکتسابی (HIV) است.[۳] به طور معمول، تغییرات ژنتیکی بسیاری قبل از ایجاد سرطان در سلول نیاز است و این عوامل، تا حدی، با تغییر ژن‌های یک سلول همراه هستند و شرایط را برای ایجاد سرطان فراهم می کنند.[۱۲] سرطان را می توان با علائم و نشانه های خاص یا آزمایش های غربالگری تشخیص داد که معمولاً با تصویربرداری پزشکی بررسی و با بیوپسی تأیید می‌شود.[۱۳]

خطر ابتلا به برخی سرطان ها را می توان با سیگار نکشیدن، حفظ وزن مناسب، محدود کردن مصرف الکل، خوردن مقدار زیادی سبزیجات، میوه ها و غلات کامل، واکسیناسیون علیه برخی بیماری‌های عفونی، محدود کردن مصرف گوشت فرآوری شده و گوشت قرمز و قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید، کاهش داد.[۱۴][۱۵] تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری برای سرطان دهانه رحم و روده بزرگ مفید بوده؛[۱۶] با این حال مزایای غربالگری سرطان سینه مورد مناقشه است.[۱۷][۱۸] سرطان اغلب با ترکیبی از پرتودرمانی، جراحی، شیمی‌درمانی و درمان هدفمند، مورد درمان قرار می گیرد.[۳][۱۹] مراقبت تسکینی و علائم، بخش مهمی از مراقبت های حین بیماری هستند.[۳] مدیریت درد مزمن به ویژه در افراد مبتلا به نوع پیشرفته بیماری، اهمیت دارد.[۳] شانس بقا به نوع سرطان و وسعت بیماری در شروع درمان بستگی دارد.[۱۱] در کشورهای توسعه‌یافته امید به زندگی پنج ساله برای کودکان زیر 15 سال در هنگام تشخیص، به طور متوسط 80٪ است.[۲۰] در ایالات متحده نیز میانگین بقای پنج ساله 66٪ برای همه سنین است.[۲۱]

در سال 2015، حدود 90.5 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به سرطان بودند.[۲۲] در سال 2019، موارد سرطان سالانه 23.6 میلیون نفر افزایش یافت و 10 میلیون مرگ در سراسر جهان وجود داشت که نشان دهنده افزایش 26 درصدی و 21 درصدی در دهه گذشته است.[۲۲][۲۳]

در مردان شایع ترین انواع سرطان، سرطان ریه، سرطان پروستات، سرطان روده بزرگ و سرطان معده[۲۴][۲۵] و در زنان، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان ریه و سرطان دهانه رحم است.[۲۶] همچنین سرطان پوست، غیر از ملانوما، حدود 40٪ موارد جدید ابتلا به سرطان در هر سال را تشکیل می دهد.[۲۷][۲۸] در کودکان، به جز در آفریقا که لنفوم غیرهاجکین بیشتر رخ می دهد، لوسمی حاد لنفاوی و تومورهای مغزی شایع‌تر هستند.[۲۹] در سال 2012، حدود 165000 کودک زیر 15 سال مبتلا به سرطان تشخیص داده شدند.[۲۷] خطر ابتلا به سرطان با افزایش سن به طور قابل توجهی افزایش می یابد و بسیاری از سرطان ها در کشورهای توسعه یافته بیشتر رخ می دهند.[۳۰] با توجه به اینکه افراد بیشتری تا سنین بالا زندگی می کنند و تغییرات سبک زندگی در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد، نرخ ابتلا به سرطان حال افزایش است.[۳۱] کل هزینه های اقتصادی جهانی سرطان تا سال 2010، 1.16 تریلیون دلار آمریکا (معادل 1.56 تریلیون دلار در سال 2022) در سال برآورد شده است.[۳۲]

پژوهشگران انگلیسی در پژوهش‌هایشان دریافتند که عدم توازن غیر ژنتیکی پروتئین باعث رشد خارج از کنترل تومور می‌شود. پژوهشگران هنگام پژوهش‌های آزمایشگاهی بر روی موش دریافتند که دو پروتئین Plcy1 و Grb2 برای چسبیدن در مسیر Akt با هم رقابت می‌کنند. زمانی که پروتئین Plcy1 به این مسیر می‌چسبد باعث تکثیر سلولی می‌شود. اما پروئین Grb2 تکثیر سلولی را کنترل می‌کند. در سلول‌هایی که کمبود پروتیین Grb2 دارند، رشد سلولی پتانسیل از کنترل خارج شدن و سرطانی شدن را دارد.[۳۳]

