نایب‌السلطنه
.svg) | |
| امپراتور و امپراتریس | |
| شاه و ملکه | |
| نایب‌السلطنه | |
| آرشیدوک و آرشیدوشس | |
| پرنس بزرگ و پرنسس بزرگ دوک بزرگ و دوشس بزرگ | |
| پرنس و پرنسس
| |
| انفان و انفانت | |
| دوک و دوشس | |
| مارکی و مارکیز | |
| مارگراف و مارگرافین | |
| کنت و کنتس ارل و کنتس | |
| ویکنت و ویکنتس | |
| بارون و بارونس | |
| بارونت و بارونتس | |
| شوالیه و دام | |
| جنتلمن و الدر | |
نایب‌السلطنه مقامی بود که در دورهٔ افشار و قاجار به برخی از شاهزادگان یا درباریان می‌دادند تا در غیاب شاه یا در روزگار خردسالی شاه امور پادشاهی را اداره کند. گهگاه نیز این عنوان صرفاً جنبهٔ تشریفاتی داشته‌است. در دورهٔ دودمان صفوی گاهی واژهٔ «وکیل‌الدوله» برای این مقام به کار می‌رفت. در اواخر دورهٔ پهلوی، محمدرضا شاه مقامی شبیه به این برای همسر خود شهبانو فرح پهلوی در نظر گرفت.
معنای نایب‌السلطنه در تاریخ ایران نزدیک به واژهٔ Regent در زبان انگلیسی می‌باشد. با این حال در نوشته‌های فارسی گاهی این واژه را همسنگ Viceroy در زبان انگلیسی به کار می‌برند؛ یعنی کسی که مستعمره، شهر، استان یا دولتی را به نمایندگی از پادشاه اداره می‌کند. برای نمونه جرج کرزن را نایب‌السلطنهٔ هندوستان از سوی ملکه ویکتوریا می‌نامند. در انگلیسی واژهٔ Viceregent هر دو مفهوم را پوشش می‌دهد.
نایب‌السلطنه‌ها[ویرایش]
ایران[ویرایش]
نایب‌السلطنه‌های صفوی
نایب‌السلطنه‌های افشار
- رضاقلی میرزا ← نادر شاه
- نصرالله میرزا (پسر نادر)[۱] ← نادر شاه
- شاهرخ میرزا ← نادر شاه
- ابراهیم میرزا ← عادل شاه
- یوسف‌علی خان جلایر ← شاهرخ میرزا
- نورمحمد خان دُرّانی خوگیانی (افغان) ← شاهرخ میرزا
- امیر خان قرایی ← شاهرخ میرزا
- فریدون خان گرجی ← شاهرخ میرزا
- نصرالله میرزا (پسر شاهرخ) ← شاهرخ میرزا
- نادر میرزا ← شاهرخ میرزا
نایب‌السلطنه‌های قاجار
- میرزا محمد خان تاج‌بخش دولو (قاجار دولو) ← آقا محمد خان
- عباس میرزا نایب‌السلطنه (فرزند فتح‌علی شاه) ← فتح‌علی شاه
- محمد میرزا (صفر ۱۲۵۰ ه.ق/۲۰ ژوئن ۱۸۳۴ م)[پانویس ۱] ← فتح‌علی شاه
- عباس میرزا نایب‌السلطنه (بعدها ملک‌آرا، فرزند محمد شاه) ← محمد شاه
- کامران میرزا ← ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، ؟محمدعلی شاه
- علی‌رضا خان عضدالملک (قاجار) ← احمد شاه
- ابوالقاسم خان ناصرالملک (قره‌گوزلو) ← احمد شاه
- حسین‌علی میرزا اعتضادالسلطنه ← احمد شاه
- محمدحسن میرزا ← احمد شاه
پانویس[ویرایش]
- ↑ دانشنامهٔ ایرانیکا، درآیند «MOḤAMMAD SHAH QĀJĀR»
منابع[ویرایش]
- J. R. Perry, “Afsharids,” Encyclopædia Iranica, I/6, pp. 587-589; an updated version is available online at http://www.iranicaonline.org/articles/afsharids-dynasty (accessed on 1۴ مارس ۲۰۱۴).
- R. M. Savory, “'Abbas III,” Encyclopædia Iranica, I/1, p. 76, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/abbas-iii (accessed on 1۰ ژانویه ۲۰۱۴).
- Calmard, Jean (2012). "MOḤAMMAD SHAH QĀJĀR". Encyclopædia Iranica (online edition ed.).
- لغت‌نامهٔ دهخدا، مدخل نایب‌السلطنه
- «نامه‌نگاری سلطان محمود اول با نادر شاه». مرکز پژوهشی میراث مکتوب. ۲۶ بهمن ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۳ تیر ۱۳۹۵.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Vice-regent». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Regent». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Viceroy». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶.
 | این یک مقالهٔ خرد سیاست است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |