آرادان

آرادان ارادان
کشور	ایران
استان	سمنان
شهرستان	آرادان
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	اَرادون
نام(های) پیشین	اردهن-اردوان
سال شهرشدن	۱۳۳۹
مردم
جمعیت	۲۶٬۲۵۷ نفر (۱۳۹۵)
تراکم جمعیت	۲٫۷ نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۸۷۳متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۷٫۸ سانتی گراد
میانگین بارش سالانه	۱۴۱میلی‌متر
اطلاعات شهری
شهردار	سیدعباس سجادی
ره‌آورد	پنبه، خَربُزه، گندم، خیار رویال، انار، انجیر، نان تفتان و فتیر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۳
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۹۶د
کد آماری	۱۵۴۹
آرادان روی نقشه ایران ۳۵٫۲۵۰۰°شمالی ۵۲٫۴۹۶۱°شرقی / 35.2500; 52.4961

آرادان یا اَرادان یکی از شهرهای ایران در استان سمنان است. از نام‌های قدیمی این شهر می‌توان به «اردهان» و «اَردوان» اشاره کرد و در زبان محلی به نام «اَرادون» نامیده می‌شود. سابقاً، شهر آرادان دارای قلعه تاریخی بوده که در حال حاضر وضعیت مناسبی ندارد. قلعه تاریخی آرادان، یکی از قدیم‌ترین قلاع ایران زمین، بوده‌است. اهمیت شهر آرادان، در دوره‌های مختلف تاریخی به علت مرکزیت حاکم نشین خوار (گرمسار فعلی) و ادامه روندهای نظامی، سیاسی و اداری از یک سو و همچنین مرکز نشست حاکم در قلعه مزبور از سوی دیگر موجب اهمیت این شهر بوده‌است. بنابراین، با توجه به پژوهش‌ها و فرضیات صورت گرفته، به نظر می‌رسد قلعه مزبور دارای کارکرد سیاسی و اداری بوده‌است. محمود احمدی‌نژاد، ششمین رئیس‌جمهور ایران، در این شهر به دنیا آمده‌است.

پیشینه نام شهر

آرادان در گذشته مرکز گرمسار یا به اصطلاح آن زمان حکومت‌نشین خوار بود و در این ناحیه عده‌ای از خوانین ایل پازوکی با اطرافیان خود ساکن بودند و اینک نیز بازماندگان آن‌ها در این شهر به سر می‌برند. این شهر در دوران پارت‌ها هم جزو مناطق مهم آن‌ها به‌شمار می‌رفته و در تاریخچه گرمسار در دوره امپراطوری اشکانیان نام آرادان آمده‌است. این احتمال وجود دارد که تعریف شده نام اردوان بوده باشد و به قول احمد کسروی در کتاب اسامی شهرها نام آرادان بمعنی جایگاه رادان آمده‌است. در سفرنامه ناصر الدین شاه «اردوان» و نام اصیلش «اردون» آمده و از عهد اردوان اشکانی و اردشیر بابکان ساسانی باید باقی‌مانده باشد. قلعه آرادان که امروزه خرابه‌ای از آن باقی مانده‌است، طبق احتمالاتی به دوران اشکانیان تخمین زده می‌شود و نشان از بنیاد این شهر به قبل از اسلام به ایران دارد.

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران در وصف آرادان چنین آمده‌است:

«آرادان- قصبه مرکز دهستان ارادان- بخش گرمسار- شهرستان دماوند. ۱۴ ک شمال خاور گرمسار-۲ک جنوب راه شوسه شمال راه‌آهن گرمسار به سمنان- درجلگه معتدل- سکنه ۲۵۰۳- شیعه- فارسی. رودخانه حبله رود- غلات پنبه، بن شن، انار، انجیر، انگور، شغل زراعت. راه فرعی به ایستگاه یاتری و راه شوسه دارد. شعبه بهداری-دبستان-صندوق پست- تلفن دارد. از آثار قدیمی قلعه خرابه و ساختمان امامزاده سلطان شاهنظر است. مزارع-سرآسیاب- میرزا علی آقا- امیرمحمدی- امامزاده خلیل‌الله- ماشین خانه- جز این ده می‌باشد»

در کتاب وجه تسمیه شهرها و روستاهای ایران در وصف آرادان آمده‌است:

«آرادان در ۱۴ کیلومتری مشرق گرمسار واقع شده و باید از زمان اردوان اشکانی و اردشیر بابکان ساسانی باقیمانده باشد. در مورد نام آن دو روایت مشاهده گردیده‌است: الف - شاید تحریف شده اردوان باشد. ب - ارادان بمعنی جایگاه رادان می‌باشد».

