شیرین عبادی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
شیرین عبادی
Shirin Ebadi 01.jpg
عبادی در ٢٠١٧
زادهٔ۳۰ خرداد ۱۳۲۶ ‏(۷۵ سال)
همدان، ایران
محل تحصیلدانشگاه تهران
پیشه
  • حقوق‌دان
  • قاضی سابق دادگاه
  • فعال حقوق بشر
  • مدرس دانشگاه
  • نویسنده
سال‌های فعالیتدههٔ ۱۳۴۰–اکنون
همسر(ها)جواد توسلیان (جداشده)
فرزندان۲

شیرین عبادی (زادهٔ ۳۰ خرداد ۱۳۲۶)[۱] حقوق‌دان، قاضی سابق دادگاه، فعال حقوق بشر، مدرس دانشگاه، نویسندهٔ ایرانی و از بنیان‌گذاران کانون مدافعان حقوق بشر و انجمن حمایت از حقوق کودکان است. او نخستین قاضی زن در ایران است که رئیس دادگاه بوده[۱] و تنها ایرانی است که جایزه صلح نوبل را دریافت کرده‌است.[۲][۳] عبادی در سال ۱۳۴۴ خورشیدی در مقطع کارشناسی حقوق در دانشگاه تهران آغاز به تحصیل کرد. او در سال ۱۳۴۸ در آزمون قضاوت وزارت دادگستری قبول شد و فعالیتش را به عنوان قاضی در تهران آغاز کرد. همزمان تحصیلات خود را ادامه داده و در سال ۱۳۵۰ خورشیدی فوق لیسانس حقوق خصوصی را از دانشگاه تهران کسب کرد.[۴]

عبادی دفاع بسیاری از پرونده‌های مخالفان سیاسی و چهره‌های فرهنگی و مطبوعاتی را در ایران برعهده داشته‌است که وکالت داریوش فروهر و همسرش پروانه اسکندری[۵] و نیز عزت‌الله ابراهیم‌نژاد از جمله آن‌ها هستند.[۶] او در ۱۳۷۸ به همراه محسن رهامی مدارکی را نشان داد که برخی مقامات حکومتی در قتل و شکنجه دانشجویان در حمله به کوی دانشگاه تهران دست داشته‌اند، و موجب تشکیل یکی از بزرگ‌ترین پرونده‌های قضایی دهه ۱۳۷۰ به نام پرونده نوارسازان شد. این موضوع باعث شد که او و امیر فرشاد ابراهیمی بازداشت شوند.[۱] او هم‌چنین وکالت حبیب‌الله پیمان، عباس معروفی و فرج سرکوهی را در کارنامه دارد. او در سال ۱۳۸۱ خورشیدی در تدوین پیش‌نویس قانون حمایت از کودکان و نوجوانان که بعداً به تصویب مجلس رسید همکاری داشت.

کمیته جایزه صلح نوبل در سال ۲۰۰۳ میلادی جایزه‌اش را به دلیل تلاش عبادی برای ترویج مردم‌سالاری و رعایت حقوق بشر در ایران به ویژه در مورد حقوق زنان و کودکان به او اهدا کرد. او نخستین ایرانی و نخستین زن مسلمان است که این جایزه را دریافت می‌کند.[۱] محمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت ایران، در واکنش به این جایزه ضمن ابراز خشنودی گفت «جایزه صلح نوبل چندان مهم نیست» و ملاک‌های این جایزه سیاسی‌اند.[۷] در سال ۲۰۰۴ میلادی فوربز او را یکی از «صد زن قدرت‌مند جهان» دانست.[۸] عبادی در سال ۱۳۸۵ یکی از حامیان اولیه و مشاوران کمپین یک میلیون امضا علیه حجاب اجباری در ایران بود. او از خرداد ماه سال ۱۳۸۸ خورشیدی خارج از ایران زندگی می‌کند.[۹]

زندگی شخصی[ویرایش]

کودکی و نوجوانی[ویرایش]

شیرین عبادی در شنبه ۳۰ خرداد سال ۱۳۲۶ خورشیدی در همدان در خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمد. والدینش برخلاف فرهنگ رایج آن زمان تبعیضی بین فرزندان دختر و پسر اعمال نمی‌کردند. پدرش محمدعلی عبادی، یکی از اولین استادان حقوق تجارت ایران بود.[۴] هنگام تولد، پدرش ریاست اداره ثبت شهر همدان را بر عهده داشت. پدر او کتاب‌های زیادی نوشته بود و در آستانه انتخاب به عنوان معاون وزیر کشاورزی بود ولی بعد از کودتای ۲۸ مرداد و برکناری دکتر مصدق او هم از شغلش برکنار شد. پدرش در سال ۱۹۹۳ میلادی درگذشت. او دو خواهر و یک برادر دارد که همه آن‌ها تحصیلات دانشگاهی دارند.[۱۰] خانواده عبادی هنگامی که او یک سال داشت به تهران نقل مکان کردند. او دورهٔ دبیرستان را در دبیرستان‌های انوشیروان دادگر و رضاشاه کبیر به اتمام رساند.[۱]

ازدواج[ویرایش]

او در بهار ۱۳۵۴ با یک مهندس به نام «جواد توسلیان» آشنا شد. شش ماه بعد در سن ۲۸ سالگی با او ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو فرزند دختر به نام‌های نگار و نرگس هستند.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳] نگار در دانشگاه‌های شریف، مک گیل و جورجیا مهندسی برق خوانده و استادیار مؤسسه فناوری استیونز در نیویورک است. نرگس در دانشگاه تهران حقوق خوانده و اکنون در انگلستان خبرنگار و تحلیل‌گر حقوقی است.[۴][۱۴] عبادی بعد از رویدادهایی که منجر به پخش یک برنامه علیه او در صدا و سیمای ایران شد، در تبعید از همسرش جدا شد.[۱۵][۱۶]

قضاوت و انقلاب ۱۳۵۷[ویرایش]

دانشگاه و قضاوت[ویرایش]

او در سال ۱۳۴۴ وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد؛ و بعد از سه سال و نیم مدرک لیسانس خود را کسب کرد، بلافاصله در آزمون قضاوت دادگستری شرکت کرد و قبول شد. پس از شش ماه کارآموزی قضاوت، در اسفند ۱۳۴۸ به عنوان قاضی رسماً کار خود را شروع کرد. او جزو نخستین قاضیان زن در ایران بود عبادی به موازات قضاوت در دادگاه به ادامهٔ تحصیل پرداخت و در رشتهٔ حقوق خصوصی در سال ۱۳۵۰ از دانشگاه تهران با درجهٔ ممتاز به مدرک فوق لیسانس دست پیدا کرد. پس از کار در سطوح مختلف دادگستری، در سال ۱۳۵۴ به ریاست شعبه ۲۴ دادگاه شهرستان نائل آمد.[۱][۴]

شیرین عبادی اولین زن در تاریخ دادگستری ایران است که به ریاست دادگاه برگزیده شده و از سال ۱۳۵۴ تا انقلاب سال ۱۳۵۷ در این سمت فعالیت داشته‌است.[۲]

انقلاب اسلامی و بازنشستگی[ویرایش]

پس از سقوط حکومت شاهنشاهی در بهمن ۱۳۵۷ عبادی و دیگر زنان قاضی را از مقام قضاوت برکنار کردند و آن‌ها را به کارهای اداری گماشتند. پس از آن، شیرین عبادی منشی دادگاهی شد که پیشتر رئیس آن بود. بعد از اعتراض زنان قاضی به این وضع، آن‌ها را به عنوان کارشناس در دادگستری به خدمت گماردند. او تا چند سال به عنوان کارشناس در قوه قضائیه ماند ولی پس از آنکه سال‌های کارش در سیستم قضایی ایران به ۱۵ سال رسید، با استفاده از قانون استخدام درخواست بازنشستگی پیش از موعد کرد. به گفتهٔ عبادی: «ادامهٔ این وضع برای من غیرقابل تحمل بود بنابراین تقاضای بازنشستگی قبل از موعود کردم و با آن موافقت شد». چون کانون وکلای دادگستری مدت‌ها پس از انقلاب بازگشایی نشده بود و به وسیلهٔ قوه قضائیه اداره می‌شد، بنابراین با درخواست وکالت عبادی هم موافقت نمی‌شد و او عملاً چندین سال خانه‌نشین شد. او از این «بازنشستگی اجباری» برای تحقیق و نوشتن و انتشار کتاب و مقالاتی در زمینه حقوقی استفاده کرد. با تصویب قانون مجازات اسلامی که در آن دیه زن نصف مرد تعیین شده بود، مقاله‌ای جنجالی منتشر کرد و در آن توضیح داد که بر اساس قانون جدید، دیه زن معادل دیه بیضه یک مرد است. در این مدت به تألیف چند کتاب و انتشار مقالات متعددی در نشریات و روزنامه‌های ایران پرداخت. در مدت انتظار برای صدور پروانه وکالتش او دوره‌های حقوق بشر را در دانشگاه تهران درس می‌داد.[۱][۹][۱۷]

وکالت‌های جنجالی[ویرایش]

شیرین عبادی در دفتر وکالتش، فروردین ۱۳۸۵ خورشیدی

در سال ۱۳۷۱، بعد از استقلال کانون وکلا و کاهش نفوذ قوه قضاییه، پروانهٔ وکالت او صادر شد و دفتر وکالت خود را تأسیس کرد. شیرین عبادی پس از اخذ پروانهٔ وکالت، دفاع از پرونده‌های جنجالی بسیاری از جمله مخالفین سیاسی را پذیرفت و به گفته خودش تصمیم گرفت از موکلانی دفاع کند «که حقوقشان با قوانین ناعادلانه تضییع شده بود».[۱۸]

پرونده‌های کودکان[ویرایش]

سال ۱۳۷۴ او به صورت رایگان وکالت خانواده دختری یازده ساله به‌نام «لیلا» را برعهده گرفت که قربانی تجاوز سه مرد شده بود، مجرم ردیف اول در سلول انفرادی خودکشی کرد. دادگاه دو متهم دیگر را به اعدام محکوم کرد اما به‌علت اینکه در ایران دیه زن نصف دیه مرد است قوه قضاییه شرط اعدام متجاوزین را پرداخت تفاوت دیه زن و مرد توسط خانواده لیلا به حساب دولت دانست. پس از اعتراض خانواده لیلا و بازتاب گسترده ماجرا در رسانه‌ها با دستور محمود هاشمی شاهرودی (رئیس وقت قوه قضاییه) تفاوت دیه از حساب خزانه پرداخت شد و متهم ردیف ۳ در سال ۱۳۸۶ اعدام شد. متهم ردیف ۲ که فراری بود در سال ۱۳۹۰ دستگیر می‌شود و سال ۱۳۹۱ حکم قصاص او هم صادر شد. این پرونده طولانی‌ترین پرونده جنایی ایران نامیده می‌شود.[۱۹][۲۰]

شیرین سال ۱۳۷۶ از پرونده قتل دختری ۹ ساله به نام آرین گلشنی آگاه شد. «آرین» که در اثر حضانت جدا از مادرش زندگی می‌کرد در اثر شکنجه و ضربات پدر و برادر ناتنی‌اش در خانه نامادریش به قتل رسیده بود. دادگاه با وجود سابقه اعتیاد و سو مصرف مواد مخدر حضانت را به پدرش سپرده بود. پدر آرین او را در خانه حبس کرده و او را از مدرسه رفتن منع کرده بود. یک روز بعد از اینکه آرین به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفت، در بیمارستان بستری شد و چند ساعت بعد درگذشت.

عبادی وکالت مادر آرین را پذیرفت و یک مراسم ختم در تهران برای آرین برپا کرد تا آگاهی عمومی را دربارهٔ حقوق کودکان و محکومیت کودک‌آزاری افزایش دهد. این پرونده بازتاب جهانی داشت و سی‌ان‌ان با شیرین و مادر آرین مصاحبه کرد.[۱۰] عبادی در تهیه پیش‌نویس قانون «حمایت از کودکان و نوجوانان» همکاری داشت. از نتایج بازتاب گسترده این پرونده این که در دی ماه ۱۳۸۱ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان به تصویب رسید. در اثر تلاش‌های شیرین و دیگران، بعدها قانون حق حضانت کودکان را تا سن ۷ سالگی به مادر داد و بعد از ۷ سالگی در صورت تشخیص دادگاه حق حضانت به پدر داده می‌شود.[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

پرونده‌های سیاسی[ویرایش]

او وکالت خانوادهٔ تعدادی از کشته‌شدگان قتل‌های زنجیره‌ای، از جمله پروانه فروهر و داریوش فروهر (دبیرکل حزب ملت ایران) را برعهده گرفت. در جریان این قتل‌ها ده‌ها تن از روشنفکران و کنش‌گران سیاسی کشته شدند. با کشته شدن سه نویسنده مخالف حکومت و قتل فجیع فروهرها، باضربات متعدد چاقو و مثله کردن پیکرشان، در کمتر از دو ماه این پرونده به یک بحران جدی برای جمهوری اسلامی تبدیل شد، رسیدگی به این پرونده سال‌ها ادامه داشت.[۵][۲۵]

عزت‌الله ابراهیم‌نژاد فردی بود که در جریان حمله تیر ماه سال ۱۳۷۸ نیروهای حکومتی به کوی دانشگاه تهران به قتل رسید. شیرین وکالت خانواده او را به صورت رایگان برعهده گرفت. سال ۱۳۷۹ در جریان تحقیق پرونده امیرفرشاد ابراهیمی، از بنیان‌گذاران و اعضای اصلی انصار حزب‌الله، به دفتر شیرین عبادی مراجعه کرد. او در مصاحبه با عبادی و محسن رهامی، وکلای پرونده، ابعادی از اقدامات گروه و ارتباطات آن با مقامات نظام را بیان کرد. شیرین با موافقت ابراهیمی مصاحبه او را در یک نوار ویدیویی ضبط می‌کند تا بعداً در دادگاه ارائه دهد. ابراهیمی در این نوار به ارتباط انصار حزب‌الله با روحانیون صاحب مقام و سران جمعیت موتلفه اسلامی اعتراف می‌کند. در اعترافاتش ادعا کرد که به علت روابط ویژه گروه‌های فشار با مراکز قدرت، از هر گونه تعقیب قضائی و مجازاتی مصون هستند. عبادی یک نسخه از نوار را به معاون وزیر کشور، مصطفی تاج‌زاده می‌دهد تا آن را به رئیس‌جمهور، سید محمد خاتمی، نشان دهد. پس از انتشار این نوار امیرفرشاد ابراهیمی به همراه شیرین عبادی و محسن رهامی وکلای دانشجویان به اتهام نشر اکاذیب و افترا دستگیر و به زندان محکوم شدند، اما همگی در دادگاه تجدید نظر تبرئه شدند. انتشار این نوار و پیشامدهای ناشی از آن به «پرونده نوارسازان» معروف شد. شیرین بعد از سه هفته با قرار وثیقه ۲۰ میلیون تومانی آزاد شد و قوه قضائیه پروانه وکالتش را تعلیق کرد.[۱][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

عبادی هم‌چنین وکالت مادر زهرا کاظمی (خبرنگار ایرانی-کانادایی) را پذیرفت. در هنگام ناآرامی‌ها و اعتراضات دانشجویی در خرداد ماه ۱۳۸۲ که منجر به دستگیری بسیاری از دانشجویان و ناراضیان دیگر در تهران شد، خانواده‌های آنان در ۲ تیر ۱۳۸۲ تجمع اعتراض آمیزی را در مقابل زندان اوین تشکیل دادند. زهرا کاظمی در این روز برای تهیه گزارش و تصویر، در این تجمع حاضر شده و اقدام به عکس‌برداری از تجمع در اطراف زندان کرد و مقابل زندان بازداشت شد و در روز ۲۰ تیر ماه در بازداشت می‌میرد. مقامات دادستانی دلیل مرگ را غش و برخورد سر با زمین و نهایتاً ضربه مغزی ذکر کردند. مرگ زهرا کاظمی با تأیید مقامات دادستانی در ۲۵ تیر اعلام می‌شود. در پی این اتفاق دولت کانادا با دلیل این که زهرا کاظمی دارای تابعیت کانادایی بوده‌است، دولت و مقامات قضایی ایران را تحت فشار قرار می‌دهد تا گزارش و تحقیقی جامع از این حادثه فراهم کند. گرچه سعید مرتضوی، دادستان تهران، بر تصادفی بودن مرگ وی بر اثر ضربه و خون‌ریزی مغزی ناشی از «برخورد جسم سخت به سر یا برخورد سر به جسم سخت» پافشاری می‌کرد، شهرام اعظم، پزشک سابق و کارمند وزارت دفاع ایران پس از معاینه بدن زهرا کاظمی، اعلام نمود که علایم ضرب و شتم شدید، شکنجه و تجاوز جنسی نشان می‌دهد که او هنگام تحمل حبس به قتل رسیده‌است. طبق گزارش دولت ایران ضرب‌دیدگی جمجمه در هنگام بازداشت توسط وزارت اطلاعات رخ داد. در نتیجه دادگاه رسیدگی به این پرونده یکی از کارکنان عادی وزارت اطلاعات به «قتل شبه‌عمد» محکوم شد ولی با حکم دادگاه تجدید نظر تبرئه گردید.[۱][۱۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸]

عبادی وکیل تعدادی از چهره‌های سرشناس فرهنگی و مطبوعاتی بوده‌است، از جمله حبیب‌الله پیمان، عباس معروفی، سردبیر ماهنامهٔ گردون و فرج سرکوهی (سردبیر ماهنامهٔ آدینه). او در بحث پرونده بین‌المللی ایران نیز فعال است.[نیازمند منبع] او مهم‌ترین مسئله را در زندگی خود زمانی می‌داند که دولت جمهوری اسلامی مسئولیت قتل‌های زنجیره‌ای دهه هفتاد را برعهده گرفت. عبادی در هنگام مرور مستندات پرونده قتل‌های زنجیره‌ای نام خود را در «لیست ترور رژیم» دیده بود.[۱۰]

