کنترپوان: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

[نسخهٔ بررسی‌نشده]

→ تفاوت قدیمی‌تر تفاوت جدیدتر ←

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

دیداریویکی‌متن

درخط

نسخهٔ ‏۲۲ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۲۱

گزیده‌ای از فوگ شماره ۱۷ یوهان سباستیان باخ، نمونه‌ای از کنترپوان پخش ^{راهنما·اطلاعات}

کنترپوان (به فرانسوی: Contrepoint) ازلحاظ لغوی به‌ معنای نقطه در مقابل نقطه و در موسیقی نت درمقابلِ نت است.^[۱] در این فن، تأکید بر روند افقی نت هاست نه روند عمودی. هریک از نت‌هایی که با هم نواخته می‌شوند دارای ریتم (ضرب‌آهنگ) و تم (زمینهٔ موسیقایی) مستقل از هم هستند، ولی در کلّیّتِ آهنگ، دارای هارمونی‌اند.

تاریخچه

در هشت قرنِ نخستِ میلادی، آوازهای کلیسایی در موسیقی غربی به‌طور کلی یک‌صدایی^[الف]بودند. در قرن نهم در مقابل موسیقی «یک‌صدایی»، یک بافت جدید موسیقایی به نام «دیافونی»^[ب](دوصدایی) مرسوم شد. این شیوه در ابتدا از دو صدا به فاصلهٔ سوم تشکیل می‌گردید، سپس به فاصلهٔ پنجم تغییر داده شد و نام آن را «ارگانوم»^[پ]نهادند.^[۲]در این دوصدایی، ملودی اصلی «تنور»^[ت]و ملودی دوم «کنترشان»^[ث]نام داشت. بعد از آن فاصله‌های اکتاو، پنجم و چهارم که در موسیقی یونان نیز رواج داشت، مورد استفاده قرار گرفت. این سبک در قرن دوازدهم توسط آهنگسازانی مانند «لئونن»^[ج]و در قرن سیزدهم میلادی توسط «پروتن»^[چ]و آهنگسازان «مکتب نوتردام» با استفاده از ریتم و میزان بندی، به بافتی چهارصدایی و پولیفونیک دست یافتند و باعث پیشرفت و تکنیک‌های جدیدی در کنترپوان‌نویسی شدند. در قرن چهاردهم، مس‌هایی توسط «گیوم دو ماشو»^[ح]تصنیف شد که جزو آثار پولیفونیک محسوب می‌شود. در قرن پانزدهم مکاتب دیگری به تکامل موسیقی چند‌صدایی پرداختند که فرم «کانن» یا «موسیقی تقلیدی»، از تکنیک‌های جدید در کنترپوان‌نویسی شد و در نهایت فرم «فوگ» به عنوان پیشرفته‌ترین و کاملترین فرم موسیقی کنترپوانتیک بوجود آمد.^[۳]کنترپوان از دورهٔ رنسانس در اروپا رایج شد و در دوره باروک به اوج خود رسید. در ادامۀ این روند و با پیدایشِ دانشِ «هارمونی» که در آن آکوردها به صورت عمودی و هم‌زمان یک ملودیِ واحد را همراهی می‌کردند، آهنگسازان را بر آن داشت تا از هر دو شیوه برای بیان هر چه غنی‌تر کردنِ آثار خود استفاده کنند و ضمن حفظ ساختار هارمونی، بخش‌هایی مستقل و کنترپوانتیک بوجود آورند. از آثار باخ به عنوان بهترین و موفقترین نوعِ آثار در ترکیب هارمونی و کنترپوان یاد می‌کنند.

تعریف

کنترپوان به معنی نقطه در برابر نقطه، نت در برابر نت، یا ملودی در مقابل ملودی است.^[۴] این اصطلاح در موسیقی به‌ معنای «چندصدایی» است که در آن دو یا چند خط ملودیک با توجه به استقلال هر یک از بخش‌ها به صورت هم‌زمان به صدا در می‌آیند و تشکیل یک بافت «موسیقی پولیفونیک» می‌دهند.^[۵]

تفاوت میان دانش هارمونی و دانش کنترپوان در آنجاست که هارمونی نوعی از موسیقی «هوموفونیک» (چند صدایی هماهنگ) و کنترپوان نوعی از موسیقی «پولیفونیک» (چند صدایی مستقل) است. در شیوه کنترپوان به علت وجود چند خط ملودیک متفاوت شنونده قادر به تفکیک آن‌ها به علت پیچیدگی خطوط ملودیک در یک بار شنیدن نمی شود و بار اول توجه به یک خط ملودیک می‌کند. اما با چند بار شنیدن است که می‌توان بخش‌های دیگر را هم به خاطر سپرد. از فرم‌های فوگ و کانن به عنوان پیچیده‌ترین نوع کنترپوان یاد می‌شود.

