اقلیم افغانستان
 | این نوشتار به ویراستاری نیاز دارد. لطفاً تا جایی که ممکن است آن را از نظر دستور زبان، شیوه نگارش، املا و انشا بهتر کنید. (ژوئیه ۲۰۲۲) |
افغانستان ، در منطقه آسیای مرکزی قرار دارد. پایتخت آن شهر کابل بوده و دارای اقلیم سرد و خشک می‌باشد. اکثر مناطق این کشور زمستان سرد و تابستان بسیار گرم دارد. میانگین بارندگی سالانه در افغانستان حدود ۳۰۰ میلی‌متر است. ارتفاع برف در زمستان در بخش مرکزی هندوکش و کوه‌های پامیر تا یک متر مشاهده شده است.
بارندگی در افغانستان، تحت تأثیر جبهه‌های سرد سیبری و جبهه‌های گرم ناشی از آب‌های اقیانوس هند است. ولایت های کنر و نورستان از وزش بادهای موسمی هند بهره‌مند می‌گردد. این ولایت‌ها دارای بارندگی ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلی‌متر است، که این امر باعث شده اکثر ساحات این ولایت‌ها، محیطی مناسب برای رشد جنگل های نشتر و جلغوزه باشد.
دانشمندان اقلیم افغانستان را از دو جهت مورد بررسی قرار می‌دهند:
- از لحاظ توپوگرافی، محیط زیست، درجه حرارت و غیره
- از لحاظ مساعِد بودن برای کشت زراعت و دامداری و کشت خَشخاش از مهمترین منبع درآمدی این کشور نام برده می شود.
آب و هوا در افغانستان از یک منطقه به منطقه دیگر تفاوت‌های چشمگیری دارد. دانشمندان افغان اقلیم افغانستان را به ۵ گونه تقسیم نموده‌اند:
این نوع آب و هوا دارای تابستان گرم و خشک می‌باشد. مقدار رطوبت نسبی و بخار آب در این مناطق اندک است. مناطقی نظیر: نواحی جنوب غربی قندهار، جنوب ولایت هلمند و فراه و تمامی ولایت نیمروز دارای آب و هوای گرم و خشک بیابانی هستند. در این نواحی مقدار بارندگی فوق‌العاده کم است. میانگین بارندگی سالانه بین ۷۰ تا ۸۰ میلی‌متر است و در ایام زمستان بارش برف ندارد. گرمای زیاد و بارندگی کم در این ناحیه (جنوب غربی کشور)، دشت و ریگستان‌هایی مانند دشت مارگو، دشت خاشرود، دشت بکودا، دشت سیستان و دشت جهنم را به وجود آورده است.
این ریگستان‌ها در نتیجه جریان آب‌های سطحی از کوهستان‌ها تشکیل شده‌اند. در این ناحیه، انواع بوته‌های خاردار به صورت پراکنده رشد می‌کنند که به دلیل مقاومت بالا در برابر خشکی و کمبود رطوبت، سازگار شده‌اند. حیوان بومی این مناطق شتر است. مردمان این مناطق اکثراً بلوچ هستند که به شغل دامداری مشغول‌اند.
۲. کوهستانی
آب هوای این مناطق در تابستان اکثراً معتدل و در زمستان آب و هوای خیلی سرد دارد. در بعضی نواحی و دره‌های کوه پامیر، کوه بابا ، سفیدکوه ، هندوکش ، سالنگ‌ها ، بامیان و غور بارش برف و یخبندان تا تابستان طول می‌کشد. در برخی نواحی ، بسته بودن راه های ارتباطی ، به دلیل وجود برف و یخ بندان ، تا ۹ماه طول می‌کشد. ارتفاعات پست و بلند این مناطق باعث ایجاد بادهای شدید و پایین رفتن دمای هوا شده است. این مناطق تابستان‌های سوزانی ندارند و آب و هوایشان در تابستان معتدل است.
۳.مدیترانه ای
مناطق شرقی و جنوب شرقی کشور را تحت نفوذ خود دارد. تابستان در این مناطق خشک و بسیار گرم است و زمستان های معتدل دارد. بارندگی ، بیشتر در ایام زمستان صورت می‌گیرد، میانگین دما در تابستان از ۲۲ درجه بالاتر می‌رود و مقدار بارندگی در طول سال و به‌خصوص در فصل زمستان از ۲۵۰ میلی‌متر بیشتر است و به ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر نیز می‌رسد (جلال‌آباد). بارندگی در نقاط مرتفع مانند سفید کوه به شکل برف و در نقاط همواره به صورت نزول باران صورت می‌گیرد. لغمان ، ننگرهار ، پغمان و کنر دارای آب و هوای مدیترانه‌ای هستند. در این مناطق گیاهان ستروس خیلی خوب می‌روید.
۴. استپی
آب و هوا در این مناطق از یک ساحه نسبت به ساحه دیگر متفاوت است. این نوع آب هوا قسمت وسیعی از افغانستان از جمله در شمال، بغلان، قندوز، میمنه، و در جنوب قندهار، پروان، غزنی، کابل و هرات را دربر گرفته است. طور گونه سروبی از شهر کابل ۳۰ کیلومتر فاصله دارد. در سروبی بارش برف وجود ندارد ولی در کابل در ماه های جدی دلو و حوت بارندگی برف وجود دارد. رطوبت نسبی شبانه روز در این ناحیه از ۲۰ درجه بالاتر می‌رود و گاه این تغییرات به ۳۰ تا ۳۵ درجه می‌رسد. میانگین میزان بارندگی در این ناحیه ۳۰۰ میلی‌متر است که اکثراً در زمستان صورت می‌گیرد.
دراین نواحی بارندگی در تمام فصول وجود دارد و حتی در تابستان نیز باران می‌بارد. ولایت پکتیا و پکتیکا و نواحی اطراف آن دارای این نوع آب و هوا می‌باشند. میزان بارندگی سالانه در این ناحیه ۴۶۰ تا ۶۸۰ میلی‌متر می‌باشد. این مناطق عمدتاً جنگلی است.
هیرمند یا هلمند(انگلیسی: Helmand؛ یونانی: Ἐτύμανδρος، لاتین: Erymandrus، اوستایی: Haētumant) نام رودی است که از ولایت هلمند افغانستان روان شده و به دریاچهٔ هامون که دریاچه‌ای مشترک میان کشور افغانستان و ایران است می‌ریزد.
۵. تندر آلپی
آب و هوای این مناطق شباهت به نواحی اطراف کوه‌های آلپ اروپا دارند. در این مناطق گیاهان به‌شکل بوته و علف روییده و فاقد ناحیه جنگلی گسترده هستند. این ناحیه از افغانستان در ارتفاع ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر از سطح دریا و در ارتفاعات کوه‌ها واقی‌پدیاع شده است و بیشتر مناطق غزنی و بامیان و نقاط مرتفع کوه بابا، سفید کوه، سیاه کوه شامل این نوع آب و هوا هستند. در این مناطق برف بسیاری می‌بارد. زمستان های بسیار سرد و تابستان های معتدل دارد. قبل از سال ۱۳۵۷ این مناطق افغانستان هزاران گردشگر داشت.
افغانستان کشوری است که در آن کشاورزی رونق دارد. تا سال‌های ۱۳۶۰، حدود ۹۵ درصد از مردم افغانستان به کشاورزی اشتغال داشتند. اکثر مردم روستاها را رها کردند. با مهاجرت این مردم تخمیانه جات اصلی منطقه نیز از بین رفت. آب و هوای افغانستان از لحاظ زراعت به سه دسته تقسیم‌بندی شده است:
- ۱.منطقه شمال افغانستان.
