خسرو شکیبایی

خسرو شکیبایی
شکیبایی در اختتامیهٔ بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر
نام اصلی	خسرو شکیبایی
تولد	۷ فروردین ۱۳۲۳ تهران، ایران
والدین	احمد شکیبایی فریده خاتمی
مرگ	۲۸ تیر ۱۳۸۷ (۶۴ سال) بیمارستان پارسیان، تهران
علت مرگ	سرطان کبد
مدفن	قطعه هنرمندان بهشت زهرا
ملیت	ایرانی
پیشه	بازیگر، فیلمنامه‌نویس، دوبلور، دکلمه‌خوان
سال‌های فعالیت	۱۳۴۲–۱۳۸۷
همسر(ها)	پروین کوشیار تانیا جوهری (همسر سابق)
فرزندان	پوریا شکیبایی (فرزند پروین کوشیار) پوپک شکیبایی (فرزند تانیا جوهری)
مدرک تحصیلی	رشتهٔ بازیگری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران
صفحه در وبگاه IMDb
صفحه در وبگاه سوره
جوایز جوایز سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد هامون کیمیا بهترین بازیگر نقش مکمل مرد سالاد فصل جوایز جشن سینمای ایران بهترین بازیگر نقش اول مرد اتوبوس شب

خسرو شکیبایی (زادهٔ ۷ فروردین ۱۳۲۳ در تهران – درگذشتهٔ ۲۸ تیر ۱۳۸۷ در تهران) هنرپیشه سینمای ایران بود. او تحصیلاتش را در رشتهٔ بازیگری در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان برد. تا پیش از انقلاب فقط در عرصهٔ تئاتر و دوبله فعالیت داشت و فعالیت حرفه‌ای در سینما را با بازی در فیلم خط قرمز (مسعود کیمیایی، ۱۳۶۱) آغاز کرد. خسرو شکیبایی در نزدیک به ۴۰ فیلم سینمایی بازی کرد. بازی در نقش حمید هامون در فیلم هامون ساختهٔ داریوش مهرجویی یکی از ماندگارترین نقش‌هایی است که او ایفا کرده‌است.

زندگی‌نامه

دوران کودکی و نوجوانی

خسرو شکیبایی در ۷ فروردین‌ماه سال ۱۳۲۳ در خیابان مولوی تهران به دنیا آمد. در شناسنامه نامش «خسرو» است ولی خانواده و نزدیکان، او را «محمود» صدا می‌کردند. پدر خسرو سرگرد ارتش بود و وقتی او ۱۴ ساله بود بر اثر سرطان از دنیا رفت. او پیش از اینکه وارد عرصه تئاتر شود، در حرفه‌هایی چون خیاطی و کانال‌سازی و آسانسورسازی کار می‌کرد. در ۱۹ سالگی برای اولین بار روی صحنه تئاتر رفت و بعد از مدتی به عباس جوانمرد، معرفی و به صورت کاملاً حرفه‌ای بازیگر تئاتر شد. وی فارغ‌التحصیل بازیگری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود و فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۴۲ با بازیگری تئاتر آغاز کرد، ۵ سال بعد یعنی در سال ۱۳۴۷ وارد حرفهٔ دوبلوری شد.

دوران کاری

تئاتر

خسرو شکیبایی در تنفس تمرین برای تئاتر در خانه. دیگر افراد: علی رضا نوری زاده، ایرج جنتی عطایی، احمد کامیابی

خسرو شکیبایی در جوانی

شکیبایی فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۴۲ با بازیگری تئاتر آغاز کرد. در ۱۹ سالگی برای اولین بار روی صحنه تئاتر رفت و بعد از مدتی به عباس جوانمرد، معرفی و به صورت کاملاً حرفه‌ای بازیگر تئاتر شد. از جمله نمایش‌هایی که وی در آن‌ها ایفای نقش نموده‌است، می‌توان به سنگ و سرنا، همه پسران من، شب بیست و یکم و بیا تا گل برافشانیم اشاره کرد. او چندین نمایش تلویزیونی مانند فیزیکدان‌ها و هنگامه شیرین وصال را هم در کارنامه دارد.

