انقلاب رومانی
| انقلاب رومانی | |||
|---|---|---|---|
| بخشی از انقلاب‌های ۱۹۸۹ | |||
| تاریخ | ۱۶–۲۵ دسامبر ۱۹۸۹ (خشونت تا ۳۰ دسامبر ۱۹۸۹ ادامه داشت)[۱][۲] | ||
| موقعیت | |||
| منجرشد به | پیروزی انقلابیان
| ||
| طرف‌های مدنی درگیر | |||
| |||
| شخصیت‌های پیشرو | |||
| |||
| تلفات | |||
| مرگ(ها) | ۶۸۹[۵]–۱٬۲۹۰[۶] | ||
| زخمیان | ۳٬۳۲۱[۷] | ||
انقلاب رومانی (به رومانیایی: Revoluția Română)، که همچنین به عنوان انقلاب کریسمس[۸] (رومانیایی: Revoluția de Crăciun) نیز شناخته می‌شود، به دوره‌ای از ناآرامی‌های مدنی در رومانی در دسامبر ۱۹۸۹ گفته می‌شود که بخشی از انقلاب‌های ۱۹۸۹ در چندین کشور گوناگون جهان بود.[۹] انقلاب رومانی در شهر تیمیشوارا آغاز گشت و به‌زودی در سراسر کشور گسترش یافت، که در پایان منجر به محاکمه و اعدام سردبیر حزب کمونیست رومانی، نیکلای چائوشسکو و همسرش النا چائوشسکو شد و به ۴۲ سال حکومت کمونیستی در رومانی پایان داد. این انقلاب همچنین منجر به آخرین حذف یک حکومت مارکسیست-لنینیست در یک کشور عضو پیمان ورشو شد و تنها انقلابی بود که با خشونت رهبری یک کشور را سرنگون و اعدام کرد. بر پایه برآوردها، بیش از یک هزار نفر کشته و هزاران نفر دیگر زخمی شدند.[۱۰]
به دنبال جنگ جهانی دوم، رومانی در سال ۱۹۴۷ تحت حوزهٔ نفوذ شوروی قرار گرفت و حکومت کمونیستی پیاده‌سازی شد. هنگامی که در آوریل ۱۹۶۴ رومانی از نفوذ شوروی جدا شد، نیکلای چائوشسکو در همان سال رهبری کشور را بر عهده گرفت.[۱۱][۱۲] تحت چیرگی او، رومانی کاهش مختصری از سرکوب داخلی را تجربه کرد که منجر به تصویری مثبت هم در داخل و هم در غرب شد. در میان تنش‌های اوایل دههٔ ۱۹۸۰، اعتراضات نخستین در شهر تیمیشوارا توسط اقلیت مجاری صورت گرفت که پاسخی به تلاش حکومت برای اخراج لاسلو توکش، کشیش کالوینیست مجاری بود. در پاسخ، رومانیایی‌ها به دنبال برکناری چائوشسکو و تغییر دولت با توجه به رویدادهای مشابه گذشته در کشورهای همسایه بودند. پلیس مخفی همه‌جاحاضر کشور، سکوریتاته، که یکی از بزرگ‌ترین‌ها در کشورهای بلوک شرق بود، برای دهه‌ها عامل اصلی سرکوب مخالفت‌های مردمی بود و به‌طور پشت‌سرهم و خشونت‌آمیز اختلافات سیاسی را خنثی می‌کرد و در نهایت ثابت شد که نمی‌تواند جلوی شورش در حال ظهور و بسیار مرگبار و موفقیت‌آمیز مردم را بگیرد.[۱۳]
ناخوشی اجتماعی و اقتصادی مدتی در جمهوری سوسیالیستی رومانی به ویژه در سال‌های ریاضت اقتصادی دههٔ ۱۹۸۰ وجود داشت. اقدامات ریاضتی تا حدی توسط چائوشسکو برای بازپرداخت بدهی‌های خارجی کشور طراحی شد.[۱۴] اندکی پس از یک سخنرانی عمومی ناموفق توسط چائوشسکو در پایتخت بخارست که برای میلیونها رومانیایی از تلویزیون دولتی پخش شد، اعضای درجه یک ارتش به اتفاق آرا از حمایت از دیکتاتور خارج شدند و از معترضان حمایت کردند.[۱۵] شورش، خشونت خیابانی و کشتار در برخی شهرهای رومانی در طول کمابیش یک هفته منجر به فرار دیکتاتور رومانی در کنار همسرش از شهر در ۲۲ دسامبر شد. فرار از دستگیری با خروج عجولانه از طریق هلیکوپتر، این زوج را هم به عنوان فراری و هم مجرم جنایات متهم به تصویر کشید. آنها سپس در تیرگوویشته اسیر شدند و در یک محاکمه صحرایی، به جرم نسل‌کشی، آسیب به اقتصاد ملی و سوءاستفاده از قدرت برای کنش‌های نظامی ضد مردم رومانی محاکمه شدند. آنها به تمام اتهامات وارده مجرم شناخته شدند، به اعدام محکوم شدند و بلافاصله در روز کریسمس ۱۹۸۹ اعدام شدند و آخرین افرادی بودند که در رومانی محکوم به اعدام شدند، زیرا مجازات اعدام بلافاصله پس از انقلاب لغو شد. چندین روز پس از فرار چائوشسکو، نبردها و جنگ‌های خیابانی میان سربازان انقلابی و سکوریتاته‌های پشتیبان چائوشسکو ادامه یافت.