تاکستان (قزوین): تفاوت میان نسخه‌ها

تاکستان
سیادن
تاکستان; سیادن
	تصاویری از تاکستان جهت عقربه‌های ساعت از بالا: بقعه پیر، عمارت شاهی، مراسم انگورچینی، نیروگاه بادی تاکستان
تاکستان
	; نشان واره شهرداری تاکستان
کشور	ایران
استان	قزوین
شهرستان	تاکستان
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	سیادهن
نام(های) پیشین	سیاه‌دهن سیادهان-سه دهان-سه دژان
سال شهرشدن	۱۳۱۷
مردم
جمعیت	۸۰٬۲۹۹ نفر (۱۳۹۵)
تراکم جمعیت	۳۴ نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت	۲۰۰٬۰۰۰ هکتار(۲۰۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کیلومتر)
ارتفاع	۱۲۶۵
اطلاعات شهری
شهردار	کیوان رحمانی
ره‌آورد	انگور، کشمش، آبغوره و شیرهٔ انگور
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۸
وبگاه	شهرداری تاکستان
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۸۹ ب - ایران ۸۹ س
کد آماری	۱۵۳۲
	<div class="thumbinner" style="width:خطای عبارت: کلمه ناشناخته «px»px;"> تاکستان روی نقشه ایران; ۳۶°۰۲′۲۸″شمالی ۴۹°۲۴′۵۲″شرقی / ۳۶٫۰۴۱۱°شمالی ۴۹٫۴۱۴۵°شرقی

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت قدیمی‌تر تفاوت جدیدتر ←

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

دیداریویکی‌متن

درخط

نسخهٔ ‏۳۱ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۱۳

تاکِستان (به تاتی: سیادن)(به انگلیسی: Takistan یا TAKIA) مرکز شهرستان تاکستان در استان قزوینِ در شمال غربی ایران است. ارتفاع متوسط این شهر از سطح دریا ۱٬۲۶۵ متر می‌باشد. فاصله تاکستان تا قزوین ۳۵ کیلومتر است که از جاده قدیم قزوین-همدان و آزادراه (قزوین–زنجان) به آن متصل است. تاکستان بزرگ‌ترین شهر تات‌نشین و تات‌زبان ایران است.^[۳]^[۴]

شهرستان تاکستان(به انگلیسی:Takistan County) در ۸ کیلومتری جنوب غربی قزوین و در محور ترانزیتی قزوین –همدان و قزوین –زنجان واقع شده‌است. آثار به‌دست آمده از تپه‌های باستانی تاکستان و روستاهای اطراف آن حاکی از قدمت این سرزمین به تاریخ پیش از اسلام می‌رسد. از آثار باستانی آن می‌توان مسجد شاه عباس –مسجد سرخندق –امامزاده فارسجین-تپه باستانی خندا-تپه باستانی خله کو-استراحتگاه رضاشاه که اکنون به ساختمان بانک ملی تاکستان شعبهٔ مرکزی تبدیل شده‌است-مقبره پیر، حمام شاه عباسی، قز قلعه، امامزاده ولی ضیاء آباد…. رانام برد. تاکستان با داشتن بیش از ۲۰۰واحد صنعتی بزرگ و کوچک، ذخائر بزرگ معدنی ویک مجتمع و شهرک صنعتی به عنوان دومین شهر مهم صنعتی استان بعداز الوند محسوب می‌گردد. وجود باغهای بزرگ انگور این شهر را به همین نام شهرت داده‌است. نماینده تاکستان در مجلس شورای اسلامی مهندس رجب رحمانی می‌باشد.

