ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه/پیونددهی

پیونددهی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ویکی‌پدیا است. این قابلیت، مقاله‌های گوناگون را به هم وصل کرده و یک کل به هم پیوسته ایجاد می‌کند، و مسیرهای فوری به جاهایی در درون یا بیرون پروژه که می‌تواند به فهم خوانندگان از موضوع مورد بحث کمک کند فراهم می‌آورد. وقتی مقاله‌ای می‌نویسیم، تنها این مهم نیست که در خود مقاله چه اطلاعاتی قرار دهیم، بلکه این را هم باید در نظر داشت که پیوندهایی در آن قرار دهیم تا خوانندگان بتوانند اطلاعات مرتبط را بیابند و این‌که چه صفحه‌های دیگری باید به این صفحه پیوند داشته باشند.

ویکی‌پدیا دارای ابرپیوند است که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک دانشنامه است. این یکی از مهم‌ترین رهنمودهای ویکی‌پدیا است که ویرایش‌کنندگان باید به وسیله ایجاد مقاله‌ها و پیوندهای مناسب بین آن‌ها، شبکه بسازند تا حجم مقاله‌های ویکی‌پدیا را افزایش داده و به‌هم‌پیوستگی آن را بهبود بخشند. به هر حال باید از پیوند دادن‌های بیش از اندازه که در پایین همین صفحه ذکر می‌شود دوری جست.

این صفحه به روش درست پیونددهی و همچنین بیان اینکه چه هنگامی پیوند باید به‌کار برده شود یا نشود، می‌پردازد.

برای قوانینی که به‌طور خاص به ابهام‌زدایی مربوط می‌شود شیوه‌نامهٔ ابهام‌زدایی را بنگرید.

اصول کلی

پیونددهی بین مقاله‌ها هنگامی انجام می‌شود که احتمال دارد این کار، اطلاعات خواننده را دربارۀ موضوع مورد بحث به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش دهد. این کار می‌تواند به‌طور مستقیم انجام شود («[[تهران]]» که نتیجه می‌دهد «تهران») یا از طریق جداکنندهٔ عمودی («[[تهران|این شهر]]» که نتیجه می‌دهد «این شهر» و هنوز به مقاله تهران پیوند دارد).

پیوندهای داخلی به خوانندگان اجازه می‌دهد تا به راحتی، دانسته‌های خود را دربارهٔ موضوعی که در متن مقاله مطرح شده‌است بیشتر کنند و بدین وسیله ویکی‌پدیا را همبسته‌تر کرده و کار با آن را آسان می‌کند. این پیوندها باید در جایی به کار روند که احتمال این‌که کاربر بخواهد از آن‌ها استفاده کند قابل توجه باشد؛ مثلاً پیوند به عنوان مقاله دیگر یا به ابتدای یک بخش جدید یا خانه‌های جدول یا یک قطعه تصویری. ویکی‌پدیا در سامانه ابرمتن به عنوان یک گره عمل می‌کند و ساختن پیوند بین آن‌ها به ساخت شبکه‌ای از اطلاعات منجر می‌شود تا خوانندگان بتوانند به‌طور کارآمدتری در آن بگردند.

اصول کلی زیر دربارهٔ پیوندهای داخلی صدق می‌کند:

• پیوند را در عنوان بخشی از مقاله جای ندهید. (به جای آن استفاده از {{همچنین ببینید}} و {{اصلی}} بلافاصله بعد از عنوان سودمند است.)
• پیوند را در کلمه یا عبارت پررنگ‌شدهٔ جمله ابتدای مقاله که عنوان مقاله را تصریح می‌کند قرار ندهید.
• از دادن پیوند به صفحه‌ای که مسیر آن به همان صفحه‌ای که پیوند در آن است تغییر می‌یابد، اجتناب ورزید.
• به‌طور کلی از گنجاندن پیوند در گفتاوردها اجتناب ورزید و به جای آن پیوند را در بخشی از متن پیش یا پس از آن گفتاورد قرار دهید.
• تا جایی که امکان دارد از قرار دادن دو پیوند در کنار هم در متن بپرهیزید؛ زیرا در این صورت آن‌ها شبیه به یک پیوند یکپارچه به نظر می‌رسند. مثل بازیگر فیلم. تلاش کنید تا جمله‌ای دیگر بیاورید و کلمه‌ای را که پیوند نکرده‌اید در آن پیوند کنید یا به جای آن از یک پیوند خاص‌تر استفاده کنید.
• تلاش کنید که اگر مقاله‌ای با موضوع ویژه‌تر وجود دارد، به آن پیوند دهید. برای نمونه، به جای (موسیقی در یونان) از (موسیقی در یونان) بهره ببرید. اگر بخشی از مقاله ارتباط ویژهٔ بیشتری با موضوعی دارد که خواننده به دنبال آن است، مستقیم به همان بخش از مقاله پیوند دهید.
• ممکن است یک واژه در بخش‌های بعدی یک مقاله تکرار شود. واژه‌هایی را که چند بار در یک مقاله تکرار می‌شوند، تنها برای نخستین بار که در متن می‌آیند، آن را پیوند کنید. (توضیحات تصاویر، جعبه‌اطلاعات، الگوها و جداول از این قاعده مستثنی است. هر سطر از جدول باید به خود متکی باشد.)
• به‌طور کلی پیش از این‌که پیوندی را بزدایید، به خوبی دربارهٔ آن، بیندیشید. پیوندی که از دید شما بی‌ربط است، ممکن است از نظر دیگران، مفید باشد.
• از این که به مقاله‌هایی که هنوز ایجاد نشده‌اند پیوند دهید، نهراسید.
• اگر احساس می‌کنید که پیوند ویژه‌ای در بدنه اصلی مقاله وجود ندارد، آن را به بخش جستارهای وابسته در پایین مقاله بیفزایید. (به یاد داشته باشید که نهادن این پیوندها باید بجا نیز باشند و وقتی پیوندها به این صفحه را در صفحه مقصد کلیک می‌کنیم، مفید به نظر برسند.)

زیاده‌روی و کم‌روی در پیونددهی

به مقاله‌هایی وپ:کم‌پیوند گفته می‌شود که موضوع‌ها و واژه‌هایی که در آن مقاله هستند و برای فهم آن مقاله و مفاد آن لازمند به چیزی پیوند نداشته باشند. با این حال وپ:پرپیوند بودن نیز چیزی است که باید از آن اجتناب شود. حجم انبوهی از پیوندها سبب سردرگمی خواننده می‌شود و خواننده نمی‌تواند تشخیص دهد که واقعاً پیگیری کدام‌یک از آن‌ها برای او سودمند است. همچنین استفاده از پیوندهای نامربوط زیاد، دسترسی به صفحه‌ها را برای کسانی که از صفحه‌خوان استفاده می‌کنند، مشکل می‌سازد. از پیوندهایی استفاده کنید که به حرکت در میان صفحه‌ها و فهم مطالب کمک می‌کند. از درهم و برهم کردن صفحه‌ها به وسیله پیوندهای گزاف و ناکارآمد بپرهیزید.

همیشه پیش از پیونددهی از خودتان بپرسید که آیا خواننده برای فهم بهتر مطلب مقاله، نیازی به خواندن این مقاله (که می‌خواهم بدان پیوند دهم) دارد یا نه.

آنچه نباید بدان پیوند داد

عموماً مناسب نیست که پیوندهای زیر در مقاله‌ها استفاده شود:

• واژه‌های معمولی فارسی
• واژه‌هایی که معنای آن‌ها به سادگی توسط خواننده شناسایی می‌شود.
• مواردی که برای بیشتر کاربران آشناست، مانند نام خصوصیت‌های جغرافیایی و مکان‌ها، ادیان، زبان‌ها، شغل‌های متداول و واحدهای متداول اندازه‌گیری (به ویژه اگر تبدیل واحد هم صورت گرفته باشد).
• تاریخ (بنگرید به موارد مربوط به زمان در زیر)
• واژه‌های درون یک نقل قول
• صفحه‌ای که تغییر مسیر دهد به همان صفحه‌ای که در حال ویرایشش هستید.

