شهریری
مختصات: ۳۸°۳۲′۱۱.۹۱″ شمالی ۴۷°۵۶′۱۶.۲۶″ شرقی / ۳۸.۵۳۶۶۴۱۷° شمالی ۴۷.۹۳۷۸۵۰۰° شرقی
| شهریری | |
|---|---|
 |
|
| نام | شهریری |
| کشور |  ایران |
| اطلاعات اثر | |
| کاربری کنونی | موزه جهت بازدید عموم |
| دیرینگی | ۷۰۰۰ سال پیش تا دوره اورارتوییان |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۶۱۶۲ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ |
 شهریری
|
|
شهریری یک محوطه باستانی در شهرستان مشگین شهر از شهرهای استان اردبیل ایران است. منطقه باستانی معروف به شهریری، در ۶۵ کیلومتری اردبیل و ۳۱ کیلومتری شرق مشگین شهر در کنار رود قره سو قرار دارد.
وسعت این منطقه تاریخی ۴۰۰ هکتار است و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می‌شود. قدمت قلعه و معبد به۱۴۵۰ سال پیش از میلاد و قوشا تپه به ۷ هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. اولین بار در حدود ده سال پیش از انقلاب اسلامی چارلز برنی باستان‌شناس آلمانی در این محوطه، عملیات کاوش را شروع نمود.
این محوطه شامل ۲۸۰ سنگ‌افراشت باستانی است که دیرینگی آنها بیش از ۸ هزار سال پیش میلاد برآورد می‌شود و قدمت این مناطق به دوران اواخر مفرغ و دوره نوسنگی و مس سنگی و نیز اوایل آهن مربوط است. این سنگ‌افراشت‌ها با ارتفاع متفاوت ۷۰تا ۳۶۰سانتی‌متری که اکثراً منقوش به اشکال انسان هستند. طرح انسان‌های حک شده بر روی سنگها به شکل افرادی دست به سینه و معمولاً بدون دهان است و تنها یک مجسمه حکاکی شده زن یافت شده که دارای دهان می‌باشد و تاکنون فقط هفت قطعه این نوع سنگ‌افراشت‌ها در منطقه حکاری کردستان ترکیه و یک قطعه هم در قپوزستان آذربایجان یافت شده‌است.
وسعت محوطه شهریری ۴۰۰ هکتار است و در ۶۰ کیلومتری غرب اردبیل، ۷ کیلومتری شمال شرقی لاهرود، یک کیلومتری شمال روستای پیرازمیان و در کنار رودخانه قره‌سو واقع شده‌است.
محوطه شهریری از سه قسمت معبد، قوشاتپه و قله تشکیل شده‌است و سنگ‌افراشت‌های این محل با فرسایش و تخریب زیادی روبه‌رو هستند و در فروردین ۱۳۹۰ گردباد باعث ویرانی بخشی از این محوطه شد.
محوطه باستانی «شهریری» در سال ۱۳۸۱ از سوی میراث فرهنگی استان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. از زمان پیدا شدن این محوطه تاکنون، هشتاد درصد آثار آن از میان رفته‌است.
کاوش در منطقه[ویرایش]
در اولین کاوشها قبرهای عصر آهن کشف گردید. سفال‌هایی مربوط به دوره کالکولتیک کشف شد و قدمت منطقه را به۳۵۰۰ سال پیش از عصر آهن برآورد نمود. این سفالها شبیه سفالهای مناطق باستانی دالما و حاجی فیروز هستند.[۱] به این ترتیب برای اولین بار قدمت سکونت بشر در استان اردبیل به دوره مس- سنگ رسید. برخی از سفالها منقوش و برخی با طرح سبدی بودند. تعدادی سفال دو لایه نیز در حفاری کشف شد که احتمال می‌رود لایه دوم سفال برای ترمیم قسمت‌های شکسته سفال به کار رفته است.
در منطقه شهریری تعداد زیادی سنگ شیشه برنده (ابسیدین) کشف شد که می‌تواند گواهی بر ارتباط این منطقه باقفقاز و آناتولی باشد زیرا سابقه استخراج این نوع سنگ در این مناطق شناخته شده است. از ابسیدین برای برش سنگهای سخت در دوره کالکولتیک استفاده می‌شده است. در منطقه شهریری چند دوره تاریخی از مس- سنگی، عصر آهن ۱ و عصر آهن ۲ مشخص شد و بقایایی از قلعه‌ای متعلق به دوره آهن کشف گردیده است. در فصول بعدی حفاری، بقایایی از سفال، مفرغ و نقوش انسانی دیده شد که باستان‌شناسان آنها را نذوراتی متعلق به معبد می‌دانستند. یکی از این دو معبد در زیر دیوار دفاعی قلعه قرار داشت. باستان شناسان نتیجه گرفتند در دوره اورارتویی که ساکنان شهر یئری بر روی معبد خود قلعه ساخته بودند از دین خود روی گردانده‌اند و خدای اورارتویی (خالدی) را پذیرفته‌اند. البته این امر می‌تواند اختیاری یا به اجبار صورت گرفته باشد. در این فصل حفاری یک لایه نیز در زیر محوطه داخلی قلعه کشف شد که به شهری متروک و قدیمی تر تعلق داشت. برخی سفالهای قهوه‌ای مایل به بنفش و سفالهای داغدار و سیاه نیز در این محل کشف شدند که به پیش از عصر آهن تعلق دارند.
در فصل سوم حفاری مشخص شد که در دوره اورارتوییان قلعه به آتش کشیده و متروک شده است. وجود خاکستر در لایه‌های خاک قلعه نشان دهنده آتش‌سوزی قلعه است. به این ترتیب دوره‌های متوالی زندگی بشر از ۷۰۰۰ سال پیش تا دوره اورارتوییان در شهر یئری به صورت متوالی مشخص شد. در این فصل تعداد زیادی ظروف سفالی، اشیای زرین مانند آویز، دکمه‌های زینتی و پلاکهای طلایی و مفرغی کشف گردید.
سنگ افراشت‌های کشف شده[ویرایش]
نیایشگاه اصلی منطقه شهریری، از زیر خاک بیرون آمد که شامل بیش از ۳۰۰ سنگ‌افراشت با ارتفاع‌های مختلف از ۳۵ تا ۲۵۰ سانتیمتر با شکلهای انسانی هستند که حاوی صورت آدمی (بدون دهان)، دست و شمشیر هستند.
چارلز برنی دوره آنرا همزمان با هخامنشیان ولی خارج از محدوده دولت آنها می‌داند. اینگراهام و سامرز آنرا به پیش از هزاره اول تعلق دانسته‌اند. با توجه به نبود سفال در کنار سنگ‌افراشت نمی‌توان نظر دقیقی در مورد زمان سنگ افراشت داد ولی آنها میانه هزاره دوم تا میانه هزاره اول را بهترین دوره برای سنگ‌افراشت دانسته‌اند. معماری قبور مربوط به عصر آهن۲ است. در غرب محل تجمع سنگها غاری قرار دارد که ساکنان محلی آنرا قاراکوهبل نام نهاده‌اند. روبروی آن چند تخته سنگ بر روی هم گذاشته شده‌اند.
منطقه یری که وسیع‌ترین منطقه تاریخی استان اردبیل و یکی از با اهمیت‌ترین مناطق پیش از تاریخ شمال غرب ایران است به شماره ۶۱۶۲ به ثبت آثار ملی رسید.
منابع[ویرایش]
- تأمین اعتبار برای ساماندهی سایت شهریری
- شهریری در آیینه تاریخ کهن باستان
- خبرگزاری مهر، محوطه تاریخی «شهریری» اردبیل در فهرست آثار جهانی ثبت می‌شود. ۱۳۸۹/۱۲/۰۴.
- خبرگزاری ایرنا، بخشی از محوطه باستانی شهریری مشگین شهر را تخریب کرد، ۲۷/۰۱/۱۳۹۰
- اطلاعات، بازدید: فروردین ۱۳۹۰.
جستارهای وابسته[ویرایش]
- حصاری، مرتضی و احمد علییاری. «مطالعه و گونه شناسی قبور کلان سنگی و تپه‌ای (کورگان) استان اردبیل». مجله مطالعات باستان‌شناسی (دانشگاه تهران)، چهارم، ۱۱۳. بازبینی‌شده در ۲۱ اوت ۲۰۱۵.
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یکی از آثار باستانی ایران است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
- آثار ملی ایران
- جاذبههای گردشگری شهر لاهرود
- شهرستان مشگین‌شهر
- آثار هزاره ۱ (پیش از میلاد) در شهرستان اردبیل
- باستان‌شناسی آسیای مرکزی
- تاریخ آسیای مرکزی
- جاذبههای گردشگری استان اردبیل
- جاذبههای گردشگری مشگین‌شهر
- سازههای خرسنگی
- سکائستان
- سنگهای یادبود
- شهرهای باستانی ایران
- عشایر اوراسیا
- قبچاقها
- کیمری
- مکشوفههای باستانی
- هنر سکایی
