علودانی

علودانی الودانی
روستا
علودانی موقعیت در افغانستان
مختصات:
کشور	افغانستان
جمعیت	۱۵٬۴۰۰ (۱۳۹۴)

علودانی (علودینی، علاءالدینی) مجموعه‌ای از هزاره‌های غزنی است که از بازماندگان و بستگان سلطان حسین علاءالدین غوری مشهور به (علاءالدین جهانسوز) است که بعد از فتح غزنی در نزدیک شهر غزنی ساکن شدند. اکنون دره‌ای تقریباً در ۳۰ کیلومتری غرب شهر غزنی به نام علودانی یا علاءالدینی وجود دارد که از لحاظ اداری مربوط به ولسوالی ناور به‌شمار می‌آید. در علودانی تعداد ۱۰ باب مدرسه برای دروس ابتدایی و ۳ مدرسه هم به عنوان لیسه و متوسطه فعال است. حدود ۳۵٪ از مردم سواد کافی برای خواندن و نوشتن دارند. (این آمار به سرعت در حال افزایش است) مردم علودانی به تعداد بیش از ۲۰۰۰ دانشجو هم در دانشگاه‌های سراسر کشور و خارج از کشور (بیشترایران و هند وایالات متحده و استرالیا) دارند که در رشته‌های مختلف تحصیل می‌کنند. حدود ۴۵٪ از مردم این قوم در نقاط دیگر افغانستان ویا خارج از افغانستان (ایران، پاکستان و…) مهاجرت کرده‌است.

آب و هوا

موقعیت دره علودای در ولسوالی ناهور

منطقه علودانی دارای آب و هوای نیمه خشک و در زمستان‌ها بسیار سرد است. در گرم‌ترین روزهای تابستان دمای هوا در این منطقه به ۲۷ درجه بالای صفر و در سردترین روزهای زمستان گاهی ممکن است به ۱۰ درجه زیر صفر برسد.

منطقه علودانی به دلیل کوهستانی بودنش بسیار برف گیر است (بخصوص قسمت‌هایی که شامل دشت ناهور می‌شود). در این منطقه، بارندگی از نیمه ماه دوم فصل خزان (ماه عقرب) به صورت برف و باران آغاز می‌گردد. (شیب برف و باران از غرب به سمت شرق است) در این منطقه از فصل بهار تا آخر تابستان دو رود به نام‌های:رود غجورگ و رود سرقول جریان دارد. سرچشمه رود غجورگ که از دره شیملتو عبور می‌کند، از غجورک هوته و سرچشمه رود سرقول که از دره علودانی و سوخته عبور می‌کند، سرقول شاغنه می‌باشد. بیشترین آب رودخانه غجورک از سرچشمه گرم بلاق است که از کزک با رود غجورک یک جا می‌شود. بلندترین نقطه علودانی را که سلسله کوه‌های قجیر تشکیل می‌دهد که بیش ۳۰۰۰ متر از سطح در یا ارتفاع دارد. سلسله کوه‌های قجیر به سمت شمال دره شیملتو و جنوب دره قرناله امتداد دارد.

اقتصاد

بیشتر مردم علودانی از طریق شغل کشاورزی و دامپروری امرار معاش می‌کنند. در گذشته حبوبات مثل گندم و جو بیشترین محصول کشاورزی منطقه را تشکیل می‌داد ولی اکنون(۱۳۸۵–۹۳ ه‍.ش) این روش تغیر کرده و محصولات دیگر مثل:لوبیا-نخود-جواری(ذرت)-کچالو(سیب زمینی)-سبزیجات (تره، گشنیز، تربچه، نعنا، هویج، و…)-پیاز-سیر-بادمجان-گوجه-و… نیز توسط مردم زرع می‌گردد.

باغ‌های میوه به استثنای مناطق غربی که شامل دشت ناور می‌شود، به وفور یافت می‌شود. زردآلو-آلو-سیب و گیلاس از میوه‌های اصلی علودانی بوده و هلو-انگور-بادام-هندوانه-خربوزه نیز در این منطقه دیده می‌شود. درخت چنار درلب جوی (نهر)ها و اطراف زمین‌های کشاورزی زیاد به چشم می‌خورد و یکی از محصولات صادراتی منطقه به‌شمار می‌رود. مواد سوختی مردم را بیشتر گیاهان به نام بوته تشکیل می‌دهد و از چوب هم برای سوخت استفاده می‌شود. بخصوص چوب درخت خربید که توسط خود مردم کاشت می‌شود.