تاکستان را با پیشینه‌ای حدود ۷۰۰۰ سال جزو قدیمی‌ترین شهرهای ایران و جهان است. (منبع رسمی) این منطقه مسیر عبور جاده قدیمی، پررفت‌وآمد و جهانی ابریشم بوده که سران معروف جهان برای تصاحب آن جنگ‌های زیادی کرده‌اند. تاکستان که به سرزمین تات‌ها معروف بوده درگذشته «سیاده» یا «سیادهن» نامیده می‌شد. نام «سیادهن» بر روی یکی از کتیبه‌های دوران هخامنشی موسوم به پیوتین گرایا حک شده‌است. این کتیبه که از قدیمی‌ترین اسناد نوشتاری این شهرستان است، به زبان یونانی نوشته شده و هم‌اکنون در موزه شهر وین، نگهداری می‌شود. تاکستان در غرب قزوین واقع شده و عوامل اقتصادی از جمله آب و هوای مناسب، حاصل خیزی خاک و دست رسی به آب مورد نیاز برای کشاورزی سبب گسترش و توسعه اقتصادی تاکستان شده‌است. باغ‌های انگور این شهرستان شهرت فراوانی دارند که در کنار دشت‌های حاصل خیز و پربرکت منطقه؛ علاوه بر جاذبه‌های خاص، کشت انواع محصولات کشاورزی نیز در آن‌ها جریان دارد. آثار به‌دست آمده در اکتشافات از تپهٔ خله کوه در موزهٔ لوور فرانسه نگهداری می‌شود. همچنین این شهر دومین شهر بزرگ استان قزوین از نظر وسعت و سومین شهر پرجمعیت استان قزوین است.

مردم

زبان و جمعیت عمده این شهر تاتی است.^[۵] همچنین جمعیت بسیاری به ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند.

مردم در تاکستان به شهرِ خود سیادن (Siyâden)، به مردم شهر سیادنیچ (Siadenich) و به زبانِ خود تاتی یا سیادنیجی (Siyâdeniji) می‌گویند.^[۶] پسوند «ایچ» در زبان اوستایی به معنی «نژاد» است. نام کشور ایران نیز نخستین بار به ریخت «ایرانویچ» در کتاب اوستا آمده‌است. نام پیشین شهر تاکستان، سیادِهِن یا سیادُهُن هم ثبت شده‌است. برخی بخشِ «-دِهِن» را در نام سیادهن با مورد مشابه آن در نام‌های رودهن و بومهن یکی می‌دانند. در منطقه تات‌نشین سیاه‌زن قفقاز نیز روستایی به نام سیادن/سیادهن دیده می‌شود.

نامِ تاکستان را فرهنگستان زبان و ادب پارسی در دورهٔ رضاشاه پهلوی برگزید و شوند آن بودن باغ‌های انگور فراوان در این شهرستان است. تاک در زبان پارسی به معنای «درخت انگور» و تاکستان به معنای «باغ انگور» است.

تاریخ

تاکستان در مسیر جاده ابریشم بوده و یکی از اثرهایِ تاریخیِ آن آرامگاهِ بقعه پیر است.

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

تاکستان که به سرزمین تات‌ها معروف بود در گذشته «سیادن» یا «سیادهن» نامیده می‌شد. به قول برخی مورخان «سیادهن» یا «سیادهان» تغییرشکل یافته واژه «سه دهان» بوده و خود آن نیز صورت معرب لغت «سه دژان» پارسی است. هم چنین نام «سیادهن» بر روی یکی از کتیبه‌های دوران هخامنشی - مربوط به ۲۳۰۰ سال قبل - موسوم به پیوتین گرایا نیز حک شده‌است.

همچنین تاکستان تا قبل از سال ۱۳۷۶ جزو استان زنجان محسوب، و بعد از زنجان دومین شهر بزرگ استان به‌شمار می‌رفت. طی آمار جمعیت سال۱۳۷۵ تاکستان دومین شهر بزرگ استان زنجان و در آستانه تبدیل شدن به فرمانداری ویژه بوده‌است که از استان زنجان جدا و به استان تازه تشکیل شده قزوین پیوست. هم‌اکنون بسیاری از تأسیسات شهرستان تاکستان به نام منطقه شمالغرب زنجان الحاق می‌شود؛ و شهر تاکستان سومین شهر بزرگ استان بعد شهرهای قزوین، الوند محسوب و شهرستان تاکستان نیز در درجه سومین شهرستان مهم استان قرار دارد.

چهره‌های مشهور

خواننده‌ها:
گل‌اندام (سوسن) طاهرخانی
قمرالملوک وزیری
ورزشکاران:
فرامرز رحمانی (نایب قهرمان مسابقات قویترین مردان جهان در روسیه)
علی رحمانی (قهرمان پرتاب وزنه)
کورش رحمانی (قهرمان کشتی)
حمیدرضا طاهرخانی (تنیسور)
غلامرضا طاهرخانی (داور بین‌المللی کشتی)
علیرضا طاهرخانی (داور فوتبال)
افراد سیاسی:
قهرمان رحمانی (نماینده)
رجب رحمانی (نماینده)
بهمن طاهرخانی (نماینده)
امیر طاهرخانی (نماینده)
حبیب‌الله طاهرخانی (معاون وزیر وقت راه)
حسین لشکری (خلبان)
رضا طاهرخانی (فرماندار دماوند)
محمدرضا رحمانی (خلبان)
افراد معروف در شهر
عباس رحمانی-تات (تات‌شناس)
علی پدرام (شاعر و تات‌شناس)
عباس طاهری (شاعر و تات‌شناس)
اسدالله رحمانی (تات‌شناس)

فهرست شهرداران شهر تاکستان

شهرداران شهر تاکستان عبارتند از:

فهرست شهرداران شهر تاکستان
ردیف	نام و نام خانوادگی	سمت	بازه زمانی
۱	یدالله رحمانی	شهردار	۱۳۳۷–۱۳۶۲
۲	اسماعیل آقا صمدی	شهردار	۱۳۶۲–۱۳۶۶
۳	غفاری	شهردار	۱۳۶۶–۱۳۶۸
۴	مرتضی فهامی	شهردار	۱۳۶۸–۱۳۷۰
۵	میرحسینی	شهردار	۱۳۷۰–۱۳۷۲
۶	میرشفیعی	شهردار	۱۳۷۲–۱۳۷۴
۷	حاج علی رحمانی	شهردار	۱۳۷۴–۱۳۷۶
۸	رحیم شیرازی	شهردار	۱۳۷۶–۱۳۷۸
۹	کریم شایان راد	شهردار	۱۳۷۸–۱۳۸۰
۱۰	مجید کشاورز مهر	شهردار	۱۳۸۰–۱۳۸۲
۱۱	حسین طاهرخانی	شهردار	۱۳۸۲–۱۳۸۶
۱۲	گودرز رحمانی	شهردار	۱۳۸۶–۱۳۸۸
۱۳	رضا طاهرخانی	شهردار	۱۳۸۸–۱۳۹۰
۱۴	شهروز رحمانی	شهردار	۱۳۹۰–۱۳۹۱
۱۵	گودرز رحمانی	شهردار	۱۳۹۱–۱۳۹۴
۱۶	اصغر تقی پور	سرپرست	۱۳۹۴ به مدت ۶ ماه
۱۷	حسین بهزاد پور	شهردار	۱۳۹۴–۱۳۹۸
۱۸	محمد پیری	شهردار	۱۳۹۸–۱۴۰۰
۱۹	کیوان رحمانی	شهردار	۱۴۰۰-اکنون

بیمارستان‌ها

بیمارستان تأمین اجتماعی
بیمارستان شفا

محله‌ها

■محله‌های قدیمی تاکستان که عموماً ناحیه جنوبی شهر را تشکیل می‌دهند شامل:

سنگر (سنگل)
راه اَک (اکرا)
دره محله (دره مله)
راه شهر (شررا)
راه آسیاب (آسیارا)
راه قره باغ (قاراباقارا)
راه دیال آباد (دویارا)

به مجموع محله‌های جنوبی در مرکز، مرکز شهر/داخل شهر (دِمون) نیز اطلاق می‌شود.

