حمید عبدالهیان

داستان نویس، منتقد، استاد دانشگاه و نویسنده ی ادبیات کودک و نوجوان

.

زندگی[ویرایش]

روز ششم خرداد سال 1350(27 May 1971) در دروازه دولاب تهران از پدر و مادری بجستانی متولد شد. در ماه های نخست تولد به خاطر کار پدر همراه خانواده به بروجرد رفت. بعد از آن به شهرهای اندیمشک، قزوین، مشهد و بالاخره بجستان رفتند. عبدالهیان از سه سالگی تا 18 سالگی در بجستان بود. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در بجستان گذراند. مهر ماه سال 68 در دانشگاه فردوسی مشهد در رشته دبیری زبان و ادبیات فارسی پذیرفته شد. در سال 1372 از دانشگاه فردوسی با مدرک کارشناسی دبیری زبان و ادبیات فارسی دانش آموخته شد. استادانش در دانشگاه فردوسی دکتر محمدجعفر یاحقی، دکتر عباسقلی محمدی، دکتر رضا اشرف زاده، دکتر رضا انزابی نژاد، دکتر محمد علوی مقدم، دکتر محمد مهدی رکنی، دکتر حسین رزمجو، دکتر محمدعلی غلامی نژاد و ... بودند. در همین سال ها اولین مقاله و داستان هایش را در نشریات چاپ کرد. در مهر سال 72 تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد را در دانشگاه شهید بهشتی تهران شروع کرد. استادانش در دانشگاه شهید بهشتی: دکتر تقی پورنامداریان، دکتر علی محمد سجادی، دکتر جمشید آزادگان، دکتر سیدجعفر حمیدی، دکتر کامل احمدنژاد و... بودند. موضوع پایان نامه اش «جنبه های ادبی در تاریخ بیهقی» که بعدها در انتشارات دانشگاه اراک منتشر شد. استاد راهنمای پایان نامه اش دکتر تقی پورنامداریان و استاد مشاورش دکتر علی محمد سجادی بود. در شهریور ماه 74 از پایان نامه کارشناسی ارشدش دفاع کرد.

از مهر ماه 74 در دانشگاه تربیت مدرس در مقطع دکتری زبان و ادبیات فارسی شروع به تحصیل کرد. استادانش در دانشگاه تربیت مدرس: دکتر تقی پورنامداریان، دکتر محسن ابوالقاسمی، دکتر محمد خوانساری، دکتر اسماعیل حاکمی، دکتر محمد شیخ الاسلامی، دکتر احمد احمدی، دکتر حسین خطیبی و .... بودند. عبدالهیان از رساله ی دکترایش با موضوع «شخصیت و شخصیت پردازی درداستان معاصر از جمال زاده تا انقلاب» به راهنمایی دکتر تقی پورنامداریان و مشاوره ی دکتر علی محمد حق شناس و دکتر غلام حسین غلام حسین زاده در تاریخ 8 اردیبهشت 78 دفاع کرد.

وی اکنون دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک و دبیر کارگروه ادبیات داستانی وابسته به انجمن علمی استادان زبان و ادبیات فارسی است.

دستاوردها[ویرایش]

داستان بیت[ویرایش]

در شماره 15 مجله پژوهش های ادبی در بهار سال 1386 مقاله داستان بیت یک قالب داستانی تازه^[۱] منتشر شد. عبدالهیان در این مقاله بر اساس نظریه های جدید روایت کوتاه ترین واحد داستان را که در شعر فارسی اتفاق افتاده بود در بیت مشخص کرد. طبق این مقاله کمترین واحدی که در آن حداقلِ عناصر داستان را می توان یافت بیت است. بیت هایی در ادبیات کهن فارسی می توان یافت که در آن ها به اختصار اما در حد قابل قبول پیرنگ و حادثه و کشمکش و شخصیت وجود دارد. در این مقاله 22 داستان بیت از شاعران فارسی زبان از سنایی تا قیصر امین پور جمع آوری و تحلیل شده است. از جمله بیت زیر از سعدی که عبدالهیان بیشترین داستان بیت ها را از گلستان و بوستان او نقل کرده است:

شخصی همه شب بر سر بیمار گریست

چون صبح شد او بمرد و بیمار بزیست

در سال 1390 حسین ابویسانی عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی(تربیت معلم سابق) مقاله ای با عنوان«البیت القصصی فی الشعر العربی»^[۲] در شماره 7 مجله دراسات فی اللغه العربیه و آدابها منتشر کرد. ابویسانی بر اساس مقاله عبدالهیان در شعر عربی نمونه های داستان بیت را شناسایی و ارائه کرده است.