مردم علودانی از احشامی مانند گاو و گوسفند نیز نگهداری می‌کنند. از گاو و گوسفند ماده برای شیردهی آن‌ها و از گوسفند نر برای گوشتش نگهداری می‌شود. شیب دام داری از شرق به سمت غرب بیشتر می‌شود. برعکس باغ‌های میوه که به سمت غرب کم می‌شود، دامداری به سمت شرق کم می‌شود. طوری‌که در قریه وارکلاغ (غربی‌ترین) هر خانوار بیش از ۵۰ راس گوسفند و در قریه شیونه قلعه (شرقی‌ترین) در هر خانوار تا ۵ راس گوسفند نگهداری می‌شود. در کل در منطقه علودانی حدود ۸۰ رمه گوسفند وجود دارد که حداقل رمه‌ها ۷۰ و حد اکثر آن به بیش از ۵۰۰ راس گوسفند می‌رسند. درفصول گرم و نسبتاً گرم هر رمه توسط یک چوپان نگهداری و به چراگاه برده می‌شود. از گاوها همیشه در اطراف منزل و تبیله نگهداری می‌شود. زنان در تابستان‌ها برای گاوهای ماده علوفه تهیه می‌کنند و شیر آنهارا می‌دوشند. مرکب (الاغ) قبلاً به عنوان یکی از حاملین بارها زیاد نگهداری می‌شده ولی اکنون (۹۳–۱۳۸۵ ه‍.ش) بخاطر ترویج موتر (خودرو) و موتور زیاد به چشم نمی‌خورد. سیب زمینی - درخت چنار - سیب - قروت خشک (قره قرود) - گوسفند زنده - و حبوبات از محصولات صادراتی منطقه به نقاط دیگر کشور و کشور پاکستان به‌شمار می‌رود. محصولات حمل و نقل و ابزار کشاورزی مثل:تراکتورموتور - موتر و همچنین لباس و مواد غذایی بسته‌بندی شده مثل: بیسکویت ها- کیک - میوه‌های خشک - ماکارونی - نوشابه - چای - برنج و… از جمله محصولات وارداتی منطقه به حساب می‌آید. وسایل مثل: کلنگ - غربال - داس - چکش - پارو - تویوبی (نوع کفش) - برک (نوع کت و شلوار هزارگی) و گلیم در خود منطقه ساخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. کارگاه‌های قالین بافی در بسیار از قریه‌ها فعال است. برق یکی از انرژی‌های ضروری مردم است که در بعضی جاها مثل: دره شیملتو با آب و جاهای دیگر هم با رویش‌های دیگر مثل:استفاده از شیشه نوری و موتورهای گازوئیلی تولید می‌شود. در کل برق منطقه کم است. مردم علودانی روزانه به‌طور میانگین حدود چهار ساعت از نعمت برق که توسط خودشان تولید می‌شود، برخوردارند.

وضع اقتصادی مردم بستگی به وضع اقتصاد کشور و همچنین شرایط آب و هوایی منطقه دارد. در سال‌های کم‌آبی وضع اقتصادی مردم پایین است.

تعداد قابل توجه از مردم (بخصوص جوانان و تحصیل کرده‌ها) در کارهای به جز کشاورزی و دامپروری، مثل: مغازه داری-معلمی-کار با موتر-تجارت- ادارات دولتی-مهندسی-پزشکی و… مشغولند.

مردم

مردانی از علودانی

در این منطقه (علودانی) مردمانی از قوم هزاره زندگی می‌کنند که پیرو مذهب شیعه می‌باشند. رنگ پوست مردم علودانی از غرب به سمت شرق منطقه از تیرگی به روشنی تغیر می‌کند که دلیل آن هوای سرد و خشن قسمت غربی و هوای ملایم شرقی آن می‌باشد. رنگ چشمان بیشتر مردم بور بوده و رنگ‌های سبز و عسلی نیز زیاد دیده می‌شود. جمعیت این منطقه بر اساس آمارهای ولایتی افغانستان ۲۰۰۷(م) حدود ۱۵۴۰۰ نفر برآورد شده‌است. (این آمار تخمینی است) آمار نفوس علودانی در تاریخ ۱۲۶۳ ش ۲۵۰۰ خانوار گفته شده‌است که اگر هر خانوار را حداقل ۱۰نفر در نظر بگیریم، می‌شود ۲۵۰۰۰نفر با در نظر گرفتن این آمار، براساس رشد جمعیت طی این ۱۴۰ سال، آمار واقعی شاید خیلی بیشتراز این‌ها و حدوداً ۳تا ۴ برابر این رقم(۲۵۰۰۰)باشد. تقریباً حدود ۸۰۰۰۰ نفر مردم علودانی در بین خود به طایفه‌های کوچک‌تر تقسیم‌بندی می‌شوند که قرار زیر است: باقی-قلو-صمد-بابا-فقیر-میری-خاشعی-سادات-سلطان محمدی-میرزاخانی-گوشه (اسم مستعار و مردم نهاد) آخندی-خوش احمد-دارو (مستعار و مردم نهاد)-ده خروار-غوله-دایتی این طایفه‌های کوچک از زیر شاخه‌های دو طایفه بزرگ به نام‌های آغودی و ننگیه انشعاب گرفته‌اند.

مردم علودانی خود را از بازماندگان سلسلهٔ غوریان و از اولادهٔ علاءالدین حسین غوری می‌دانند.

قریه جات

قریه هوته علودانی که بین دره شیملتو و دره علودانی و دشت ناور قرار گرفته‌است.

قریه شاغنه که در ابتدای دره علودانی موقعیت دارد

مردمعلودانی در دو دره به نام‌های دره علودانی و شملتو و مقدار هم در دشت ناور قرار داردند که به منظور تنظیم امور اداری به شش دنگ (بخش) تقسیم می‌گردد؛ که در ذیل هر دنگ و قریه جات مربوطه آن درج می‌گردد:

1. دنگ (ده خروار) که در قسمت پایین دره شملتو قرار دارد و شامل قریه‌های دهن ولی، بالای ولی، قرغه، ته بوم، شینیه، بریگ، دهن سی و گدول می‌باشد.
2. دنگ (غوله) که در قسمت وسط دره شملتو قرار دارد و شامل قریه‌های گرگی، کزک، قلعهٔ خالو، قلعهٔ لنگر، سیاه ریگ، جوقول، قولجوقول و باریک قول می‌باشد.
3. دنگ (سوخته) که در قسمت پایین دره علاؤالدینی قرار دارد و شامل قریه‌های خوش آمد، ده افغانان، نوقلعه، قلعه نو، قول ملا مهدی، غارا، گدول ملا ملک، ده تهماس، کاریز، ده جانبیگ، لاغری پیتاب و لاغری گیرو می‌باشد.
4. دنگ (چهار قلعه) که در قسمت وسط دره علاؤالدینی قرار دارد و شامل قریه‌های سیاقول، سرقول، فاضل، نوده، گودولا، قره باقی، قریه عباس، کهنه ده، قریه میرزاخان، به کسری و آب پران می‌باشد.
5. دنگ (چاچه) که قریه‌های میانه، سرپامی، قول بچه، فیضی، قلعه آخند، شیربیک (سرسنگ)، شاغنه، در قسمت بالای دره علاؤالدینی قریه‌های هوته، سرشملتو، چپری در قسمت بالای دره شملتو قرار دارند.
6. دنگ (ناهور) که در دشت ناهور قرار داشته و شامل قریه‌های گردو، دیوال، تکریک، سرمه، حصارک، قاشخلبیک، شیری، توچی، دره آبدره شامل قریه جات (سرآبدره، کهنه قلعه، گودول حیدرعلی، ده رضا) ورقلخ_وارکلاغ_ شامل قریه جات (کاریز، سرنه قلعه، سنگ قلعه، میانه، گیرو، آغودی، ساقی، درویش علی، چهاونی) چراغ سنگ، سنگ چپچی و بالای گردن می‌باشند.

ودر مجموع دارا ۷۵ قریه می‌باشد.

تذکر: ملاک ه رقریه مسجد همان قریه می‌باشد.

افراد مشهور درگذشته

علی جان زاهدی، مؤسس پایگاه امام جعفر صادق

علی جان زاهدی متولید۱۳۳۳ه‍.ش در ولسوالی ناور ولایت غزنی، مؤسس پایگاه «امام جعفرصادق»، و سخنگوی شورای ائتلاف اسلامی افغانستان۱۳۶۶، عضو شورای مرکزی حزب وحدت۱۳۶۸ه‍. ش، معاون ارشد حزب وحدت ملی اسلامی افغانستان ۱۳۸۳–۱۳۹۴ه‍.ش و وزیرمشاور رئیس‌جمهور کرزی در امور دینی ۱۳۸۸–۱۳۹۲ ه‍.ش/وفات ۱۳۹۴/۲/۳ شهر کابل، ده سبز

مهتر غلام رضا و مهتر دودی از خان های علودانی. تاریخ زیست ۱۲۵۹ه‍.ش به بالا دوره عبدالرحمن خان