احتمال بروز سرطان در سنین مختلف وجود دارد ولی با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان افزایش می یابد.[۳۴] سرطان باعث ۱۳٪ عوامل مرگ و میر انسان‌ها ست.[۳۵] بر طبق گزارش انجمن بهداشت آمریکا ۷٫۶ میلیون نفر بر اثر سرطان در سال ۲۰۰۷ مرده‌اند.[۳۶] سرطان تنها ویژه انسان نیست و همه جانوران و گیاهان پرسلولی نیز ممکن است به سرطان دچار شوند. سرطان بیماری پیش رونده است. گفته می‌شود ۷۰ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهند. این در حالی است که مرگ و میر در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته که روند افزایشی را طی کرده‌اند به خوبی تحت کنترل درآمده‌است.[۳۷]

تفاوت‌های بارزی در میزان وقوع و مرگ و میر ناشی از انواع سرطان در سرتاسر دنیا وجود دارد. برای مثال میزان مرگ ناشی از سرطان معده در ژاپن ۷ تا ۸ برابر آمریکاست. در مقابل میزان مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در آمریکا کمی بیش از ۲ برابر ژاپن است. مرگ و میر ناشی از سرطان پوست که بیشتر به علت ملانوم بدخیم می‌باشد در نیوزلند ۶ برابر شایع‌تر از ایسلند است. مهم‌ترین علت آن تفاوت در معرض قرار گرفتن در نور خورشید (یا نقص لایه ازن) می‌باشد.

سرطان پستان و پروستات هنوز به ترتیب از شایع‌ترین انواع سرطان در زنان و مردان است. موارد سرطان ریه در زنان در حال افزایش است. همچنین موارد تومورهای مری که در اثر اسیدهای واکنشی در اثر چاقی ایجاد می‌شود، اکنون بیشتر در مراکز درمانی دیده می‌شود. سرطان در نواحی سر و گردن که توسط نوعی ویروس ایجاد می‌شود در حال افزایش است. گفته می‌شود که سکس دهانی عامل اصلی انتقال این نوع ویروس است.[۳۸]

ریشه‌شناسی

سَرَطان (از عربی) و کَنسِر (از انگلیسی) به معنای «خرچنگ» است. این بیماری در منابع فارسی، با نام‌های دیگری نیز شناخته شده‌است. همچون: خَرچَنگ، چَنگار، یا کانسِر. واژه کانسِر از یونانی باستان καρκίνος (کارکینوس), به معنی خرچنگ و تومُر می‌آید. پزشکان یونانی بقراط و جالینوس، درمیان دیگران، به همانندی خرچنگ‌ها به برخی تومورها با رگ‌های ورم‌کرده اشاره کردند. این واژه حدود سال ۱۶۰۰ به پزشکی مدرن در انگلیسی معرفی شد.[۳۹]

عوامل سرطان‌زا

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که بیماری چاقی به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان به‌شمار می‌رود. همچنین سازمان ملل از افزایش سرطان‌های ناشی از چاقی در کشورهای توسعه‌یافته خبر داد. تنها در سال ۲۰۱۲ بیماری چاقی در کشورهای توسعه‌یافته باعث ابتلای ۴۸۱ هزار نفر از مردم این کشورها به بیماری سرطان، به ویژه در میان زنان شده‌است. این سازمان با ذکر این نکته که تعداد افرادی که در اثر بیماری چاقی بیش از حد به سرطان مبتلا شده‌اند ۳٬۶ درصد از مجموع بیماران سرطانی جهان در سال ۲۰۱۲ را تشکیل می‌دهد، تصریح کرده‌است که از طریق مقابله با بیماری چاقی می‌توان دست کم ۲۵ درصد از آمار ابتلا به سرطان در این جوامع را کاهش داد. در این گزارش اشاره شده‌است که کشورهای منطقه آمریکای شمالی در سال ۲۰۱۲ با ۱۱۱ هزار نفر بیمار یعنی معادل ۲۳ درصد از مجموع مبتلایان به سرطان‌های ناشی از چاقی، در صدر جدول این بیماران و کشورهای اروپای شرقی با نزدیک به ۶۵ هزار نفر در مقام دوم قرار دارند.[۴۰]

  • دخانیات: مصرف دخانیات در ایجاد سرطان در مجاری تنفسی نقش اساسی دارد. ۹۰٪[۴۱] ابتلا به سرطان ریه به دلیل کشیدن سیگار رخ می‌دهد. سیگار کشیدن مهم‌ترین عامل محیطی منفرد در وقوع مرگ زودرس در آمریکا می‌باشد.[۴۱]
  • مواد غذایی: مصرف الکل در ابتلا به سرطان‌های دهان (به غیر از لب)، حنجره، مری و به دلیل ایجاد سیروز الکلی احتمال بروز سرطان کبد را بالا می‌برد. مصرف قند در طول دوره درمان سرطان ممنوع است، زیرا سلول‌های سرطانی با مصرف قند می‌تواند بهتر بافت‌های دیگر بدن را آلوده کنند. معنی این جمله این است که سلول سرطانی با مصرف قند قوی‌تر می‌شود و باسرعت بالاتری تکثیر می‌شوند. به زبان ساده‌تر باید گفت سلول سرطانی دارای ۹۴ گیرنده قند است ولی سلول بدن دارای ۴ گیرنده است و هر مولکول قندی را که ببیند جذب می‌کند و بزرگتر می‌شود.

