شاه عباس دوم

شاه عباس دوم صفوی
پادشاه سلسله صفوی
دوران	۱۰۲۱–۱۰۴۵ خورشیدی ۱۶۴۲–۱۶۶۶ میلادی
تاجگذاری	۲۵ اردیبهشت ۱۰۲۱ ۱۶ صفر ۱۰۵۲ ۱۵ مه ۱۶۴۲
نام کامل	ابوالمظفر سلطان محمدمیرزا بن شاه صفی سام‌میرزا صفوی الحسینی الموسوی
لقب(ها)	صاحبقران سلطان بر سلاطین
زادروز	۱۰۱۱ خورشیدی ۳۱ دسامبر ۱۶۳۲ میلادی
زادگاه	قزوین
درگذشت	۳ مهر ۱۰۴۵ خورشیدی ۲۵/۲۶ اکتبر ۱۶۶۶ میلادی
محل درگذشت	دامغان
آرامگاه	حرم فاطمه معصومه، قم
پیش از	شاه سلیمان یکم
پس از	شاه صفی یکم
همسران	نکیهت خانم نوری نساء خانم پرنسس آنوکا
دودمان	صفویان
پدر	شاه صفی
مادر	آنا خانم
فرزندان	شاه سلیمان حمزه میرزا اسماعیل میرزا علی نقی میرزا
دین	اسلام، شیعه دوازده‌امامی
امضا

شاه عباس دوم یا سلطان محمد میرزا هفتمین پادشاه دودمان صفوی ایران بود. او از ۱۰۲۱ تا ۱۰۴۵ خورشیدی (۲۴ سال) پادشاهی کرد. او فرزند و جانشین شاه صفی بود.

زندگی

عباس دوم در روز دوشنبه، ۳۰ اوت ۱۶۳۲، با نام سلطان محمد میرزا در قزوین متولد شد. او پسر شاه صفی و همسر چرکس او، آنا خانم بود. او بزرگترین از پنج برادر بود. در مورد کودکی میرزا محمد اطلاعات خیلی کم نیست، مگر این که او کودکی خود را در حرم‌سرای صفوی سپری کرد و توسط رجب علی تبریزی، مربی او، آموزش داده شد. او همچنین راه و رسم ادارهٔ کشور را از ناظر دربار، محمد علی بگ و رئیس محافظان سلطنتی (قورچی-باشی)، جان بیگ خان شاملو، را فراگرفت.

شاه عباس دوم در ۱۶ صفر ۱۰۵۲ قمری مصادف با ۱۵ مه ۱۶۴۲ میلادی در سن ده سالگی تاجگذاری کرد. او به سبب سن کم، تجربه کشورداری نداشت و زمام امور عملاً در دست وزیر اعظمش ساروتقی و پس از وی خلیفه سلطان و محمد بیگ متمرکز بود و به دلیل همین کم تجربگی تا یکسال نخست سلطنت خویش از بکاربردن شهرت ثانی برای خویش خودداری می‌کرد و به همان لقب شاه عباس اکتفا می‌نمود. وی برخلاف پدرش به مذهب اهل سنت علاقه بیشتری نشان می‌داد که همین عامل دشمنی عده کثیری از علمای حاضر در دربار پدرش نیز شده بود.

در زمان وی با وجود اعتدال نسبی شاه به مذهب، نسبت به کلیمیان و ارامنه تبعیض‌هایی ایجاد می‌شد که از آنجمله می‌توان به اشراف اجباری کلیمیان به دین اسلام و ممنوعیت فروش شراب ارامنه به مسلمانان یاد کرد.

کشور، بجز دوران فتح دوبارهً قندهار، از آرامش نسبی برخوردار بود و بازپس‌گیری قندهار توسط سپاه شاه به اهمیت وی افزود.