مهتر غلام رضا و مهتر دودی در دوره خود از افراد پرنفوذ جغتو (که در آن زمان علودنی جزئ جغتو بوده) به حساب می‌آمده و در جنگ که در تاریخ۱۲۵۹(تناقض در تاریخ بین ۱۲۵۹و۱۲۶۷ ه‍.ش در اصل منبع) با پشتون‌های غلزایی صورت گرفته، همراه با رجب علی خان، رهبر جغتو شرکت کرده و به گفته گزارشگران انگلیسی، رجب علی خان همراه با دیگر خائنین جغتو با پشتیبانی قوای انگلیس موفق به شکست پشتون‌ها شده‌است و غنیمت‌های بی‌شماری را از آن‌ها به غنیمت گرفت بوده‌است.

کتاب هزاره‌ها و هزارستان که از منابع درجه یک به‌شمار می‌رود، به گفته گروه تحقیق، به کمک حسین صوبه دار فرزند سوم رجب علی خان رهبر جغتو نوشته شده‌است. معلومات این کتاب دربارهٔ هزاره‌ها و سرزمین آن‌ها تا جایی درست و قابل تأمل است.

افراد مشهور زنده

محسن سعیدی (مهدی یار) نویسنده، شاعر، خطاط و کارشناس مسائل اسلامی (فعلا رئیس انجمن امام جعفرصادق و مدیر خانه ادبیان افغانستان در شعبه قم ساجدحسین جنتی برنده هشتمین دوره «جشنواره ستاره افغان» و فعلاً کارمند شبکه تلویزیونی طلوع

گذشتهٔ تاریخی

غوریان یک سلسله از پادشاهان از اجداد قوم هزاره افغانستان بودند که بین سده‌های ۱۰ و ۱۱ میلادی در نواحی صعب غور واقع در کوهستان‌های مابین هرات و غزنه که این مناطق هم‌اکنون بنام‌های هزاره جات یا هزارستان نامیده می‌شو، فرمانروایی می‌کردند.

غوریان به ملوک شنسبانیه یا آل‌شنسب نیز مشهور بوده‌اند. علت نام‌آوری این دو سلسله به آل‌شنسب، انتساب آنان به شخصی است به نام شنسب که می‌گویند در صدر اسلام می‌زیست.

سلطان علاءالدین حسین، معروف به جهانسوز، پسر عزالدین حسین، از ۵۴۵ تا ۵۵۶ ه‍.ق فرمانروای سلسله غوریان بود. وی دولت غوریان را به اوج قدرت رسانید.

علاءالدین غوری با بهرامشاه غزنوی جنگ کرده او را شکست داد وخود در شهر غزنه اعلام فرمانروای کرد.

هم‌اکنون بازماندگان از علاءالدین حسین غوری در ولسوالی ناهور ولایت غزنی بنام رایج محلی علودانی که منظور اصلیش همان علاءالدینی هست، زندگی می‌کنند. مردم علودانی (علاءالدینی) که خودرا از بازماندگان اصلی «علاءالدین» غوری می‌دانند، در دو دره بنام‌های درهٔ علودانی (علاءالدنی) و درهٔ شیملتو ویک مقدار هم در دشت ناهور زندگی می‌کنند.

مردم علودانی در طول تاریخ مدام با دیگر هم نژادهای هزارهٔ خود در برابر تهاجمات بی گانگان، برای دفاع از ناموس و سرزمین خود مبارزه کرده‌است؛ که در این راه کشته‌های بسیار را داده‌است، از جمله این کشته‌ها می‌توان به" شیخ ناصر فیاض "اشاره کرد. شیخ ناصر فیاض یکی از علمای برجسته و شناخته شدهٔ افغانستان بودکه در سال ۱۳۵۷ توسط دولت حفیظ الله امین دستگیر و به زندان انداخته شده و در۱۳۹۲جنازه اش از یک گور دسته جمعی در شمال کشور کشف شد.

زمان خلق، پرچم و مجاهدین

بعد از به قدرت رسیدن احزاب خلق وپرچم در افغانستان، مردم علودانی همگام با دیگر طوایف هزارستان، درسال‌های بین ۱۳۵۹–۱۳۶۱ ه‍.ش قیام علیه دولت مرکزی را آغاز کرد و در فرقهٔ ۱۴ غزنی که به دست، سید جگلن اداره می‌شد کمک‌های جانی و مالی ارسال می‌کرد و در پیروزی مجاهدین نقش عمدهٔ داشت.

