ادبیات فرانسه

بالا از راست به چپ:
ویکتور هوگو - آلبر کامو
سیمون دو بووار - ژرژ ساند

ادبیات فرانسه (به فرانسوی: littérature française)به طور کلی، به آثاری گفته می‌شود که به زبان فرانسوی نوشته شده‌اند، به‌ویژه توسط شهروندان کشور فرانسه. همچنین این اصطلاح می‌تواند به آثاری اشاره داشته باشد که توسط افرادی نوشته شده‌اند که در فرانسه زندگی می‌کنند اما به یکی از زبان‌های محلی و سنتی فرانسه (غیر از فرانسوی) می‌نویسند.

آثاری که به زبان فرانسوی اما توسط شهروندان کشورهای دیگر، مانند بلژیک، سوئیس، کانادا، سنگال، تونس، الجزایر، مراکش و غیره نوشته شده باشند، «ادبیات فرانسوی‌زبان» یا Francophone literature نامیده می‌شوند.

برای قرن‌ها، ادبیات فرانسه یکی از منابع افتخار ملی مردم فرانسه بوده است و یکی از تأثیرگذارترین شاخه‌های ادبیات اروپا به‌شمار می‌رود. فرانسه از نظر تعداد برندگان جایزه نوبل ادبیات در میان کشورهای جهان در جایگاه نخست قرار دارد.

یکی از نخستین نمونه‌های شناخته‌شده ادبیات فرانسه، سرود رولان (La Chanson de Roland) است که نخستین اثر بزرگ در مجموعه‌ای از اشعار حماسی به نام chansons de geste به‌شمار می‌آید.

زبان فرانسوی، زبانی از خانواده‌ی رومی (لاتینی) است که از زبان لاتین منشأ گرفته و به‌طور عمده از زبان‌های سلتی و فرانکی تأثیر پذیرفته است. از قرن یازدهم میلادی، آثاری که به زبان فرانسوی میانه نوشته می‌شدند، از قدیمی‌ترین آثار به زبان‌های بومی (غیرلاتینی) در اروپای غربی بودند و به یکی از منابع اصلی مضامین ادبی در سراسر قرون وسطی تبدیل شدند.

از بالا به پایین – از چپ به راست: ژرمن دو استال (Germaine de Staël) – فرانسوا-رنه دو شاتوبریان (François-René de Chateaubriand) – آلفرد دو وینی (Alfred de Vigny) – آلفرد دو موسه (Alfred de Musset) – آلفونس دو لامارتین (Alphonse de Lamartine) اونوره دو بالزاک (Honoré de Balzac) – استاندال (Stendhal) – ژرژ ساند (George Sand) – ژرار دو نروال (Gérard de Nerval) – الکساندر دوما (Alexandre Dumas) شارل بودلر (Charles Baudelaire) – گوستاو فلوبر (Gustave Flaubert) – ویکتور هوگو (Victor Hugo) – ژول ورن (Jules Verne) – ژول والِس (Jules Vallès)

اگرچه برجستگی ادبیات فرانسه در اروپا در قرن چهاردهم تا حدودی تحت تأثیر ظهور ادبیات بومی ایتالیا قرار گرفت، اما ادبیات فرانسه در قرن شانزدهم دچار تحولی بزرگ و خلاقانه شد. سپس، با برنامه‌های سیاسی و هنری رژیم پیشین (Ancien Régime)، ادبیات فرانسه در قرن هفدهم بر ادبیات اروپا تسلط یافت و آن را تحت تأثیر خود قرار داد.

در قرن هجدهم، زبان فرانسه به زبان مشترک ادبی و دیپلماتیک اروپای غربی (و تا حدی در قاره آمریکا) بدل شد. آثار ادبی فرانسوی تأثیر ژرفی بر تمامی سنت‌های ادبی اروپایی و آمریکایی گذاشتند، در حالی که خود نیز از این سنت‌های ملی تأثیر می‌پذیرفتند. در قرون بعد، کشورهای آفریقایی و شرق دور زبان فرانسه را به فرهنگ‌های غیراروپایی آوردند و با تلفیق آن با سنت‌های بومی خود، تجربه‌ی ادبیات فرانسوی را دگرگون و غنی‌تر کردند.

