انحلال‌پذیری

نمودار انحلال پذیری بر حسب دما برای چند نمک شیمیایی

انحلال پذیری (به انگلیسی: Solubility) مفهومی بنیادی در علم شیمی و مبحث محلول‌ها است که میزان حل شدن یک ماده (جامد، مایع یا گاز) را در یک حلال مشخص (جامد، مایع یا گاز) بیان می‌کند. این کمیت با عواملی چون نوع حلال، دما و فشار رابطه دارد. هر محلولی یک مقدار مشخص از یک حل شونده را میتواند در خود حل کند. برای مثال میگوییم انحلال پذیری شکر در آب برابر X است. یعنی بیشترین مقداری که ما میتوانیم شکر در آب حل کنیم برابر X گرم است. اگر ما کمتر از X گرم در آب شکر حل کنیم، به این محلول، محلول سیر نشده میگوییم. اگر در آب به مقدار X گرم شکر حل کنیم، به این محلول، محلول سیر شده میگوییم. حال میتوانم محلول را گرم کنیم تا انحلال پذیری اش بالا برود. حال شکر را در آن حل میکنیم. البته بیشتر از قبل. اگر این ماده سرد شود رسوب میکند. به این محلول، محلول فراسیر شده میگوییم.

محلولی که به جنس ماده بستگی دارد اندازه انحلال پذیری خود در دما و فشار مشخص، ماده‌ای را در خود حل کرده باشد، محلول اشباع(سیر شده) گوییم و در صورتی که بیش از این مقدار ماده در محلول حل شود، محلول را فوق اشباع(فراسیر شده) می‌نامیم.

معمولاً انحلال پذیری مواد مختلف را به صورت گراف

نسبت به عوامل دیگری چون دما و فشار نمایش می‌دهند.

انحلال پذیری به نوعی بیانگر این است که در ۱۰۰ گرم حلال در شرایط X ، چند گرم حل شونده می توان حل کرد. اگر درصد حل شونده ما در محلول از این مقدار کمتر باشد ، می گوییم یک محلول فرا سیر شده داریم ، اگر مقدار درصد حل شونده ما در محلول از این مقدار کمتر باشد، می گوییم محلول سیر شده داریم. در غیر این صورت می گوییم محلول ما سیر نشده است.

بیشترین مقدار ماده ای که می تواند در 100 گرم آب(یا هر حلال دیگر)با دمای معین حل شود را انحلال پذیری آن ماده می گویند.

خلاصه ی نمودار انحلال پذیری(نمودار صعودی):

افزایش دما:محلول سیر نشده

کاهش سریع دما:محلول سیر شده

کاهش تدریجی دما:محلول فراسیر شده

خلاصه ی نمودار انحلال پذیری(نمودار نزولی):

کاهش دما:محلول سیر نشده

افزایش سریع دما:محلول سیر شده

افزایش تدریجی دما:محلول فرا سیر شده

جستارهای وابسته

• قانون رائولت
• قانون هنری