■محله‌های تاکستان امروزی که نامگذاریشان اکثراً بر اساس نام خیابان‌ها یا بلوارهای شهر است، شامل:


مرکزی	بانک ملی (عمارت شاهی) • خط زنجان (زنگونخط) • پانزده خرداد • بازار• راه‌آهن • سیدجمال الدین
شمالی	محله‌های بلوار: بازیار•ولیعصر•توحید•غفاری•فکوری
شرقی	دخانیات • هاشمی نژاد • دادگستری
غربی	معلم • شهربازی • بیمارستان

■با توجه به ارائه طرح تفصیلی اراضی شمالی کمربندی از سوی شهرداری و مجتمع‌ها و شهرک‌های درحال تکمیل، نام گذاری برخی از شهرک‌ها انجام شده که به شرح زیر می‌باشد:[۱]

شهرک مهر
شهرک فرهنگیان (گلستان)

ترابری

حمل و نقل جاده ای

شهر تاکستان یکی از مهم‌ترین تقاطع‌های شاهراهی غرب کشور محسوب می‌گردد.

راه‌های مهم کشور که از تاکستان عبور کرده یا تاکستان در تقاطع آنها قرار دارد، شامل:


مسیر	نشان	نام مسیر
آزادراه۲		آزادراه قزوین- زنجان
جاده۳۲		جاده تاکستان- ابهر بزرگراه تاکستان-قزوین
جاده۳۷		بزرگراه تاکستان- همدان
جاده۳۸		جاده تاکستان-بوئین زهرا-تهران

آزادراه ۲ (قزوین-زنجان)
جاده ۳۲ (تاکستان-ابهر)
جاده ۳۷ (تاکستان-خوزستان)
جاده ۳۸ (تهران-تاکستان)

بزرگراه تاکستان - رشت هم در محدود روستای آقبلاغ آسفالت شده و دوبانده شده‌است و قطعه‌های بعدی درحال مطالعه است اگر این بزرگراه ساخته شود تاکستان چهارراه ارتباطی غرب کشور محسوب می‌شود

راه‌آهن

تاکستان در مسیر راه‌آهن تهران به شمال غرب کشور دارای ایستگاه می‌باشد. همچنین تقاطع راه‌آهن تهران-رشت و تهران-تبریز در ۱۰ کیلومتری شمال شهر تاکستان رخ می‌دهد خط دوم زنجان قزوین هندز تکمیل نشده‌است فقط تا محدوده شهرستانهای تاکستان و ابهر دو خطه است و قطعه‌های بعدی در حال مطالعه است و راه‌آهن تاکستان - همدان که تا شهرستان رزن تکمیل شده و قطعه‌های بعدی درحال ساخت است

قطار حومه ای

با توسعه پروژه بهره‌برداری از قطارهای حومه ای، در سال ۹۷، ایستگاه تاکستان به عنوان آخرین ایستگاه حومه ای غرب تهران معرفی شد و در حال حاضر با یک قطار حومه ای، در مسیر تهران-تاکستان (در ادامه مسیر حومه ای هشتگرد) فعالیت می‌کند.

ایستگاه قبلی		خط حومه‌ای تهران-تاکستان		ایستگاه بعدی
قزوین به سمت تهران		راه‌آهن ایران تهران-هشتگرد-تاکستان		ایستگاه آخر

منبع:^[۷]

پایانه مسافربری

تاکستان فعلاً فاقد پایانه مسافربری می‌باشد. اما به گفته مسئولان، قرار است بزودی پایانه مسافربری شهرستان تاکستان در ورودی شهر به سمت تهران (میدان دادگستری) احداث شود.^[۸]

منطقه ویژه اقتصادی تاکستان

در حال حاضر احداث منطقه ویژه اقتصادی با مساحت ۴۲۷ هکتار در جنب شهرک صنعتی حیدریه به تصویب رسیده و با ارائه گزارش‌های ارسالی در انتظار تصویب شورای عالی مناطق ویژه اقتصادی کشور می‌باشد که بلافاصله بعد از تصویب با ارائه طرح جامع تا پایان سال جاری عملیات اجرایی آماده‌سازی آن آغاز می‌شود.

