ترموستات

ترموستات یک خودرو

تصویر یک ترموستات دیجیتالی برای تنظیم دمای هوا

دماپا یا ترموستات دستگاهی است برای نگه داشتن دمای یک سامانه یا یک سیال در یک محدوده مشخص به کار می‌رود. این کار به‌وسیله کنترل شارش انرژی گرمایی به درون یا به بیرون از سامانه صورت می‌گیرد. این ابزار به دو نوع ترموستات دیجیتال و ترموستات آنالوگ تقسیم می‌شود.

واژهٔ ترموستات از دو بخش Thermo به معنی گرما، و stat به معنی ثابت (ایستا) تشکیل شده‌است.

کاربرد

ترموستاتها در موارد زیر به کار می‌روند:

1. دستگاه‌ها و سیستم‌های تأسیساتی
2. خودروها
3. لوازم خانگی

دستگاه‌ها و سیستم‌های تأسیساتی

ترموستات‌ها در صنعت تأسیسات مکانیکی برای کنترل دمای آب یا هوا در سیستم‌های ایجاد برودت و حرارت به کار می‌روند. رادیاتورها، دیگ‌ها و فن کویل‌ها عمومی‌ترین دستگاه‌هایی هستند که برای کنترل دما از ترموستات استفاده می‌کنند.

در علوم هفتم (دوره اول متوسطه) کمی به دماپا یا ترموستات اشاره شده که برای مثال:

اگر فلزهای مس و آهن در کنار یکدیگر باشند (فلز مس روی فلز آهن باشد)، براثر حرارت فلز مس افزایش حجم بیشتر نسبت به فلز آهن دارد. در نتیجه مس به سمت پایین خم می‌شود.

ترموستات پروپرشنال (PROPORTIONAL CONTROL)

کنترلرهای پروپرشنال برای از بین بردن چرخه قطع / وصلی که در کنترلرهای On/Off به وجود می‌آید طراحی شده‌اند. یک کنترلر پروپرشنال در صورتی که حرارت ورودی آن به میزان تعیین شده نزدیک بشود مقدار میانگین انرژی (برق) را که سیستم حرارتی (مثلا المنت) را تغذیه می‌کند را کاهش می‌دهد. پایین آوردن نیروی دستگاه گرما زا باعث می‌شود که حرارت سیستم از حد تعیین شده تجاوز نکند بلکه به آن برسد و در همان دما آن را نگه دارد. این حرکت تناسبی را می‌توان با روشن و خاموش کردن در بازه زمانی مشخص نیز بدست آورد.

این «تناسب زمانی» میزان نسبی زمان روشن و زمان خاموش را برای تغییر دمای سیستم تغییر می‌دهد. تناسب دمایی در بازه ای در اطراف حرارت تعیین شده انجام می‌شود که به آن باند متناسب (Proportional Band) می‌گویند. خارج از این باند کنترلر مانند یک کنترلر On/Off ساده کار می‌کند با خروجی که یا روشن (پایین‌تر از باند) یا خاموش (بالاتر از باند) است. اما وقتی حرارت سیستم درون باند تعیین شده قرار دارد خروجی به نسبت تفاوتی که دمای ورودی با دمای تعیین شده دارد شروع به روشن و خاموش شدن می‌کند.

لوازم خانگی

یخچال

ترموستات برای ثابت نگه داشتن دمای یخچال به کار می‌رود؛ ترموستات یخچال، مکانیکی بوده و به صورت اتوماتیک دمای داخل یخچال را تنظیم می‌کند. به عبارتی، تنظیم دمای یخچال توسط ترموستات انجام می‌شود که به کمپرسور فرمان قطع و وصل شدن می‌دهد. مثلاً زمانی که پیچ تنظیم ترموستات را چرخانده و آن را روی درجهٔ ۶ قرار می‌دهید (البته درجهٔ ۶ لزوماً به معنی دمای واقعی درون یخچال نیست)، تا زمانی که دمای یخچال به درجهٔ ۶ نرسیده‌است ترموستات، کمپرسور را روشن نگه می‌دارد و زمانی که دمای یخچال به درجه ۶ رسید ترموستات، کمپرسور را قطع می‌کند تا دما در این درجه ثابت بماند.

در کولرهای گازی معمولاً ترموستات بالای صفر استفاده می‌شود و معمولاً بین ۱۶ درجه سانتیگراد تا ۳۰ درجه سانتیگراد است.

لوازم خانگی میتواند شامل، یخچال، ساید بای ساید، کولر گازی، سولاردوم و... میباشد، برای تعمیرات لوازم خانگی باید به نمایندگی مجاز مراجعه فرمائید.