در جدول مواد سرطان زا سازمان بهداشت جهانی گوشت قرمز در گروه دوم مواد سرطان زا قرار دارد و گوشت‌های فراوری شده در گروه یک همچنین گوشت‌های بالای صد درجه حرارت دیده مخصوصاً گوشت‌های سفید دارای آمینوهیدروسیکلیک هستند که نوعی ماده سرطان زا گروه یک است ماهی نیز به دلیل دارا بودن جیوه خاصیت سرطان زایی دارد. استروژن حیوانی سلول‌های سوماتیک کازئین و هرمون‌های رشد شبه انسولین موجود در شیر خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند و می‌توانند در تمام مراحل سرطان مؤثر باشد. تخم مرغ به دلیل دارا بودن مقدار زیاد کولین و کلسترول می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد

مطالعهٔ محققان آژانس استاندارد غذا در انگلیس نشان می‌دهد، زمانی که مواد غذایی حاوی کربوهیدرات در معرض دمای بالا قرار می‌گیرند، سمّی به نام «آکریل آمید» تولید می‌کنند که سرطان‌زاست. به همین دلیل پژوهشگران اعتقاد دارند مصرف بیش از اندازه نان سوخاری (تُست‌شده) احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد.[۴۲] طبق اعلام آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC)، گوشت خوک و فراورده‌های آن مانند گوشت دودی، ژامبون، سوسیس خوک و سایر گوشت‌های فرآوری‌شده حامل این مواد، به اندازه استعمال سیگار، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.[۴۳]

  • پرتوها: برخی از پرتوها همچون پرتوهای فرابنفش خورشید(UV)، باعث ایجاد سرطان‌هایی چون سرطان پوست می‌شوند.
  • عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی: برخی سرطان‌ها همچون سرطان گردن رحم به علت عفونت‌های ویروسی (ویروس پاپیلومای انسانی) بروز می‌کنند.[۴۴] بررسی باکتری‌های موجود در آب دهان نشان داده‌است، بین نوع باکتری‌های بیماری لثه و سرطان سر و گردن و دهان و مری ارتباط وجود دارد.[۴۵]
  • محققان دانمارکی موفق به کشف پروتئینی شدند که به آنزیم «ADAM17» اجازه می‌دهد با زدودن مولکول‌ها از سطح سلول‌های سرطانی به رشد آن‌ها کمک کند. پروتئین «PACS-2» به آنزیم «ADAM17» کمک می‌کند تا به درون و خارج از سلول‌های سرطانی انتقال یابد؛ اگر بتوان این پروتئین را مهار کرد، می‌توان در مهار رشد تومور سرطانی موفق بود.[۴۶]

اُنکوژن‌ها

اُنکوژن‌ها یا ژن‌های تومورزا، ژن‌های تغییریافته‌ای هستند که در حالت عادی پروتئین‌هایی را که در کنترل رشد و تکثیر سلول‌ها نقش دارند، بیان می‌کنند. این ژن‌ها در حالت عادی پروتواُنکوژن نامیده می‌شوند؛ ولی در صورت بروز جهش در پروتواُنکوژن‌ها، آن‌ها به اُنکوژن‌ها تبدیل می‌شوند. اُنکوژن‌ها باعث بروز سرطان می‌شوند. جهش‌هایی که پروتواُنکوژن‌ها را به اُنکوژن‌ها تبدیل می‌کنند، اغلب باعث بیان بیش از حد فاکتورهای کنترلی، افزایش تعداد ژن‌های کدکننده آن‌ها یا تغییر فاکتورهای کنترلی، به صورتی که فعالیت فاکتورها افزایش یابد یا نیمه عمر آن‌ها در سلول زیاد شود، می‌گردد. ابتدا اُنکوژن‌ها در ویروس‌ها کشف شدند که اُنکوژن‌های ویروسی نامیده می‌شوند. به واسطهٔ جهش در پروموتر پروتواُنکوژن‌ها آن‌ها به اُنکوژن‌های فعال تبدیل شده و بیان آن‌ها زیاد شده، تکثیر سلول‌ها افزایش یافته و تومور ایجاد می‌شود.[۴۷][۴۸]

