لباس لری
لباس لری (به لری: جومه لری) لباس سنتی لری برگرفته از جغرافیا، فرهنگ، دین و هزاران سال همزیستی با طبیعت مردمان لُرتبار در گذشته و حال و از نمادهای مهم مردم لُر می‌باشد. بنابر موانع و ویژگی‌های جغرافیایی اقلیمی مردم لر در اقلیم‌های گوناگون از پوشش متفاوتی استفاده کرده‌اند.[۱][۲][۳][۴][۵] در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان لباسهای لری را اعم از مردانه و زنانه به سه گروه کلی لٌری فیلی،[۶] لُری بختیاری (طوایف چارلنگ و هفت لنگ بختیاری) و لُری جنوبی (رایج بین مردم لر جنوبی بویراحمدی، ممسنی، دشمن زیاری، طیّبی، بهمئی، باوی تا بندرهای گناوه، دیلم، تنگستان و دشتستان) تقسیم‌بندی کرد.
لباس لرهای فیلی[ویرایش]
این لباس توسط لرهای فیلی بکار می‌رود.[۳]
لباس بانوان لُر فِیلی[ویرایش]
- بون زاٛلفی: کلاهی کوچک و بسیار زیبا که با سکه‌های قدیمی تزیین شده و از آن آویزان شده‌اند، این کلاه رنگی بافته می‌شود.
- لٱچٱک (گولڤٱنی):گُلوَنی (Golvani) نوعی سربند مخصوص از واژه «گلبندی» با تبدیل حرف «ب» به «و» و حذف حرف «د» گرفته شده‌است و به نوعی پارچه ابریشمی رنگین گفته می‌شود.
هه‌وری یا گُلوَنی ویژه زاگرس نشینان - جومه: پیراهنی بلند که سینه را به‌طور کامل پوشانده و تا مچ دست آستین آن کشیده شده و از پایین هم تا مچ پا بلند است.
- پاپوش: شلواری است شبیه به شلوار جافی مردان با این تفاوت که جنس آن بسیار نرم‌تر و از جنس‌هایی مانن ابریشم دوخته می‌شود و پاچهٔ آن از پاچه شلوار کردی کمی بازتر و راحت‌تر است.
- کاله: نوعی کفش است که برای زنان به ان آژ گفته می‌شود.
- کوڤلنجاٛ:نیم‌تنه‌ای است که روی پیراهن بلند می‌پوشند و از پارچه زری یا مخمل دوخته می‌شود.
لباس مردان لُر فِیلی[ویرایش]
- ستره: سِتره یا قَوه نام قبای مخصوصی است که اندازه آن تا زیر زانو بوده و مردان لر بیشتر آن را در مراسم رسمی استفاده می‌کنند.
- کلاه نمدی: نوعی کلاه مردانه است. به دو شکل مخروطی و استوانه‌ای هستند.[۷][۸]
- سربند:پارچهٔ چهارگوشی که به شکل عمامه به دور سر یا به دور کلاه می‌بستند. امروزه از نوعی سربند به نام «چفیه» استفاده می‌شود.[۹]
- «چۊخا» نوعی بالاپوش مردانه که همواره داری آستین کوتاه است و از پشم گوسفند بافته می‌شود.[۱۰][۱۱]
پوشش چوخای فیلی
لباس لرهای بختیاری[ویرایش]
لباس بختیاری نماد عشایر بختیاری است و در سراسر قلمرو بختیاری از غرب اصفهان و شرق لرستان تا شرق، شمال شرق و جنوب شرق خوزستان رواج دارد. این لباس برای مردان شامل کلاه خسروی، چوقا،[۱۰] شلوار دبیت، گیوه و گاهی پوشش کت مانند کُردین می‌شود.