فاطمه مدرسی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه در سال 1390 کتاب فرهنگ توصیفی نقد و نظریه های ادبی ^[۳]را در انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر کرد. در این کتاب فاطمه مدرسی یک مدخل مفصل را به توضیح عنوان داستان بیت اختصاص داده است. مدرسی بیشتر مطالب مقاله عبدالهیان را نقل کرده و نظرش را توضیح داده است.

نسل های داستان نویسی[ویرایش]

محمدعلی سپانلو در کتاب نویسنگان پیشرو ایران که در سال های پیش از انقلاب منتشر شده به شکل سر دستی و موقت داستان نویسان ایران را به سه نسل تقسیم می کند. بعدها از سوی نویسندگان و منتقدان بدون توجه به محدودیت های آن به کار رفت. عبدالهیان در کتاب کارنامه نثر معاصر تقسیم بندی سپانلو را غیر رسا دانست و گفت که نمی توان هدایت و جمال زاده و حجازی را با آل احمد و گلستان و دانشور در یک نسل قرار داد. گرچه در یک زمان آثاری منتشر کرده باشند. عبدالهیان ئر کتاب کارنامه نثر معاصر، جمالزاده و حسن مقدم و مشفق کاظمی و نیما را نسل پیشگامان انواع ادبی جدید می داند. هدایت و بزرگ علوی و چوبک را نسل اول و حجازی و دشتی و نفیسی و جواد فاضل را رمانتیک های نسل اول می داند. از نظر او آل احمد و گلستان و دانشور و به آذین و پرویزی نسل دوم به شمار می آیند. نسل سوم صادقی و ساعدی و افغانی و مدرسی هستند. نسل چهارم گلشیری و میرصادقی و فصیح و شهدادی و ایرانی هستند و نویسندگان داستان روستا و کارگری را مثل دولت آبادی و صمد بهرنگی و درویشیان و تقوایی و فقیری و احمد محمود جزء نسل چهارم می داند. عبدالهیان نویسنده های بعد از انقلاب را نسل پنجم می داند. ابوتراب خسروی و شهریار مندنی پور و محمدرضا صفدری و منیرورانی پور و امیرحسن چهل تن نسل پنجم هستند. نویسنده هایی که دهه هفتاد نخستین داستان هایشان را منتشر کردند مثل شیوا ارستویی و مهسا محب علی و پیمان هوشمندزاده و امیرحسن شهسواری و یعقوب یادعلی و حسین مرتضائیان آبکنار و کوروش اسدی و حسین ثناپور و ... نسل ششم به شمار می آیند.

سیر ادبیات داستانی[ویرایش]

عبدالهیان در سال 77 مقاله «مروری بر سیر ادبیات داستانی در ایران»[۱] را در شماره 47 مجله ادبیات داستانی منتشر کرد. در این مقاله به بررسی تغییر و تحولات در داستان از اسطوره تا رمان پرداخت. به نظر عبدالهیان داستان در طول تاریخ متناسب با پیشرفت آگاهی انسان متحول شده است. اسطوره ها سوال های انسان اولیه را پاسخ می دادند و رمان مشکلات و چالش های انسان مدرن را می گوید. عبدالهیان معتقد است با تغییر دغدغه انسان قهرمان داستان ها تغییر کرده اند. قهرمان اسطوره خدایان، قهرمان افسانه نیمه خدایان، قهرمان رمانس انسان های برتر و قهرمان رمان انسان های معمولی هستند. بعدها به شکل های دیگر در مقالات و تحقیق هایی این تقسیم بندی یا مشابه های آن تکرار شد.

رئالیسم جادویی[ویرایش]

