ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه/پیونددهی

پیونددهی یکی از مهمترین ویژگی‌های ویکی‌پدیا است. این قابلیت، مقاله‌های گوناگون را به هم وصل کرده و یک کل به هم پیوسته ایجاد می‌کند، و مسیرهای فوری به جاهایی درون یا بیرون پروژه که می‌تواند به فهم خوانندگان از موضوع مورد بحث کمک کند فراهم می‌آورد. وقتی مقاله‌ای می‌نویسیم فقط مهم نیست که این را در نظر گیریم که در خود مقاله چه اطلاعاتی قرار دهیم بلکه این را هم باید در نظر داشت که پیوندهایی در آن قرار دهیم که خوانندگان بتوانند اطلاعات مرتبط را بیابند و این که چه صفحات دیگری باید به این صفحه پیوند داشته باشند.

ویکی‌پدیا دارای ابرپیوند است که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک دانشنامه است. این یکی از مهم‌ترین رهنمودهای ویکی‌پدیا است که ویرایش کنندگان باید به وسیله ایجاد مقاله‌ها و پیوندهای مناسب بین آن‌ها، شبکه بسازند تا حجم مقالات ویکی‌پدیا را افزایش داده و به‌هم‌پیوستگی آن را بهبود بخشند. به هر حال باید از پیوند دادن‌های بیش از حد که در پایین ذکر می‌شود دوری جست.

این صفحه به روش درست پیونددهی و همچنین بیان اینکه چه هنگامی پیوند باید به‌کار برده شود و نشود، می‌پردازد.

برای قوانینی که به طور خاص به ابهام‌زدایی مربوط می‌شود شیوه‌نامهٔ ابهام‌زدایی را بنگرید.

اصول کلی

پیونددهی بین مقاله‌ها هنگامی انجام می‌شود که احتمال دارد این کار، اطلاعات خواننده را در مورد موضوع مورد بحث به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش دهد. این کار می‌تواند به طور مستقیم انجام شود («[[تهران]]» که نتیجه می‌دهد «تهران») یا از طریق جداکنندهٔ عمودی («[[تهران|این شهر]]» که نتیجه می‌دهد «این شهر» و هنوز به مقاله تهران پیوند دارد)

پیوندهای داخلی به خوانندگان اجازه می‌دهد که به راحتی، دانسته‌های خود را دربارهٔ موضوعی که در متن مقاله مطرح شده‌است بیشتر کنند و بدین وسیله ویکی‌پدیا را همبسته تر کرده و کار با آن را آسان می‌کند. این پیوندها باید در جایی به کار روند که احتمال این که کاربر بخواهد از آن‌ها استفاده کند قابل توجه باشد. مثلاً پیوند به عنوان مقاله دیگر یا به ابتدای یک بخش جدید یا خانه‌های جدول یا قطعه تصویری. ویکی‌پدیا در سامانه ابرمتن به عنوان یک گره عمل می‌کند و ساختن پیوند بین آن‌ها به ساخت تاری از اطلاعات منجر می‌شود که خوانندگان می‌توانند به طور کارآمدی در آن بگردند.

اصول کلی زیر دربارهٔ پیوندهای داخلی صدق می‌کند:

