ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری

قواعد نام‌گذاری فهرستی از راهکارها برای عنوان‌بندی درست صفحه‌های ویکی‌پدیا است. قواعد این صفحه باید بهمراه قوانین دیگر در نظر گرفته شود و نه جدا از آن‌ها. خصوصاً ویرایشگران باید خود را با قوانین مربوط به ویکی‌پدیا:دیدگاه بی‌طرف، ویکی‌پدیا:اثبات‌پذیری و ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع آشنا سازند.

از اسمی که از همه راحت‌تر تشخیص داده می‌شود استفاده کنید

به طور کلی باید در نامگذاری مقاله‌ها اولویت را به سهولتِ تشخیص و درک نام مقاله توسط بیشینهٔ فارسی‌زبانان داد به طوری که نام مقاله دارای پایین‌ترین حد ابهام بوده و در عین حال پیوند به آن مقاله را آسان سازد.

اصل کلی قواعد نام‌گذاری مقاله‌های ویکی‌پدیا را می‌توان به شکل زیر نیز بیان کرد:

نام مقاله‌های ویکی‌پدیا باید به جای ویراستاران، خوانندگان را هدف قرار دهد و به جای متخصصین، مخاطبان عام را.

میزان قابل شناسایی بودن یک اسم را می‌توانید با جستجوی اینکه منابع معتبر و اثبات‌پذیر در فارسی آن را چه می‌خوانند دریابید. اغلب نباید از نام‌های مبهم یا غیردقیق استفاده کرد، حتی اگر در منابع معتبر به کار رفته باشند. خنثی‌بودگی را نیز باید در نظر گرفت. عنوان مقالات نباید زننده (مگر ناگزیر) یا از طرف دیگر فخرفروشانه (قلمبه‌سلمبه) باشد. وقتی نام‌های متعددی برای یک موضوع وجود دارد که همه نسبتاً رایج هستند و رایج‌ترین‌شان مشکلاتی دارد، منطقی است که یکی از موارد دیگر را انتخاب کنیم.

تغییر نام

گاهی سوژهٔ مقاله دچار تغییر نام می‌شود. وقتی تغییر نام رخ دهد، وپ:رواج همچنان معتبر است، ولی به منابعی که پس از اعلام تغییر نام نوشته شده باشند وزن اضافه اختصاص می‌دهیم. اگر منابع نوشته شده پس از تغییر به طور معمول از نام جدید استفاده کنند، ویکی‌پدیا باید از آن رویه پیروی کرده و عناوین مرتبط را تغییر دهد تا با نام جدید جور باشند. از طرف دیگر، اگر منابع نوشته شده پس از تغییر نام همچنان از نام قبلی استفاده کنند، ویکی‌پدیا نیز طبق وپ:رواج باید همچنان چنان کند.

ویکی‌پدیا گوی بلورین نیست. ما نمی‌دانیم در آینده چه الفاظ یا کلماتی استفاده خواهند شد، و تنها از چیزی مطلعیم که مورد استفاده قرار گرفته و می‌گیرد، و بدین ترتیب برای خوانندگانمان آشناست. به هر روی، می‌توان از عقل سلیم استفاده کرد- اگر سوژهٔ مقاله‌ای نامش را عوض می‌کند، منطقی ست از زمان عوض شدن استفاده از نام جدید را در نظر گرفت. این مسئله برای نامهایی که به عنوان بخشی از عناوین توصیفی مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز صدق می‌کند.

تصمیم‌گیری در مورد نام نوشتار

عنوان نوشتارها بر پایهٔ آنچه در منابع معتبر فارسی برای اشاره به موضوع مقاله استفاده شده است گزیده می‌شوند. اغلب دو یا چند عنوان وجود دارد که می‌توان برای نوشتار برگزید؛ گزینش یکی از این عنوان‌ها بر پایهٔ اجماع خواهد بود. یک عنوان خوب در ویکی‌پدیا پنج مشخصهٔ زیر را داراست:

• شناخت‌پذیر: نام و اصطلاحی که احتمال بیشتری می‌رود توسط خوانندگان آشنا با موضوع (با این وجود نه لزوماً متخصصان) قابل بازشناسی باشد.
• عادی: نام‌هایی که کاربران احتمالاً به دنبال آن‌ها خواهند گشت و آن‌ها را جستجو می‌کنند و همچنین نام‌هایی که کاربران به صورت عادی در مقاله‌هایشان برای پیوند دادن به مقاله به کار می‌گیرند. این‌ها نام‌ها معمولاً همان نام‌هایی هستند که کاربران در فارسی برای اشاره به موضوع استفاده می‌کنند.
• دقیق: نامهایی بکار ببرید که دقیق باشد. اما دقیق بودن در حدی نیاز است که بتوان موضوع نوشتار را بدون ابهام تشخیص داد.
• موجز: نامی باشد که موجز و مستقیماً به عنوان بپردازد.
• هماهنگ: نامی که هماهنگ با نوشتارهای مشابه باشد و شیوه‌ای مشابه را دنبال نماید.