ژنِ سرکوب‌گر تومور

ژن سرکوب‌گر غده یا ژن سرکوب‌گر تومور، ژنی است که سلول را از رسیدن به راه سرطان بازمی‌دارد. اگر در این ژن جهشی روی دهد که باعث از دست دادن یا کاهش کارایی شود، سرطان از آن سلول گسترش خواهد یافت. این روند به‌طور معمول با دگرگونی‌های ژنتیکی دیگری نیز همراه می‌باشد.[۴۹]

پیشگیری

بین ۷۰ تا ۹۰ درصد سرطان‌های رایج ناشی از عوامل محیطی هستند و بنابراین به‌طور بالقوه قابل پیشگیری هستند.[۵۰] بسیاری از این عوامل محیطی، نوعی سبک زندگی انتخابی و قابل کنترل هستند؛ بنابراین، سرطان به‌طور کلی، قابل پیشگیری است.[۵۱]

یکی از مهم‌ترین مشکلات در درمان سرطان بحث تشخیص به موقع و زودهنگام آن است. بسیاری از بیماران به دلیل تشخیص دیرهنگام این بیماری قادر به درمان آن نبوده‌اند که از جمله دلایل آن سخت بودن روندهای تشخیصی این بیماری است. به تازگی محققان سوئدی آزمایش خونی ابداع کرده‌اند که گفته می‌شود در ۹۶ درصد از موارد، ابتلا به سرطان را به دقت تشخیص می‌دهد و در ۷۱ درصد از موارد نیز نوع آن را به درستی اعلام می‌کند.

برخی از روش‌های کلی مانند عدم استعمال دخانیات، مصرف غذای سالم، پرهیز از عوامل تراتوژن (برخی مواد شیمیایی صنعتی مانند آزبست، اشعه یونیزان مانند کار در رادیولوژی، نور آفتاب و …)، ورزش[۵۲] و خودداری از رفتارهای پرخطر جنسی[۵۲] رعایت بهداشت دهان و دندان[۵۳]در پیشگیری از سرطان مؤثرند. بتازگی محققان در پژوهش‌های خود روی حیوانات دریافتند که دویدن تا ۵۰ درصد اندازه تومورها را کاهش می‌دهد.[۵۴]

نزاری ناشی از سرطان

بیماران سرطانی به‌طور شایع دچار از دست دادن شدید چربی بدن و توده بدون چربی بدن و به دنبال آن ضعف شدید، بی‌اشتهایی و کم‌خونی می‌شوند. این نشانگان تحلیل‌برنده نزاری نامیده می‌شود. علت اصلی نَزاری سرطان مشخص نیست با این حال شکی نیست که نزاری به علت نیازهای تغذیه‌ای تومور ایجاد نمی‌شود. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که کاشکسی در نتیجه عواملی مثل سیتوکینهای تولیدشده توسط تومور و میزبان در پاسخ به تومور به وجود می‌آید.[۴۱]

آخرین پژوهش‌ها

پژوهشگران پزشکی می‌گویند سلول‌های داسی‌شکل ممکن است در اثر کمبودشان در خون، مجبور شوند که به سلول‌های سرطانی تمورهایی که در برابر درمان مقاومت می‌کنند، حمله کنند. این سیستم روشی نو برای درمان سرطان گزارش شده‌است.[۵۵][۵۶] محققان موفق به کشف یک مکانیسم مولکولی جدید شده‌اند که سبب می‌شود تومورها در مقابل شیمی‌درمانی مقاوم شوند. با ادامه این تحقیقات می‌توان امیدوار بود که اثر بخشی شیمی‌درمانی افزایش می‌یابد و از تقسیم سلول‌های آسیب‌دیده یا سرطانی جلوگیری کرد.[۵۷]

مطالعات محققان مرکز سرطان تگزاس نشان می‌دهد که داروهای مسدودکننده بتا که معمولاً برای کاهش فشار خون و بیماری‌های قلبی تجویز می‌شوند، با تأثیر بر هورمون‌های استرس، خواص ضد سرطانی دارند. تأثیر این داروها در سرطان تخمدان و طول عمر بیماران به اثبات رسیده‌است. تحقیق بر روی هزار و ۴۲۵ زن مبتلا به سرطان تخمدان که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ درمان شده‌اند، نشان می‌دهد که استفاده از یک داروی مسدودکننده بتا به نام پروپرانولول سبب طول عمر این افراد می‌شود.[۵۸]