• پیوند را در عنوان بخشی از مقاله جای ندهید. (به جای آن استفاده از {{همچنین ببینید}} و {{اصلی}} بلافاصله بعد از عنوان سودمند است)
• پیوند را در کلمه یا عبارت پررنگ‌شدهٔ جمله ابتدای مقاله که عنوان مقاله را تصریح می‌کند قرار ندهید.
• از دادن پیوند به صفحه‌ای که مسیر آن به همان صفحه‌ای که پیوند در آن است تغییر می‌یابد اجتناب ورزید
• به طور کلی از جایگذاری پیوند در گفتاوردها اجتناب ورزید و به جای آن پیوند را در قسمتی از متن قبل یا بعد از آن گفتاورد قرار دهید.
• تا جایی که امکان دارد از قرار دادن دو پیوند در کنار هم در متن بپرهیزید زیرا در این صورت آن‌ها شبیه به یک پیوند به نظر می‌رسند. مثل بازیگر فیلم. تلاش کنید جمله‌ای دیگر بیاورید و کلمه‌ای را که پیوند نکرده‌اید در آن پیوند کنید یا به جای آن از یک پیوند خاص تر استفاده کنید.
• تلاش کنید اگر مقاله‌ای با موضوع ویژه‌تر وجود دارد، به آن پیوند دهید. برای نمونه، به جای (موسیقی در یونان) از (موسیقی در یونان) بهره ببرید. اگر بخشی از مقاله ارتباط ویژهٔ بیشتری با موضوعی دارد که خواننده به دنبال آن است، مستقیم به همان بخش از مقاله پیوند دهید.
• واژه‌هایی را که چند بار در یک مقاله تکرار می‌شوند، فقط برای نخستین باری که در متن می‌آیند، آن را پیوند کنید. ممکن است یک واژه در بخش‌های بعدی یک مقاله تکرار گردد. (توضیحات تصاویر، جعبه‌اطلاعات، الگوها و جداول از این قاعده مستثنی است. هر سطر از جدول باید به خود متکی باشد)
• به طور کلی پیش از این که پیوندی را بزدایید، به خوبی دربارهٔ آن، بیندیشید. پیوندی که از دید شما بی‌ربط است، ممکن است از نظر دیگران، مفید باشد.
• از این که به مقاله‌هایی که هنوز ایجاد نشده‌اند پیوند دهید، نهراسید.
• اگر احساس می‌کنید که پیوند ویژه‌ای در بدنه اصلی مقاله وجود ندارد آن را به قسمت جستارهای وابسته در پایین مقاله بیفزایید. (به یاد داشته باشید که نهادن این پیوندها باید بجا نیز باشند و وقتی پیوندهای به این صفحه را در صفحه مقصد کلیک می‌کنیم مفید به نظر برسند)

زیاده‌روی و کم‌روی در پیونددهی

به مقالاتی وپ:کم‌پیوند گفته می‌شود که موضوعات و کلماتی که در آن مقاله هستند و برای فهم آن مقاله و مفاد آن لازمند به چیزی پیوند نداشته باشند. با این حال وپ:پرپیوند بودن نیز چیزی است که باید از آن اجتناب شود. حجم انبوهی از پیوندها باعث سردرگمی خواننده می‌شود و خواننده نمی‌تواند تشخیص دهد که واقعاً پی‌گیری کدام‌یک از آن‌ها برای او مفید است. همچنین استفاده از پیوندهای نامربوط زیاد، دسترسی به صفحات را برای کسانی که از صفحه‌خوان استفاده می‌کنند مشکل می‌سازد. از پیوندهایی استفاده کنید که به حرکت در میان صفحات و فهم مطالب کمک می‌کند. از درهم و برهم کردن صفحات به وسیله پیوندهای گزاف و ناکارآمد بپرهیزید.

همیشه قبل از پیونددهی از خودتان بپرسید آیا خواننده برای فهم بهتر مطلب مقاله نیازی به خواندن این مقاله (که می‌خواهم بدان پیوند دهم) دارد یا نه.

آنچه نباید بدان پیوند داد

عموماً مناسب نیست که پیوندهای زیر در مقالات استفاده شود:

• واژه‌های معمولی فارسی
• واژه‌هایی که معنی آن‌ها به سادگی توسط خواننده شناسایی می‌شود.
• مواردی که برای بیشتر کاربران آشناست مثل نام خصوصیت‌های جغرافیایی و مکان‌ها، ادیان، زبان‌ها، شغل‌های متداول و واحدهای متداول اندازه‌گیری (به ویژه اگر تبدیل واحد هم صورت گرفته باشد)
• تاریخ (بنگرید به موارد مربوط به زمان در زیر)
• واژه‌های درون یک نقل قول
• صفحه‌ای که تغییر مسیر دهد به همان صفحه‌ای که در حال ویرایشش هستید.

