یاقوند

یاقووند یا یاقوند (به فارسی: یعقوب وند) یکی از طوایف ایل بزرگ دیرکوند و جزء قوم بزرگ لر است. طايفه بزرگ ياقوند يكي از طويف مهم و مشهور زاگرس (لرستان و خوزستان) است. كه از نظر جمعيت و قدرت جزء طایفه های پر قدرت و پر جمعیت است. از بزرگان این طایفه می‌توان از فتح الله یعقوبیان، میرزاخان و حسن خان نام برد.

طایفه یاقوند

مناطق با جمعیت چشمگیر
ایران: ساکن در استان لرستان،استان خوزستان
زبان‌ها
لری بالاگریوه‌ای
دین
شیعه

نياي اعلاي اين طايفه كه ياقو نام داشته است يكي از پسران ديرك «معروف به ديرك پاچوبي» مي باشد بنابراين در اصل، تبار وي به دیركوند مي رسد.(اما امروزه نويسندگاني چون مراد حسين پاپي و سكندر امان الهي بهاروند به غلط اين طايفه بزرگ را يكي از طوايف ايل پاپي قلمداد مي كنند) دليل اين تصورات جدايي ياقو از ساير برادران خويش و زندگي در مناطقي از بخش پاپي بوده است(كه اندكي پس ازسال1000خورشيدي) نگارنده گان و مورخان به همين سبب اين طايفه را يكي از طوايف ايل پاپي معرفي مي كنند.

تقسیمات ایلی

تیره های طایفه بزرگ یاقوند به شرح ذیل است:

۱.ملک علیوند :

تالي يك پسر بنام منت علي و منت علي چهار پسر بنامهاي : ملك علي،امرعلي ،نظرعلي و قورچعلي داشته است كه گرچه نواده هاي اين چهار برادر در نگاه عام همگي به اسم برادر بزرگتر يعني ملك علي و به تيره ملك علي وند معروف بوده اند اما در واقع چهار تيره ي مجزا مي باشند كه به هر يك از آنها اشاره مي شود.

از نسل ملك علي تيره اي موسوم به ملك علي وند بوجود آمده است كه خود به 5 شاخه ي مراد علي،چراغ،رحمان،شه شي و حسين تقسيم مي گردد.

۲ماریفوند :

يكي از پرجمعيت ترين تيره هاي طايفه يعقوبوند تيره ي موسوم به ماريف وند است كه از نسل ماريف تنها پسر تاريف(يكي از پسران ياقو) بوجود آمده اند.

بيش از دو سوم جمعيت اين تيره خارج از محدوده طايفه ي يعقوبوند زندگي مي كنند.

ماريف وندها به 4 شاخه ي پاپا،علي مراد،حسين و اسد تقسيم مي گردند.

۳.شهلیاروند :

ياقو پسر پنجمي بنام شهريار (شهليار) داشته است كه از نسل وي تيره اي كه به شهليارون (شهلياروند) نامبردار شده اند بوجود آمده است.

اين تيره مشتمل بر دو شاخه شهليار و گليار تقسیم مي شود.

۴.امرعلیوند :

نواده هاي امر علي تيره اي را با عنوان امرلي ون (امرعلي وند)تشكيل داده اند كه به چهار دودمان سهل علي،شيخ علي،جانعلي و خداداد تقسيم مي گردند و از بزرگان آنها مي توان به حسن خان اشاره كرد.

جمعي از اين تيره در گذشته به خارج از محل سكونت فعلي امرعلي وند ها مهاجرت كرده كه امروزه در شهر دورود زندگي مي كنند و به صارمي و... مشهور مي باشند.

۵.نظرعلیوند :

اين تيره به دودمان هاي مهرعلي و رضا تقسيم مي گردد ولي در عرف عامه به نام پسر غيب علي «موسوم به غيب علي وند» مشهور مي باشند.

۶.قورچعلیوند :

اين تيره نيز مشتمل بر دو دودمان رفيع و حسن مي شود و از افراد نام آشناي آنها مي توان به كرناسي اشاره نمود.

۷.قاسمعلیوند :

قيامس پسر يعقوب سه پسر بنام هاي قاسمعلي،صفرعلي وخانعلي داشته اند كه نواده هاي اين سه تن سه تيره ي بزرگ قاسمعلي وند،سبزعلي وند و چپ را تشكيل مي دهند.

از نسل قاسمعلي تيره اي به همين نام (قاسمعلي وند) بوجود آمده است. كه اين تيره به دو شاخه ي عين علي و عبدالعلي تقسیم می شود.

کد خدایان این تیره از لحاظ قدمت عبارتند از :‌ سپهدار،صادق و...

۸.سبزعلیوند :

اين تيره به هشت شاخه تقسيم مي گردد بنام تنها پسر صفرعلي(پسر قيامس) يعني سبزعلي وند.

سبزعلیوند ها به هشت شاخه تقسیم می شوند که عبارتند از : لطف علي،كلولي،شيركه،فتح عالي،فرضي، قرنعلي،بخشعلي،قادر و برجعلي (معروف به بور بور).

۹.چپ :

خانعلي (خانعالي)ديگر پسر قيامس يك پسر بنام عبدالعلي داشته است كه از نسل عبدالعلي تيره اي بوجود آمده است كه به چپ شهرت پيدا كرده اند.

علت نامگذاري را به سه وجه گفته اند.برخي بر اين باورند كه چون عبدالعلي همواره سياه چادر خود را در سمت چپ سياه چادرهاي سايرين برافراشته به چپ شهره داشته اند و ديگر اينكه چون هم ايشان در يك نزاع محلي در سمت چپ قشون استقرار پيدا كرده و موضع گرفته اند،چنين لقبي را به وي نسبت داده اند و سوم شايد چپ دست بوده اند و به چپ اشتهار يافته اند.

تيره ي چپ به 5 دودمان موسوم به چراغ،برجعلي، گنجعلي،خانعلي و علي پناه تقسيم مي گردد كه يك شاخه از دودمان چراغ بنام شيرخان جداي از اين تيره مي زيسته ان.

۱۰.سرابی :

سهراب ديگر پسر يعقوب(ياقو) تيره اي بوجود آمده است كه به سرابي (در گويش محلي سرآويي) اشتهار دارند.

بدين معني كه سرابي مخفف و شكسته شده ي سهرابي ست گرچه برخي معتقدند چون نياي اعلاي آنها در كنار يك سراب (چشمه)زندگي مي كرده اند بدين نام مشهور شده اند.

تيره ي مذكور به چهار دودمان آدينه،خدايي،چناري و شريف تقسيم مي گردد.

محل زندگی

محل سكونت ييلاقي آنها بطور عمده منطقه ي عمومي پاپاديندار،چنار و اطراف آن،باغ انآو (باغ عناب)،سرداب،تاف و خارزار و نيز مناطقي كه بعنوان محل سكونت تيره ي ماريف وند از آنها نام برده شد و همچنين مناطق شهري خرم آباد و دورود مي باشد.

محل سکونت گرمسيري و قشلاقي آنها افزون بر شهر انديمشك و برخي از محله هاي اطراف،روستاها و مناطقي از دهستان مازو همانند «ادريسي عليا و ادريسي سفلي،تنوربلند،تل زركه،شيرين آب،دركول،گمنآو و مناطق عشايري و كوهستاني دره گرم،لال مزي،كوه ائير و ... مي باشد.

منابع

• امان‌الهی بهاروند، سکندر (۱۳۹۳). قوم لر. تهران: نشر آگه. شابک ۹۶۴-۳۲۹-۱۳۵-۹.