مهندسی نفت

یک سکوی نفتی دریایی

مهندسی نفت (به انگلیسی: Petroleum engineering) کاربرد دانش و فناوری در فرایند اکتشاف، حفاری، برآورد و توسعهٔ مخزن و بهره‌برداری از منابع زیرزمینی نفت و گاز و انتقال آنها به سطح می‌باشد. شایان توجه است که پالایش نفت در حیطهٔ صنایع پایین‌دستی صنایع نفت و گاز بوده و در محدودهٔ مهندسی شیمی قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر به‌دنبال تغییراتی که در رویکرد سرمایه‌ها به‌سوی منابع جدید انرژی صورت گرفته‌است، بسیاری از دانشگاه‌ها همچون استنفورد و دانشگاه کالیفرنیا این رشته را به مهندسی منابع انرژی تغییر نام داده‌اند؛ چرا که مباحث طرح‌شده در انرژی زمین‌گرمایی و سایر انرژی‌های نوین کماکان بسیار نزدیک به‌این رشته می‌باشد. در مهندسی نفت دروسی همچون ریاضیات، فیزیک، مکانیک سیالات، استاتیک، ترمودینامیک، زمین‌شناسی، انتقال حرارت، انتقال جرم، خواص سنگ‌ها و سیالات، چاه آزمایی، چاه پیمایی و … تدریس می‌شود.

گرایش‌های مهندسی نفت

مهندسی نفت به چندین گرایش تقسیم می‌شود. در زیر به معرفی این گرایش‌ها می‌پردازیم:

• مهندسی اکتشاف: این گرایش ارتباط نزدیکی با زمین‌شناسی دارد. در اولین مرحله کشف حوزه‌های نفتی انجام می‌گیرد. مهندسان اکتشاف با بکار بردن شیوه‌های مختلف (مانند لرزه‌نگاری) به احتمال وجود یا عدم وجود نفت پی می‌برند.
• مهندسی حفاری: عملیات حفاری با انتقال نیروی چرخشی به مته حفاری و تراش لایه های سنگی انجام می‌پذیرد. این فرایند معمولا تا اعماق چند کیلومتری زمین و لایه‌های پر فشار با دمای بالا ادامه می‌یابد. در این گرایش مکانیک سنگ و سیال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
• مهندسی مخازن: تمامی فرایندهای تحلیل، توسعه و ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز توسط مهندسان مخازن صورت می‌پذیرد. در این گرایش خواص سنگ و سیال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
• مهندسی بهره‌برداری: فرایند انتقال نفت و گاز به سطح زمین بهره‌برداری نامیده می‌شود. وظایف مهندس بهره‌برداری، مشبک کاری، مهار تولید شن، کنترل جریان سیال، کنترل تجهیزات تولیدی، استفاده از روش‌های فرازآوری مانند تزریق گاز به چاه و پمپ‌های درون چاهی و همچنین استفاده از جداکننده های سطحی آب، نفت و گاز می‌باشد.

گروه‌های مهندسی نفت در دانشگاه‌های ایران

• دانشکده مهندسی نفت و پتروشیمی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار
• دانشکدهٔ مهندسی شیمی و نفت، دانشگاه صنعتی شریف، تهران
• انستیتو مهندسی نفت، دانشگاه تهران، تهران
• دانشکدهٔ مهندسی نفت، دانشگاه امیر کبیر، تهران
• دانشکدهٔ مهندسی شیمی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران
• دانشکدۀ مهندسی شیمی، نفت و گاز، دانشگاه شیراز، شیراز
• دانشکدۀ مهندسی نفت اهواز، دانشگاه صنعت نفت، اهواز
• دانشکدۀ مهندسی نفت آبادان، دانشگاه صنعت نفت، آبادان
• دانشکدۀ فنی و مهندسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان
• دانشکدهٔ مهندسی شیمی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
• دانشکدۀ مهندسی نفت و گاز، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز
• دانشکدۀ فنی و مهندسی، دانشگاه گرمسار، گرمسار
• دانشکدۀ مهندسی نفت، دانشگاه سمنان، سمنان
• دانشکدۀ مهندسی معدن، نفت و ژئوفیزیک، دانشگاه شاهرود، شاهرود
• دانشکدۀ مهندسی گاز و پتروشیمی، دانشگاه خلیج فارس بوشهر، بوشهر
• دانشکده فنی فومن، دانشگاه تهران، گیلان
• مرکز آموزش عالی لامرد

دانشگاه آزاد واحد قوچان

• دانشگاه فردوسی مشهد
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد امیدیه

دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات

دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه

جستارهای وابسته

• مهندسی اکتشاف
• مهندسی حفاری
• مهندسی مخزن
• مهندسی بهره‌برداری
• مخازن هیدروکربوری
• زمین‌شناسی
• انجمن مهندسی نفت (SPE)
• مهندسی شیمی