محمد و محسن حنیف در سال 1397 کتاب بومی سازی رئالیسم جادویی در ایران را در انتشارات علمی و فرهنگی منتشر کردند. عبدالهیان در سال 97 در مجله نقد کتاب هنر و ادبیات شماره 14 مقاله ای در نقد کتاب بومی سازی رئالیسم جادویی در ایران با نام جادوهای بومی شده منتشر کرد. عبدالهیان بر زیربناهای نظری اصلی کتاب و ساختار غیر تحقیقاتی و تداخل مباحث و استفاده از مصاحبه با افراد غیر متخصص و تشخیص آثار غیر رئالیسم جادویی به جای رئالیسم جادویی در این تحقیق ایرادهایی گرفته بود. محسن حنیف در مقاله پاسخی به مقاله جادوهای بومی شده منتشر شده در شماره بعدی مجله نقد کتاب هنر و ادبیات به به این نقد واکنش نشان داد. او به طور مفصل و در چهارده مورد نقدهای عبدالهیان را پاسخ داد. به طو کلی محسن حنیف معتقد بود که نقد عبدالهیان بیشتر ناشی از ناآشنایی ایشان با پایه های معرفشناسانه ادبیات غیر ایرانی و همچنین تورق گذرای کتاب بومی سازی رئالیسم جادویی دانست. عبدالهیان در پاسخ به این پاسخ واکنش نشان نداد. در سال 98 کتاب بومی سازی جایزه جلال آل احمد و بعد جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی را دریافت کرد. کامران سپهران در شماره 1-3 مجله جهان کتاب بهار 99 مقاله ای با عنوان «جایزه ی جادویی برای کتاب سال جادویی» منتشر کرد و در آن با لحنی تند به نقد کتاب بومی سازی پرداخت. محمد حنیف در مجله جهان کتاب مقاله پاسخ به تحقیق جادویی را منتشر کرد که محترمانه از زبان تند نقد سپهران انتقاد کرده بود. طاهره رضایی در سال 97 در مجله نقد نامه زبان های خارجی مقاله نقدی بر کتاب بومی سازی رئالیسم جادویی را منتشر کرد که به معرفی و برشمردن نقاط قوت این اثر پرداخت. حمید عبدالهیان به اتفاق اعظم عبدالهیان در سال 1400 کتاب فانوس سحرانگیز خیال را منتشر کردند. کتاب فانوس سحرانگیز خیال به معرفی رئالیسم جادویی و نمونه های آن در ادبیات ایران پرداخته است. کتاب هایی که عبدالهیان ها به عنوان رئالیسم جادویی ایرانی معرفی کرده اند با کتاب های حنیف ها تفاوت دارد.

آثار[ویرایش]

کتاب های تحقیقی[ویرایش]

کارنامه ی نثر معاصر، انتشارات پایا، سال ^[۴]79
شخصیت و شخصیت پردازی در داستان معاصر، نشر آن، 1381
جنبه های ادبی در تاریخ بیهقی، انتشارات دانشگاه اراک، 1381
زبان گفتاری ایران در دوره های مختلف تاریخ(از ورود اسلام تا پایان عصر سامانیان)، مرکز تحقیقات صدا و سیما، 1392.
رمان و آرمان(فراز و نشیب رمان اجتماعی در ایران)، کانون اندیشه جوان، 1396.
فانوس سحرانگیز خیال(رئالیسم جادویی در ایران)، کانون اندیشه جوان، 1400(با همکاری اعظم عبدالهیان)

مجموعه داستان کوتاه[ویرایش]

عشق و رب به اندازه ی کافی(مجموعه هشت داستان کوتاه بزرگسالان)، هیلا(ققنوس) 1391

ادبیات کودک و نوجوان[ویرایش]

مجموعه مشاهیر خندان[ویرایش]

تا کنون پنج جلد از این مجموعه منتشر شده و قرار است که پنج جلد دیگر از آن منتشر شود.

ابوعلی سینا ( جلد اول از مجموعه مشاهیر خندان ایران)، میچکا(مبتکران) 1395. این کتاب برنده ی جایزه ی کتاب سال سبک زندگی، کاندیدای نهایی کتاب سال، کاندیدای نهایی جایزه کانون پرورش فکری و منتخب فهرست سه لاک پشت پرنده شد. ^[۵]چاپ یازدهم این کتاب در سال 1402 منتشر شد.
فردوسی ( جلد دوم از مجموعه مشاهیر خندان) میچکا(مبتکران) 1396. این کتاب در لیست لاک پشت پرنده قرار گرفت.
ابوریحان بیرونی: (جلد سوم از مجموعه مشاهیر خندان)، میچکا(مبتکران) 1397 این کتاب کاندیدای نهایی جایزه ی رشد شد.^[۶] این کتاب در لیست لاک پشت پرنده قرار دارد.
رازی(جلد چهارم از مجموعه مشاهیر خندان)، میچکا(مبتکران) 1398. این کتاب در فهرست لاک پشت پرنده قرار دارد.
فارابی(جلد پنجم از مجموعه مشاهیر خندان)، میچکا(مبتکران) این کتاب در فهرست لاک پشت پرنده قرار دارد. در مراسم کتاب سال چهل و یکم که در تاریخ 18 بهمن 1402 برپا شد کتاب فارابی در بخش کودک و نوجوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد. [۲]

مجموعه خوشمزه های تاریخ ایران[ویرایش]

در سال 1401 انتشارات خیال انگیز به طور هم زمان پنج جلد از این کتاب را منتشر کرد. قرار است پنج جلد دیگر از کتاب بعدها منتشر شود.