آنچه باید بدان پیوند داد

• پیوند دادن به عنوان مقاله‌هایی که خواننده به وسیله آن بیشتر با مفاهیم مقاله‌ای که دارد می‌خواند آشنا می‌شود (به مثال زیر توجه کنید). این مورد شامل اشخاص و موضوعاتی می‌شود که مقاله آن‌ها در گذشته نوشته شده‌است یا استحقاق این را دارند که مقاله‌ای برای آن‌ها نوشته شود و با مقاله مورد بحث ما، رابطه دارند.
• ذکر کردن مقاله‌های مرتبط به عنوان مرجع. مثال: {{همچنین|سری فوریه}} که نتیجه می‌دهد:
  همچنین ببینید: سری فوریه
• اصطلاحات فنی، مگر این‌که کاملاً در همان مقاله شناخته شده باشند و مقاله جدای از آن نداشته باشند. گاه بهترین پیوند، پیوند میان‌ویکی یا پیوند به ویکی‌واژه است. به جای آنکه بی‌درنگ آن اصطلاح فنی را تعریف کنید، ببینید که آیا می‌توان این کار را با یک جمله ساده و کوتاه انجام داد.
• مقاله‌های واضحی که ممکن است معنای کلمات آن به وسیله یک فرد غیربومی یا گویش‌های مختلف زبان فارسی به خوبی دریافت نگردد. اگر معنی آن کلمه با قرائن و سیاق عبارتی که دارد با استفاده از یک لغت‌نامه معمولی به خوبی درک نمی‌شود، سعی کنید که آن را به ویکی‌واژه پیوند دهید تا غیرفارسی‌زبانان و مخصوصاً مترجمان معنی آن را بفهمند. پیوند را برای ابهام‌زدایی و همچنین برای موضوع خاص‌تر وارسی کنید.
• مقاله‌های دربارۀ جای‌های جغرافیایی که احتمالاً برای خواننده شناخته شده نیست یا در اصطلاح، مفاد آن مقاله آشنا نیست، ممکن است با مکان‌هایی که نامی شبیه به آن یا عین آن دارند اشتباه گرفته شوند.

تراکم پیوند

به طور کلی، یک تراکم پیوند هماهنگ و یکدست را در نظر بدارید. چنین نباشد که در یک جمله هشت پیوند قرار دهید و بقیه مقاله تهی از پیوند باشد. در دیباچه مقاله، ممکن است بتوان کمی در این قانون مدارا به خرج داد. برای مقاله‌های عام‌المنفعه که در بخش جستارهای وابسته، در مقاله دیگر به آن پیوند داده می‌شود، ممکن است بهتر باشد که برای ارج نهادن به پیوند، در چکیدهٔ مقاله از آن استفاده نشود تا زمانی که برای اولین بار در مقاله تعریف آن ارائه گردد. دادن پیوندهای بیش از اندازه در دیباچه یک مقاله، ممکن است سبب شود که خوانندگان به گذار بر مقاله‌های دیگر توجه کرده و از خواندن کامل آن دیباچه بازمانند. برای مقاله‌های فنی که اصطلاحاتی که در دیباچه آن به کار می‌رود ممکن است چندان آشنا نباشد و دادن پیوند برای راحتی فهم آن عبارت ضروری می‌نماید. می‌توان در چنین زمان‌هایی رخصت داد و شاید چنین زیبد که در دیباچهٔ آن مقاله، پیوندها انبوه باشند.

نمونه

برای نمونه در مقاله عرضه و تقاضا

• بازار رقابتی از آنجا که یک اصطلاح فنی است، باید پیوند داده شود تا برای خوانندگان ناآشنا نباشد.
• کشش را تنها در صورتی پیوند می‌دهیم که یک معنی اصطلاحی غیر از معنای متداول آن داشته باشد.
• مثلاً به «زمین» در این مقاله پیوند نمی‌دهیم؛ چون ربط خاصی به موضوع مقاله ندارد و معنی آن کاملاً مشخص است.

موارد خاص

پیوند به ماه و روز یا سال

مقاله‌های ماه و روز (۲۳ فروردین و ۱۵ آذر) و سال (۲۰۰۷، ۱۹۷۲) نباید پیوند داده شوند، مگر اینکه محتوای نوشتار سال ارتباط مهمی (فراتر از صرفاً آن تاریخ) با مقاله‌ای که قرار است به آن پیوند بدهد داشته باشد. برای مثال:

• در مقالهٔ فیلیپ جانسون سال‌های تولد و مرگ نباید به مقالهٔ آن سال‌ها پیوند داشته باشند؛ زیرا اطلاعات موجود در مقالهٔ سال کمک چندانی به شناخت فیلیپ جانسون و آثارش نمی‌کند.
• فیلم در ۲۰۰۵ می‌تواند به ۲۰۰۵ پیوند داشته باشد ولی محمد بلخی نمی‌تواند به سال ۱۳۸۴ (خورشیدی) یا ۱۲۵۹ (خورشیدی) پیوند داشته باشد.

یادروزها، مثل روز سنت پاتریک یا روز مادر، به عنوان یک پیوند معمولی در نظر گرفته می‌شوند. همچنین مقاله‌هایی که ذاتاً گاه‌شمارشی هستند، مانند دهه ۱۹۴۰ (میلادی)، از قاعدهٔ بالا مستثنا هستند.