در زمان جنگ‌های داخلی که پس از شکست شوروی بین مجاهدین شعله‌ور شده بود، مردم علودانی با انتخاب یک رئیس به نام(علی جان زاهدی) منطقه و قوم علودانی (علاءالدانی) را خود مختار اعلام کردند و با تشکیل یک پایگاه (پایگاه جعفر صادق) نمایندگانی را از تمام قریه‌ها جمع کردند و دربارهٔ هرچیز که تصمیم گرفته می‌شد، با نمایندگان مشورت می‌کردند یا به نوعی به ارا گذاشته می‌شد.

به گفته مسئولین پایگاه مردم علودانی تشکیل این حکومت را برای حفظ جان و مال و دین خود می‌دانستند. این پایگاه از یک رئیس کل (علی جان زاهدی) و تعداد از اعضای تصمیم گیرنده دیگر به اضافهٔ قوماندان‌ها و عساکر تشکیل شده بود. مسئولین پایگاه هدف از ایجاد آن را دفاع از جان و دارایی مردم، مبارزه بافقر، مبارزه با بی سوادی و… عنوان می‌کنند.

۱-به گفته مسئولین یکی از مهم‌ترین فعالیت این پای گاه حفاظت از جان و دارایی مردم بود که دراوضاع نا به سامان افغانستان و منطقه، با گزینهٔ نظامی جان و دارایی مردم علودانی را در مقابل تهاجمات متجاوزین حفظ می‌کرد که بر سر همین مسئله جنگ‌های متعددی بین علودانی و چند منطقهٔ دیگر که زیر نظارهٔ حزب وحدت فعالیت می‌کردند صورت گرفت که متأسفانه تلفات جانی هم داشت.

۲- یکی دیگر از مهیم‌ترین فعالیت‌های این پایگاه ساخت راه‌های مواصلاتی موتر رو بود که در طول چند سال فعالیت این پایگاه با بسیج کردن مردم توانست در صعب العبورترین قریه‌ها راه‌های ماشین رو بسازد و خیلی از مردم را با مشاغل دیگر آشنا کند.

۳-در فعالیت‌های دیگر این پایگاه می‌توان به ساخت مدارس اشاره کرد. این پایگاه توانست در مدت زمان کوتاهی در سرتاسر دشت ناهور، علودانی و شیملتو چندین باب مدرسه بسازد تا کودکان که قبلاً مشغول بازی ویا کارهای خانگی بودند بتوانند به مدرسه بروند و درس بخوانند. در طول چند سال که این مدارس زیر نظر پایگاه امام جعفر صادق اداره می‌شد، حقوق تمام معلمین و بهای کتاب درسی از طرف این پایگاه به صورت رایگان داده می‌شد. نا گفته نماند که هم‌اکنون بیش از صد نفر از مردم علودانی از همین مدارس که توسط پایگاه خودمختار امام جعفر صادق ساخته شده بود وارید دانشگاه‌های معتبر افغانستان همچون دانشگاه کابل، هرات، مزارشریف، بامیان و… شده‌است.

۴-یکی دیگر از فعالیت‌های این پایگاه که درعرصه اقتصاد بود، دستور کاشت باغ‌های میوه ازجمله سیب و آلو که با آب و هوای محیط سازگاری خوبی داشت، به مردم بود. کسانی که در ان موقع باغ کاشته‌اند اکنون ثمره اش را می‌بینند.

این فقط چند نمونه از کارهای این پایگاه بود. کارهای دیگری نیز توسط این پایگاه به انجام رسیده‌است که ذکر آن‌ها در اینجا نمی‌گنجد، یکی از مهیم‌ترین فعالیت‌های این پایگاه که نیمه کاره ماند، ساخت دستگاه‌های تولید برق آبی بود که متأسفانه این کار به سر انجام نرسید. این پایگاه خودمختار مردم علودانی سرانجام پس از تقریباً ۱۸ سال فعالیت توسط طالبان از هم پاشید.

بعد از حادثهٔ ۱۱ سپتامر و حمله آمریکا به افغانستان که طالبان شکست خورد و دولت مرکزی به ریاست آقای کرزی تشکیل یافت، مردم علودانی هم مثل دیگر هزاره‌ها به دولت مرکزی پیوستند و تمام فعالیت‌های نظامی خودرا منحل کردند. هم‌اکنون مردم علودانی مثل دیگر مردم هزاره راه علم و قلم را در پیش گرفته‌است تا بتوانند بر افتخارات گذشتهٔ خود برسند.

• میانه
• 
  قریه پازل یا فاضل
• 
  مسجدجامع سوخته
• 
  قلعه قدیمی سرقول
• 
  چهار قلعه