ختن

مختصات: ۳۷°۰۶′ شمالی ۸۰°۰۱′ شرقی / ۳۷.۱۰۰° شمالی ۸۰.۰۱۷° شرقی / 37.100; 80.017

مسجدی در ختن

خُتَن یا خُتَّن (به زبان اویغوری: خوته‌ن& به زبان چینی: 和田، پین‌یین: Hétián، در ختنی باستان: هوتن) نام شهری‌است واحه‌ای در چین.

این شهر امروزه مرکز ولایت ختن در سین کیانگ می‌باشد. برپایهٔ سرشماری سال ۲۰۰۶ جمعیت این شهر ۱۱۴هزار تن است. ختن در جنوب خاوری یارکند جای‌دارد. بیشتر مردمان آن امروزه اویغورند. ختن در گذشته یکی از شهرهای مهم راه ابریشم بود. دو رود در کنار آن روان است که یکی را یشم سیاه (قره‌قش) و دیگری را یشم زرد (یورونگ‌قش) می‌خوانند.

ختن را در ادبیات فارسی بیشتر از برای مشک ختن و خوبرویان ختنی یادکرده‌اند. برای نمونه بیت زیر از حافظ است:

یا رب آن آهوی مشکین به ختن بازرسان

وان سهی سرو خرامان به چمن باز رسان

مردمان آغازین آن که امروزه وخی‌ها از تبار ایشانند را ایرانی‌نژادانی که به زبانی به نام زبان ختنی -که امروزه نابودشده‌است و از تبار زبان‌های هندواروپایی بود- سخن می‌گفتند.

تاریخچه[ویرایش]

پژوهش‌های مردمشناسی نشان از آن دارد که نژاد مردمان نخستین این سرزمین از تیره‌ای که به نام قفقازی‌سان نامور است می‌باشد. گواه دیگری بر این وجود گورهای سکایی در این سامان می‌باشد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در گذشته نژاد مردمان این سامان آمیزه‌ای بوده از مردمان آسیای مرکزی، شبه‌قارهٔ هند و آسیای خاوری. در گذشته در این سرزمین دولتی به نام پادشاهی ختن روی کار آمد که کیش بودایی داشت و پلی برای انتقال بودایی‌گرایی از هندوستان به چین بود.

کهنترین منابع ایرانی که از ختن نام برده حدودالعالم است که این شهر را میان دو رود دانسته و همچنین میان تبت و چین. اسلام در سدهٔ دهم میلادی به ختن رسید. پیش از آن آیین بیشتر مردم بودایی بوده‌است. مسلمانان توانستند در ۱۰۰۶ میلادی کنترل شهر را در دست گیرند. سپس این سرزمین میان قراختاییان و قره‌خانیان دست به دست شد. بعد از مدتی چینی‌ها کنترل این سرزمین را به دست گرفتند.