اجزای عمده لباس زنانه بختیاری شامل روسریهای مینا و لچک، زیر لچکی (بُن نایی) پیراهن زنانه (جووه)، شلوار قری و کفش (اُرسی) است.[۱۲]
در یک قرن گذشته لباس مردان بختیاری تغییرات عمده‌ای داشته که عمده دلیل آن اصلاحات تحمیلی پوشاک در دوره سلطنت رضا شاه است. این درحالیست که جامه زنان بختیاری در طول زمان تغییرات کمتری داشته‌است. این موضوع با مطالعه آثار سیاحان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی قابل مشاهده است.[۱۳]
لباس لرهای جنوبی[ویرایش]
این لباس ویژه لُرهای جنوبی است و از مرکز غربی استان فارس تا سراسر استان کهگیلویه و بویراحمد و شمال و غرب بوشهر و جنوب شرقی خوزستان گسترش دارد. امروزه استفاده از لباس محلی و سنتی بیشتر در زنان بالای ۳۰سال استان کهگیلویه و بویراحمد دیده می‌شود اما در جشن‌ها و مجالس عروسی تمام زنان و دختران به عنوان یک سنت از لباسهای محلی شاد و متنوع استفاده می‌کنند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته در کتاب نگارگری مکتب شیراز، قدمت این نوع لباس‌ها بیشتر از دوران تیموریان در قرن هشتم هجری قمری است.[۱۴] لباس محلی و سنتی زنان لر جنوبی از سه بخش اصلی سرپوش، بالاتنه و پایین‌تنه تشکیل شده‌است که مجموع این سه بخش، پوشش کاملی را برای زنان به همراه دارد. سرپوش لباس محلی زنان لر جنوبی، شامل یکپارچه روپوش یا همان روسری به نام " مینا " (Meyna) است که به‌طور معمول دارای بیش از یک متر طول و بین ۶۰ تا ۷۰سانتیمتر عرض می‌باشد. بر روی این روپوش مینا نیز پارچه‌ای به نام چارقد یا لچکی قرار می‌گیرد که در زبان فارسی همان سربند است. همچنین یک کلاه کوچک زیر مینا قرار می‌گیرد تا پوشش دهنده موهای جلو سر زنان باشد و معمولاً زیورآلات و وسایل تزیین سنتی و ظریف به آن متصل می‌شود. بخش بالاتنه لباس محلی زنان استان کهگیلویه و بویراحمد، همان پیراهن یا جامه است که شامل یکپارچه دو متری می‌باشد و از زیر گردن تا کف پای زنان را می‌پوشاند. این پیراهن ردا مانند، دارای آستین و سرآستین است و نوع مدل آن مخصوص زنان استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، فارس، خوزستان و چهارمحال و بختیاری است.
بخش پایین این لباس‌ها که به عبارتی زیباترین بخش آن نیز به‌شمار می‌آید همان دامن یا تنبان است که بیشترین حجم پارچه را در این لباس سنتی در برمی گیرد. معمولاً برای دامن این لباسهای محلی بین پنج تا ۱۲متر پارچه مصرف می‌شود طوری‌که این دامن از بالا کشدار و کاملاً چین خورده‌است و در پایین آن تزیین‌هایی مانند نوار دوزی یا پارچه‌های پلیسه دار به کار می‌رود. رنگ و جنس پارچه این لباس‌ها معمولاً بنا به طبیعت این استان در مناطق گرمسیری و سردسیری، نوع بافت عشایری و روستایی، نوع باورها و گرایش قومی و قبیله‌ای و سن زنان انتخاب می‌شود طوری‌که برای دختران نوجوان و کودک بیشتر از رنگ‌های شاد و حجم کمتر پارچه و برای دختران جوان رنگ‌های روشن‌تر با پارچه بیشتر استفاده می‌شود. با افزایش سن زنان نیز رنگ این لباس‌ها بیشتر به سمت تیره و خاکستری مانند سبز یشمی یا سرمه‌ای سوق پیدا می‌کند.