ساختار

در کنترپوان‌نویسی در ابتدا نت‌های ملودی (نت گرد) هم ارزش نوشته می‌شوند و بر پایه یکی از گام‌های مدال یا کلیسایی تنظیم می گردد. نت‌ها باید با فاصله‌های متصل و بدون پرش حرکت کرده و از حرکت‌های آرپژ و پی در پی به پایین یا بالا اجتناب شود و در صورت پرش، باید بلافاصله در جهت مخالف آن به پایین یا بالا حرکت کند.

ملودی داده شده را «کانتوس فیرموس»^[خ]به معنی «ملودی ثابت» و نت‌های مقابل آن را «کنترپوان» می نامند.

در این ساختار، فاصله‌های مجاز در حرکت افقی ملودی عبارتند از : دوم کوچک، دوم بزرگ، سوم کوچک، سوم بزرگ، چهارم درست، پنجم درست و اکتاو. کاربرد فاصله‌های دیگر و حرکت‌های کروماتیک همگی خطا هستند.^[۶]

در بخش نت در برابر نت، فاصله بیش از اکتاو خطا است و فواصل مطبوع به هم پیوند می خورند و فواصل نا مطبوع باید حل شوند. در ابتدا و انتهای قطعه باید فاصله اکتاو باشد و گذشتن بخش‌ها از یکدیگر و حرکت موازی دو بخش به فاصله پنجم و اکتاو مجاز نیست و از تکرار نت در یک بخش پرهیز می‌شود.

کنترپوان دو بخشی، سه بخشی و چهار بخشی در پنج نوع خلاصه می‌شود که عبارتند از :

نوع اول

(یک بر یک) در برابر هر نت گرد داده شده (کانتوس فیرموس)، یک نت هم ارزش (کنترپوان) قرار می‌گیرد.^[۷]

$\relative c'' { << \new Staff { \clef "treble" d1 a b d cis d } \new Staff { \clef "treble" d,1 f g f e d } >> }$

نوع دوم

(دو بر یک) در برابر هر نت گرد داده شده، دو نت سفید قرار می‌گیرد. (همچنین می‌توان در برابر یک نت گرد نقطه دار، سه نت سفید قرار داد).^[۸]

${ #(set-global-staff-size 15) \relative c' { << \new Staff { r2 a' d c b e d a b cis d1 \bar "|." } \new Staff { d,1 f g f e d} >> } }$

نوع سوم

(چهار بریک) در برابر هر نت گرد، چهار نت سیاه قرار می‌گیرد.^[۹]

${ #(set-global-staff-size 16) \relative c' { \new PianoStaff << \new Staff { d e f g a b c d e d c b a b c a g a b cis d1 \bar "|." } \new Staff { d,1 f g f e d } >> } }$

نوع چهارم

(یک برابر دو «تاخیر دار») در برابر هر نت، دو نت قرار می‌گیرد با این تفاوت که نت دوم کنترپوان با خط اتحاد به میزان بعدی وصل می‌شود.^[۱۰]

$\relative c' { \new PianoStaff << \new Staff { \set Staff.explicitKeySignatureVisibility = #all-invisible a'2 d~ d c~ c bes~ \key d \minor bes a b cis d1 \bar "|." } \new Staff { d, f g f e d \bar "|." } >> }$

نوع پنجم

(کنترپوان مخلوط) در برابر نت گرد داده شده، از انواع کشش‌ها حتی نت چنگ استفاده می‌شود.^[۱۱]

$\relative c' { \new PianoStaff << \new Staff { r2 a' d c b4 c d e f e d2~ d4 cis8 b cis2 d1 \bar "|." } \new Staff { d, f g f e d \bar "|." } >> }$

یادداشت

↑ Monodic
↑ Diaphony
↑ Organum
↑ Tenor
↑ Contre Chant
↑ Leonin
↑ Perotin
↑ Guitllaume de Machaut
↑ Cantus Firmus

پانویس

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Counterpoint». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۹ فوریه ۲۰۱۹.
منصوری، پرویز (۱۳۶۲). هارمونی تحلیلی. انتشارات پارت.
کروبینی، لوئیجی (۱۳۶۸). کنترپوان و فوگ. ترجمهٔ محسن الهامیان. تهران: انتشارات برگ.
دوپره، مارسل (۱۳۸۶). کنترپوان مدال. ترجمهٔ مصطفی کمال پورتراب. تهران: انتشارات چنگ.

Encyclopedia Britannica (۲۰۱۹). «Counterpoint».

پیوند به بیرون

[2] Monodic

[3] Diaphony

[4] Organum

[6] Tenor

[7] Contre Chant

[8] Leonin

[9] Perotin

[10] Guitllaume de Machaut

[14] Cantus Firmus

[1] Encyclopedia Britannica, Counterpoint.

[5] دوپره، کنترپوان مدال، ۸.

[11] دوپره، کنترپوان مدال، ۹.

[12] دوپره، کنترپوان مدال، ۱۵.

[13] دوپره، کنترپوان مدال، ۸.

[15] کروبینی، کنترپوان و فوگ، ۶.

[16] منصوری، هارمونی تحلیلی، ۲۴۳.

[17] منصوری، هارمونی تحلیلی، ۲۴۳.

[18] منصوری، هارمونی تحلیلی، ۲۴۳.

[19] منصوری، هارمونی تحلیلی، ۲۴۳.

[20] منصوری، هارمونی تحلیلی، ۲۴۴.

[۱]

[الف]

[ب]

[پ]

[۲]

[ت]

[ث]

[ج]

[چ]

[ح]

[۳]

[۴]

[۵]

[خ]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 == تاریخچه ==
-در هشت قرنِ نخستِ میلادی، آوازهای کلیسایی در [[موسیقی کلاسیک|موسیقی غربی]] به‌طور کلی [[یک‌صدایی]]{{یاد|dir=ltr|Monodic}}بودند. در [[قرن نهم میلادی|قرن نهم]] در مقابل موسیقی «یک‌صدایی»، یک بافت جدید موسیقایی به نام «دیافونی»{{یاد|dir=ltr|Diaphony}}(دوصدایی) مرسوم شد. این شیوه در ابتدا از دو صدا به [[فاصله (موسیقی)|فاصلهٔ]] سوم تشکیل می‌گردید، سپس به فاصلهٔ پنجم تغییر داده شد و نام آن را «ارگانوم»{{یاد|dir=ltr|Organum}}نهادند.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۸}}</ref>در این دوصدایی، ملودی اصلی «تنور»{{یاد|dir=ltr|Tenor}}و ملودی دوم «کنترشان»{{یاد|dir=ltr|Contre Chant}}نام داشت. بعد از آن فاصله‌های [[اکتاو]]، پنجم و چهارم که در موسیقی یونان نیز رواج داشت مورد استفاده قرار گرفت. این سبک در [[قرن دوازدهم]] توسط آهنگسازانی مانند «لئونن»{{یاد|dir=ltr|Leonin}} و در [[قرن سیزدهم میلادی]] توسط «پروتن»{{یاد|dir=ltr|Perotin}} و آهنگسازان مکتب [[نوتردام]] با استفاده از [[ریتم]] و [[میزان (موسیقی)|میزان بندی]] به بافتی چهارصدایی و پولیفونیک دست یافتند و باعث پیشرفت و تکنیک‌های جدیدی در کنترپوان نویسی شدند. در [[قرن چهاردهم میلادی|قرن چهاردهم]] [[مس (موسیقی)|مس‌هایی]] توسط «گیوم دو ماشو»{{یاد|dir=ltr|Guitllaume de Machaut}}تصنیف شد که جزو آثار پولیفونیک محسوب می‌شود. در [[قرن پانزدهم میلادی|قرن پانزدهم]] مکاتب دیگری به تکامل موسیقی چند صدایی پرداختند که فرم «[[کانن (موسیقی)|کانن]]» یا «موسیقی تقلیدی»،
+در هشت قرنِ نخستِ میلادی، آوازهای کلیسایی در [[موسیقی کلاسیک|موسیقی غربی]] به‌طور کلی [[یک‌صدایی]]{{یاد|dir=ltr|Monodic}}بودند. در [[قرن نهم میلادی|قرن نهم]] در مقابل موسیقی «یک‌صدایی»، یک بافت جدید موسیقایی به نام «دیافونی»{{یاد|dir=ltr|Diaphony}}(دوصدایی) مرسوم شد. این شیوه در ابتدا از دو صدا به [[فاصله (موسیقی)|فاصلهٔ]] سوم تشکیل می‌گردید، سپس به فاصلهٔ پنجم تغییر داده شد و نام آن را «ارگانوم»{{یاد|dir=ltr|Organum}}نهادند.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۸}}</ref>در این دوصدایی، ملودی اصلی «تنور»{{یاد|dir=ltr|Tenor}}و ملودی دوم «کنترشان»{{یاد|dir=ltr|Contre Chant}}نام داشت. بعد از آن فاصله‌های [[اکتاو]]، پنجم و چهارم که در موسیقی یونان نیز رواج داشت، مورد استفاده قرار گرفت. این سبک در [[قرن دوازدهم]] توسط آهنگسازانی مانند «لئونن»{{یاد|dir=ltr|Leonin}}و در [[قرن سیزدهم میلادی]] توسط «پروتن»{{یاد|dir=ltr|Perotin}}و آهنگسازان «مکتب [[نوتردام]]» با استفاده از [[ریتم]] و [[میزان (موسیقی)|میزان بندی]]، به بافتی چهارصدایی و پولیفونیک دست یافتند و باعث پیشرفت و تکنیک‌های جدیدی در کنترپوان‌نویسی شدند. در [[قرن چهاردهم میلادی|قرن چهاردهم]]، [[مس (موسیقی)|مس‌هایی]] توسط «گیوم دو ماشو»{{یاد|dir=ltr|Guitllaume de Machaut}}تصنیف شد که جزو آثار پولیفونیک محسوب می‌شود. در [[قرن پانزدهم میلادی|قرن پانزدهم]] مکاتب دیگری به تکامل موسیقی چند‌صدایی پرداختند که فرم «[[کانن (موسیقی)|کانن]]» یا «موسیقی تقلیدی»،
-از تکنیک‌های جدید در کنترپوان‌نویسی شد و در نهایت فرم «[[فوگ]]» به عنوان پیشرفته‌ترین و کاملترین فرم موسیقی چندصدایی بوجود آمد.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۹}}</ref> کنترپوان از دورهٔ [[موسیقی رنسانس|رنسانس]] در اروپا رایج شد و در [[موسیقی دوره باروک|دوره باروک]] به اوج خود رسید. در ادامه این روند و با پیدایش هارمونی که در آن [[آکورد]]<nowiki/>ها به صورت عمودی و هم‌زمان یک ملودی واحد را [[همراهی (موسیقی)|همراهی]] می‌کردند، آهنگسازان را بر آن داشت تا از هر دو شیوه برای بیان هر چه غنی‌تر کردن آثار خود استفاده کنند و ضمن حفظ ساختار هارمونی، بخش‌هایی مستقل و کنترپوانتیک بوجود آورند. از آثار باخ به عنوان بهترین و موفقترین نوع آثار در ترکیب هارمونی و کنترپوان یاد می‌کنند.
+از تکنیک‌های جدید در کنترپوان‌نویسی شد و در نهایت فرم «[[فوگ]]» به عنوان پیشرفته‌ترین و کاملترین فرم موسیقی کنترپوانتیک بوجود آمد.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۹}}</ref>کنترپوان از دورهٔ [[موسیقی رنسانس|رنسانس]] در اروپا رایج شد و در [[موسیقی دوره باروک|دوره باروک]] به اوج خود رسید. در ادامۀ این روند و با پیدایشِ دانشِ «[[هارمونی]]» که در آن [[آکورد]]<nowiki/>ها به صورت عمودی و هم‌زمان یک ملودیِ واحد را [[همراهی (موسیقی)|همراهی]] می‌کردند، آهنگسازان را بر آن داشت تا از هر دو شیوه برای بیان هر چه غنی‌تر کردنِ آثار خود استفاده کنند و ضمن حفظ ساختار هارمونی، بخش‌هایی مستقل و کنترپوانتیک بوجود آورند. از آثار باخ به عنوان بهترین و موفقترین نوعِ آثار در ترکیب هارمونی و کنترپوان یاد می‌کنند.
 == تعریف ==
 '''کنترپوان''' به معنی نقطه در برابر نقطه، [[نت (موسیقی)|نت]] در برابر نت، یا [[ملودی]] در مقابل ملودی است.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۱۵}}</ref> این اصطلاح در موسیقی به‌ معنای «[[چندصدایی]]» است که در آن  دو یا چند خط [[ملودی|ملودیک]] با توجه به استقلال هر یک از بخش‌ها به صورت هم‌زمان به صدا در می‌آیند و تشکیل یک [[بافت (موسیقی)|بافت]] «موسیقی پولیفونیک» می‌دهند.<ref>{{پک|دوپره|۱۳۸۶|ک=کنترپوان مدال|ص=۸}}</ref>