این معیارها را باید به عنوان هدف دید و نه قانون. برای بیشتر نوشتارها می‌توان در نگاه اول نامی ساده و مشخص یافت که تمام شرایط بالا را ارضا نماید. در این صورت آنرا مستقیماً بعنوان نام برگزینید. با این وجود، ممکن است که نیاز باشد که موازنه‌ای بین چند معیار برقرار نمود. در این مواقع نام نوشتار بوسیله اجماع کاربران تعیین و با بهره‌گیری از نام بکار رفته در منابع معتبر تعیین می‌شود. هنگامی که اجماعی موجود نباشد، نیاز به تبادل نظر کاربران در این مورد وجود دارد و کاربران باید معیارهای بالا را در هنگام بحث در نظر داشته باشند. در هنگام انتخاب نام باید بیشتر علایق خوانندگان را در نظر داشت تا ویرایشگران و همچنین مخاطبان عام تا متخصصین. هنگامی که مقاله نامی توصیفی می‌دارد، عنوان اتخاذ شده باید بی‌طرفانه بیان شود.

پیونددهی

در بخش قواعد نام‌گذاری پیوندها می‌توانید روش‌های درست نام‌گذاری پیوندها را بیابید. با دنبال کردن یک قاعدهٔ خاص در نام‌گذاری و پیونددهی مقاله‌ها می‌توان انتظار داشت که پیوندها به مقصد مورد نظر برسند. در مورد مقاله‌هایی که از نظر منطقی می‌توانند دارای دو یا چند نام باشند (مانند دو شیوهٔ نوشتاری یا نام‌های پیشین)، صفحهٔ تغییر مسیر بسازید. در مقابل برای نامی که ممکن است معرف دو یا چند اصطلاح تحقیقی باشد نیز یک صفحهٔ ابهام‌زدایی بسازید.

فارسی‌سازی اسامی خارجی یا وام‌واژه‌ها

برای اطلاع از قواعد نامگذاری مقاله‌ها زمانی که یک از گزینه‌ها نامی خارجی یا وام‌واژه است، ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری (فارسی‌سازی اسامی خارجی) را ببینید.

اسامی جدال‌برانگیز

هدف عنوان یک مقاله این است که توسط خوانندگان علاقمند پیدا شود و نه چیزی بیشتر. خصوصاً نام یک مقاله به معنی این نیست که بر نام‌های دیگر ارجح است یا اینکه بردن نام‌های دیگر در متن مقاله مکروه‌است. عموماً عنوان یک مقاله نباید به عنوان دلیلی برای نامگذاری مقالات دیگر شود. کاربران از ویرایش مقالات تنها به دلیل تغییر نام از یک چیز به چیز دیگر، شدیداً نهی می‌شوند. خصوصاً زمانی که هیچ معیاری برای تصمیم‌گیری وجود ندارد، عنوانی که خالق مقاله به آن داده‌است باید باقی بماند. هر پیشنهاد تغییر نام باید قبل از تغییر نام مورد بحث قرار گیرد. البته بحث در مورد عنوان مقالات عموماً پربار نیست و راه‌های دیگری نیز هست که به بهبود ویکی‌پدیا کمک کنید.

از لفظ «نسبت داده شده» در عنوان مقالات بپرهیزید.

ساختار واژه‌ها

ارجحیت واژه‌های مفرد

قرارداد: به طور کلی نام مقاله‌های خود را به شکل مفرد انتخاب کرده و از شکل جمع آن بپرهیزید مگر اینکه آن نام همیشه در زبان فارسی به شکل جمع استفاده شود. مثال برای استثناها: اعداد رومی، زبان‌های هندواروپایی

اسم‌های جمع شکل مفرد ندارند. مثال: مردم، رمه، لشکر، طایفه

برگردان صفات به نام‌ها

قرارداد: تمام صفت‌ها باید به نام مربوطشان تغییر مسیر داده شوند. برای مثال دموکراتیک باید به دموکراسی تغییر مسیر داده شود.

مراجعه کنید به: ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری (دقت)

استفاده از نام کامل به جای نام اختصاری

قرارداد: از نامیدن مقاله‌ها به نام اختصاری بپرهیزید مگر اینکه نام اختصاری بطور تقریباً انحصاری فقط و فقط به شکل اختصاری‌اش شناخته شده باشد و در آن فرم همه جا به این نام خوانده شود. (مانند ناتو، ناسا، لیزر، رادار، اسکوبا)

عدم استفاده از حرف تعریف نامعین (یک، ‍ی)

قرارداد: هیچ‌گاه از حرف تعریف نامعین در نام مقاله‌های خود استفاده نکنید، مگر اینکه نام مقاله بر اسم خاص دلالت کند؛ مثلاً معرف نام یک اثر هنری (فیلم، کتاب) باشد و حرف تعریف در خود نام موجود باشد؛ مانند دختری با کفش‌های کتانی.