ثبت ملی[ویرایش]
لباس لری جنوبی
لباس سنتی مردم کهگیلویه و بویراحمد اسفند ماه سال ۱۳۹۵ به شماره ۱۳۸۰ در لیست آثار فرهنگی ملی به ثبت رسید.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]
چوقا
معاون صنایع دستی چهارمحال و بختیاری از ثبت «چوقا» به‌عنوان لباس رسمی مردان بختیاری به عنوان یازدهمین اثر میراث معنوی استان در فهرست آثار ملی خبر داد. مهرداد رئیسی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در شهرکرد، اظهار داشت: چوقا به عنوان یکی از صنایع دستی عشایری استان به‌شمار می‌رود که در تاریخ ۱۵ دی ماه امسال مورد تأیید شورای ثبت میراث فرهنگی کشور قرار گرفت و در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. وی اصالت داشتن، بومی بودن، نقوش و بافت خاص این لباس محلی را از ویژگی‌های بارز ثبت این اثر عنوان کرد[۱۹][۲۰]
جستارهای وابسته[ویرایش]
- مردم لر
- مردم بختیاری
- مردم لک
- لرهای جنوبی
- پوشاک کردی
- پوشاک سیستانی
- پوشاک خراسانی
- پوشاک بهمئی
- پوشاک لکی
- پوشاک بختیاری
- لباس محلی اقوام ایرانی
منابع[ویرایش]
- ↑ عسکری عالم، علیمردان (۱۳۸۸، صفحه ۸۱). ادبیات شفاهی قوم لُر. آرون. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - ↑ پهلوانی، لیلا (بهار ۱۳۹۲). مستندنگاری البسه محلی لرستان. اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان لرستان – معاونت صنایع دستی.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ عیسی قائدرحمت، لباس لرهای فیلی؛ در استان‌های لرستان، ایلام و کرمانشاه، چاپ اول بهار 1393
- ↑ . -P. Digard, “La parure chez les Baxtyâri,” Objets et mondes 11/1, 1971, pp. 117-32.
- ↑ دیگار، ژان پییر، پوشاک بختیاریها و سایر اقوام لرزبان، در: پوشاک در ایران‌زمین، تألیف گروه نویسندگان زیرنظر احسان یارشاطر، چاپ دوم، ۱۳۸۳، انتشارات امیرکبیر تهران، صفحه ۳٦۰–۳٥٥
- ↑ قائدرحمت. عیسی. 1393. لباس لرهای فیلی.انتشارات مطیع. 135 صفحه
- ↑ ضیاءپور، جلیل، پوشاک ایلها چادرنشین‌ها و روستاییان ایران،1346، ص113
- ↑ قائدرحمت، عیسی، لباس لرهای فیلی؛ در استان‌های لرستان، ایلام و کرمانشاه، بهار 1393، صص55و56
- ↑ قائدرحمت، عیسی، لباس لرهای فیلی؛ دراستان‌های لرستان، ایلام و کرمانشاه، بهار1393، ص59
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ «CLOTHING xxv. Clothing of the Baḵtīārīs and other Lori speaking tribes». دانشنامه ایرانیکا. ۲۵ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۵.
- ↑ «چوخا». دانشنامه فرهنگ مردم ایران. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ مددی، ظهراب (۱۳۷۵)، واژه نامهٔ زبان بختیاری، انتشارات آیات
- ↑ پوشاک در ایران زمین از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا، ترجمه پیمان متین ص 355 و 357
- ↑ گریشمن، رومن (1382). هنر ایران – مترجم یعقوب آژند- انتشارات مولی
- ↑ قرآن، IQNA | خبرگزاری بین‌المللی (۱۳۹۷/۰۵/۰۶–۰۹:۰۲). «ثبت ملی لباس محلی زنان کهگیلویه و بویراحمد». fa. دریافت‌شده در 2023-02-09. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ها، اخبار استان (۱۳۹۴/۰۹/۲۶–۱۶:۵۱). «لباس محلی بانوان استان ثبت ملی شود». fa. دریافت‌شده در 2023-02-09. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «لباس محلی زنان و مردان استان کهگیلویه و بویراحمد ثبت ملی شد/تصاویر». پایگاه خبری راک نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۹.
- ↑ Behnegarsoft.com (۲۰۱۸-۰۶-۲۴). «لباس لری استان کهگیلویه و بویراحمد ثبت ملی شد - کبنانیوز». کبنانیوز | کنکاشی برای نجات استان ها. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۹.
- ↑ «لباس بختیاری «چوقا» در فهرست آثار ملی ثبت شد- اخبار استانها تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۹.
- ↑ «ثبت پوشش بومی استان چهارمحال و بختیاری در فهرست آثار ملی کشور - خبرآنلاین». www.khabaronline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۹.