بر اساس برنامه‌ریزی‌های اولیه ۲۰ درصد از مساحت کلی منطقه ویژه اقتصادی تاکستان در فاز نخست برای عملیات ساخت‌وساز در نظر گرفته می‌شود.^[۹]

دانشگاه‌ها

جستارهای وابسته

تات‌های ایران

پانویس

↑ "Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016)". AMAR. The Statistical Center of Iran. p. 26. Archived from the original (Excel) on 30 November 2021. Retrieved 19 December 2022.
↑ |شهردار=کیوان رحمانی «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ریزی استانداری قزوین (به نقل از مرکز آمار ایران). ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
↑ نگاهی به گویش قزوینی و زبان تاتی استان قزوین
↑ «تاکستان؛ شهر باغ‌های انگور». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶.
↑ «تحلیل جامعه شناختی سطوح هویتی تات نشینان تاکستان» (PDF).
↑ یارشاطر siādohon ضبط کرده: نک. Yar-shater, Ehsan, A Grammar of Southern Tati dialects, The Hague-Paris, 1969, p. 29, fn.32
↑ «راه‌آهن». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۷ آوریل ۲۰۲۳.
↑ «ترمینال تاکستان».
↑ «منطقه ویژه اقتصادی تاکستان در مسیر پیشرفت».

منابع

آمار از: اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳، ص ۱۴۵. سایت اطلاع‌رسانی استان قزوین

[2016_census-1] "Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016)". AMAR. The Statistical Center of Iran. p. 26. Archived from the original (Excel) on 30 November 2021. Retrieved 19 December 2022.

[2] |شهردار=کیوان رحمانی «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ریزی استانداری قزوین (به نقل از مرکز آمار ایران). ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.

[3] نگاهی به گویش قزوینی و زبان تاتی استان قزوین

[تاکستان؛_شهر_باغ‌های_انگور-4] «تاکستان؛ شهر باغ‌های انگور». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶.

[5] «تحلیل جامعه شناختی سطوح هویتی تات نشینان تاکستان» (PDF).

[6] یارشاطر siādohon ضبط کرده: نک. Yar-shater, Ehsan, A Grammar of Southern Tati dialects, The Hague-Paris, 1969, p. 29, fn.32

[7] «راه‌آهن». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۷ آوریل ۲۰۲۳.

[8] «ترمینال تاکستان».

[9] «منطقه ویژه اقتصادی تاکستان در مسیر پیشرفت».

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۴۸: / خط ۴۸: @@
 == مردم ==
-زبان و جمعیت عمده این شهر [[زبان تاتی ایران|تاتی]] است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://jisds.srbiau.ac.ir/article_9742_db9a22033430d52fa64dd870add3bcb8.pdf |عنوان=تحلیل جامعه شناختی سطوح هویتی تات نشینان تاکستان | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> همچنین برخی نیز به [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]] سخن می‌گویند.
+زبان و جمعیت عمده این شهر [[زبان تاتی ایران|تاتی]] است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=https://jisds.srbiau.ac.ir/article_9742_db9a22033430d52fa64dd870add3bcb8.pdf |عنوان=تحلیل جامعه شناختی سطوح هویتی تات نشینان تاکستان | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> همچنین جمعیت بسیاری به [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]] سخن می‌گویند.
 مردم در تاکستان به شهرِ خود سیادن (Siyâden)، به مردم شهر سیادنیچ (Siadenich) و به زبانِ خود [[زبان تاتی ایران|تاتی]] یا سیادنیجی (Siyâdeniji) می‌گویند.<ref>یارشاطر siādohon ضبط کرده: نک. Yar-shater, Ehsan, A Grammar of Southern Tati dialects, The Hague-Paris, 1969, p. 29, fn.32</ref>