گروهی از دانشمندان دانمارکی و کانادایی در حین تلاش برای کشف واکسنی برای مبارزه با مالاریا در زنان باردار، به‌طور تصادفی متوجه شدند که بخشی از انگل مالاریا، می‌تواند نقش مهمی در درمان سرطان‌ها داشته باشد. محققان دریافتند یک پروتئین انگل مالاریا قابلیت از بین بردن ۹۰ درصد انواع سرطان‌ها را دارد.[۵۹]

محققان دانشگاه کالیفرنیا موفق به طراحی و ساخت نانوحامل کروی شکل حاوی داروی ضد سرطان شدند که می‌توان از آن برای از بین بردن تومور استفاده کرد. این نانوذرات کروی دارای پوششی از جنس پپتید است که نانودارو را نزدیک تومور سرطانی نگه می‌دارد و درحضور نوعی پروتئین، رهاسازی دارو را انجام می‌دهد.[۶۰]

یک شرکت زیست فناوری در نزدیکی آکسفورد، قراردادی به ارزش ۳۵۰ میلیون پوند با یکی از شرکت‌های دارویی بزرگ امضا کرده‌است که طی آن در یک آزمایش بالینی، ۱۰۰ بیمار مبتلا به سرطان را با استفاده از سلول‌های مهندسی شده T درمان می‌کند. سلول‌های T قاتل، قادر به نابودی سلول‌های سرطانی و سلول‌های آلوده به ویروس هستند.[۶۱]

آمارها

حدس زده می‌شود در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۰ میلیون مورد جدید سرطان در دنیا ایجاد شود و این میزان طی دو دهه آینده حدود ۶۰٪ افزایش بیابد.[۶۲]

رتبه‌بندی کشورهای جهان بر اساس میزان مرگ و میر ناشی از سرطان

آمارها در ایران

آمار سرطان در ایران تا حدودی کمتر از کشورهای غربی است. به عنوان مثال بر اساس آمار معتبر GLOBOCAN در سال ۲۰۱۸،[۶۳] بروز سرطان در ایران ۹۴ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است (ASR یا نسبت استانداردشده بر اساس سن). همین رقم برای آمریکا ۸۶ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است. در نتیجه، رشد بالای سرطان در ایران بالاتر از کشورهای غربی و توسعه‌یافته‌است، نگرانی‌هایی را در کشور به وجود آورده‌است. در پاراگراف‌های بعدی، بخشی از این نگرانی‌ها را آورده‌ایم.

محمداسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان ایران در تیرماه سال ۱۳۹۳ هجری شمسی گفت: ایران تقریباً بالاترین رشد سرطان را در جهان دارد. سرطان دومین عامل مرگ و میر در ایران است.[۶۴] ایرج حریرچی، معاون مدیریت منابع انسانی و توسعه وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۲ آمار ابتلا به سرطان در ایران را سالانه ۹۰ هزار نفر و تعداد افراد مبتلا به سرطان در کشور را نیم میلیون نفر اعلام کرد و تخمین زد که طی ۱۵ تا سال ۲۰ آینده موارد ابتلا به سرطان به دو برابر افزایش یابد.[۶۵] سرطان معده، شایع‌ترین سرطان در مردان و سرطان پستان نیز شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان ایران شناخته شده‌است.[۶۶][۶۷]

سن ابتلا به سرطان پستان در کشور ما بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی است که متأسفانه از متوسط آمار جهانی، یک دهه جوان‌تر است.[۶۸]

بهزاد رحمانی رئیس هیئت مدیره انجمن علمی جراحان عمومی ایران، در شهریور ۱۳۹۳ ضمن تأیید افزایش تعداد مبتلایان به سرطان و کاهش سن مبتلایان در ایران گفت: «گفتن آمار سرطان در کشور، سیاه‌نمایی نیست بلکه واقع‌نمایی است». وی استرس، استفاده زیاد از افزودنی‌ها و نگهدارنده‌ها در مواد غذایی و همچنین آلودگی هوا را از دلایل افزایش سرطان دانست.[۶۹] عبدالله فضلعلی‌زاده، رئیس انجمن سرطان ایران از رشد فزاینده بیماران سرطانی در کشور به‌عنوان یک سونامی ناگهانی نام می‌برد و می‌گوید سرطان به‌عنوان یکی از معضلات جامعه بشری با تهدید انسان‌ها در تمام گروه‌های سنی سبب خسارت جانی و مالی فراوانی می‌شود که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست.[۷۰] سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی در آبان ۱۳۹۳ در مطلبی که با عنوان «شیوع سرطان را جدی بگیریم» در وب‌سایت شخصی خود نوشت: «سرطان یک واقعیت تلخ است و علی‌رغم این که میزان ابتلای هموطنان عزیزمان به این بیماری در مقایسه با کشورهای اروپایی ۵ برابر کمتر است، اما روندی رو به رشد دارد؛ چنان‌که وضعیت فعلی ما در این خصوص مشابه چند دهه قبل آن‌ها است و باید این موضوع را جدی بگیریم».[۷۱]

سن ابتلا به انواع سرطان‌ها نیز در ایران کمتر از کشورهای پیشرفته است. به‌طور مثال، در سرطان پستان سن ابتلا به دلایل ناشناخته حدود ۱۰ سال پایین‌تر از سایر کشورها است.[۷۲] بر اساس آمار منتشرشده توسط مؤسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان بر اساس جمع کل زن و مرد در سال ۱۳۸۷، سرطان پوست با ۱۳٫۰۸٪، سرطان پستان با ۱۱٫۳۱٪ و سرطان معده با ۱۰٫۱۷٪ بیشترین موارد ابتلا را داشتند. همچنین بر اساس این آمار در مردان، سرطان پوست، معده و مثانه و در زنان، سرطان پستان و پوست به‌ترتیب بیشترین موارد ابتلا را داشتند.[۷۳]

بر پایه یکی از آمارها سالانه ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار ابتلا به سرطان در ایران اعلام می‌شود که ۳۵۰۰ مورد آن مربوط به کودکان است و ۸۵ درصد از این کودکان مبتلا به سرطان بهبود می‌یابند.[۷۴]

جدیدترین شیوه درمان سرطان

محققان دانشگاه استنفورد دریافتند، نوعی قند به نام گلیکوکالیکس سلول‌های سرطانی را احاطه کرده‌است و اثربخشی داروها را کاهش می‌دهد؛ بنابراین با حذف آن، سیستم ایمنی از وجود عامل خارجی آگاه شده و برای حمله آماده می‌شود.[۷۵]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ Kocarnik, JM; others (2022). "Cancer Incidence, Mortality, Years of Life Lost, Years Lived With Disability, and Disability-Adjusted Life Years for 29 Cancer Groups From 2010 to 2019. A Systematic Analysis for the Global Burden of Disease Study 2019". JAMA Oncology. 8 (3): 420–444. doi:10.1001/jamaoncol.2021.6987. PMC 8719276. PMID 34967848.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «معنی سرطان | فرهنگ فارسی عمید». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۰۸.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ "Cancer". World Health Organization. 12 September 2018. Retrieved 19 December 2018.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ "Defining Cancer". National Cancer Institute. 17 September 2007. Retrieved 28 March 2018.
  5. ↑ The knowledgebook: everything you need to know to get by in the 21st Century. 2009. Washington, D.C. : National Geographic.
  6. ↑ "Cancer – Signs and symptoms". NHS Choices. Archived from the original on 8 June 2014. Retrieved 10 June 2014.
  7. ↑ "Cancer – Signs and symptoms". NHS Choices. Archived from the original on 8 June 2014. Retrieved 10 June 2014.
  8. ↑ "Obesity and Cancer Risk". National Cancer Institute. 3 January 2012. Archived from the original on 4 July 2015. Retrieved 4 July 2015.
  9. ↑ Jayasekara H, MacInnis RJ, Room R, English DR (May 2016). "Long-Term Alcohol Consumption and Breast, Upper Aero-Digestive Tract and Colorectal Cancer Risk: A Systematic Review and Meta-Analysis". Alcohol and Alcoholism. 51 (3): 315–30. doi:10.1093/alcalc/agv110. PMID 26400678.
  10. ↑ Anand P, Kunnumakkara AB, Sundaram C, Harikumar KB, Tharakan ST, Lai OS, Sung B, Aggarwal BB (September 2008). "Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes". Pharmaceutical Research. 25 (9): 2097–116. doi:10.1007/s11095-008-9661-9. PMC 2515569. PMID 18626751.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 1.1. ISBN 978-92-832-0429-9. Archived from the original on 12 July 2017.
  12. ↑ "Heredity and Cancer". American Cancer Society. Archived from the original on 2 August 2013. Retrieved 22 July 2013.
  13. ↑ "How is cancer diagnosed?". American Cancer Society. 29 January 2013. Archived from the original on 14 July 2014. Retrieved 10 June 2014.
  14. ↑ Kushi LH, Doyle C, McCullough M, Rock CL, Demark-Wahnefried W, Bandera EV, Gapstur S, Patel AV, Andrews K, Gansler T (2012). "American Cancer Society Guidelines on nutrition and physical activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with healthy food choices and physical activity". CA: A Cancer Journal for Clinicians. 62 (1): 30–67. doi:10.3322/caac.20140. PMID 22237782. S2CID 2067308.
  15. ↑ Parkin DM, Boyd L, Walker LC (December 2011). "16. The fraction of cancer attributable to lifestyle and environmental factors in the UK in 2010". British Journal of Cancer. 105 (Suppl 2): S77–81. doi:10.1038/bjc.2011.489. PMC 3252065. PMID 22158327.
  16. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 4.7. ISBN 978-92-832-0429-9. Archived from the original on 12 July 2017.