یعقوب و دیگ و قابلمه سازها(جلد اول از مجموعه خوشمزه های تاریخ ایران) خیال انگیز، 1401
نصر و دماغ گنده ها (جلد دوم از مجموعه خوشمزه های تاریخ ایران) خیال انگیز، 1401
محمود و گنده بگ ها (جلد سوم از مجموعه خوشمزه های تاریخ ایران) خیال انگیز، 1401
ملک و گله دارها (جلد چهارم از مجموعه خوشمزه های تاریخ ایران) خیال انگیز، 1401
عباس و پشمینه پوش ها (جلد هفتم از مجموعه خوشمزه های تاریخ ایران) خیال انگیز،1401

مجموعه روزهای پفیلایی کی کا هپروتی[ویرایش]

در پاییز سال 1402 جلد اول از مجموعه روزهای پفیلایی کی کا هپروتی منتشر شد. جلد اول این مجموعه با نام کی کا هپروتی در مدرسه به وسیله نشر خیال انگیز منتشر شد.

کی کا هپروتی در مدرسه: کی کا (کیارش کاووسی) دانش آموز کلاس سوم دبستان است. او تنها فرزند یک خانواده 3 نفره است. پدرش استاد فیزیک و مادرش دندانپزشک است. کی کا وقت خودش را با خیال پردازی می گذارند. ذهن او پر از شخصیت های ساختگی عجیب و غریب است. او با شخصیت ها و دنیای ذهنی خودش مشکلی ندارد، اما دیگران دارند. خیال پردازی های او باعث ترس بچه های دیگر و دخالت خانواده ها می شود. بالاخره کار به مسدولان مدرسه می کشد و با پیگیری خانواده ها از اداره افرادی برای بررسی مسئله به مدرسه می آیند و کی کا را به جلسه های مختلف مشاوره و روانشناسی می برند. بالاخره به این نتیجه می رسند که خیال پردازی کی کا طبیعی است. وقتی همه فکر می کنند کی کا مشکلی ندارد، برای دیگران مسئله می سازد. این کتاب مورد توجه دانش آموزان ابتدایی قرار گرفته است.

مجموعه کارِ عجیب کنان[ویرایش]

در زمستان 402 نشر خیال انگیز چهار جلد از مجموعه کارِ عجیب کنان را منتشر کرد. این مجموعه اقتباس از آثار متون نثر قدیم فارسی است و قرار است جلدهای دیگر آن هم بعدها منتشر شود. تصویرگری این مجموعه را سام سلماسی انجام داده و طراح گرافیک مجموعه محسن خرقانی است. این مجموعه کتاب مصور و تعداد صفحات آن در هر جلد 48 صفحه است.

- ابراهیمِ کیسه پاره کن(بر اساس داستانی از کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک) قطع رقعی، تعداد صفحات 48، مصور زمستان 1402.

- ابوعلیِ عروس پیدا کن(بر اساس داستانی از کتاب چهارمقاله نظامی عروضی) قطع رقعی، تعداد صفحات 48، مصور زمستان 1402.

- ابوعلیِ گاو آدم کن(بر اساس داستانی از کتاب چهار مقاله نظامی عروضی) قطع رقعی، تعداد صفحات 48، مصور زمستان 1402.

- احمدِ خلیفه خراب کن(بر اساس داستانی از کتاب تاریخ بیهقی) قطع رقعی، تعداد صفحات 48، مصور زمستان 1402.

منابع[ویرایش]

↑ عبدالهیان حمید (2023/2/30). «داستان بیت». مجله پژوهش های ادبی. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
↑ «البیت القصصی».
↑ «فرهنگ نقد».
↑ حمید عبدالهیان (2023/17/1). «https://www.adinehbook.com/gp/product/9646748198». https://www.adinehbook.com/gp/product/9646748198. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در |title=، |وبگاه= وجود دارد (کمک)
↑ «https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-6/1162647-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%85%D8%A7-%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%85». پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
↑ خیال انگیز (2023/17/1). «http://michkapub.com/Product/252». تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)

[1] عبدالهیان حمید (2023/2/30). «داستان بیت». مجله پژوهش های ادبی. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

[2] «البیت القصصی».

[3] «فرهنگ نقد».

[4] حمید عبدالهیان (2023/17/1). «https://www.adinehbook.com/gp/product/9646748198». https://www.adinehbook.com/gp/product/9646748198. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در |title=، |وبگاه= وجود دارد (کمک)

[5] «https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-6/1162647-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%85%D8%A7-%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%85». پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)

[6] خیال انگیز (2023/17/1). «http://michkapub.com/Product/252». تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]