آنچه باید بدان پیوند داد

• پیوند دادن به عنوان مقاله‌هایی که خواننده به وسیله آن بیشتر با مفاهیم مقاله‌ای که دارد می‌خواند آشنا می‌شود (به مثال زیر توجه کنید) این مورد شامل اشخاص و موضوعاتی می‌شود که مقاله آن‌ها قبلاً نوشته شده‌است یا استحقاق این را دارند که مقاله‌ای برای آن‌ها نوشته شود و با مقاله مورد بحث، رابطه دارند.
• ذکر کردن مقالات مرتبط به عنوان مرجع. مثال: {{همچنین|سری فوریه}} که نتیجه می‌دهد:
  همچنین ببینید: سری فوریه
• اصطلاحات فنی، مگر این که کاملاً در همان مقاله شناخته شده باشند و مقاله جدای از آن نداشته باشند. گاه بهترین پیوند، پیوند میان‌ویکی یا پیوند به ویکی‌واژه است. به جای آنکه بی‌درنگ آن اصطلاح فنی را تعریف کنید ببینید آیا می‌توان این کار را با یک جمله ساده و کوتاه انجام داد.
• مقاله‌های واضحی که ممکن است معانی کلمات آن به وسیله یک فرد غیر بومی یا گویش‌های مختلف زبان فارسی به خوبی دریافت نگردد. اگر معنی آن کلمه با قرائن و سیاق عبارتی که دارد با استفاده از یک لغت‌نامه معمولی به خوبی درک نمی‌شود سعی کنید آن را به ویکی‌واژه پیوند دهید تا غیر فارسی زبانان و مخصوصاً مترجمان معنی آن را بفهمند. پیوند را برای ابهام‌زدایی و همچنین برای موضوع خاص‌تر وارسی کنید.
• مقالاتی در مورد جای‌های جغرافیایی که احتمالاً برای خواننده شناخته شده نیست یا در اصطلاح مفاد آن مقاله، آشنا نیست ممکن است با مکان‌هایی که نامی شبیه به آن یا عین آن دارند مشتبه گردد.

تراکم پیوند

یک تراکم پیوند سازگار را در نظر بدارید. چنین نباشد که در یک جمله هشت پیوند قرار دهید و بقیه مقاله از پیوند تهی باشد. در دیباچه مقاله ممکن است بتوان کمی در این قانون مسامحه به خرج داد. برای مقالات عام‌المنفعه که در قسمت (جستارهای وابسته) در مقاله دیگر به آن پیوند داده می‌شود ممکن است بهتر باشد که برای ارج نهادن به پیوند، در چکیدهٔ مقاله از آن استفاده نشود تا وقتی که برای اولین بار در مقاله تعریف آن ارائه گردد. دادن پیوندهای بیش از اندازه در دیباچه یک مقاله ممکن است موجب گردد خوانندگان به گذار بر مقالات دیگر همت گماشته و از خواندن کامل آن دیباچه بازمانند. برای مقالات فنی که اصطلاحاتی که در دیباچه آن به کار می‌رود ممکن است چندان آشنا نباشد و دادن پیوند برای راحتی فهم آن عبارت ضرور می‌نماید؛ می‌توان چنین رخصت داد و شاید چنین زیبد که در دیباچهٔ آن مقاله، پیوندها انبوه باشند.

نمونه

برای نمونه در مقاله عرضه و تقاضا

• بازار رقابتی از آنجا که یک اصطلاح فنی است باید پیوند داده شود تا برای خوانندگان ناآشنا نباشد
• کشش را فقط در صورتی پیوند می‌دهیم که یک معنی اصطلاحی غیر از معنی متداول آن داشته باشد.
• مثلاً به «زمین» در این مقاله پیوند نمی‌دهیم چون ربط خاصی به موضوع مقاله ندارد و معنی آن کاملاً مشخص است.

موارد خاص

پیوند به ماه و روز یا سال

مقالات ماه و روز (۲۳ فروردین و ۱۵ آذر) و سال (۲۰۰۷، ۱۹۷۲) نباید پیوند داده شوند مگر اینکه محتوای نوشتار سال ارتباط مهمی (فراتر از صرفاً آن تاریخ) با مقاله‌ای که قرار است به آن پیوند بدهد داشته باشد. برای مثال:

• در مقالهٔ فیلیپ جانسون سال‌های تولد و مرگ نباید به مقالهٔ آن سال‌ها پیوند داشته باشند زیرا اطلاعات موجود در مقالهٔ سال کمک چندانی به شناخت فیلیپ جانسون و آثارش نمی‌کند.
• فیلم در ۲۰۰۵ می‌تواند به ۲۰۰۵ پیوند داشته باشد ولی محمد بلخی نمی‌تواند به سال ۱۳۸۴ (خورشیدی) یا ۱۲۵۹ (خورشیدی) پیوند داشته باشد.

یادروزها، مثل روز سنت پاتریک یا روز مادر، به عنوان یک پیوند معمولی در نظر گرفته می‌شوند؛ همچنین مقاله‌هایی که ذاتاً گاه‌شمارشی هستند، مثل دهه ۱۹۴۰ (میلادی)، از قاعدهٔ فوق مستثنا هستند.

یکاهای اندازه‌گیری شناخته‌شده

عموماً یکاها تنها در حالتی باید پیوند داده شوند که برای بسیاری از خوانندگان ناشناخته باشند یا اینکه خودشان موضوع بحث باشند. برای مثال وزن تروا، بوشل، شمع، زیمنس و بارن کمتر شناخته‌شده هستند.

پیوندهای لوله‌ای

می‌توان به گونه‌ای پیوند داد که نام مقاله با نام پیوند فرق داشته باشد؛ ولی توجه داشته باشید که برای خواننده مشخص باشد که این پیوند با این نام به کجا می‌رود.

• کلمات جمع و صفت ملکی. هنگامی که جمع می‌بندید، از این روش استفاده کنید: [[گوسفند]]ها. این روش برای فرم‌های ویکی‌پدیا راحت تر خوانده می‌شود تا [[گوسفند]]ها و راحت تر تایپ می‌شود. این روش برای صفات هم اعمال می‌شود مثل [[صلح]]‌آمیز

• پیوندهای لوله‌ای و تغییر مسیر. در جایی که امکان استفاده از پیوند به یک عنوان وجود دارد که به مقالهٔ مقصد، تغییر مسیر دارد از پیوند لوله‌ای استفاده مکنید. این به ما کمک می‌کند که وقتی تعداد قابل وجهی ارجاع به پیوندی که تغییر مسیر دارد داده می‌شود مقاله‌هایی با جزئیات بیشتری فراهم آوریم.
• ملموس بودن پیوند. پیوندهای لوله‌ای را هرچقدر می‌توانید شهودی تر و ملموس تر قرار دهید. از پیوندهای لوله‌ای که در نگاه اول باعث سردرگمی می‌شود و برای فهمیدن این که به چه چیزی پیوند دارد باید حتماً آن پیوند را دنبال کرد دوری جویید. مقاله‌های ویکی‌پدیا بعضاً روی کاغذ و… چاپ می‌شوند که پی‌گیری یک پیوند در آن ممکن نیست. مثلاً چنین نکنید:

[[استفان هاوکینگ|یک فیزیکدان برجسته]] که به تکامل نظریه نسبیت کمک کرد هم اکنون در بیمارستان بستری است.

در این مثال خوانندگان نمی‌دانند این فیزیکدان برجسته کیست مگر اینکه پیوند را دنبال کند. در مواردی که مقاله چاپ می‌شود این پیوند به کلی از بین می‌رود. به جای این کار می‌توانید این پیوند را در جستارهای وابسته ذکر کنید یا آن را چنین بیان کنید:

یک فیزیکدان (بنگرید به: [[استفان هاوکینگ]]) که به تکامل نظریه نسبیت کمک کرد هم اکنون در بیمارستان بستری است.

یک فیزیکدان به نام [[استفان هاوکینگ]] که به تکامل نظریه نسبیت کمک کرد هم اکنون در بیمارستان بستری است.

پیوند دادن به زیر عنوان

خواندن مستقیم یک بخش می‌تواند مفید باشد زیرا خواننده را مستقیماً روی مطلبی می‌آورد که یک موضوع خاص مطرح شده‌است. نحوه پیوند دادن به یک بخش چنین است: [[مقاله#بخش|نام پیوند]] مثلاً نحوه پیوند دادن به قسمت مرگ در مقاله بروس لی این گونه است: [[بروس لی#مرگ|مرگ بروس لی]] وقتی بر یک پیوند لوله‌ای نام می‌گذارید به این فکر کنید که خوانندگان دربارهٔ این نام چه فکر می‌کنند. مثلاً در این پیوند که ذکر کردیم نام پیوند نباید بروس لی باشد تا خواننده فکر نکند به مقاله اصلی منتقل می‌شود.

پیوند دادن به بخش خاصی از متن یا جدول

برای پیوند دادن به بخشی از متن یا جدول که دارای زیر عنوان نیست می‌توان از {{لنگر}} استفاده کرد برای اطلاعات بیشتر راهنمای الگو را مطالعه نمایید.

پیوند قرمز

صفحهٔ اصلی: ویکی‌پدیا:پیوند قرمز

یک پیوند داخلی که به رنگ قرمز نشان داده می‌شود صفحه‌ای را نشان می‌دهد که وجود ندارد. در بعضی موارد خاص به علت خطاهایی که رخ می‌دهد پیوند قرمز می‌شود (نادرست نوشتن کلمه یا خطا در بررسی دقیق کلمه مقاله مقصد) که باید با پیوند لوله‌ای یا تغییر مسیر یا… اصلاح گردد.