شخصیت و ظاهر

شاه عباس دوم از مصاحبت با دانشمندان لذت می‌برد و در دربار وی همواره مباحث علمی برقرار بود. شاه عباس دوم را می‌توان فرزند خلف شاه عباس بزرگ نامید چراکه در زمان وی دگر باره فرهنگ و اقتصاد رونقی تازه گرفت. در این زمان به سبب بسته شدن بازار چین، ساختِ چینیِ ایرانیِ نمونه برداری شده از چین به مقدار زیاد، برای مصرف داخلی و بخصوص صادرات به اروپا رونق یافت. شاه عباس دوم به گسترش بناهای اصفهان اهمیت زیادی داد و در زمان وی بود که پل خواجو و کاخ چهل ستون ساخته شدند.

شاه عباس دوم اهل هنر بود و هنرمندان و نقاشان بسیاری در زمان وی آثار زیبایی پدیدآوردند. از آنجمله می‌توان از شفیع عباسی، علی قلی جبه‌دار، محمد زمان و معین مصور نام برد. وی در توسعه ادبیات آذربایجانی نیز تلاش بسیاری کرد.

مسافران اروپایی و مردم محلی که از مهمان نوازی و شرایط بازار مطلوب دربار ایران تحت تأثیر داشتند، معمولاً شخصیت و طبیعت عباس دوم را مثبت توصیف کرده‌اند. سفیر کمپانی هند شرقی، ژوان کونئیاس، در ماه مارس ۱۶۵۲ به دیدار عباس دوم رفت. به او و بازدید کنندگان اجازهٔ نوشیدن از جام شراب شاه داده شد، او شاه را با قدی معمولی، تقریباً لاغر، چابک و بدون ریش توصیف کرده‌است.

آرامگاه

نمای آرامگاه شاه عباس دوم در کتاب شاردن

شاه عباس دوم در آرامگاه مخصوصی در قم که به‌گفته ژان باتیست تاورنیه فرانسوی، شاه عباس در حیاتش برای خود ساخته بود به خاک سپرده شد. اما شایعه‌ای بر زبان‌ها جاری بوده که از جمله مصحح چاپ دوم سفرنامه تاورنیه نیز در حاشیه کتاب بدون ذکر مأخذی آن را توضیح داده که: «جنازه شاه عباس دوم را به مشهد بردند.»

شاردن فرانسوی پس از شرح و وصف مفصلی که از تزیینات و تشریفات شاهانه آرامگاه شاه صفی و شاه عباس دوم در قم می‌دهد اثاثه زرین و اسباب گرانبهای آن را می‌شمارد تا جاییکه می‌گوید قریب به هشتاد درصد از بودجه کل عواید آستانه قم به مصرف این دو آرامگاه می‌رسد باز هم می‌گوید: «معهذا من اطمینان ندارم که اجساد آن‌ها در همین مزار مدفون باشد زیرا رسم پادشاهان این کشور آن است که مدفون حقیقی خود را مکتوم بدارند به همین جهت هنگام تدفین اجساد سلاطین معمولاً شش تا دوازده دستگاه تابوت به اسم پادشاه معرفی و در جاهای مختلف دفن می‌کنند و جز دو سه نفر از نزدیکان، کسی از محل دفن پادشاه آگاه نیست. شاردن همچنین می‌نویسد که در آن زمان دو گروه قاری قرآن به صورت ۲۴ ساعته بر گور این دو پادشاه، قرآن تلاوت می‌نموده‌اند.»

نگارخانه

• 
• 

جستارهای وابسته

• سرنگونی صفویان
• بینش و ایدئولوژی صفویان

منابع

• محمد هاشم آصف (رستم‌الحکما)، رستم‌التواریخ، به اهتمام عزیزالله علیزاده، تهران: انتشارات فردوس، چاپ دوم، ۱۳۸۲، ص ۱۳.
• http://www.hakhamaneshian.net/ftopicp-3165.html.

پادشاه پیشین: شاه صفی

شاه عباس دوم ابوالمظفر سلطان محمدمیرزا بن شاه صفی سام‌میرزا صفوی الحسینی الموسوی شاهنشاه ایران ۱۶۴۲ – ۱۶۶۶

جانشین: شاه سلیمان