جایزه صلح نوبل[ویرایش]

هنگامی که شیرین برای شرکت در کنفرانسی از تهران به پاریس رفته‌بود، یکی از اعضای کمیته جایزه نوبل با او تماس گرفته و به او خبر داد که برنده جایزه صلح نوبل شده‌است. او خوشحال از کسب این جایزه در پاریس به خبرنگاران گفت: «این جایزه متعلق به من نیست، متعلق به همه کسانی است که برای دموکراسی و حقوق بشر در ایران فعالیت می‌کنند».[۱۰][۳۹] کمیته جایزه نوبل در نروژ در تاریخ ۱۰ اکتبر ۲۰۰۳ میلادی جایزهٔ صلح نوبل را به شیرین عبادی اعطا کرد. کمیتهٔ جایزه نوبل اعلام کرد که این جایزه به دلیل فعالیت‌های عبادی در زمینه حقوق بشر و ترویج مردم‌سالاری در ایران به ویژه در مورد حقوق زنان و کودکان، به وی اعطا می‌شود. در بخشی از بیانیهٔ کمیتهٔ اعطای جایزه گفته شد: «شیرین عبادی به عنوان یک وکیل، قاضی، نویسنده و فعال حقوق بشر در ایران و در خارج از مرزهای این کشور همواره با صراحت صحبت کرده‌است». کمیته نوبل از او تجلیل کرد که به عنوان یک فرد شجاع، خطراتی که سلامتی و جانش را تهدید می‌کردند او را از ادامه تلاش‌های خود بازنداشت. این کمیته همچنین اظهار امیدواری کرد که دادن جایزه صلح به یک زن مسلمان ممکن است در زمانی که منطقه خاورمیانه با تحولات فاحشی روبروست جنبش اصلاحات را در ایران احیا کند.[۴۰] بعد از کنفرانس خبری دو نماینده از سفارت آمده و به او یک جلد قرآن هدیه دادند و سفیر در یک تماس تلفنی به او تبریک گفت.

مبلغ جایزه نقدی نوبل صلح در آن سال ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا بود.[۳۹] شیرین با استفاده از این مبلغ کانون مدافعان حقوق بشر، انجمن حمایت از حقوق کودکان و کانون مشارکت در پاک‌سازی از مین را بنیان نهاد.[۴۱]

واکنش‌ها به جایزه نوبل[ویرایش]

اعطای این جایزه با استقبال گرم ایرانیان مواجه شد، هزاران نفر برای استقبال از او به فرودگاه مهرآباد رفتند، تعدادی از اعضای هیئت دولت و نمایندگان مجلس برای استقبال پای پلکان هواپیما حاضر بودند، صدها نفر سرودهای «ای ایران» و «یار دبستانی» را می‌خواندند.[۴۲][۴۳][۴۴][۴۵] عبادی می‌گوید:

دریافت جایزه نوبل توسط او در ایران واکنش‌های متفاوتی داشت. محافظه‌کاران ایرانی از او بخاطر نداشتن حجاب در مراسم اعطای جایزه انتقاد کردند و دادن جایزه را یک عمل سیاسی از سوی یک نهاد طرف‌دار غرب دانستند. محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب، هم گفت «بهتر بود ایشان[عبادی] در هنگام اعطای جایزه حجاب می‌داشتند اما زنان مسلمان در انتخاب حجاب آزادند.»[۴۶]

محمد خاتمی بیانیه رسمی نداد ولی پس از ۴ روز در پاسخ به سؤال خبرنگاران گفت: «من هم از موفقیت خانم عبادی خوشحال هستم.[...] برندگان جایزهٔ علمی نوبل از دانشمندان برجستهٔ جهانی هستند [...] اما جایزهٔ صلح نوبل، سیاسی‌ترین بخش جایزهٔ نوبل است.[...] امیدوارم خانم عبادی که از یک خانواده مذهبی هستند و در مصاحبهٔ خویش نیز بر مسلمان بودن خود تأکید کرده‌است، منافع جهان اسلام را مورد توجه قرار دهد و اجازه ندهند از این موقعیتی که بدست آمده، سوء استفاده‌ای بشود». اما خاتمی در مصاحبه‌ای در آذر ماه همان سال به روزنامه لو موند گفت که این جایزه «بسیار مهم» بوده‌است.[۷][۴۶] جیمی کارتر، برنده نوبل صلح سال قبل، گفت: «عبادی برای ایران و سایر دنیا الهام‌بخش است». سازمان عفو بین‌الملل و بسیاری از فعالان حقوق بشر هم این جایزه را به شیرین تبریک گفتند.[۳۹]

پس از جایزه نوبل[ویرایش]

شیرین عبادی پس از دریافت جایزه نوبل جایزه‌هایی از کشورهای مختلف دریافت کرده‌است، در کشورهای مختلف سخنرانی‌های زیادی انجام داده و بارها از متهمان سیاسی در ایران دفاع کرده‌است. او ابتکار زنان برنده نوبل (به انگلیسی: Nobel Women's Initiative) را برای گسترش صلح، عدالت و برابری برای زنان، بنیان نهاده‌است.[۴۷] او اکنون در خارج از ایران دوره‌های حقوق بشر را درس می‌دهد. عبادی پیش از صدور پروانه وکالتش دوره‌های حقوق بشر را در دانشگاه تهران هم درس می‌داد.[۴][۱۷] سال ۱۳۸۷ دفتر کار او، که دفتر کانون مشارکت در پاک سازی از مین و دفتر مدافعان حقوق بشر هم است، توسط نیروهای انتظامی بسته شد.[۴۱] شیرین عبادی اعتراض به آنچه او کشتار مردم ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸) نامید را در سازمان ملل مطرح کرد. پس از تصمیم اتحادیه اروپا برای اعزام هیئت به ایران، صدا و سیمای ایران[۴۸] در واکنش به اتحادیه اروپا اعلام کرد که این اقدام شیرین عبادی به دلیل جایزه نوبل که گرفته، بوده‌است.[۴۹]

تهدید به مرگ[ویرایش]

عبادی چندین بار تهدید به مرگ شده‌است. او در فروردین ۱۳۸۷ به خبرگزاری رویترز گفت وضعیت حقوق بشر در ایران در دو سال گذشته بدتر شده‌است.[۵۰] و دفاع از بهائیانی که در اردیبهشت ماه دستگیر شدند را پذیرفت.[۵۱]

عبادی در بیانیه‌ای در فروردین ۱۳۸۷ گفت: «تهدید علیه جان و امنیت من و خانواده ام که از مدت‌ها قبل شروع شده بود، اخیراً شدت گرفته‌است.» در این بیانیه علت تهدیدها دفاع عبادی از اقلیت بهائیان در ایران عنوان شده بود.[۵۲][۵۳] نرگس، دختر او، در واکنش به تهدید مادرش و ادعای گرویدن او به بهائیت گفت این دروغ‌ها و فشارهای حکومت به دلیل حمایت مادرش از هفت بهائی دستگیرشده در اردیبهشت است.[۵۴]

عبادی در این خصوص به فرمانده نیروی انتظامی ایران شکایت کرده و خواستار پیگیری قضایی این نامه‌ها شد. متن نامه‌ها به این شرح بود:[۵۵]

  • «شیرین عبادی مرگ تو نزدیک است» (۱۵ فروردین ۱۳۸۷)[۵۵]
  • «خانم شیرین عبادی به تو گفتیم رفتار غیراسلامی و منطبق با رفتار بهائیت خود را ترک کن ولی تو به خوش رقصی برای خارجیان و بهائیان ادامه دادی. دخترت را هم در این راه وارد کردی او را خواهیم کشت که بدانی. توجه کن.» (این نوشته به امضای انجمن ضدبهائیت رسیده بود)[۵۵]
  • «سرکار خانم شیرین عبادی، بارها به شما تذکر داده شده که مراقب سخنان خود باشید. چندی است که در خارج از کشور به‌رغم اغماض‌های صورت گرفته نسبت به خیانت‌های شما، اقدام به سخن پراکنی می‌نمایید برای آخرین‌بار اخطار می‌گردد تا اعمال و رفتار خود را اصلاح نمائید وگرنه انتقام خیانت به کشور و اسلام را خواهید گرفت.»[۵۵]

در همین رابطه محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت ایران در نامه‌ای به فرمانده نیروی انتظامی دستور داد تا فوراً اقدام‌های لازم را برای تأمین امنیت و رفع نگرانی عبادی انجام دهد.[۵۶] عبادی در مصاحبه با زوددویچه تسایتونگ گفته‌است:[۵۷] «... و من پس از انجام وظایف کاری به عنوان یک وکیل و همچنین زمانی که در عرصه حقوق بشر فعال شدم، نامم در لیست مرگ رژیم قرار گرفت. [...] به‌طور اتفاقی. من با همکاران وکیلم در حال بررسی موضوع قتل نیروهای اپوزیسیون در ایران بودیم که ناگهان اسم خودم را در لیست ترورهای آینده مشاهده کردم. مسئولین دقت نکرده بودند که اسم من را از لیست موجود در پرونده پاک بکنند. لیست به امضاء وزیر اطلاعات وقت آقای قربانعلی دری نجف‌آبادی مزین است. پس از انتشار لیست مذکور و آغاز اعتراضات زیاد ایشان چاره‌ای جز استعفا نداشت.»[۵۷]

ضبط اموال و جایزه‌ها در ایران[ویرایش]

نسرین ستوده، وکیل شیرین عبادی در ۳۰ مارس ۲۰۰۹ میلادی، در مصاحبه‌ای با رادیو فردا اعلام کرد که «اموال و دارایی‌های شیرین عبادی به دلیل «عدم پرداخت مالیات» برای دریافت «جایزه صلح نوبل» و «هم‌چنین «سخنرانی در کشورهای خارجی» به مبلغ پانصد میلیون تومان، در ایران توقیف شده و خانم عبادی ممنوع‌المعامله گشته‌است».[۵۸] این درحالی‌است که در ایران جایزه‌ها از مالیات معافند.[۵۹] مأموران جمهوری اسلامی در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۸ مدال نوبل صلح شیرین عبادی را از صندوق امانات بانکی او در ایران برداشته و مصادره کردند.[۶۰] او همچنین گفت که جوایز در قانون مشمول مالیات نمی‌شوند.

دادسرای انقلاب بدون اینکه پرونده‌ای موجود باشد و اتهامی متوجه من باشد دستور داده که کلیه حسابهای شخصی من و حساب مربوط به کانون مدافعان حقوق بشر را مسدود کرده‌اند و همچنین صندوق امانات بانکی را توقیف کرده‌اند که در آن جایزه نوبل، مدال لژیون دونور و همین‌طور چند جایزه دیگری که من گرفته بودم در آن بود که همه را به این ترتیب از دست دادم.

— شیرین عبادی، بی‌بی‌سی فارسی[۶۱]

وزارت خارجه نروژ با احضار کاردار ایران در اسلو به شدت نسبت به این عمل اعتراض کرد. وزیر خارجه نروژ گفت «ین نخستین بار از زمان آغاز اعطای جایزه نوبل در بیش از یکصد سال پیش است که دولت یک کشور جایزه صلح نوبل یکی از برندگان را مصادره می‌کنند.»،[۶۱] دولت ایران بعداً مدال و دیپلم صلح نوبل را برگرداند.[۶۲]

برنامه تلویزیون ایران علیه عبادی[ویرایش]

روز پنج‌شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۸۹ در برنامه تلویزیونی بیست و سی، فیلمی دربارهٔ شیرین عبادی پخش شد که در بخش‌هایی از آن، جواد توسلیان همسر عبادی حرف‌هایی علیه عبادی گفت.[۶۳] نرگس توسلیان، دختر خانواده، دربارهٔ اعتراف‌های پدرش در فیلم، نامه‌ای نوشت و آن‌ها را ناشی از فشار مأموران امنیتی دانست.[۶۴] پیش‌تر، جواد توسلیان که عضو هیئت مدیره شرکت خانه‌سازی، وابسته به سازمان تأمین اجتماعی بوده‌است بدون هیچ دلیلی از عضویت در هیئت مدیره این سازمان اخراج شده بود.[۶۵] عبادی از فشار نیروهای امنیتی بر خانواده‌اش خبر داده بود.[۶۶] عبادی در مراسمی در فرانسه، این اعتراف‌ها را مربوط به هشت ماه قبل که همسرش بازداشت بوده، دانست و آن‌ها را ساختگی نامید.[۱۵][۶۷]

در نتیجه رخ‌دادهایی که منجر به ساخت این برنامه شد عبادی از همسرش جدا شد. شیرین در بخشی از کتاب «تا آزادی» شرح داده که چگونه وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی با استفاده از علاقه همسر سابق عبادی به یک زن دیگر، او را در دام انداخته و از خصوصی‌ترین لحظات این دو نفر فیلم‌برداری کرده‌است و وی را به خیانت متهم می‌کنند، سپس دادگاه شوهرش را به دلیل زنا به سنگسار محکوم می‌کند. مسئول پرونده به شوهرش می‌گوید که تنها راه اجرا نشدن حکم مرگ آن است که متنی را علیه شیرین جلوی دوربین اجرا کند. این متن، خانم عبادی را عامل بیگانگان، و جایزه صلح نوبل او را ابزاری برای براندازی معرفی می‌کند. بعداً، در دادگاهی دیگر، حکم مرگ او لغو و به پرداخت جریمه ای صد هزار تومانی محکوم می‌شود. شیرین این رخ‌دادها را «خنجر از پشت» تعبیر می‌کند. برخی منتقدان اینکه عبادی بدون واهمه از قضاوت‌های رایج در جامعه ایرانی دربارهٔ رویدادهای پشت پرده این برنامه افشاگری می‌کند را شجاعانه دانسته و او را تحسین کرده‌اند.[۹][۱۰][۱۵][۱۶]

آینده اقوام در ایران[ویرایش]

روز ۲۱ آذر ۱۳۹۸ در نشستی با نمایندگانی از اقلیت‌های قومی ایران از جمله مصطفی هجری رئیس اجرایی حزب دمکرات کردستان سعید عزیزی، سخنگوی اتحاد دمکراتیک آذربایجان (بیرلیک) حافظ فاضل، عضو دفتر سیاسی حزب تضامن دمکراتیک، جلیل شرهانی، دبیرکل حزب تضامن دمکراتیک اهواز، یوسف کر، سخنگوی "سازمان فرهنگی و سیاسی ترکمن‌صحرا"، ناصر بلیده‌ای، سخنگوی حزب مردم بلوچستان برگذارشد. این نشست بعداً به نشست "آینده اقوام در ایران" یاد شد. این نمایندگان همراه با شیرین عبادی از اروپا خواستند در قبال سرکوب مردم ایران سکوت نکند. آنها نسبت به پیامد خطرناک این روند هشدار دادند: رشد رادیکالیسم در میان اقوام و به خطر افتادن یکپارچگی ایران. در این نشست نمایندگانی از حزب و گروه‌های قومی در مقر پارلمان اروپا در بروکسل سخنرانی کردند. مخرج مشترک سخنرانی‌ها تأکید بر "خطری جدی" بود؛ این که ادامه سرکوب، تبعیض و خشونت به ویژه علیه اقلیت‌های قومی، آخرین ظرفیت‌ها برای زیست مسالمت‌آمیز در ایرانی یکپارچه را به محاق می‌برد. سخنرانان جملگی به زخم‌های تازه‌ترین دور سرکوب معترضان در ایران اشاره کردند که هنوز باز است و بر زخم‌های کهنه در گذشته نشسته. عبادی با مرور اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران در سخنرانی خود به دولت‌های اروپایی انتقاد کرد که "علیرغم آنکه خود را مدافع حقوق بشر می‌دانند"، وقتی پای منافع تجاری‌شان در میان باشد "در کنار دیکتاتورهاً می‌ایستند و زمانی که "مردم بی‌دفاع به وسیله گلوله و روانه شدن تانک‌ها در خیابان کشته می‌شوند، صدایی از جهان شنیده" نمی‌شود. او همچنین از طرح سیستم فدرال ایران دفاع و اینگونه عنوان کرد که سیستم فدرال" تا به حال نه فقط از سوی جمهوری اسلامی مهر امنیتی خورده و می‌خورد، بلکه بخش‌هایی از اپوزیسیون نیز آنرا چالشی برای "تمامیت ارضی" ایران می‌دانند.[۶۸] حضور او در کنار احزاب جدا طلب باعث حاشیه سازی فراوانی شد که موجب شد او در کانال شخصی تلگرام اطمینان دهد این نشست درجهت مقابله با حکومت مرکزگرای جمهوری اسلامی ایران بوده‌است.[۶۹]

دیدگاه‌ها[ویرایش]

دیدگاه‌های سیاسی[ویرایش]

در کتاب بیداری ایران شیرین از دیدگاه‌هایش دربارهٔ دین، سیاست و برابری جنسیتی می‌نویسد. او در این کتاب از عشق خود به کشورش و انتقادش از شاه می‌نویسد. شیرین پیش از انقلاب، همراه با تعدادی دیگر از قاضی‌ها، طرف‌دار انقلاب اسلامی و آیت‌الله خمینی بود. اما بعد از خروج محمدرضا شاه از ایران و پیروزی انقلاب، شیرین انقلاب را یک شکست برای خودش می‌دید. زنان مجبور به پوشیدن حجاب شدند و زنان قاضی برکنار شدند.[۱۰]

او دربارهٔ جنگ ایران و عراق می‌گوید:

در کنفرانس خبری بعد از دریافت جایزه نوبل، عبادی مخالفتش را با دخالت بیگانگان در امور داخلی بیان کرد و گفت: «پیکار برای حقوق بشر در ایران توسط مردم ایران انجام می‌شود و ما مخالف هرگونه دخالت بیگانگان در ایران هستیم»[۷۰][۷۱]

او سال ۲۰۰۶ میلادی از برنامه صلح‌آمیز اتمی ایران دفاع کرد و گفت: «این برنامه باعث غرور ملی یک ملت کهن با تاریخی باشکوه است. هیچ دولتی در ایران، فارغ از ایدئولوژی یا اعتبار دموکراتیک، جرأت نخواهد کرد این برنامه را متوقف کند».[۷۲] اما موضع او چند سال بعد تغییر کرد، سال ۱۳۹۱ خورشیدی در ایتالیا گفت: «ایران دارای [انرژی] خورشید فراوانی است و [...] نیازی به نیروگاه برق اتمی نداریم.»[۷۳] همان سال در یک سخنرانی در واشینگتن گفت: «این ادعا که انرژی هسته‌ای باعث غرور ملی ایرانیان است، اصلاً درست نیست و پروپاگاندای دولت احمدی‌نژاد است. مردم ایران آن قدر مشکلات معیشتی دارند که وقت فکر کردن به این چنین چیزهایی را ندارند.»[۷۴] البته او سال ۲۰۱۵ میلادی دربارهٔ گفته‌های نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، علیه برنامه هسته‌ای ایران گفت: «همان‌گونه که پیش از این هم گفته‌ام، من با هیچ شکلی از کاربرد انرژی هسته‌ای موافق نیستم؛ و برنامه هسته‌ای [ایران] باید هرچه زودتر متوقف شود، البته کشوری که خود بمب اتمی دارد [اسرائیل] نمی‌تواند رفتار دیگر کشورها را قضاوت کند.»[۷۵]

سال ۱۳۸۸ عبادی در مصاحبه‌ای به دویچه‌وله، ضمن مخالفت با هرگونه راه‌حل نظامی، گفت تلاش می‌کند تا دولت‌های اروپایی، با محور اصلی حقوق بشر و دموکراسی، با دولت ایران مذاکره کنند.[۷۶] او ارسال پرونده حصر خانگی رهبران جنبش سبز به شورای عالی امنیت ملی ایران را اقدامی فراقانونی خوانده‌است و سال ۱۳۹۲ خورشیدی به رادیو فردا گفت این اقدام تنها نشان‌دهنده «تصمیم‌های فراتر از قانون است، نه پای‌بندی به قانون».[۷۷]

شیرین عبادی در سخنرانی‌های گوناگون از بهبود نیافتن شرایط حقوق بشر در ایران پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور انتقاد کرده‌است. وی در همایش روز جهانی حقوق بشر در دانشگاه لیدن در هلند با عصبانیت گفت: «من خفه می‌شوم ولی با خفه شدن من، مشکلات حل نمی‌شود.»[۷۸] او دربارهٔ افزایش اعدام‌ها در زمان ریاست جمهوری حسن روحانی به دویچه‌وله گفت رئیس‌جمهور ناظر بر اجرای صحیح قانون اساسی است و او می‌تواند دربارهٔ اجرا شدن دادرسی عادلانه و تطابق مقررات و قوانین زندان​ها با آیین‌نامه داخلی زندان‌ها تحقیق کند و اگر موردی طبق اصول انجام نمی‌شود تذکر دهد اما حسن روحانی از این اختیار قانونی خود استفاده نمی‌کند.[۷۹]

او درگفتگو با یک روزنامه ایتالیایی تظاهرات سال ۱۳۹۶ مردم ایران را ناشی از وضعیت اقتصادی، شکاف میان فقیر و غنی، سانسور و هزینه‌های نظامی حکومت ایران دانست و گفت این جنبش بزرگ اعتراضی ممکن است از موج سبز فراتر رود.[۸۰] او از جمله ۱۵ فعال سیاسی و مدنی بود که در بهمن ۱۳۹۶ با تأکید بر «اصلاح‌ناپذیری» نظام جمهوری اسلامی ایران خواستار برگزاری همه‌پرسی تحت نظارت سازمان ملل متحد برای «گذار مسالمت‌آمیز» از حکومت فعلی «به یک دموکراسی سکولار پارلمانی» شد.[۸۱]

شیرین عبادی در حال صحبت با نوال سعداوی (وسط)، نویسنده مصری، فروردین ۱۳۸۷

عبادی دربارهٔ مسئله فلسطین و اسرائیل هم دیدگاه خود را بازگو کرده‌است. سال ۲۰۱۰ اتحادیه دانشجویان دانشگاه کالیفرنیا طرحی را به دانشگاه دادند که برای محکوم کردن، به گفته آنها، «جنایت‌های جنگی اسرائیل»، خواستار تحریم شرکت‌های فناوری حامی ارتش اسرائیل شدند. شیرین به همراه سه برنده دیگر جایزه صلح نوبل در بیانیه‌ای از این اقدام حمایت کردند.[۸۲] او در هنگام نبرد ۲۰۱۴ اسرائیل و غزه به همراه پنج زن برنده جایزه صلح نوبل در بیانیه‌ای گفتند: «ادامه مجازات دسته جمعی فلسطینی‌ها توسط رژیم اسرائیل به بهانه جنگ فرسایشی علیه حماس، یک جنایت جنگی است. تا زمانی که اسرائیل حمایت‌های علنی و ضمنی برای سیاست‌های خود جهت سرکوب مردم فلسطین دریافت می‌کند، صلح واقعی به وقوع نمی‌پیوندد.»[۸۳]

در هنگام قدرت گرفتن داعش، عبادی در اردیبهشت ۱۳۹۴ گفت داعش یک ایدئولوژی است و یک ایدئولوژی با بمب نابود نمی‌شود و کشورهای غربی به‌جای بمب و اسلحه باید با کتاب و گسترش آموزش به جنگ افراط‌گرایان اسلامی بروند.[۷۵]

او در سال ۱۳۸۵ یکی از حامیان اولیه و مشاوران کمپین یک میلیون امضا بود. این کمپین تلاش کرد تا قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان در ایران از جمله ارزش کمتر شهادت زن نسبت به شهادت مرد در دادگاه و قانون حجاب اجباری، را تغییر دهد. بسیاری از فعالان این کمپین با جرم «تهدید علیه امنیت ملی» بازداشت شدند.[۹][۸۴]

دربارهٔ جنگ داخلی سوریه و حمایت ایران از بشار اسد، عبادی بارها از حمایت جمهوری اسلامی ایران از حکومت اسد انتقاد کرده‌است و گفت: «مردم آزادی‌خواه ایران از مبارزات آزادی خواهانه مردم سوریه حمایت می‌کنند و حمایت‌های دولت ایران از رژیم بشار اسد ارتباطی با آنان ندارد.» او سال ۲۰۱۶ میلادی از «سوی مردم ایران»، به گفته خودش، بخاطر رفتار حکومت ایران در سوریه و یمن عذرخواهی کرد.[۸۶]

دربارهٔ دین[ویرایش]

عبادی افتخار می‌کند که یک زن مسلمان و روشنفکر است و باور دارد که دین نقشی در نقض حقوق بشر ندارد و هیچ ناسازگاری بین دین و دموکراسی نیست و نقض حقوق بشر در چین و کوبا ناشی از درک و تفسیر نادرست از مذهب است.[۳][۸۵] او در سخنرانی خود هنگام دریافت جایزه نوبل گفت:

دربارهٔ مذهب شیعه در ایران او می‌گوید، بعد از حمله اعراب به ایران و اسلام‌آوردن ایرانیان، «برخلاف عرب‌های سنی، ما در پایان به شیعه روی آوردیم»، با اشاره به اینکه ایرانیان مسلمان شدند اما هنوز «ما ایرانی بودیم».[۸۷]

در زمینه اسلام سیاسی و اسلام رحمانی، عبادی بارها از بنیادگرایان ایران انتقاد نموده و جنبش اصلاح‌طلبان و روشنفکران در کشورهای اسلامی را ستوده‌است. او در یک سخنرانی در دانشگاه مریلند ضمن دریافت درجه دکترای افتخاری از این دانشگاه عنوان داشت، اصلاح طلبان و روشنفکران اسلامی در سراسر جهان در حال ساختن جنبشی هستند که با تفسیر و تعبیر صحیح از قرآن و فقه اسلامی در مقابل حکومت‌های سرکوبگر بایستند. به گفته او روشنفکران، علما و اصلاح طلبان در سراسر جهان می‌توانند از طرق صلح‌آمیز مسلمانان را به سوی حکومت قانون و تعبیر صحیح از قوانین و احکام مذهبی راهنمایی کنند.» او همچنین به انتقاد از سیاست آمریکا در دخالت در امور ایران و سایر کشورها از جمله عراق پرداخت.[۴۰]

فعالیت‌های اجتماعی[ویرایش]