استفاده از حرف ربط «و»

قرارداد: بکوشید تا جایی که می‌توانید از حرف ربط «و» در نام مقاله استفاده نکنید. اگر در مقاله‌ای می‌خواهید به دو چیز که خیلی به هم نزدیک هستند و جدا کردن آن‌ها بسیار مشکل به نظر می‌رسد پیوند دهید، نام هر دو را در یک نام مشترک ادغام کنید. همچنین از حرف ربط «و» برای جانبداری، تعصب و تبعیض استفاده نکنید. برای مثال به جای مقالهٔ صهیونیسم و تروریسم از تروریست‌های تندروی صهیونیست استفاده کنید.

عدم استفاده از زیرمجموعه‌ای از مقاله‌ها

به دلیل آنکه مقالهٔ حمل و نقل در آذربایجان زیربخش مقالهٔ آذربایجان به نظر می‌رسد، درنتیجه از استفاده از نامی چون آذربایجان/حمل و نقل بپرهیزید.

دقت در استفاده از نویسه‌های ویژه

قرارداد: برخی از نویسه‌های ویژه را نباید در نام‌گذاری‌ها استفاده کرد زیرا موجب مشکلات زیاد می‌شوند. برای مثال هیچ‌گاه نباید در نام مقالهٔ خود از نویسهٔ خط عمودی (|)، آکولاد ({}) یا کروشه ([]) استفاده کنید.

عناوین نباید با پیوند میان‌ویکی به همراه دونقطه آغاز شوند زیرا باعث می‌شوند که آن مقاله به صورت خودکار به زبان دیگر ویکی‌پدیا پیوند پیدا کنند. برای نمونه، نامیدن یک صفحه به نام FR:Example باعث می‌شود که مقالهٔ شما به مقاله‌ای به نام Example در ویکی‌پدیای فرانسوی متصل شود. این قانون همچنین در مورد پیوندهای درونی ویکی‌پدیا نیز صدق می‌کند.

مراجعه کنید به: ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری (محدودیت‌های فنی)

عدم استفاده از نویسه‌های غیر الفبایی و عددی

قرارداد: به منظور انجام فهرست‌بندی الفبایی و جلوگیری از ایجاد تغییرمسیرهای بی‌مورد، صفحه‌ها نباید با نویسه‌هایی به غیر از حروف الفبای فارسی (الف-ی) و عددی (۹–۰) آغاز شوند.

البته بکار بردن نقطه (.) جهت نامگذاری مقالاتی که در زبان اصلیشان دارای نقطه می‌باشند بلامانع است. بطور مثال: Will.i.am که عنوان مقاله‌اش در ویکی‌پدیای فارسی می‌شود: ویل.آی.ام

استفاده از علامت‌های تعجب و پرسش

علامت‌های پرسش (؟) و تعجب (!) اگر جزئی از عنوان نام یک محصول مانند آلبوم موسیقی، فیلم یا مواردی از این قبیل باشد می‌شود از آن‌ها در عنوان نوشتارها استفاده کرد. این امر شامل کاربرد (!) در پایان جملات امری (مانند: بپاخیزید!) نیز می‌شود.

به‌طور مثال: مقاله !Yahoo که در ویکی‌پدیای فارسی با نام یاهو! ایجاد شده‌است.

ترکیب‌های زمانی و مکانی

آنجا که زمان جزئی از اسم رویداد است (مثل «المپیک ۲۰۰۸») این اسم را پیوسته بیاورید و مکان را جدا («المپیک ۲۰۰۸ پکن» بهتر است از «المپیک پکن ۲۰۰۸»). آنجایی که زمان جزئی از اسم رویداد نیست و مکان سهم بیشتری در شناخت رویداد دارد (مثل «لیگ برتر فوتبال ایران») زمان را بعد از ترکیب مکانی بیاورید («لیگ برتر فوتبال ایران ۹۲–۱۳۹۱»، و نه «لیگ برتر ۹۲–۱۳۹۱ ایران»). در مواردی که نه تاریخ و نه مکان برتری خاصی نسبت به هم ندارند (مثلاً «زمین‌لرزه ۱۲۸۷ بروجرد» یا «زمین‌لرزه بروجرد (۱۲۸۷)» که نه سال و نه مکان جزئی از یک نام رسمی نیستند)، اجماعی وجود ندارد که کدام روش بهتر است و تصمیم باید به صورت موردی با اجماع کاربران گرفتن شود.

قواعد ویژه

پادشاهان و نجبا

صفحهٔ اصلی: ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری (خانواده‌های سلطنتی و اشرافی)