فرهاد فخرالدینی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
فرهاد فخرالدینی
در اردیبهشت ۱۳۹۷
در اردیبهشت ۱۳۹۷
اطلاعات پس‌زمینه
نام تولدفرهاد فخرالدینی زنوز
زاده۲۱ اسفند ۱۳۱۶ (۸۶ سال)
گده‌بی، آذربایجان شوروی
ژانرسنتی ایرانی
موسیقی فیلم
کلاسیک
پیشهنوازنده، تهیه‌کننده موسیقی، رهبر ارکستر
ساز(ها)ویولن، پیانو
سال‌های فعالیت۱۳۴۷–اکنون
سازهای اصلی
ویولن
دانشگاههنرستان موسیقی ملی
استاد(ها)احمد مهاجر
ابوالحسن صبا
علی تجویدی
ملیک اصلانیان
مهدی برکشلی
خاچی خاچیک
علت سرشناسیآهنگسازی مجموعه‌های تلویزیونی سربداران، بوعلی سینا، روزی روزگاری، امام علی و کیف انگلیسی
بنیانگذارارکستر موسیقی ملی ایران در سال ۱۳۷۷
جایزه(ها) نشان فرهنگ و هنر (درجه یکم)
فرهاد فخرالدینی - جشنواره موسیقی فجر ۱۳۹۴

فرهاد فخرالدینی (زادهٔ ۲۱ اسفند ۱۳۱۶) موسیقی‌دان، آهنگساز و رهبر ارکستر اهل ایران است. او آثار مشهوری را برای موسیقی متن فیلم‌های سینمایی و مجموعه‌های تلویزیونی ساخته‌است که سربداران، امام علی و بوعلی سینا از جمله آن‌ها هستند. او ارکستر ملی ایران را در سال ۱۳۷۷ بنیان‌گذاری و آن را به مدت ۱۱ سال رهبری کرد و اکنون نیز یکی از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران است.[۱][۲]

زندگی[ویرایش]

فرهاد فخرالدینی، ۲۱ اسفند ۱۳۱۶ در گده‌بی، نزدیک به گنجه در آذربایجان شوروی متولد شد. پدرش اهل اسکو و مادرش اهل گنجه بود. دو ماه پس از تولدش، خانوادهٔ فخرالدینی به شهر زنوز در استان آذربایجان شرقی، مهاجرت کردند و مدت کوتاهی در خانهٔ خواهرِ پدر، ساکن شدند. پس از آن به تبریز مهاجرت کردند.[۳] پدرش محمدعلی فخرالدینی متخلص به «محزون» (زاده ۱۳۶۵–درگذشته ۱۲۷۸)، از شعرای آذربایجان بود که نزد مردم آن سرزمین از احترام خاصی برخوردار بود.[۴]

فخرالدینی نواختن ویلون را از کودکی آغاز کرد.[۵] و تحصیلات موسیقی‌اش را در هنرستان عالی موسیقی ملی[۲] و «مؤسسه موسیقی‌شناسی» -که تنها برای یک دوره چهار ساله در سال‌های دههٔ ۴۰ در تهران بنیاد شده بود-گذراند[۶] هنوز تحصیلاتش در هنرستان عالی به پایان نرسیده بود که از طرف حسین دهلوی (ریاست وقت هنرستان) به تدریس در آن‌جا دعوت شد.[۷] از سال ۱۳۴۲ تا زمان بازنشستگی در هنرستان و هنرکده موسیقی ملی به تدریس موسیقی اشتغال و همچنین به عنوان نوازنده ویلن در ارکستر گلها و ارکسترهای دیگر همکاری داشته‌است. از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۸ رهبر ارکستر بزرگ رادیو و تلویزیون بوده‌است. در سال ۱۳۵۲ همهٔ ارکسترهای موجود در سازمان رادیو تلویزیون در هم ادغام شدند و ارکستر بزرگ سازمان را به وجود آوردند. در مسابقه‌ای که برای گزینش رهبر این ارکستر برگزار شد، فخرالدینی بیشترین امتیاز را آورد و از آن سال تا سال ۱۳۵۸ سرپرستی و رهبری ارکستر رادیو و تلویزیون ملی را بر عهده داشت.[۶][۸] وی در طول فعالیت حرفه ای خود با افراد بسیاری از جمله حسین دهلوی، مصطفی پورتراب، احمد پژمان، روح‌الله خالقی، جواد معروفی، مرتضی حنانه، فریدون ناصری همکاری داشته‌است.[۹]