  • هدایت چندین پروژهٔ تحقیقاتی برای دفتر یونیسف تهران
  • تأسیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در سال ۱۳۷۴. عبادی تا سال ۱۳۷۹ مسوولیت انجمن را بر عهده داشت و پس از آن به عنوان مشاور حقوقی با انجمن همکاری می‌کند. این انجمن در حال حاضر بیش از ۵۰۰ عضو فعال دارد.
  • تدریس رایگان حقوق کودک و حقوق بشر در دوره‌های مختلف دانشگاهی
  • تأسیس و ریاست کانون مدافعان حقوق بشر به همراه چهار وکیل مدافع در سال ۱۳۸۰. کانون مدافعان حقوق بشر طبق اساسنامه خود موظف به «دفاع رایگان از متهمان عقیدتی و سیاسی»، «حمایت از خانواده‌های زندانیان سیاسی و عقیدتی» و «گزارش دهی منظم و مستمر در موارد نقض حقوق بشر در ایران» است.
  • چندین سخنرانی در کنفرانس‌های دانشگاهی و علمی و سمینارهای حقوق بشر در کشورهای ایران، فرانسه، بلژیک، سوئد، سوئیس، انگلستان و آمریکا
  • پیشنهاد تصویب قانون منع خشونت علیه کودکان به مجلس شورای اسلامی در تابستان ۱۳۸۱
  • ناظر رسمی دیده‌بان حقوق بشر، سال ۱۹۹۶ میلادی

جایزه‌ها و افتخارات[ویرایش]

  1. انتخاب کتاب حقوق کودک (به نویسندگی عبادی) به عنوان کتاب برگزیدهٔ سال از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
  2. جایزه حقوق بشر بنیاد رافتو به دلیل فعالیت در زمینهٔ حقوق بشر، نروژ، سال ۲۰۰۱ میلادی
  3. جایزهٔ صلح نوبل، سال ۲۰۰۳ میلادی
  4. مدال لژیون دونور فرانسه، سال ۲۰۰۶[۸۸]
  5. جایزه منهایی کشور کره جنوبی، ۲۰۰۹
  6. جایزه حقوق بشر فلیکس ارماکورا، اتریش، ۲۰۱۰[۸۹][۹۰]
  7. جایزه ویژه شهر بن در بزرگداشت دموکراسی، آلمان، ۲۰۱۰[۹۱]
  8. جایزه ولفگانگ فریدمن از دانشکده حقوق دانشگاه کلمبیا، آمریکا، ۲۰۱۳[۹۲]

مدرک‌های افتخاری[ویرایش]

  1. دریافت دکتری افتخاری در رشته حقوق از کالج ویلیامز (۲۰۰۴ میلادی)[۹۳]
  2. دریافت دکتری افتخاری در رشته حقوق از دانشگاه مارکوت (۲۰۰۹ میلادی)[۹۴]
  3. دریافت دکتری افتخاری در رشته حقوق از دانشگاه کمبریج (۲۰۱۱ میلادی)[۹۵]
  4. دریافت دکتری افتخاری از دانشگاه لندن (۲۰۱۲ میلادی)
  5. دریافت دکتری افتخاری از انجمن حقوق انتاریو (۲۰۱۲ میلادی)[۹۶]

نام‌گذاری خیابانی در فرانسه[ویرایش]

در تاریخ ۱۶ مارس ۲۰۱۱ میلادی، یکی از خیابان‌های شهر پواتیه در فرانسه تغییر نام یافت و به نام «شیرین عبادی»، فعال حقوق بشر ایرانی و برنده جایزه صلح نوبل نام‌گذاری شد. شهر پواتیه در نزدیکی پاریس واقع شده‌است و دومین شهر با اهمیت دانشگاهی در این کشور محسوب می‌شود.[۹۷]

کتاب‌شناسی[ویرایش]

  • حقوق پزشکی، تهران ۱۳۶۸، ناشر: زوار[۹۸]
  • حقوق ادبی و هنری، تهران ۱۳۶۹، ناشر: روشنگران[۹۹]
  • حقوق کودک، تهران ۱۳۶۹، ناشر: روشنگران[۱۰۰]
  • کارگران خردسال: نگاهی به مقاوله نامه‌های سازمان بین‌المللی کار و مقایسه آن با مقررات داخلی، تهران ۱۳۶۹، ناشر: روشنگران[۱۰۱]
  • حقوق معماری، تهران ۱۳۷۱، ناشر: روشنگران[۱۰۲]
  • حقوق کودک: مطالعه‌ای دربارهٔ جنبه‌های قانونی حقوق کودک در ایران، تهران ۱۳۷۳، ناشر: یونیسف[۱۰۳]
  • حقوق تطبیقی کودک، تهران ۱۳۷۶، ناشر: کانون[۱۰۴]
  • تاریخچه و اسناد حقوق بشر در ایران، تهران ۱۳۸۳، ناشر: روشنگران[۱۰۵]
  • حقوق زن در قوانین ایران، تهران ۱۳۸۵، ناشر: گنج اندیشه[۱۰۶]
  • حقوق پناهندگان، تهران ۱۳۸۵، ناشر: گنج اندیشه[۱۰۷]
  • بیداری ایران، این کتاب شامل وقایع زندگی او از ابتدای تولد تا دریافت نوبل صلح است. شیرین در این کتاب از دیدگاه‌هایش دربارهٔ دین، سیاست و برابری جنسیتی می‌نویسد و از تأثیر رخ‌دادهایی مانند انقلاب اسلامی، جنگ ۸ ساله و قتل‌های زنجیره‌ای بر زندگی شخصی‌اش سخن می‌گوید. نسخه انگلیسی این کتاب در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط راندوم هاوس منتشر شد.[۱۰۸][۱۰۹]
  • قفس طلایی، این کتاب سرگذشت یکی از دوستان خانوادگی شیرین است که سه پسر و یک دختر دارند. دختر خانواده که پزشک است با نویسنده دوست است. این خانواده سه پسر با سه گرایش سیاسی مختلف دارند. پسر بزرگتر افسر ارتش شاهنشاهی و پسر دوم عضو حزب توده و پسر سوم از طرفداران انقلاب اسلامی است. برخورد این سه برادر با گرایش‌های متفاوت و سرنوشت آنان را عبادی با لحن روانی بیان می‌کند. این کتاب سال ۲۰۱۱ میلادی منتشر شد.[۱۱۰]
  • تا آزادی، در واقع ادامه کتاب بیداری ایران بوده و زندگی‌نامه نویسنده از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵ میلادی است. او برخی از تابوهای رایج در ایران را شکسته و با گفتاری صادقانه به عملکرد وزارت اطلاعات و علت اعترافات تلویزیونی همسر خود می‌پردازد. در این کتاب عبادی چرایی زندگی در خارج از ایران را پس از خرداد ۱۳۸۸ شرح می‌دهد.[۹][۱۰۹]

منابع[ویرایش]