دمای هوای این مناطق در تابستان در حدود ۴۰ درجه سانتی گراد است و در زمستان در حدود منفی ۱۵ درجه سانتی گراد می‌رسد. این شرایط آب و هوایی ولایات تخار، قندوز، بلخ، جوزجان ، میمنه و بادغیس را پوشانده است. ساحات شمالی تمامی این ولایات را دشت‌ها خشک و بوته زار پوشانیده است. این آب و هوا برای کشت گیاهان صنعتی از قبیل تنباکو، پنبه ، چغندرقند ، گل آفتاب‌پرست ، شرشم ، زغر ، کنجد و توت بسیار مساعد است و همچنین برای پرورش کرم ابریشم سنجد به منظور ساخت عطر مناسب می‌باشد. محصولات میوه جات این مناطق عبارتند از انار، انجیر، بادام، زردآلو، انگور ... . محصولات سبزیجات این مناطق عبارتند از خربوزه ۱۲ نوع هندوانه ۵ نوع بامیه کاهو کدو و ترائی ، که میلیون‌ها هکتار از کوه‌های این مناطق را می‌پوشاند. محصولات فعلی این تپه‌ها گندم بارانی للم یا گندم سفید است. ۴۵۰ هزار هکتار از این مناطق را به صورت طبیعی ، پسته خود روی پوشانیده است. این تپه‌ها از لحاظ فناوری جدید برای کشت پخته، گندم ، تربوز ، تخم روغن شرشم ، زغر و پسته (اصلاح شده) مناسب است. بیشتر بخش این مناطق را مردم شمال به منظور آذوقه اسب و گوسفند قره قل مورد استفاده قرار می‌دهند. این مناطق در کنار رود بزرگ آمو قراردارد که مردم افغانستان تاکنون از این رود استفاده نکرده اند.
- آب و هوای منطقه مرکزی وکوه پایه‌ها: این مناطق تابستان ملایم ولی زمستان پوشیده از برف و خیلی سرد دارند. میوه‌جات این مناطق سیب، توت، زردآلو، شفتالو، شلیل، انگور، چهارمغز، آلبالو، گیلاس و ناک می‌باشد. سبزیجات این مناطق بادرنگ، کدو، خربزه و فاصیلیه می‌باشد و حبوبات این مناطق لوبیا، مشنگ، نخود و دال نخود است. فعلاً در این مناطق دامداری و تربیه مواشی غیرفنی است. قسمت زیاد لبنیات افغانستان از این مناطق به‌دست می‌آید که به تناسب ساحه ۵ فیصد را احتوا نخواهد کرد. این مناطق در صورت استفاده از فناوری‌های مدرن، پتانسیل پرورش میلیون‌ها مرغ، دام و زنبور عسل را دارند. این مناطق مناسب برای میوه جات، کشت گل‌ها به منظور استحصال عطر می‌باشند. گیاهان طبی از قبل هنگ و شیرین بویه از محصولات این مناطق اند که به خارِج صادر می‌شود.
- زون جنوب‌شرقی و شرقی: آب و هوا این مناطق در تابستان خیلی گرم و زمستان بدون برف و معتدل دارند. مانند خوست جلال‌آباد و لغمان. درین مناطق گیاهان هم‌وند ستروس ازقبیل مالته کینو نارنج، نیشکر جوارو برنج خوب می‌رویند. خاک این مناطق در سال ۳ بار حاصل می‌دهند. بیشتر گونه‌های سبزیجات در زمستان به‌خوبی حاصل می‌دهند. اکثر سبزیجات افغانستان در زمستان از این مناطق به‌دست می‌آیند. این مناطق برای پرورش گاومیش خیلی مساعدند.
منابع
[ویرایش]- افغانستان و اقلیم ان. نوشته نورمحمد نورزائی ریاست هواشناسی کابل افغانستان چاپ مطبعه دولتی سال ۱۳۶۱ هجری ش
- اقلیم و خاک افغانستان. نوشته دکتر عبدالقهار سمیر استاد فاکولته زراعت پوهنتون کابل سال ۱۳۵۸ هجری شمسی چاپ پوهنتون کابل
- ساید رادیو ازادیhttp://da.azadiradio.org/content/article/2108885.html در مورد ساحه پسته
- Geography of Afghanistan ویکی‌پدیا انگلیسی. پ