اسپاندارامت

اسپاندارامت ایزدبانوی فرمانروای دنیای زیرین نزد ارمنیان باستان است، که اغلب با دنیای زیرزمین، فرمانروایی اموات و مردگان یا دوزخ، یکسان پنداشته شده است. در سرودهای کلیسا و در ادبیات کلیسای حواری ارمنی اصطلاح «دره‌های ساندارامت» به کار رفته است. در دوران مسیحیت این اعتقاد به عنوان روح دوزخی یا حتی دوزخ وجود داشته است، همچنان‌که به جایگاه بهشت در آسمان معتقد بودند.

تاریخ

نرسس چهارم شنورهالی، در اثر خود عبارت «داسک ساندارمتیتس» یعنی گروه یا قشر ارواح شر را، به کار برده است. محققین ارمنی این واژه را به کمک اساطیر ایرانی ریشه یابی کرده و به گفته محققین «اسپندارمد» نام دختر یا همسر اهورامزدا بوده است؛ و از این جا نتیجه می‌گیرد که ساندارامت یا اسپندارامت، نام همسر آرامازد نیز بوده است. اسپندارامت در مفهوم، اشاره به زمین و آرامازد در مفهوم، اشاره به آسمان است. از نوشته‌های آگاتانگلوس نیز می‌توان به مفهوم سانادارامت پی برد. برای مثال می‌نویسد: «غرش‌های عظیم و بسیاری از دره‌های ساندارامت شنیده شد.»

قوند آلیشان می‌نویسد: «ایرانیان بعدها به آن اسفندارمد، اسفندارمذ، اسپندارمد سیپندار هم می‌گفتند. او حافظ و پشتیبان دنیا و جانوران بوده است.»

جستارهای وابسته

• سپنته آرمیتی
• اساطیر ارمنستان
• میهر (اساطیر ارمنی)
• نانه
• تیر (اساطیر ارمنی)
• آناهید (اساطیر ارمنی)
• آرا (اساطیر ارمنی)
• واهاگن
• آرای زیبا
• دورک آنگق
• آرامازد

منابع

• نوری‌زاده، احمد (۱۳۷۶). تاریخ و فرهنگ ارمنستان. تهران: نشر چشمه. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۶۲-۲۲۰-۷.
• نوری‌زاده، احمد. صد سال شعر ارمنی: از اواخر قرن نوزدهم تا اواخر قرن بیستم. تهران: نشر چشمه. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۶۲-۲۱۶-۹.
• باغداساریان، ادیک (۱۳۸۰). تاریخ کلیسای ارمنی. تهران. شابک ۹۶۴-۰۶-۰۷۴۵-۲.
• ملکی، آنوشیک (زمستان ۱۳۹۲). «بررسی ریشه شناختی واژه‌های آرامازد، اهورامزدا و ماشتوتس». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هفدهم (۶۶).
• آیوازیان، ماریا (اردیبهشت ۱۳۹۱). اشتراکات اساطیری و باورها در منابع ایرانی و ارمنی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۶-۵۶۰-۰.
• شیراوند، دکتر مهران (زمستان ۱۳۹۰). «تعاملات تاریخی و فرهنگی ایران و ارمنستان از عصر کهن تاکنون». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال پانزدهم (۵۸).
• فتایی، گارگین (پاییز ۱۳۸۴). «آیین مهر و تأثیر آن بر فرهنگ ایرانی، اسلامی، ارمنی، مسیحی و فرهنگ مشترک جهانی». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال نهم (۳۳).
• «امشاسپندان و ایزدان در تاریخ اساطیری ایران». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هشتم (۲۸). تابستان ۱۳۸۳.
• آبقیان، مانوک. افسانه‌های ملی ارمنی در نگارش تاریخ ارمنیان مؤسس خورناتسی.
• یشت فرزانگی: جشن نامه. هرمس. بهمن ۱۳۸۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۱۸-۳۶۳-۰.
• باورها، دین، پرستش اسطوره‌های ارمنیان کهن. ایروان. ۲۰۰۱.