[۲][۱] بیمارستان‌های بخارست نزدیک به هزاران غیرنظامی را درمان می‌کردند.[۲] به دنبال یک اولتیماتوم، بسیاری از اعضای سکوریتاته در ۲۹ دسامبر تسلیم شدند با این تضمین که محاکمه نخواهند شد.[۱۶][۱]
نارضایتی‌ها
[ویرایش]نارضایتی حاکم در بین مردم رومانی خود را با انتشار نامه‌ای از سوی شش کمونیست سابق به نمایش گذارد. این نامهٔ انتقادی که یکی از امضا کنندگان آن کورنلیو مانسکو، رئیس سابق مجمع عمومی سازمان ملل بود، در روز ۱۰ مارس ۱۹۸۹ در روزنامهٔ نیویورک تایمز منتشر شد. نویسنده این نامه سیلویو بروکان بود که رهبر ایدئولوژیک «جبههٔ نجات ملی» محسوب می‌شود. پیش از این نیز به هنگام کنگرهٔ چهاردهم حزب کمونیست رومانی، نامه‌ای از سوی همین جبهه منتشر شد که از اعضای کنگره خواسته بود نیکلای چائوشسکو، رهبر حزب را از کار برکنار کنند.
ناآرامی‌های تیمیشوارا
[ویرایش]آتش انقلاب رومانی در شهر کوچک مرزی، تیمیشوارا برافروخته شد. این شهر قبلاً هم شاهد ناآرامی‌هائی بود که توسط نیروهای امنیتی سریعاً در نطفه خفه شده بود. در این شهر، لاسلو توکس، کشیش وابسته به کلیسای رفورمیستی مجارستان روز ۱۰ دسامبر سال ۱۹۸۹، زیر فشار مسوولان حکومت کمونیستی اعلام کرد که ناگزیر به مهاجرت است. او مأموران امنیتی را به نفوذ در کلیسا و به مداخله در امور دینی و معنوی متهم کرده بود. این کشیش گمنام می‌گفت: «مردمی که در نخستین ساعات گرد آمدند از اعضا کلیسای خود ما بودند، اما بعد، ساعت به ساعت بسیاری از مردم شهر فارغ از باپتیست، ارتدکس، مجار و کاتولیک بودنشان و فارغ از کیش و آیین و ملیتشان به ما پیوستند».
روز بعد مسئولان حکومتی از جمله شهردار، به کلیسای کشیش توکس آمدند و از اجتماع‌کنندگان خواستند که پراکنده شوند. معترضان، آنان را هو کردند و تمامی راه‌های مجاور کلیسا را بستند. آنها فریاد می‌زدند: آزادی! آزادی!
به گفتهٔ لاسلو توکس، مردم انگیزهٔ اولیهٔ اعتراض‌شان را از یاد برده و دیگر خواستار سرنگونی نظام بودند.
چائوشسکو در تهران
[ویرایش]در حالی که ساعت ۱۰ صبح روز ۱۷ دسامبر سال ۱۹۸۹ ژنرال استانکولسکو در شهر تیمیشوارا وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد، نیکلای چائوشسکو رهبر رومانی در تهران در حال نهادن دسته گل بر قبر روح‌الله خمینی بود.
در همان روز ارتش و نیروهای سازمان امنیت، سکوریتاته، بر روی مردم در تیمیشوارا آتش گشودند که ۵۸ نفر کشته و ۹۲ نفر زخمی شدند. روز ۱۹ دسامبر وقتی چائوشسکو از تهران بازگشت در پیامی تلویزیونی ناآرامی‌ها را کار عوامل و جاسوسان خارجی دانست.
دو روز بعد ۱۵ قطار با ۲۰ هزار نفر از اعضای «گارد وطن» که از طرفداران چائوشسکو محسوب می‌شدند، مسلح به چماق و میله‌های آهنی بسوی شهر تیمیشوارا روانه شدند. به آنها گفته شده بود که «مجارها کنترل شهر را برعهده گرفته‌اند». وقتی که آنها در مرکز شهر با ۱۵۰ هزار تظاهرکننده روبرو شدند، در پایان آن روز با این خبر به شهرهای خود بازگشتند که «دولت فریب‌شان داده‌است».
سخنرانی چائوشسکو
[ویرایش]در ۲۱ دسامبر، در حالی که ۱۱۰ هزار نفر در مرکز شهر بخارست جمع شده بودند، چائوشسکو خطاب به آنان مثل همیشه از پیشرفت‌های سوسیالیستی سخن راند. در حالی که در آغاز مردم عکس‌العملی نسبت به این سخنان از خود نشان ندادند، ناگهان جو تغییر کرد و او با هو کردن‌های مردم و شعار «مرگ بر دیکتاتور» روبرو شد.
او که بهت زده شده بود، بدون هیچ برنامهٔ از پیش تعیین شده‌ای نخست ۱۰۰ لی بر حقوق کارگران افزود. همسر چائوشسکو، النا که در کنارش ایستاده بود به کمکش شتافت و به او گفت: «با مردم صحبت کن، با مردم صحبت کن». چائوشسکو نیز در عکس‌العمل به وضعیت در میدان به مردم می‌گفت: «آرام باشید، آرام باشید.»
در روز ۲۲ دسامبر چائوشسکو در نشست کمیتهٔ مرکزی خبر «خودکشی» وزیر دفاع که «خیانت او برملا شده بود» را به اطلاع اعضا رساند،[۱۷] برداشت مردم و نظامیان این بود که وزیر دفاع به دلیل امتناع از سرکوب و کشتار مردم به قتل رسیده‌است.[۱۸] حوالی ساعت نه و نیم صبح مرکز بخارست مملو از تظاهرکنندگان شده بود.
ساعت ۱۰ صبح تلویزیون وضعیت فوق‌العاده برای کشور اعلام کرد و تجمع بیش از ۵ نفر را غیرقانونی اعلام کرد. چائوشسکو با اعلام مرگ وزیر دفاع، ویکتور استانکولسکو (Victor Stănculescu) را به وزرات دفاع منصوب کرد. استانکولسکو، چائوشسکو را متقاعد کرد که با هلیکوپتر کاخ ریاست جمهوری را ترک کند. استانکولسکو همچنین بدون مشورت با چائوشسکو به نیروهای نظامی دستور داد که به پادگانهای خود برگردند. هنگامی که مردم به کاخ ریاست جمهوری حمله کردند، نیروهای تحت امر استانکولسکو از خود مقاومتی نشان ندادند. استانکولسکو با اجتناب از اجرای دستورهای چائوشسکو، در حالی که همچنان فرمانده نیروهای نظامی بود، نقشی کلیدی در انقلاب رومانی ایفا کرد.[۱۷] چائوشسکو یک بار دیگر هم تلاش کرد که با سخنرانی از بالکن ساختمان ریاست جمهوری مردم را به آرامش دعوت کند، اما جمعیت خشمگین تلاش او را ناموفق گذاشتند و در همین حال عده‌ای وارد کاخ ریاست جمهوری شده و تلاش کردند تا خود را به بالکن برسانند. ساعت ۱۱ و ۲۰ دقیقه روز ۲۲ دسامبر هلی‌کوپتری بر بام کاخ ریاست جمهوری نشست و در حالی که مردم به درون ساختمان رخنه کرده بودند، چائوشسکو و همسرش موفق به فرار شدند. در عصر همان روز، استانکولسکو، از میان گروه‌های متعددی که برای پرکردن خلاء قدرت تلاش می‌کردند، گروه سیاسی زیر نظر ایون ایلیسکو (Ion Iliescu) را انتخاب کرد تا مورد حمایت قراردهد.[۱۷] ساعت ۱۳ رادیو و تلویزیون به دست مردم افتاد و میرسا دنیسکو شاعری که در حبس خانگی بسر می‌برد در یک سخنرانی خبر فرار دیکتاتور را اعلام کرد. یک ساعت بعد ایون ایلیسکو خبر تشکیل «جبهه نجات ملی» را اعلام کرد.
