نیمپرده
معکوس |
هفتم بزرگ (برای دوم کوچک) هشتم کاسته (برای همصدای افزوده) هشتم افزوده (برای همصدای کاسته) |
---|---|
نام | |
دیگر نامها |
دوم کوچک نیمپردهٔ دیاتونیک همصدای افزوده |
مخفف | m2; A1 |
اندازه | |
نیمپردهها | ۱ |
رده | ۱ |
نظام کوک خالص |
۱۶:۱۵ ۲۵:۲۴ |
سنت | |
اعتدال مساوی | ۱۰۰ |
اعتدال مساوی ۲۴ پردهای | ۱۰۰ |
نظام کوک خالص |
۱۱۲ ۱۰۵ ۱۳۳ ۷۱ |
نیمپرده[۱] یک فاصله در موسیقی است که نیمی از یک پرده است. نیمپرده کوچکترین فاصلهای است که در موسیقی کلاسیک استفاده میشود.[en ۲]
در اعتدال مساوی که روش رایج کوککردن سازها در دوران معاصر است، هر نیمپرده ۱۰۰ سنت اندازه دارد و تمام نیمپردهها هماندازه هستند. در نظام کوک خالص اندازهٔ نیمپردهها ثابت نیست و نیمپردههای متفاوتی به دست میآیند.
محتویات
نیمپردهٔ دیاتونیک و کروماتیک[ویرایش]
در تئوری موسیقی دو نوع نیمپرده بر اساس نظام کوک خالص تعریف میشوند، که یکی با نام نیمپردهٔ دیاتونیک (به فرانسوی: diatonic، به معنی آنچه صدا از او گذر کند) و دیگری با نام نیمپردهٔ کروماتیک (به فرانسوی: chromatic، به معنای رنگین) شناخته میشوند.
نیمپردهٔ دیاتونیک نیمپردهای است که نتهای تشکیل دهندهٔ آن نامهای متفاوتی داشته باشند؛ مثلاً فاصلهٔ بین سل و لا بمل یک نیمپردهٔ دیاتونیک است. در مقابل، نیمپردهای که نام نتهای تشکیل دهندهاش یکی باشند نیمپردهٔ کروماتیک است (نظیر فاصلهٔ لا بمل تا لا).[۲]
در نامگذاری فاصلهها به نیمپردهٔ دیاتونیک دوم کوچک هم گفته میشود. به همین شکل، برای نیمپردهٔ کروماتیک نام همصدای افزوده به کار میرود.
دوم کوچک[ویرایش]
فاصلهٔ دوم کوچک فاصلهای است که در گام ماژور بین نت سوم و چهارم (مثلاً در دو ماژور بین می و فا) و نیز بین نت هفتم و هشتم (مثلاً در دو ماژور بین سی و دو) قرار دارد. این فاصله را نیمپردهٔ دیاتونیک نیز مینامند چرا که در گام دیاتونیک در فاصلهٔ بین دو نت قرار میگیرد.
به فاصلهٔ دوم در اعتدال مساوی گوش کنید راهنما·اطلاعات. در اینجا ابتدا نت دو و بعد نت ر بمل (که ۱۰۰ سِنت زیرتر از دو است) شنیده میشوند و بعد هر دو با هم شنیده میشوند.
به لحاظ ملودی، از فاصلهٔ دوم کوچک در فرود (از جمله در فرود کاذب) استفاده میشود، چرا که این حس را به شنونده منتقل میکند که به سمت نت بنمایه در حال حرکت است.
به لحاظ هارمونی، فاصلهٔ دوم کوچک به عنوان یک فاصلهٔ «ناملایم» در نظر گرفته میشود که جزء اصلی یک آکورد نیست و غالباً در آکورد هفتم بزرگ یا آکوردهای افزوده استفاده میشود.


در برخی شرایط، فاصلهٔ دوم کوچک میتوانند شخصیت زیادی به موسیقی بدهد. برای نمونه فردریک شوپن در اتود اپوس ۲۵ شمارهٔ ۵، قطعه را با یک ملودی میآغازد که در آن فواصل دوم کوچک به وفور نواخته میشوند و حالتی خندهدار و وسواسآور ایجاد میکنند که در تضاد با قسمت میانی قطعه است. این اتود به همین خاطر نام اتود «نت اشتباه» را به خود گرفتهاست. چنین استفادهای از فاصلهٔ دوم کوچک در موسیقی رمانتیک رایج است.
در دیگر اعتدالها[ویرایش]
در نظام کوک خالص یک دوم کوچک با نسبت ۱۶:۱۵ در گام دو ماژور وجود دارد که بین نتهای می و فا، و نیز سی و دو وجود دارد. این فاصلهٔ دوم کوچک ناملایمترین فاصلهای است که در گام ماژور وجود دارد.[en ۳] سی و دو را در نظام کوک خالص بشنوید راهنما·اطلاعات

همصدای افزوده[ویرایش]


همصدای افزوده فاصلهای است که از افزودن یک نیمپرده به یک نت همصدا به دست میآید.[en ۴] این فاصله در گام دیاتونیک رخ نمیدهد اما در گام کروماتیک وجود دارد و به آن نیمپردهٔ کروماتیک گفته میشود. این فاصله، معکوس فاصلهٔ هشتم کاسته است و همچنین مکمل فاصلهٔ هشتم افزوده نیز هست چرا که برای فاصلهٔ هشتم یا اکتاو حالت همصدا وجود ندارد.[en ۵]
به لحاظ ملودی، همصدای افزوده معمولاً زمانی رخ میدهد که از یک گام دیاتونیک به یک گام ملودیک ورود شود، برای نمونه در آکورد هفتم کاسته و آکورد ششم افزوده.
به لحاظ هارمونی همصدای افزوده به ندرت استفاده میشود. با این حال گاهی از آن برای تفکیک یک نت از نت دومینانت هفتم استفاده میشود. مثلاً فرانتز لیست در اثر زیر یک نت می بمل (E♭) در کنار یک نت می بکار (E♮) قرار داده تا می بمل را از فا دیز (که متعلق به آکورد دومینانت هفتم است) تمیز بدهد.
نیمپرده در کوکهای مختلف[ویرایش]
کوکهای مختلف نیمپردههای مختلفی ایجاد میکنند.
اعتدالهای مناسب[ویرایش]
در اعتدال مساوی و دیگر اعتدالهای مناسب فقط یک نیمپرده (با طول ۵۰ سنت) وجود دارد.
اعتدال میانگین[ویرایش]
در اعتدال میانگین دو نیمپرده (کروماتیک و دیاتونیک) وجود دارد که طول نیمپردهٔ دیاتونیک بیشتر از نیمپردهٔ کروماتیک است.
کوک فیثاغورثی[ویرایش]
در کوک فیثاغورثی نیز دو نیمپرده وجود دارد، اما برخلاف موارد بالا، این نیمپردهٔ کروماتیک است که بزرگتر است.
اندازهٔ نیمپردهٔ دیاتونیک در کوک فیثاغورثی از نسبت به دست میآید. به این فاصله لیمای فیثاغورثی (به انگلیسی: limma) هم گفته میشود و اندازهاش حدود ۹۰٫۲ سنت است. ( بشنوید راهنما·اطلاعات)
اندازهٔ نیمپردهٔ کروماتیک در کوک فیثاغورثی از نسبت به دست میآید. به این فاصله آپوتوم فیثاغورثی (به انگلیسی: apotome) هم گفته میشود و اندازهاش حدود ۱۱۳٫۷ سنت است. ( بشنوید راهنما·اطلاعات)
تفاوت لیما و آپوتوم فیثاغورثی برابر است با کمای فیثاغورثی و حدود ۲۳٫۴۶ سنت طول دارد.
نظام کوک خالص[ویرایش]
در نظام کوک خالص فاصلهٔ دوم کوچک نسبت ۱۶:۱۵ دارد (حدود ۱۱۱٫۷ سنت) و به آن نیمپردهٔ دیاتونیک خالص هم گفته میشود. ( بشنوید راهنما·اطلاعات). این نیمپرده در واقع حاصل تفاوت بین یک فاصلهٔ چهارم درست و یک فاصلهٔ سوم بزرگ است (). به جز این، در کوک خالص پنج حدی سه نیمپردهٔ دیگر هم تولید میشود. برای نمونه، مجموعهٔ چهار نیمپردهٔ حاصل در گام مبتنی بر دو از این قرار هستند:
- نیمپردهٔ کروماتیک خالص مثلاً بین نت می بمل و می:
- نیمپردهٔ کروماتیک بزرگ مثلاً بین نت ر بمل و ر:
- نیمپردهٔ دیاتونیک خالص مثلاً بین نت دو و ر بمل:
- نیمپردهٔ دیاتونیک بزرگ مثلاً بین نت لا و سی بمل:
از میان دوازده نیمپردهٔ هر گام، در نظام کوک خالص ششتا S3 هستند، سه تا S1، دو تا S2 و تنها یکی S4.
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
منابع فارسی[ویرایش]
- ↑ «نیمپرده» [موسیقی] همارزِ «semitone»؛ منبع: گروه واژهگزینی، «فارسی»، در دفتر اول، فرهنگ واژههای مصوب فرهنگستان، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۱-۱ (ذیل سرواژهٔ نیمپرده)
- ↑ کمال پورتراب، نگاهی نو، ۲۰.
منابع انگلیسی[ویرایش]
- ↑ Haluska, The Mathematical Theory of Tone Systems, p. xxiv.
- ↑ Miller, The Complete Idiot's Guide to Music Theory, p. 19.
- ↑ Baker، A Manual of Harmony، p. 165.
- ↑ Benward, Music: In Theory and Practice, p. 54.
- ↑ Surmani, Alfred's Essentials of Music Theory, p. 135.
منابع[ویرایش]
منابع فارسی[ویرایش]
- کمال پورتراب، مصطفی. نگاهی نو به تئوری موسیقی ایرانی کلنل علینقی وزیری. تهران: نشر نای و نی، ۱۳۹۴. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۰۵-۷۷۲-۶.
منابع انگلیسی[ویرایش]
- Miller, Michael (2005). The Complete Idiot's Guide to Music Theory (2nd ed ed.). Indianapolis, IN: Alpha. ISBN 1-59257-437-8.
- Haluska, Jan (2003). The Mathematical Theory of Tone Systems. ISBN 0-8247-4714-3.
- Baker, Theodore (1885). A manual of harmony for use in music-schools and seminaries and for self-instruction. G. Schirmer.
- Surmani, Andrew; Karen Farnum Surmani; Morton Manus (2009). Alfred's Essentials of Music Theory: A Complete Self-Study Course for All Musicians. Alfred Music Publishing. ISBN 0-7390-3635-1.
- Benward, Bruce; Saker, Marilyn (2003). Music: In Theory and Practice. ISBN 978-0-07-294262-0.
![]() |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون موسیقی است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |