بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار

بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار یا بیماری رفع فشار (به انگلیسی: Decompression Sicknes) یا بیماری غواصان عارضه ایست که بدن انسان پس از قرار گرفتن در فضائی پرفشار و سپس ورود سریع به فضای کم فشار، دچار آن گردیده و با اختلالاتی روبرو می‌گردد.

علت

بیماری رفع فشار یا فشارکاهی (DCS) هنگامی رخ می‌دهد که نیتروژن به شکل حباب‌های موجود در جریان خون درآمده که به دلیل توقف بیش از حد طولانی زیر آب یا به سطح آمدن با سرعتی بیش از حد رخ دهد. معمولاً علایم DCS با تأخیر پس از غوص بروز می‌کند.

طبق قانون هنری میزان حلالیت هر گاز در مایع در تماس با ان وابسته به فشار ان گاز است لذا وقتی غواص در معرض فشاری چندین برابر فشار جو قرار می‌گیرد، مقدار قابل توجهی هوا و ازجمله نیتروژن که گازی خنثی است، بشکل محلول وارد خون می‌گردنند. حال با کاهش سریع فشار مثل وقتی که فرد از عمق بیش از ده متری خیلی سریع به سطح اب برگردد، نیتروژن محلول در خون به شکل گازی درآمده و حبابهایی را در درون جریان خون تشکیل می‌دهد که به ان آمبولی گاز می‌گویند. این حباب‌ها می‌توانند در عروق ریز نقاط مختلف بدن بدام افتاده و موجب انسداد ان عروق گردنند و لذا این بیماری دارای انواع زیادی است که وابسته به محل انسداد رگ می‌باشد و علایم ان بسیار متنوع است.

عوامل افزایش دهنده

عوامل فیزیولوژیکی زیر خطر ابتلا به بیماری رفع فشار را افزایش می‌دهد:

• چربی – این بافت نگهدارنده مقدار زیادی نیتروژن برای مدتی طولانی بعد از یک غوص می‌باشد.
• سن – نارسائی در گردش خون و دستگاه تنفسی نیز می‌توانند سیستم حمل و نقل نیتروژن و دفع آن از بدن را مختل نماید.
• کم‌آبی—کمی آب بدن باعث غلظت خون شده و می‌تواند حمل نیتروژن را با مشکل مواجه سازد.
• جراحات و بیماری – روند طبیعی گردش خون ممکن است تغییر کرده باشد
• الکل—قبل یا بعد از غوص روند طبیعی گردش خون را تغییر می‌دهد.
• خستگی
• تمارین و ورزش شدید در طول یا پس از غوص.

انواع

انواع مختلف از بیماری تراکم زدائی وجود دارد:

نوع عضلانی اسکلتی - عمدتاً مفاصل بزرگ مثل زانو، آرنج، بازو و ران را مبتلا می‌سازد و با دردهای شدید در طی حرکت این مفاصل نمایان می‌گردد.

نوع پوستی - بصورت خارش، درد و تغییر رنگ پوست و گاهی ادم گوده گذار (ورم خمیر مانند) دیده می‌شود.

نوع عصبی - خود بر دو نوع است. نوع مغزی که با علایم اختلال در سطح هوشیاری مثل خواب آلودگی و اختلال در محتوای هوشیاری مثل منگی نمایان می‌گردد. سایر علایم این نوع، تشنج، اختلال دید و حافظه است. نوع دوم نوع نخاعی است که بصورت اختلال در راه رفتن، فلج اندام‌ها، عدم کنترل ادرار و مدفوع خود را نشان می‌دهد.

نوع گوشی دهلیزی - گوش داخلی و دهلیز گوش گرفتار است و علایم بصورت سرگیجه، استفراغ، وزوز گوش و ناشنوایی می‌باشد.

نوع ریوی - سرفه خشک، درد قفسه سینه و تنگی نفس از علایم انست.

نوع سرشتی - نوعی است که کل بدن را گرفتار می‌سازد و علایم اختصاصی ندارد. از شکایات بیمار می‌توان خستگی بدون توجیه، احساس ناخوشی، دردهای مبهم و سردرد را نام برد.

پیش گیری

عدم تجاوز از محدوده عمق و زمان مجاز در غواصی با استفاده از برنامه‌ریز غواصی تفریحی یا رایانه‌های مدرن غواصی که بر اساس الگوی مدرج کاهنده حباب RGBM حداکثر عمق و مدت زمان مجاز باقی‌ماندن در عمق را محاسبه می‌کنند.

درمان

درمان با انجام فشاربرداری و فقط زیر نظر پزشک امکان‌پذیر است. درمان با اکسیژن ۱۰۰٪ هایپرباریک است.

جستارهای وابسته

• ترومای فشاری
• شبکه هشدار غواصان

منابع

ویکی‌پدیای انگلیسی.

کتاب راهنمای جامع غواصی در آبهای آزاد، تألیف مهندس محمد رسول باقریان - زمستان ۱۳۸۶ شابک: ‎۹۷۸-۹۶۴-۹۵۷۱۳-۷-۹