از اساتیدی که فخرالدینی نزد آن‌ها موسیقی را فراگرفته می‌توان به احمد مهاجر، ابوالحسن صبا، علی تجویدی (در رشته ویولن و موسیقی ردیف ایرانیملیک اصلانیان (در اصول تئوری موسیقی و هارمونی و تجزیه و تحلیل موسیقی کلاسیکمهدی برکشلی (در تجزیه و تحلیل موسیقی ایرانی) و خاچی خاچیک[۸] اشاره کرد.[۹][۱۰] از جمله شاگردان او نیز می‌توان به حسین علیزاده،[۱۱] محمد حق‌گو،[۱۲] علی‌اکبر قربانی،[۱۳] اشاره کرد.

برادر بزرگ او، فخرالدین فخرالدینی، عکاس نامدار پرتره است.[۱۴] برادر کوچکترش فاروق فخرالدینی ضمن اشتغال به حرفه عکاسی، از ورزشکاران بنام بوده و سال‌ها سمت مربی‌گری تیم ملی والیبال ایران را عهده‌دار بوده‌است.[۱۵]

ارکستر ملی ایران[ویرایش]

ارکستر ملی ایران به رهبری فخرالدینی

او در سال ۱۳۷۷ ارکستر موسیقی ملی ایران را بنیان گذاشت و اولین برنامهٔ این ارکستر به اجرای چند اثر از علی تجویدی با آواز محمدرضا شجریان اختصاص یافت.[۱۶] وی در تیرماه سال ۱۳۸۸ و به دنبال واگذاری سه مجموعه ارکستر ملی ایران، ارکستر سمفونیک و گروه کر دفتر موسیقی به «بنیاد فرهنگی و هنری رودکی» اعلام کرد «دیگر تمایلی به ادامه همکاری با ارکستر ملی و رهبری این مجموعه ندارم.»[۱۷] اما دوباره در خرداد ۱۳۹۴ رهبری ارکستر را به دست گرفت و در مقابل مقامهای دولتی، هنرمندان و سفرا نخستین اجرای خود را پس از سالها دوری از ارکستر انجام داد.

همچنین می‌توان به اجرای کنسرت در شهرهای پکن و شانگ‌های چین، کشور سوئیس و کویت و همچنین اجراهای متعدد در شهرهای تهران، سنندج، شیراز و اصفهان اشاره کرد.[۱۸]

آثار[ویرایش]

فخرالدینی در سال‌های پس از انقلاب و با دشواری‌هایی که برای کار با ارکستر و برگزاری کنسرت‌های بزرگ پیش‌آمد، بیشتر به موسیقی فیلم پرداخت. او از سال ۱۳۴۷ و با شوهر آهو خانم آهنگ‌سازی فیلم را شروع کرد و تا به امروز برای بیش از ۱۵ فیلم و مجموعه تلویزیونی موسیقی ساخته‌است.[۱۹] در این میان موسیقی او برای مجموعه‌های تلویزیونی سربداران، امام علی و بوعلی سینا با استقبال بسیار روبرو شدند.[۶] موسیقی متن مجموعه‌های تلویزیونی روزی روزگاری، کیف انگلیسی، روشن‌تر از خاموشی[۲۰] و شهریار[۲۱] از دیگر ساخته‌های او هستند.

فخرالدینی همچنین از اواخر دههٔ چهل خورشیدی تاکنون آثار بسیاری را نیز برای خوانندگان مطرح ایرانی آهنگسازی و تنظیم کرده‌است. تنظیم تصنیف «داروگ» با آهنگی از محمدرضا لطفی بر روی شعری از نیما یوشیج قطعاً از مهم‌ترین ساخته‌های فخرالدینی به‌شمار می‌آید. «داروگ» اولین تصنیف بر روی شعر نو است که در دههٔ ۵۰ از برنامهٔ رادیویی گلچین هفته و با صدای محمدرضا شجریان پخش شد و به عنوان یکی از موفق‌ترین تلفیق‌های موسیقی سنتی با شعر نو شناخته می‌شود.[۲۲][۲۳]

فیلم[ویرایش]

سال نام فیلم کارگردان منبع
۱۳۴۷ شوهر آهو خانم داوود ملاپور [۸]
۱۳۶۲ کمال الملک علی حاتمی
۱۳۶۵ گزارش یک قتل محمدعلی نجفی
۱۳۶۶ پرستار شب
۱۳۶۷ روز باشکوه کیانوش عیاری
شاخه‌های بید امرالله احمدجو
۱۳۶۸ جستجوگر محمد متوسلانی
ساوالان یدالله صمدی
۱۳۶۹ ملک خاتون حسن محمدزاده
زندان دیو
آپارتمان شماره ۱۳ یدالله صمدی
۱۳۷۰ قرق احمد هاشمی
۱۳۷۳ آدم‌برفی داوود میرباقری
۱۳۷۹ مسافر ری
۱۳۸۲ وعده دیدار جمال شورجه

سریال[ویرایش]

سال نام سریال کارگردان منبع
۱۳۶۳ سربداران محمدعلی نجفی [۸]
۱۳۶۶ بوعلی سینا کیهان رهگذار
۱۳۷۰ روزی روزگاری امرالله احمدجو [۲۴]
۱۳۷۵ امام علی داوود میرباقری [۲۵]
۱۳۷۸ کیف انگلیسی سید ضیاءالدین دری [۲۶]
۱۳۸۱ روشن‌تر از خاموشی حسن فتحی [۲۷]
۱۳۸۵ شهریار کمال تبریزی [۲۸]

کتاب[ویرایش]

جوایز و افتخارات[ویرایش]

جشنواره فیلم فجر[ویرایش]

سال نام فیلم رده نتیجه منبع
۱۳۶۵ گزارش یک قتل سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن برنده [۳۴][۳۵]
۱۳۶۶ پرستار شب سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن برنده [۳۶]
۱۳۶۸ ساوالان سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن نامزدشده [۳۷]
۱۳۶۹ آپارتمان شماره ۱۳ سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن نامزدشده [۳۸]

وی به درخواست استادش مهدی برکشلی برای اولین بار تنبور خراسان را به روش ابونصر فارابی که با روایت خود فارابی نوشته و به وسیله برکشلی شرح داده شده بود، پس از شش ماه پرده بندی نمود. طی کنفرانسی که از طرف هنرستان، در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۴۱ ترتیب داده شد ساز جدید را نواخت.[۳۹]

موسیقی متن مجموعه تلویزیونی امام علی[ویرایش]

فخرالدینی در زمینهٔ پژوهش در آثار موسیقی کهن ایرانی هم فعالیت‌هایی داشته‌است. او در مورد رمزگشایی از یکی از سروده‌های عبدالقادر مراغه‌ای گفته‌است:[۶]

«عبدالقادر آهنگی دارد در دو کتاب مقاصدالالحان و جامع‌الالحان که با حروف ابجد نوشته شده… و تاکنون شمار زیادی از پژوهشگران خارجی و خودی روی آن کار کرده‌اند ولی هیچ کدامشان موفق نشده‌اند که شعر و آهنگ این قطعه را با هم تطبیق بدهند… توفیق کشف این کار به من رسید که نزدیک ۳۰ سال روی آن کار کرده‌ام.»

فخرالدینی برای ساخت موسیقی تیتراژ ابتدایی «مجموعه تلویزیونی امام علی»، از سرودهٔ مراغه‌ای بهره برده‌است.[۱۴]

جستارهای وابسته[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

  1. «دربارهٔ خانه موسیقی». وبگاه رسمی خانهٔ موسیقی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱ مهر ۱۳۹۰.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ «فرهاد فخرالدینی». وبگاه سوره سینما. دریافت‌شده در ۲۹ مهر ۱۳۸۹.
  3. «فرهاد فخرالدینی، قسمت ۱: دوران کودکی و نوجوانی». آرته باکس.
  4. مردان موسیقی سنتی و نوین ایران، تألیف: حبیب‌الله نصیری، ج۱، تهران: انتشارات آتیه، ص ۱۹۳
  5. آزاده شهمیرنوری (۸ تیر ۱۳۸۳). «فرهاد فخرالدینی: تنها همان خاطرات مانده‌است». وبگاه خبرگزاری میراث فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۹ مهر ۱۳۸۹.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ محمود خوشنام (۲۰ اکتبر ۲۰۱۰). «نو آوران سنتی؛ فرهاد فخرالدینی». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۹ مهر ۱۳۸۹.
  7. «فرهاد فخرالدینی». وبگاه رادیو فرهنگ. ۸ شهریور ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۹ مهر ۱۳۸۹.
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ «فرهاد فخرالدینی». از پارامتر ناشناخته |= صرف‌نظر شد (کمک)
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ نام نامه موسیقی ایران زمین، تألیف: مهدی ستایشگر، ج ۳، تهران: انتشارات اطلاعات، ص۴۱۵
  10. گفتگو با فرهاد فخرالدینی در وبگاه تبیان (بخش اول)
  11. حسین علیزاده در مراسم رونمایی کتاب فرهاد فخرالدینی
  12. «هنرمند خراسانی: حمایت‌های دولتی از موسیقی باید بیشتر شود». irna.ir. ایرنا. ۲۱ آذر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۶ تیر ۱۴۰۲.
  13. «گفت‌وگو با استاد فرهاد فخرالدینی به بهانه اجرای ارکستر مهرنوازان». cgie.org.ir. مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. ۱۴ اسفند ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۶ تیر ۱۴۰۲.
  14. ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ «زندگینامه: فرهاد فخرالدینی (۱۳۱۶-)». وبگاه همشهری‌آنلاین. ۲۶ فروردین ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۹ مهر ۱۳۸۹.
  15. مردان موسیقی سنتی و نوین ایران، تألیف: حبیب‌الله نصیری، ج۱، تهران: انتشارات آتیه، ص۴–۱۹۳
  16. همشهری‌آنلاین
  17. فرهاد فخرالدینی از ارکستر ملی رفت
  18. برگی از باغ، نگرشی به یک قرن موسیقی در ایران، نگارش: ناصر مجرد، تهران: انتشارات مجرد، ص ۲۱۲و۲۱۳ - مردان موسیقی سنتی و نوین ایران، تألیف: حبیب‌الله نصیری، ج۱، تهران: انتشارات آتیه، ص ۱۹۸
  19. «فرهاد فخرالدینی». وبگاه ایران‌اَکتور. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۹ مهر ۱۳۸۹.
  20. «روشن تر از خاموشی به مرحله دوبلاژ رسید». خبرگزاری ایسنا.
  21. «فخرالدینی و ساخت موسیقی سریال «شهریار» این آهنگساز: جوانی من با شهریار عجین شده‌است». خبرگزاری ایسنا.
  22. «BBC ‮فارسی‬ - ‮فرهنگ و هنر‬ - ‮۱۰ اثر ماندگار از محمدرضا لطفی که باید شنید». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۶.
  23. نوایاب (۱۳۹۹-۰۱-۱۸). «آثار فرهاد فخرالدینی». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آوریل ۲۰۲۰.
  24. «روزی روزگاری فرهاد فخرالدینی/ قصه اسبی که برای تیتراژ حنایی شد». خبرگزاری مهر.
  25. ««امام علی (ع)» و یک تیتراژ تمام نشدنی/ قصه از منزل ابتهاج آغاز شد». خبرگزاری مهر.
  26. «خاطرات یک «کیف انگلیسی» پردردسر/ ملودی ساده‌ای که ماندگار شد». خبرگزاری مهر.
  27. «روشن تر از خاموشی به مرحله دوبلاژ رسید». خبرگزاری ایسنا.
  28. «فخرالدینی و ساخت موسیقی سریال «شهریار» این آهنگساز: جوانی من با شهریار عجین شده‌است». خبرگزاری ایسنا.
  29. ««شرح بی‌نهایت» فرهاد فخرالدینی رونمایی می‌شود». خبرگزاری ایبنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اكتبر ۲۰۱۳. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  30. «تجزیه و تحلیل ردیف موسیقی ایران/ نگاهی متمرکز بر رسالات عبدالقادر مراغی». خبرگزاری ایبنا.[پیوند مرده]
  31. ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ «روایت فخرالدینی از «فرم و آفرینش در موسیقی ایرانی» منتشر شد». خبرگزاری مهر.
  32. «رونمایی از کتاب «زیر گنبد مینا» اثر فرهاد فخرالدینی». رادیو فردا.
  33. «با تجلیل از 40 چهره ماندگار عرصه علم و فرهنگ، هنر و ادبیات سومین همایش «چهره‌های ماندگار» برگزار شد». سایت تبیان.
  34. «بین‌المللی فیلم فجر ـ دوره پنجم (۱۳۶۵)». سوره سینما.
  35. «فرهاد فخرالدینی». وبگاه ایران‌اَکت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مارس ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۹ مهر ۱۳۸۹.
  36. «بین‌المللی فیلم فجر ـ دوره ششم (۱۳۶۶)». سوره سینما.
  37. «بین‌المللی فیلم فجر ـ دوره هشتم (۱۳۶۸)». سوره سینما.
  38. «بین‌المللی فیلم فجر ـ دوره نهم(۱۳۶۹)». سوره سینما.
  39. مردان موسیقی سنتی و نوین ایران، تألیف: حبیب‌الله نصیری، ج۱، تهران: انتشارات آتیه، ص۹–۱۹۸