  17. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 4.7. ISBN 978-92-832-0429-9. Archived from the original on 12 July 2017.
  18. ↑ Gøtzsche PC, Jørgensen KJ (June 2013). "Screening for breast cancer with mammography". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013 (6): CD001877. doi:10.1002/14651858.CD001877.pub5. PMC 6464778. PMID 23737396.
  19. ↑ "Targeted Cancer Therapies". cancer.gov. National Cancer Institute. 26 February 2018. Retrieved 28 March 2018.
  20. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 1.3. ISBN 978-92-832-0429-9. Archived from the original on 12 July 2017.
  21. ↑ "SEER Stat Fact Sheets: All Cancer Sites". National Cancer Institute. Archived from the original on 26 September 2010. Retrieved 18 June 2014.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ GBD; et al. (Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators) (8 October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". The Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282.
  23. ↑ Sciacovelli M, Schmidt C, Maher ER, Frezza C (2020). "Metabolic Drivers in Hereditary Cancer Syndromes". Annual Review of Cancer Biology. 4: 77–97. doi:10.1146/annurev-cancerbio-030419-033612.
  24. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 1.1. ISBN 978-92-832-0429-9.
  25. ↑ Siegel, Rebecca L.; Miller, Kimberly D.; Wagle, Nikita Sandeep; Jemal, Ahmedin (January 2023). "Cancer statistics, 2023". CA: A Cancer Journal for Clinicians (به انگلیسی). 73 (1): 17–48. doi:10.3322/caac.21763. ISSN 0007-9235. PMID 36633525.
  26. ↑ Siegel, Rebecca L.; Miller, Kimberly D.; Wagle, Nikita Sandeep; Jemal, Ahmedin (January 2023). "Cancer statistics, 2023". CA: A Cancer Journal for Clinicians (به انگلیسی). 73 (1): 17–48. doi:10.3322/caac.21763. ISSN 0007-9235. PMID 36633525.
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ Dubas LE, Ingraffea A (February 2013). "Nonmelanoma skin cancer". Facial Plastic Surgery Clinics of North America. 21 (1): 43–53. doi:10.1016/j.fsc.2012.10.003. PMID 23369588.
  28. ↑ Cakir BÖ, Adamson P, Cingi C (November 2012). "Epidemiology and economic burden of nonmelanoma skin cancer". Facial Plastic Surgery Clinics of North America. 20 (4): 419–22. doi:10.1016/j.fsc.2012.07.004. PMID 23084294.
  29. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 1.3. ISBN 978-92-832-0429-9. Archived from the original on 12 July 2017.
  30. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 1.1. ISBN 978-92-832-0429-9. Archived from the original on 12 July 2017.
  31. ↑ Jemal A, Bray F, Center MM, Ferlay J, Ward E, Forman D (February 2011). "Global cancer statistics". CA: A Cancer Journal for Clinicians. 61 (2): 69–90. doi:10.3322/caac.20107. PMID 21296855. S2CID 30500384.
  32. ↑ World Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 6.7. ISBN 978-92-832-0429-9. Archived from the original on 12 July 2017.
  33. ↑ عدم توازن پروتئین در سلول‌ها عامل ابتلا به سرطان غیر ژنتیکی . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]
  34. ↑ «UK cancer incidence statistics by age». ژانویه ۲۰۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
  35. ↑ «Cancer». World Health Organization. فوریه ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۰۷-۰۶-۲۵.
  36. ↑ «Report sees 7.6 million global 2007 cancer deaths». Reuters. دسامبر ۲۰۰۷.
  37. ↑ 70درصد مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  38. ↑ «'نیمی از جمعیت بریتانیا' به سرطان مبتلا می‌شوند». بی‌بی‌سی فارسی.
  39. ↑ "cancer | Origin and meaning of cancer by Online Etymology Dictionary". www.etymonline.com.
  40. ↑ «سازمان ملل از افزایش سرطان‌های ناشی از چاقی در کشورهای توسعه یافته خبر داد». مؤسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۵ فوریه ۲۰۱۵.
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ ۴۱٫۲ Robbins & Cotran Pathologic Basis of Disease
  42. ↑ مصرف بیش از اندازه نان سوخاری سرطان زاست . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  43. ↑ گوشت خوک به اندازه سیگار سرطان زاست . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  44. ↑ «ویکی‌پدیای فرانسوی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۳.
