مهندسی ژئوتکنیک

حفر تونل پایه گوتهارد با دستگاه حفاری تونل، مهندسی تونل از زیرشاخه‌های مهندسی ژئوتکنیک می‌باشد

مهندسی ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی (نام علمی: Geotechnical engineering) شاخه‌ای از مهندسی عمران است که به بررسی مهندسی رفتار مصالح زمین و مخاطرات محتمل در رابطه با احداث سازه‌ها می‌پردازد. ابزارهای علمی مورد استفاده در مهندسی ژئوتکنیک علوم پایه‌ای نظیر مکانیک خاک پیشرفته، مکانیک سنگ، دینامیک خاک و زمین‌شناسی مهندسی و علوم کاربردی مرتبط نظیر پی سازی، تونل سازی، سدسازی و بهسازی خاک است.
در ابتدای هر پروژه عمرانی، با برنامه‌ریزی و انجام شناسایی‌های محلی ژئوتکنیکی، ویژگی‌های فیزیکی، مکانیکی، و شیمیایی زمین ساختگاه پروژه ارزیابی شده و مخاطرات محتمل از قبیل زمین لرزه، زمین لغزش، و روانگرایی در ارتباط با پروژه مد نظر قرار می‌گیرد. سپس، انواع پی‌ها، سازه‌های نگهبان، عملیات خاکی، و روسازی‌های پروژه تحلیل و طراحی می‌گردند. رادیه‌ها، شمع‌ها، و کیسون‌ها، نمونه‌هائی از پی‌ها، دیوارهای حائل و سدهای خاکی نمونه‌هائی از سازه‌های نگهبان، و احداث خاکریزها، گودها، تونل‌ها، کانال‌ها، مخازن، و مدفن‌های زباله نمونه‌هائی از عملیات خاکی می‌باشند.
از کارل فون ترزاقی، مهندس عمران و زمین‌شناس اتریشی به عنوان پدر مکانیک خاک و پایه‌گذار مهندسی ژئوتکنیک در دنیا یاد می‌شود.

گستره‌کاربرد و زیرشاخه‌ها

اثیر روانگرایی خاک در زمین‌لرزهٔ نیگاتا بر منطقهٔ آپارتمان‌نشینی این شهر.

در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، همسو با سیاست‌های عمرانی، پروژه‌های سدسازی بسیار مورد توجه قرار گرفته‌است و به همین منظور شرکت‌های پیمانکاری با مهندسین ژئوتکنیک همکاری گسترده‌ای دارند. همچنین با توجه به گسترش ساخت و ساز، پهنه وسیعی از زمین‌هایی که قبلاً برای فعالیت‌های عمرانی به عنوان بستر مورد استفاده قرار نمی‌گرفت امروزه با کمک علم ژئوتکنیک، بهسازی و به بستری مناسب تبدیل شده‌اند. به همین علت تقریباً در تمامی پروژه‌های کوچک و بزرگ عمرانی مانند ساختمان‌سازی در کلان‌شهرها به ترسیم پروفیل خاک با استفاده از گمانه‌زنی، آزمایش‌های در محل و آزمایشگاهی نیاز می‌باشد. در همین راستا فارغ التحصیلان این گرایش می‌توانند در شرکتهای مشاور، آزمایشگاه‌های مکانیک خاک و دفاتر فنی شرکتهای پیمانکاری یا در کارهای اجرایی مشغول به کار شوند. به‌طور کلی می‌توان گفت دانش‌آموختگان این دوره زمینه فنی کافی برای کار در آزمایشگاه‌های مکانیک خاک و تحقیقات صحرائی ژئوتکنیکی، پروژه‌های سدسازی، پروژه‌های بهسازی خاک، پروژه‌های زیست‌محیطی، پایدارسازی شیروانی‌ها، دیوارهای حائل، طراحی شالوده در تمامی پروژه‌های عمرانی از قبیل ساختمان‌ها و آسمان خراش‌ها، دیوارهای ساحلی، بستر راه‌ها و بزرگراه‌ها و خطوط راه‌آهن، پروژه‌های مترو و … را دارا می‌باشند.
مهندسی ژئوتکنیک یکی از گرایش‌های رشته مهندسی عمران می‌باشد که خود به شاخه‌های زیر تقسیم می‌شود:

ژئوتکنیک مهندسی	ژئوتکنیک لرزه‌ای
ژئوتکنیک زیست‌محیطی	ژئوتکنیک دریایی

در ایران

از جمله دانشگاه‌های معتبر ایران که در مقطع تحصیلات تکمیلی گرایش مهندسی ژئوتکنیک را دارا می‌باشند می‌توان به دانشگاه‌هایی مثل: دانشکده فنی دانشگاه تهران ،دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی،دانشگاه خوارزمی، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل و دانشگاه شیراز اشاره کرد.

جستارهای وابسته

• ژئومکانیک
• مکانیک خاک
• مکانیک سنگ
• ژئوتکنیک

منابع

• Journal of the Geotechnical Enineering Division-American Society of Civil Engineers
• U.S.Department of Navy:NAVFAC DM-7 U.S. Gaverment Printing office Washington D.C
• Dr. Muniram Budhu(2010), Soil Mechanics and Foundations 3rd Edition, Wiley.