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ۱٫۷ ۱٫۸ "شیرین عبادی" (به انگلیسی). دانشنامه بریتانیکا. 2008. Retrieved 24 July 2008.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «رویاها پایان ناپذیرند». مجله زیگزاگ. ۲۲ ژوئیه ۲۰۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۰۸.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ شیرین عبادی (۲۰۰۳). «Shirin Ebadi Nobel Lecture» (PDF). تارنمای جایزه نوبل. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ «Shirin Ebadi Biographical». تارنمای رسمی جایزه نوبل. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۲۶.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «Parvaneh Eskandari Foruhar». تارنمای بنیاد عبدالرحمن برومند. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۲۶.
  6. ↑ «تناقض در حکم دادگاه عزت ابراهیم‌نژاد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۲ ژوئیه ۲۰۰۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «خاتمی: خانم عبادی با انگیزه سیاسی انتخاب شده». تارنمای بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۰۳. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹.
  8. ↑ MacDonald, Elizabeth; Schoenberger, Chana R. (August 20, 2004). "The World's 100 Most Powerful Women". Forbes.com. Retrieved January 9, 2016.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ «"تا آزادی" داستان ایران و داستان زندگی شیرین عبادی». دویچه‌وله. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ ۱۰٫۵ ۱۰٫۶ ۱۰٫۷ ۱۰٫۸ ۱۰٫۹ Ebadi، Shirin (۲۰۰۷). Iran Awakening [بیداری ایران]. New York: Random House Trade Paperbacks. شابک ۹۷۸۰۸۱۲۹۷۵۲۸۴.
  11. ↑ http://www.cnn.com/2013/01/01/world/meast/shirin-ebadi---fast-facts/index.html
  12. ↑ http://www.aftabir.com/news/view/2008/aug/12/c1c1218522930_politics_iran_narges_tavasolian.php/نرگس-توسلیان-دختر-شیرین-عبادی
  13. ↑ https://www.mcgill.ca/reporter/37/04/ebadi/
  14. ↑ «Negar Tavassolian». Stevens Institute of Technology. دریافت‌شده در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ «شیرین عبادی؛ از ضبط مدال نوبل تا مصادره اموال به بهانه 'مالیات نوبل'». BBC News فارسی. ۲۰۱۸-۱۲-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۱۶.
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ «Tricked Into Cheating and Sentenced to Death». نیویورک تایمز. ۰۳-۰۳-۲۰۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ «Shirin Ebadi Biography». Biography.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۴-۱۲-۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  18. ↑ «مستند "شیرین عبادی، رؤیای ناتمام" کاری از بی‌بی‌سی». شهروند روز. ۱۸-۱۲-۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  19. ↑ «پرونده لیلا فتحی و تناقضات رفتاری شیرین عبادی». ستاد حقوق بشر قوه قضائیه. ۱۳ تیر ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۷ اسفند ۱۳۹۷.
  20. ↑ روزنامه ایران (۱۳ تیر ۱۳۹۱). «اعتراض جنجالی مادر لیلا کوچولو به اعدام نشدن قاتل دخترش». خبر آنلاین. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۷ اسفند ۱۳۹۷.
  21. ↑ «The new suffragettes: Shirin Ebadi - the campaigner who has become an international figurehead for women's rights». Independent. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۸ فوریه ۲۰۱۸.
  22. ↑ میرا قربانی‌فر (۲۵-۰۳-۱۳۹۶). «از آرین سال ۷۶ تا آتنا سال ۹۶ کودکان را دریابیم». روزنامه قانون. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۷ اسفند ۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  23. ↑ «وکیل‌مدافع آرین: خون‌بهای آرین اصلاح قانون حضانت است». روزنامه همشهری. ۱۳۷۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۷ اسفند ۱۳۹۷.
  24. ↑ «از آرین سال ۷۶ تا آتنا سال ۹۶ کودکان را دریابیم». شفقنا. ۲۵-۰۴-۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۷ اسفند ۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  25. ↑ DOUGLAS JEHL (۱۴-۱۲-۱۹۹۸). «Killing of 3 Rebel Writers Turns Hope to Fear in Iran». New York Times. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۶-۱۲-۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۸-۰۲-۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  26. ↑ مهاجرانی‌نژاد، رضا (۲۰۱۰ میلادی). Live Generation: Iran's 1999 Student Uprising That Opened the Door for Secular Democracy. نیویورک: iUniverse. شابک ۹۷۸۱۴۵۰۲۳۷۹۷۰. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  27. ↑ مسعود بهنود (۱۰-۰۶-۲۰۰۳). «تحرک گروه‌های فشار، در سالگرد 18 تیر». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  28. ↑ امیر نامدار (۱۵ ژانویه ۲۰۰۳). «تبرئه همه متهمان پرونده نوارسازان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹.
  29. ↑ مازیار رادمنش. «فعالیت حقوق بشری، همچون دوی امدادی». روز آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژوئن ۲۰۰۸.
  30. ↑ شیرین عبادی (۰۵-۰۶-۱۳۹۴). «پرونده "نوارسازان" و یادی از یک زن زندان‌بان». رادیو زمانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۹-۰۴-۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ اسفند ۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  31. ↑ «ایراد بر صلاحیت دادگاه زهرا کاظمی». بی‌بی‌سی فارسی. ۰۶-۰۹-۱۳۸۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۰۸-۱۲-۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  32. ↑ «گزارش هیئت ویژه رئیس‌جمهوری ایران برای رسیدگی به فوت خانم زهرا کاظمی». آرشیو اخبار ریاست جمهوری. ۳۰-۰۴-۱۳۸۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳-۰۱-۲۰۰۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  33. ↑ «Canadian tortured for days, says Iranian doctor». CBC News. ۰۱-۰۴-۲۰۰۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ فوریه ۲۰۰۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  34. ↑ «DOCTOR SAYS ZAHRA KAZEMI WAS TORTURED AND RAPED IN PRISON». Iran Press Service. ۰۱-۰۴-۲۰۰۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۳. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  35. ↑ Anne McIlroy (۰۵-۰۴-۲۰۰۵). «'Strange marks of violence'». The Guardian. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲-۰۹-۲۰۱۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  36. ↑ «Indepth: Zahra Kazemi Timeline». CBC. ۱۰-۰۹-۲۰۰۳. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۳. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  37. ↑ هایده درگاهی (۱۲-۰۱-۱۳۸۴). «تجاوز، شکنجه و دروغ، پزشک ایرانی آنچه را که بر زهرا کاظمی در ایران گذشت بازمی‌گوید». خبرنامه گویا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱-۰۷-۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۰۸-۱۲-۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  38. ↑ «پزشک ایرانی: زهرا کاظمی مورد شکنجه و تجاوز قرار گرفته بود». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۱-۰۳-۲۰۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹-۱۱-۲۰۱۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  39. ↑ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ ۳۹٫۲ صفا حائری (۱۰-۱۰-۲۰۰۳). «IRANIANS CELEBRATED WITH JOY EBADI'S NOBEL PEACE PRIZE». Iran Press Service. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵-۱۰-۲۰۰۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  40. ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ شیرین عبادی؛ اسلام، حقوق بشر و دموکراسی در وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ شیرزاد بزرگمهر (۲۰۰۸). «Iran keeps Nobel laureate's office shut». سی‌ان‌ان. دریافت‌شده در ۰۹-۰۳-۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  42. ↑ ایلنا (۲۲-۰۷-۱۳۸۲). «در حاشیه استقبال از شیرین عبادی». خبرنامه گویا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶-۱۰-۲۰۰۳. دریافت‌شده در ۰۸-۱۲-۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  43. ↑ «استقبال پرشور و بی نظیر ده‌ها هزار نفر از دکتر شیرین عبادی». رادیو فردا. ۲۳-۰۷-۱۳۸۲. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۰۸-۱۲-۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  44. ↑ پیام فضلی‌نژاد (۲۳-۰۷-۱۳۸۲). «از پلکان هواپیما تا درب خروجی فرودگاه با شیرین عبادی». خبرنامه گویا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸-۰۶-۲۰۰۴. دریافت‌شده در ۰۸-۱۲-۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  45. ↑ «شیرین عبادی در فرودگاه مهرآباد: جهان فهمیده‌است که ما مردم صلح‌جویی هستیم». ایسنا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۰۸-۱۲-۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ «IRANIAN MUSLIM WOMEN ARE FREE TO WEAR OR NOT THE HEJAB: MOHAMMAD KHATAMI». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۳ اوت ۲۰۱۷.
  47. ↑ Kinnear، Karen L. (۲۰۱۱). Women in Developing Countries: A Reference Handbook. ABC-CLIO. ص. ۱۵۲. شابک ۹۷۸-۱-۵۹۸۸۴-۴۲۵-۲.
  48. ↑ مجید محمدی (۱۳۷۹)، سیمای اقتدارگرایی، تلویزیون دولتی ایران، تهران: جامعه ایرانیان، ص. صص ۲۸–۸، شابک ۹۶۴-۵۹۲۵-۳۲-۰
  49. ↑ رادیو زمانه. «قصد اتحادیه اروپا برای اعزام هیئت به ایران». رادیو زمانه - ۴ تیر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۴ تیر ۱۳۸۸.
  50. ↑ «Iran to probe threats against Nobel laureate Ebadi». Reuters. ۱۵-۰۴-۲۰۰۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک) در ۱۱-۰۱-۲۰۰۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  51. ↑ «البهائيون في إيران: حياة تحت‌القمع والاضطهاد». قنطره. ۲۳ نوامبر ۲۰۰۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۹.
  52. ↑ «شیرین عبادی: تهدید به مرگ شده‌ام». رادیو فردا. ۲۶ فروردین ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ اسفند ۱۳۹۷.
  53. ↑ «شیرین عبادی می‌گوید تهدیدات جانی علیه وی شدت یافته‌است». صدای آمریکا. ۲۶ فروردین ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۰۸-۰۳-۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  54. ↑ Safa Haeri (۹ سپتامبر ۲۰۰۸). «By Attacking Mrs. Shirin Ebadi, The Islamic Republic Revives Stalinian Methods». Iran Press Service. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اوت ۲۰۱۶.
  55. ↑ ۵۵٫۰ ۵۵٫۱ ۵۵٫۲ ۵۵٫۳ «reuters news paper latest cnn at autnews.info». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ آوریل ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۰۸.
  56. ↑ «دستور محمود احمدی نژاد برای تامين امنيت شيرين عبادی». رادیو فردا. ۱۵ آوریل ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۲۲.
  57. ↑ ۵۷٫۰ ۵۷٫۱ «Friedensnobelpreisträgerin Shirin Ebadi - Im Iran sind Frauen nur halb soviel wert - Politik - sueddeutsche.de». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۰۹.
  58. ↑ «۵۰۰ میلیون تومان مالیات برای جایزه صلح نوبل و سخنرانی‌های شیرین عبادی»، رادیو فردا
  59. ↑ «عبادی: جوایز از مالیات معاف‌اند، پس از پنج سال حالا مالیات می‌خواهند». رادیوفردا. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۷.
  60. ↑ رادیو زمانه (فارسی)، آسوشیتد پرس (انگلیسی). بازدید: نوامبر ۲۰۰۹.
  61. ↑ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ «عبادی: 'دولت ایران مدال نوبل را از من گرفت'». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۷.
  62. ↑ «'ایران مدال نوبل شیرین عبادی را برگرداند'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ آذر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۰ آذر ۱۳۸۸.
  63. ↑ «بیست و سی علیه بانوی صلح ایران». یوتیوب. ۲۰ خرداد ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۱ خرداد ۱۳۸۹.
  64. ↑ «دنبال چه می‌گردی در خانوادهٔ ما برادر؟ نامه نرگس توسلیان، دختر شیرین عبادی به «برادر اطلاعاتی»». گویا. ۲۲ خرداد ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۹.
  65. ↑ «همسر شیرین عبادی از محل کارخود اخراج شد». پیک نت. ۸ ژانویه ۲۰۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۱ خرداد ۱۳۸۹.
  66. ↑ «دور تازه اعتراف‌گیری؛ همسر شیرین عبادی علیه او در صداوسیما اعتراف کرد». مردمک. ۲۱ خرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۱ خرداد ۱۳۸۹.
  67. ↑ «موضع شیرین عبادی در برابر اعترافات ساختگی همسرش». یوتیوب. ۲۴ خرداد ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۴ خرداد ۱۳۸۹.
  68. ↑ «نشست آینده اقوام در ایران». دویچه وله. ۱۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۹.
  69. ↑ «نشست آیندهٔ اقوام در ایران». یوتیوب. ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ دسامبر ۱۳۸۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)
  70. ↑ «Nobels With a Message». The Washington Post. ۱۳-۱۰-۲۰۰۳. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  71. ↑ «Eyes off the prize». Working for Change. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۱۶.
  72. ↑ Paul McGeough (۰۱-۰۳-۲۰۰۶). «Sunnis fear US missteps will bolster Tehran's influence». The Sydney Morning Herald. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ سپتامبر ۲۰۱۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  73. ↑ «شیرین عبادی: انرژی هسته‌ای برای ایران مناسب نیست». رادیو زمانه. ۰۳-۱۰-۱۳۹۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۰۹-۱۲-۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  74. ↑ Andrea Stone (۲۱-۰۶-۲۰۱۱). «Iranian Nobel Laureate Shirin Ebadi: Sanctions Okay, Nuke Program Is Propaganda». هافینگتون پست. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۱-۰۴-۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۸-۰۲-۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  75. ↑ ۷۵٫۰ ۷۵٫۱ Amy Goodman (۲۸-۰۴-۲۰۱۵). «Iranian Nobel Peace Prize Laureate Shirin Ebadi on Nuclear Deal, Islamic State, Women's Rights». Democracy Now. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹-۱۲-۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  76. ↑ بابک بهمنش. دویچه وله فارسی https://archive.today/20190228155335/https://www.dw.com/fa-ir/گفتگو-با-ایران-با-محوریت-حقوق-بشر/a-4658767. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۸-۰۲-۲۰۱۹. مقدار |dead-url=dead نامعتبر (کمک); تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  77. ↑ «شیرین عبادی ارسال پرونده رهبران جنبش سبز به شورای عالی امنیت ملی ایران را اقدامی فرا قانونی خواند». رادیو فردا. ۲۰-۰۷-۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ اسفند ۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  78. ↑ «سخنرانی شیرین عبادی در همایش روز جهانی حقوق بشر، دسامبر ۲۰۱۳» (به پارسی). شبکه ایرانیان هلند. ۱۱ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۹۲.
  79. ↑ «افزایش اعدام‌ها در ایران و انتظاری که از حسن روحانی می‌رود». دویچه‌وله فارسی. ۲۸-۱۰-۲۰۱۴. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۹ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  80. ↑ تحریریه تامیز اسرائیل (۰۱-۰۱-۲۰۱۸). Times Of Israel http://fa.timesofisrael.com/شیرین-عبادی،-برنده‌ی-جایزه‌ی-نوبل-صل/. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  81. ↑ «۱۵ فعال سیاسی و مدنی ایرانی خواستار برگزاری همه‌پرسی تحت نظارت سازمان ملل شدند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۶.
  82. ↑ . Cal Divest From Apartheid. ۲۸-۰۴-۲۰۱۰ https://web.archive.org/web/20110708111726/http://www.caldivestfromapartheid.com/2010/04/28/statement-of-support-from-nobel-peace-laureates/. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۸-۰۷-۲۰۱۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  83. ↑ «شیرین عبادی و پنج برنده جایزه صلح نوبل دیگر: «جنایت جنگی در غزه باید متوقف شود»». کمپین حقوق بشر ایران. ۲۶-۰۷-۲۰۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳-۰۷-۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۰۱-۰۳-۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  84. ↑ «احضار فعالان کمپین یک میلیون امضا به بازپرسی امنیت در جریان است». رادیو فردا. ۱۱-۰۸-۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  85. ↑ ۸۵٫۰ ۸۵٫۱ بدور زکی محمد (۱۷-۱۲-۲۰۰۸). «لقاء مع شیرین عبادی فی سقف العالم» (به عربی). ایلاف. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  86. ↑ «شیرین عبادی بار دیگر از جنایات تهران در سوریه، یمن و عراق عذرخواهی کرد». ۱۶-۰۹-۲۰۱۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  87. ↑ «Iran Archaelogy». نشنال جئوگرافیک. ۲۶-۰۸-۲۰۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶-۰۸-۲۰۰۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  88. ↑ «بالاترین نشان افتخار فرانسه به شیرین عبادی اعطاء شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۰۶-۱۱-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۳.
  89. ↑ «جایزه صلح اتریش برای شیرین عبادی». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۵-۰۷-۲۰۱۰. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  90. ↑ «جایزه حقوق بشر اتریش برای شیرین عبادی». دویچه‌وله فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹.
  91. ↑ «عبادی جایزه دموکراسی را به پناهی و نوری زاد تقدیم کرد». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳۹۷-۰۶-۱۲.
  92. ↑ «Nobel Peace Prize Laureate Dr. Shirin Ebadi to Receive 2013 Wolfgang Friedmann Award». تارنمای دانشگاه کلمبیا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۶ فوریه ۲۰۱۹.
  93. ↑ https://web.archive.org/web/20081203123529/http://www.williams.edu/home/commencement/2004/ebadi_cit.php. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲ مارس ۲۰۱۹. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  94. ↑ «University Honors | Marquette University». web.archive.org. ۲۰۰۹-۱۱-۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۰۲.
  95. ↑ "News". Cambridge Network (به انگلیسی). Retrieved 2019-03-02.
  96. ↑ http://www.lsuc.on.ca/WorkArea/DownloadAsset.aspx?id=2147487963. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  97. ↑ نام‌گذاری خیابانی در شهر پواتیه فرانسه به نام «شیرین عبادی»، رادیو فردا
  98. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۶۸). حقوق پزشکی. تهران: زوار. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  99. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۶۹). حقوق ادبی و هنری. تهران: روشنگران. شابک ۹۶۴۳۶۲۰۱۸۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  100. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۶۹). حقوق کودکان. تهران: روشنگران. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  101. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۶۹). کارگران خردسال. تهران: روشنگران. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  102. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۷۱). حقوق معماری. تهران: روشنگران. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  103. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۷۳). The rights of the child: A study on legal aspects of children's rights in Iran. ترجمهٔ زعیم‌آران. تهران: UNICEF. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  104. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۷۶). حقوق تطبیقی کودک. تهران: نشر کانون. شابک ۹۶۴۶۵۹۶۰۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  105. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۸۳). تاریخچه و اسناد حقوق بشر در ایران. تهران: روشنگران. شابک ۹۶۴۵۵۱۲۰۱۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  106. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۸۵). حقوق زن در قوانین ایران. تهران: گنج اندیشه. شابک ۹۶۴۷۶۱۸۰۰-X. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  107. ↑ عبادی، شیرین (۱۳۸۵). حقوق پناهندگان. تهران: گنج دانش. شابک ۹۷۸۹۶۴۷۶۱۸۶۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  108. ↑ «"بیداری ایران: خاطره انقلاب و امید"، کتاب جدید شیرین عبادی در آمریکا منتشر شد، زنستان». خبرنامه گویا. ۱۸-۰۱-۱۳۸۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸-۰۲-۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ اسفند ۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
  109. ↑ ۱۰۹٫۰ ۱۰۹٫۱ «کتاب تازه شیرین عبادی؛ خاطرات سالهای آخر در ایران تا امروز». راهک. ۶ مارس ۲۰۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹.
  110. ↑ ««قفس طلایی»؛ کتاب تازه شیرین عبادی به زبان انگلیسی». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ ژوئن ۲۰۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مارس ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۹.

جستارهای وابسته[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]

پیشین:
جیمی کارتر 		برنده جایزه صلح نوبل
۲۰۰۳ 		پسین:
وانگاری ماآتای
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شیرین_عبادی&oldid=36367989»