  45. ↑ «انجمن علمی پریودنتولوژی ایران :: مشاهده پیامهای بهداشتی». iap.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۲.
  46. ↑ کشف پروتیین عامل رشد سلول‌های سرطانی . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  47. ↑ Wilbur, Beth, editor. The World of the Cell, Becker, W.M. , et al. , 7th ed. San Francisco, CA; 2009.
  48. ↑ biology M.hasanpoor A.beydagi V.karbalaui
  49. ↑ «ژنتیک و سرطان». دانشنامه رشد. بازبینی‌شده در ۲۳ مارس ۲۰۱۲.
  50. ↑ Wu S, Powers S, Zhu W, Hannun YA (January 2016). "Substantial contribution of extrinsic risk factors to cancer development". Nature. 529 (7584): 43–7. Bibcode:2016Natur.529...43W. doi:10.1038/nature16166. PMC 4836858. PMID 26675728.
  51. ↑ Danaei G, Vander Hoorn S, Lopez AD, Murray CJ, Ezzati M (November 2005). "Causes of cancer in the world: comparative risk assessment of nine behavioural and environmental risk factors". Lancet. 366 (9499): 1784–93. doi:10.1016/S0140-6736(05)67725-2. PMID 16298215. S2CID 17354479.
  52. ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ «هفت راه برای پیشگیری از سرطان». راستینه.
  53. ↑ «انجمن علمی پریودنتولوژی ایران :: مشاهده مطالب تخصصی». iap.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۲.
  54. ↑ دویدن رشد تومورهای سرطانی را کند می‌کند. ایرنا
  55. ↑ sciencecodex.com
  56. ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۳.
  57. ↑ سرنخی تازه برای بهبود روش‌های درمان سرطان . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  58. ↑ خواص ضد سرطانی داروی‌های کاهش فشار خون . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  59. ↑ [/fa/News/81798940/ تولید آزمایشگاهی پروتئینی که 90 درصد از سرطان‌ها را از بین می‌برد] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  60. ↑ طراحی نانوحامل کروی شکل برای از بین بردن سرطان . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  61. ↑ درمان سرطان با سلول‌های قاتل.[خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  62. ↑ "World Cancer Day 2023: Close the care gap - PAHO/WHO | Pan American Health Organization". www.paho.org (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-01.
  63. ↑ «Global Cancer Observatory». gco.iarc.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۰۷.
  64. ↑ «سرطان دومین عامل مرگ و میر در ایران است». ایرنا.
  65. ↑ «پیش‌بینی ابتلای دو برابر ایرانیان به سرطان تا 20 سال آینده». ایسنا.
  66. ↑ http://aftabnews.ir/fa/news/251802/ایران-بالاترین-رشد-سرطان-را-در-جهان-دارد
  67. ↑ http://www.tabnak.ir/fa/news/414466/ایران-بالاترین-رشد-سرطان-را-در-جهان-دارد
  68. ↑ سالانه 90هزار ایرانی مبتلا به سرطان می‌شوند
  69. ↑ «دلایل کتمان سونامی سرطان در ایران». عصر ایران.
  70. ↑ «سونامی سرطان در ا یران». مؤسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۴.
  71. ↑ «وزیر بهداشت: شیوع سرطان را جدی بگیریم». خرداد نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۴.
  72. ↑ سن ابتلا به سرطان در ایران پایین‌تر از سایر کشورها است . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]
  73. ↑ «جدول تعداد و درصد ده سرطان شایع کشور براساس جمع کل زن و مرد در سال 1387». وبگاه مؤسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۴.
  74. ↑ ایران همپای کشورهای پیشرفته در درمان سرطان خون/85درصد سرطان کودکان بهبود می‌یابند . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  75. ↑ حذف قند از سطح سلول‌های تومور، جدیدترین شیوه درمان سرطان.خبرگزاری جمهوری اسلامی

منابع

  • Vinay Kumar, Abul K. Abbas, Nelson Fausto, Nelson Fausto. Robbins & Cotran Pathologic Basis of Disease. chapter 7, 7th edit
  • Kinzler KW, Vogelstein B (۲۰۰۲)Genetic Basis of Human Cancer.McGraw-Hill
  • Kurzrock R, Talpaz M (۱۹۹۹) Molecular Biology in Cancer Medicine.Pearson education, Harlow
  • Lakshmi MS, Sherbet GV (1997)Genetics of Cancer: Genes Associated With Cancer Invasion, Metastasis and Cell Proliferation. Academic Press , London.
  • McDonald F, Ford CHG (1997)Molecular Biology of Cancer.Springer-Verlag New York, Incorporated

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سرطان&oldid=38447466»