سینما

شکیبایی نخستین بار در سال ۱۳۵۳ در فیلم کوتاه و ۱۶ میلی‌متری «کتیبه» به کارگردانی فریبرز صالح مقابل دوربین رفت. در سال ۱۳۶۱ در حالی که مشغول بازی در نمایش «شب بیست و یکم» بود، مورد توجه مسعود کیمیایی قرار گرفت و با بازی در نقش کوتاهی در فیلم خط قرمز (مسعود کیمیایی، ۱۳۶۱) به سینما آمد و تا سال ۱۳۶۸ نقش آفرینی‌هایی کرد. از جمله در فیلم‌های دزد و نویسنده، ترن و رابطه خوب ظاهر شد. اما پس از بازی در فیلم هامون (داریوش مهرجویی، ۱۳۶۸) بود که نام خسرو شکیبایی بر سر زبان‌ها افتاد. او برای بازیش در همین فیلم از «هشتمین جشنواره فیلم فجر»، سیمرغ بلورین دریافت کرد و تحسین منتقدان و مردم را برانگیخت.

او برای بازی در فیلم کیمیا (احمد رضا درویش، ۱۳۷۳) بار دیگر برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول از سیزدهمین جشنواره فیلم فجر شد. او سومین سیمرغ خود را هم را برای بازی در نقش عادل مشرقی فیلم سالاد فصل (فریدون جیرانی) گرفت. از آخرین افتخارات شکیبایی هم دیپلم افتخار برای فیلم اتوبوس شب (کیومرث پوراحمد) بود. شکیبایی آخرین جایزه‌اش را از ششمین جشن ماهنامه «دنیای تصویر» برای بازی در فیلم «کاغذ بی خط» دریافت کرد.

پس از گذشت نزدیک به ۲۲ سال از اولین حضورش در فیلم کیمیایی، در فیلم حکم (۱۳۸۳) باری دیگر در فیلم وی در کنار عزت‌الله انتظامی ایفای نقش کرد.

در ۹ تیرماه ۱۳۸۷ در دومین جشن منتقدان سینمایی، جایزه یکی از برترین بازیگران سی سال سینمای پس از انقلاب را گرفت. او همچنین در بیست و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر، بازیگر و گوینده تیزر جشنواره بود.

تلویزیون

شکیبایی در سال ۱۳۵۴، یعنی یک سال بعد از اولین حضور خود در فیلم کوتاه «کتیبه»، به دعوت محمدرضا اصلانی در سریال سمک عیار ایفای نقش کرد و پس از آن در سریال‌هایی چون لحظه، کوچک جنگلی، مدرس، روزی روزگاری، خانه سبز، کاکتوس، آواز مه، تفنگ سر پر و در کنار هم به ایفای نقش پرداخت.

شکیبایی در چند فیلم تلویزیونی هم حضور یافت. آخرین نقش‌آفرینی این هنرمند در فیلم تلویزیونی پیوند (سعید عالم‌زاده) و آخرین نمایش فیلمش، آشیانه‌ای برای زندگی (حمید طالقانی) بود که به مناسبت روز پدر از تلویزیون پخش شد.

صداپیشگی

شکیبایی ۵ سال پس از ورود به تئاتر، یعنی در سال ۱۳۴۷ وارد حرفهٔ دوبلوری شد و مدت کوتاهی نیز در زمینه دوبله به فعالیت پرداخت. شاخص‌ترین اثر سینمایی که خسرو شکیبایی در آن صحبت کرد فیلم شعله بود که در آن به جای پیرمرد مسلمان ده ایفای صدا نمود. او علاوه بر هنرنمایی در نقش آفرینی سینما و تئاتر و تلویزیون، برخی از سروده‌های فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، سید علی صالحی و محمدرضا عبدالملکیان را به صورت دکلمه اجرا کرده بود.

مرگ

شکیبایی در ساعت ۴ صبح جمعه ۲۸ تیرماه ۱۳۸۷ در سن ۶۴ سالگی در اثر بیماری عارضه قلبی در بیمارستان پارسیان تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا دفن شد. او مدت‌ها از عارضه دیابت رنج می‌برد. در پی این رویداد، محمد خاتمی رئیس‌جمهور سابق ایران غلامعلی حداد عادل رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس و عزت‌الله ضرغامی رئیس سازمان صدا و سیما پیام تسلیت صادر کردند، همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، پیام تسلیت محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت ایران را در مراسم تشییع پیکر «خسرو شکیبایی» اعلام داشت.

یادبود

قبر شکیبایی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا

• در سال ۱۳۸۹ خورشیدی کتاب خسرو شکیبایی به تألیف الهام قره خانی با نگاه به زوایای گوناگون شخصیت این هنرمند توسط انتشارات خانه فرهنگ وهنر گویا منتشر شد. این کتاب مقدمه‌ای بر اصول بازیگری خسرو شکیبایی از نگاه آیدین آغداشلو، اکبر عالمی، جمشید مشایخی، مهران مدیری و هدیه تهرانی و هفتاد نفر دیگر از سایر هنرمندان ایران می‌باشد. در این کتاب تنی چند از هنرمندان سینمای ایران از دیدگاه‌های گوناگون دربارهٔ زندگی و هنر خسرو شکیبایی سخن گفته‌اند.
• در بهمن سال ۱۳۹۱ آلبوم موسیقی به نام هامون و تنهایی به خوانندگی و ترانه‌سرایی احمد نورآیین، آهنگسازی سینا کلوت و تنظیم فراز خنافری به نام هامون و تنهایی به حمید هامون شخصیت فیلم هامون ساخته داریوش مهرجویی تقدیم شد. در این آلبوم موسیقی یک آهنگ با محوریت شخصیت حمید هامون به نام هامون قرار گرفته‌است. از آنجایی که پرداختن به ابعاد شخصیتی حمید در فیلم هامون در قالب یک ترانه می‌گنجد، ترانه‌سرا در شعر این قطعه به پرداختن دیالوگ‌ها و تصویر کلی این شخصیت بسنده کرده‌است.

جوایز و انتخاب‌ها

نوشتار اصلی: فهرست جوایز و نامزدی‌های خسرو شکیبایی

فیلمشناسی

نوشتار اصلی: فیلمشناسی خسرو شکیبایی

صداپیشگی

• شعله (پیرمرد مسلمان)
• غازهای وحشی (آرتور ویتی)
• چارلتون هستون (زلزله، بوکانیر، چهار تفنگدار، نبرد میدوی، آخرین مردان سرسخت، سرگرد هندی)
• جیمز میسون (معلم من شیطان، قیمت یک زندانی)
• بیلی کازبی

آلبوم‌های موسیقی

سال	عنوان	سروده‌های	نوع (ژانر)	ناشر	توضیحات
۱۳۷۳	نامه‌ها	سید علی صالحی	دکلمه	مؤسسهٔ فرهنگی ـ هنری دارینوش	-
۱۳۷۴	مهربانی	محمدرضا عبدالملکیان	دکلمه	مؤسسهٔ فرهنگی ـ هنری دارینوش	-
	صدای پای آب	سهراب سپهری	دکلمه	مؤسسهٔ فرهنگی ـ هنری دارینوش	(مجوز انتشار شماره ۱۵۹۰/۴/ج از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)
۱۳۷۵	نشانی‌ها	سید علی صالحی	دکلمه	مؤسسهٔ فرهنگی ـ هنری دارینوش	-
۱۳۸۲	آلبوم سهراب	سهراب سپهری	دکلمه	مؤسسهٔ فرهنگی ـ هنری دارینوش	-
	پری‌خوانی	فروغ فرخزاد	دکلمه	مؤسسهٔ فرهنگی ـ هنری دارینوش	-
	حجم سبز	سهراب سپهری	دکلمه	مؤسسهٔ فرهنگی ـ هنری دارینوش	-
۱۳۹۱	۴۰ حکایت از گلستان سعدی	حکایت‌های گلستان سعدی	دکلمه	مؤسسهٔ فرهنگی ـ هنری آوای خورشید	آهنگساز: کارن همایون‌فر، سنتور، صداهای الکترونیک و دستیار آهنگساز: آرش بادپا. تار: مهدی سیف. کمانچه: همایون پشت‌دار. نی: بابک حبیبی. (شمارهٔ مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: ۹۱–۷۴۴۴)

منابع

• «آلبومهای خسرو شکیبایی». وبگاه ایران ترانه. دریافت‌شده در ۲۳ آبان ۱۳۸۶.
• سمن مرادی‌راد (۱۳۷۷)، زندگی و فیلم‌های خسرو شکیبایی، تهران: نشر علم، شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۸-۷

پیوند به بیرون

• عکسهایی به یاد خسرو شکیبایی (فارس نیوز)
• عکسهای تشییع پیکر خسرو شکیبایی (فارس نیوز)
• خسرو شکیبایی، بازیگر سرشناس تئاتر، سینما و تلویزیون در ایران در اثر عارضه قلبی درگذشت. (بی‌بی‌سی فارسی)
• خداحافظی مردم ایران با خسرو شکیبایی (بی‌بی‌سی فارسی)
• بغض در گلو برای حمید هامون (بی‌بی‌سی فارسی)
• خسرو شکیبایی در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها

جستارهای وابسته

• فهرست به‌خاک‌سپردگان قطعه هنرمندان بهشت زهرا