تحت تأثیر آرمان‌های اشرافی رژیم قدیم (با مفهوم «انسان نجیب» یا honnête homme)، روحیه‌ی ملی‌گرایانه‌ی فرانسه پس از انقلاب، و نیز ایده‌آل‌های آموزشی جمهوری سوم و فرانسه‌ی مدرن، مردم فرانسه دلبستگی فرهنگی عمیقی به میراث ادبی خود پیدا کرده‌اند. امروزه در مدارس فرانسه، مطالعه‌ی رمان، نمایشنامه و شعر (اغلب به‌صورت حفظ کردن) بخش مهمی از آموزش است. هنرهای ادبی به‌شدت توسط دولت حمایت می‌شوند و جوایز ادبی از رویدادهای مهم خبری محسوب می‌گردند.

«آکادمی فرانسه» (Académie française) و «مؤسسه فرانسه» (Institut de France) از نهادهای مهم زبانی و هنری کشور هستند و در تلویزیون فرانسه، برنامه‌های متعددی به نویسندگان و شاعران اختصاص دارد. یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی فرانسه، Apostrophes، گفت‌وگویی هفتگی درباره ادبیات و هنر بود.

ادبیات برای مردم فرانسه اهمیت بسیار دارد و نقشی بنیادین در هویت فرهنگی و ملی آنان ایفا می‌کند.

برندگان فرانسوی جایزه نوبل ادبیات

در بیشتر دوران قرن بیستم، نویسندگان فرانسوی بیش از هر کشور دیگری موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات شدند.[6] نویسندگان زیر، فرانسوی یا فرانسوی‌زبان، برندگان جایزه نوبل ادبیات هستند:

• ۱۹۰۱ – سولی پرودهوم (Sully Prudhomme) – نخستین برنده‌ی جایزه نوبل ادبیات
• ۱۹۰۴ – فدریک میسترال (Frédéric Mistral) – نویسنده به زبان اُکیتان (Occitan)
• ۱۹۱۵ – رومن رولان (Romain Rolland)
• ۱۹۲۱ – آناتول فرانس (Anatole France)
• ۱۹۲۷ – آنری برگسون (Henri Bergson)
• ۱۹۳۷ – روژه مارتن دو گار (Roger Martin du Gard)
• ۱۹۴۷ – آندره ژید (André Gide)
• ۱۹۵۲ – فرانسوا موریاک (François Mauriac)
• ۱۹۵۷ – آلبر کامو (Albert Camus)
• ۱۹۶۰ – سن-ژان پرس (Saint-John Perse)
• ۱۹۶۴ – ژان-پل سارتر (Jean-Paul Sartre) – جایزه را نپذیرفت
• ۱۹۶۹ – ساموئل بکت (Samuel Beckett) – نویسنده‌ی ایرلندی که به انگلیسی و فرانسوی می‌نوشت
• ۱۹۸۵ – کلود سیمون (Claude Simon)
• ۲۰۰۸ – ژان-ماری گوستاو لو کِلِزیو (J. M. G. Le Clézio)
• ۲۰۱۴ – پاتریک مودیانو (Patrick Modiano)
• ۲۰۲۲ – آنی ارنو (Annie Ernaux)

ادبیات فرانسه‌زبان

ادبیاتی که به زبان فرانسه نوشته می‌شود در چندین کشور و در قاره‌های متفاوت یافت می‌شود. برای توضیح بیشتر مقالات زیر را ببینید:

• ادبیات فرانسه‌زبان
• نویسندگان فرانسه زبان با ترتیب تاریخی
• نویسندگان فرانسه زبان با ترتیب الفبایی

ادبیات در فرانسه

ادبیاتی که خود فرانسویان نوشته‌اند تاریخی دراز از سده‌های میانه تا به امروز دارد.

تاریخ ادبیات فرانسه

• ادبیات فرانسه در سده‌های میانه
  • آواز ژست
  • ادبیات کورتوآز
    • رمان کورتوآز
  • ادبیات بورژوازی
  • شعر در سده‌های میانه
    • شعر کورتوآز
    • شعر بورژوآزی
• ادبیات فرانسه در قرن شانزدهم
  • نوزایی فرانسه
  • ویژگی‌های انسان‌گرایی در قرن شانزدهم
• ادبیات فرانسه در قرن هفدهم
• ادبیات فرانسه در قرن هجدهم
• ادبیات فرانسه در قرن نوزهم
• ادبیات فرانسه در قرن بیستم

آثار ترجمه شده به فارسی

ادبیات فرانسه، نویسنده جان دی. لاینز، مترجم میثم پارسا، نشر شوند، ۱۳۹۶.

جستارهای وابسته

• فرهنگ فرانسه
• تاریخ فرانسه
• ادبیات فرانسه‌زبان
• فهرست وامواژه‌های فرانسوی در فارسی
• فرهنگستان فرانسه