فرار و اعدام چائوشسکو
[ویرایش]سرگرد مالوتان خلبان هلی‌کوپتری که چائوشسکو و همسرش با آن موفق به فرار شدند، پس از اینکه آگاه شد در پایتخت انقلاب شده‌است، آنها را به بهانه اینکه بزودی مورد حمله پدافند هوائی قرار خواهند گرفت، در نزدیکی اتوبان شماره هفت پیاده کرد. محافظان چائوشسکو جلوی دو اتومبیل را گرفتند تا از اتومبیلشان استفاده کنند. راننده اتومبیل دوم که یک دوچرخه ساز بود به آنها اطمینان داد که اداره دفع آفات نباتی مخفیگاه خوبی برای آنها خواهد بود. رئیس اداره این دو را به انباری در این اداره برد و در انبار را قفل کرد و سپس به پلیس اطلاع داد. پس از آن نیروهای ارتش به فرماندهی افسری به نام دینو، چائوشسکو و همسرش را به پادگان تارگوویستر منتقل کردند. سرگرد مالوتان خلبان هلیکوپتر در سال ۱۹۹۵ پس از برخورد هلیکوپترش به سیم هوایی برق فوت کرد. دینو به‌طور نامعلومی فوت کرد.
در روز ۲۴ دسامبر «جبههٔ نجات» تصمیم به محاکمه چائوشسکو گرفت. فردای آن روز دادگاه نظامی تشکیل و چائوشسکو در آن به اعدام محکوم شد. ساعت ۳ بعد ازظهر همان روز حکم به اجرا درآمد و دو روز بعد فیلم اجرای حکم از تلویزیون پخش شد.
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Blaine Harden (December 30, 1989). "DOORS UNLOCKED ON ROMANIA'S SECRET POLICE".
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ DUSAN STOJANOVIC (December 25, 1989). "More Scattered Fighting; 80,000 Reported Dead". AP.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامdisbandsوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Schudel, Matt (2017-09-17). "Iulian Vlad, head of Romania's secret police during 1989 revolution, dies at 86". The Washington Post. Retrieved 2021-12-21.
- ↑ 2014 Europa World Year Book, p. 3758, شابک ۹۷۸−۱۸۵۷۴۳۷۱۴۰
- ↑ Valentin Marin (2010). "Martirii Revoluției în date statistice" (PDF). Caietele Revoluției (به رومانیایی). Bucharest: Editura Institutului Revoluției Române din Decembrie 1989. ISSN 1841-6683. Archived from the original (PDF) on 13 June 2016. Retrieved 15 April 2018.
- ↑ Marius Ignătescu (21 March 2009). "Revoluția din 1989 și ultimele zile de comunism". Descoperă.org (به رومانیایی).
- ↑ https://www.bbc.com/news/world-europe-50821546
- ↑ "Europe | Romania's bloody revolution". BBC. Retrieved 2015-03-30.
- ↑ "Thirty years after Romanian revolution, questions remain". Politico.
- ↑ Marvin Zonis, Dwight Semler, Wiley, Jul 24, 1992, The East European Opportunity: The Complete Business Guide and Sourcebook, p. 245
- ↑ Daniel N. Nelson, East European Monographs, 1980, Democratic Centralism in Romania: A Study of Local Communist Politics, p. 12
- ↑ Smith, Craig S. (2006-12-12). "Eastern Europe Struggles to Purge Security Services". The New York Times. Archived from the original on 26 December 2013. Retrieved 2016-12-11.
- ↑ Ban, Cornel (November 2012). "Sovereign Debt, Austerity, and Regime Change: The Case of Nicolae Ceausescu's Romania". East European Politics and Societies and Cultures. 26 (4): 743–776. doi:10.1177/0888325412465513. S2CID 144784730.
- ↑ Hirshman, Michael (2009-11-06). "Blood And Velvet in Eastern Europe's Season of Change". Radio Free Europe/Radio Liberty. Retrieved 2015-03-30.
- ↑ Russell Baker (December 29, 1989). "Hard-line Police Given Ultimatum". CSMonitor.
{{cite web}}: Missing or empty|url=(help) - ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ Ștefănescu, pp. 1-27
- ↑ Sebetsyen, Victor (2009). Revolution 1989: The Fall of the Soviet Empire. New York City: Pantheon Books. ISBN 0-375-42532-2.
منابع
[ویرایش]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Romanian Revolution». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۷.
- «۲۰ سال پس از انقلاب رومانی». دویچه وله فارسی. ۲۴ اکتبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۷.
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانه‌های ملی | |
| سایر | |
- مقالههای دارای واژگان به زبان رومانیایی
- انقلاب رومانی
- انقلاب‌های سده ۲۰ (میلادی)
- بخارست در سده ۲۰ (میلادی)
- ترورها
- جنگ‌های داخلی دولتها و مردم اروپا
- درگیریها در ۱۹۸۹ (میلادی)
- رومانی در ۱۹۸۹ (میلادی)
- رویدادهای دسامبر ۱۹۸۹ در اروپا
- سیاست در ۱۹۸۹ (میلادی)
- شورشهای رومانی
- کشتارها در رومانی
- کودتاها و تلاشها برای کودتای دهه ۱۹۸۰ (میلادی)
- ملیگرایی رومانی
- دموکراتیک کردن