یکاهای اندازه‌گیری شناخته‌شده

عموماً یکاها تنها در حالتی باید پیوند داده شوند که برای بسیاری از خوانندگان ناشناخته باشند یا اینکه خودشان موضوع بحث باشند. برای مثال وزن تروا، بوشل، شمع، زیمنس و بارن کمتر شناخته‌شده هستند.

پیوندهای لوله‌ای

می‌توان به گونه‌ای پیوند داد که نام مقاله با نام پیوند فرق داشته باشد؛ ولی توجه داشته باشید که برای خواننده مشخص باشد که این پیوند با این نام به کجا می‌رود.

• کلمات جمع و صفت ملکی. هنگامی که جمع می‌بندید، از این روش استفاده کنید: [[گوسفند]]ها. این روش برای فرم‌های ویکی‌پدیا راحت‌تر خوانده می‌شود تا [[گوسفندها]] و راحت‌تر هم تایپ می‌شود. این روش برای صفت‌ها هم اعمال می‌شود، مانند [[صلح]]‌آمیز.

• پیوندهای لوله‌ای و تغییر مسیر. در جایی که امکان استفاده از پیوند به یک عنوان وجود دارد که به مقالهٔ مقصد تغییر مسیر دارد، از پیوند لوله‌ای استفاده کنید. این به ما کمک می‌کند که وقتی تعداد قابل وجهی ارجاع به پیوندی که تغییر مسیر دارد داده می‌شود، مقاله‌هایی با جزئیات بیشتری فراهم آوریم.
• ملموس بودن پیوند. پیوندهای لوله‌ای را هرچقدر می‌توانید شهودی‌تر و ملموس‌تر قرار دهید. از پیوندهای لوله‌ای که در نگاه اول سبب سردرگمی می‌شود و برای فهمیدن اینکه به چه چیزی پیوند دارد، باید حتماً آن پیوند را دنبال کرد دوری جویید. مقاله‌های ویکی‌پدیا گاهی روی کاغذ و… چاپ می‌شوند که پیگیری یک پیوند در آن ممکن نیست؛ مثلاً چنین نکنید:

[[استفان هاوکینگ|یک فیزیکدان برجسته]] که به تکامل نظریه نسبیت کمک کرد هم‌اکنون در بیمارستان بستری است.

در این مثال، خوانندگان نمی‌دانند که این فیزیکدان برجسته کیست، مگر اینکه پیوند را دنبال کنند. در مواردی که مقاله چاپ می‌شود، این پیوند به کلی از بین می‌رود. به جای این کار، می‌توانید این پیوند را در جستارهای وابسته ذکر کنید یا آن را چنین بیان کنید:

یک فیزیکدان (بنگرید به: [[استفان هاوکینگ]]) که به تکامل نظریه نسبیت کمک کرد، هم‌اکنون در بیمارستان بستری است.

یک فیزیکدان به نام [[استفان هاوکینگ]] که به تکامل نظریه نسبیت کمک کرد، هم‌اکنون در بیمارستان بستری است.

پیوند دادن به زیرعنوان

خواندن مستقیم یک بخش می‌تواند مفید باشد؛ زیرا خواننده را مستقیماً روی مطلبی می‌برد که یک موضوع خاص مطرح شده‌است. شیوه پیوند دادن به یک بخش چنین است: [[مقاله#بخش|نام پیوند]]. برای مثال، شیوه پیوند دادن به قسمت مرگ در مقاله بروس لی این گونه است: [[بروس لی#مرگ|مرگ بروس لی]] وقتی بر یک پیوند لوله‌ای نام می‌گذارید، به این فکر کنید که خوانندگان دربارهٔ این نام چه فکر می‌کنند؛ مثلاً در این پیوند که ذکر کردیم، نام پیوند نباید بروس لی باشد تا خواننده فکر نکند به مقاله اصلی منتقل می‌شود.

پیوند دادن به بخش خاصی از متن یا جدول

برای پیوند دادن به بخشی از متن یا جدول که دارای زیرعنوان نیست، می‌توان از {{لنگر}} استفاده کرد (برای اطلاعات بیشتر راهنمای الگو را مطالعه نمایید).

پیوند قرمز

صفحهٔ اصلی: ویکی‌پدیا:پیوند قرمز

یک پیوند داخلی که به رنگ قرمز نشان داده می‌شود صفحه‌ای را نشان می‌دهد که وجود ندارد. در برخی موارد خاص، به دلیل خطاهایی که رخ می‌دهد، پیوند قرمز می‌شود (مانند نادرست نوشتن کلمه یا خطا در بررسی دقیق کلمه مقاله مقصد) که باید با پیوند لوله‌ای یا تغییر مسیر یا … اصلاح شود.