آرادان در کتب و سفرنامه‌ها

از شهر آرادان در کتب و سفرنامه‌های مختلف نام برده شده‌است. نکته جالب توجه در اکثر کتابها در وصف آرادان این جمله است که «آرادان؛ از دهات معتبر و آباد ری{شهر ری امروزی} و پایتخت خوار[گرمسار فعلی] است». در ادامه به بررسی برخی از این کتب می‌پردازیم.

• در سفرنامه طبرستان، استرآباد و گیلان در مورد آرادان آمده‌است:

«بزرگ آنجا مرتضی قلی بیک، برادر کوچکتر آقا میرزا علی اکبر است که ۶ نفر پسر دارد. میرزاآقا و… و آرادان مختص خودشان است. غله بلوک آرادان۱۵۰۰ خروار، نقدی ۶۵۰ تومن، شلتوک ۳۱۰ خروار و صیفی ۷۵ خروار و این آرادان دو قلعه دارد. قلعه وسطی در بالای تپه بلند است و منزل اربابان در قلعه تپه می‌باشد و دور این قلعه تپه، همه خانه‌های رعایا است و مسجد و تکیه، حمام یخچال و آب انبار بسیار بزرگ، آب سرد و صاف و سبزی کاری هم دارد. و قلعه دیگر دور از اینهاست و کسی نشان نمی‌دهد که در چه عهدی ساخته شده‌است. از قراری که مذکور شد باید در عهد رستم و افراسیاب بنا شده باشد. و از قلعه تپه که نگاه می‌کنی جمیع صحرا و سبزی کاری نمایان است. بسیار جای باصفا و دلکش است. ۱۱۰ خانوار اند و خودآرادان یک بلوک است. سه قریه یکی پاده، یکی کند و دیگری آرادان و همین قلعه قبل از نادرشاه، ۹/نه ماه در محاصره افغان بود تا اینکه آذوقه قلعه تمام شد و به تصرف افغان درآمد. اسم امامزاده آرادان، امامزاده سلطان شاه نظر است و اهل آرادان طایفه پازوکی و آسایشلو هستند که در عهد شاه اسماعیل از روم آمده‌اند و قلعه آرادان بسیار جا شکسته‌است. لیکن یک دروازه بالاتر ندارد و در مقابل دروازه و بیرون باغ میوه جات انجیر، انار، توت، زردآلو، گل قرمز و افرا دارد. کوه بزرگ شمالی آرادان، سرحر است و سیاه کوه سمت قبله آرادان است که به کاشان و نطنز و اردستان می‌روند».

• سفرنامه خراسان و کرمان، در مورد آرادان آورده‌است که:

«شب پنج شنبه نهم ماه از قشلاق حرکت کرده و به طرف منزل ده نمک روانه شدیم. در سر دو فرسخی قریه آرادان است که پایتخت بلوک خوار است. حاکم خوار در اینجا منزل دارد. کاروانسرایی در اینجا است که تجار و کسبه در حجرات آن منزل دارند. یک دکان بلور فروشی مختصر در اینجاست و عطار و بنک دار معتبر دارد. در خارج از کاروانسرا ده باب دکان است که دو باب آن مخصوص آهنگری است خانه حاکم بالای تپه بلندی است که سابقاً در روی این تپه قلعه معتبری بود و سه طبقه داشته‌است. لکن بناهای قدیم آن را خراب کردهاند و اکنون بعضی بناهای جدید در روی آن کردهاند. حاکم جناب احتشام الممالک که از طایفه البرزی هایست که خانواده ایشان در تهران است. خلاصه آرادان ده بسیار آبادی است قهوه‌خانه دایر و خانواده بسیار دارد. تلگراف خانه هم اینجاست. در نهاین شب جمعه دهم ماه از دهنمک که آخر منزل بلوک خوار و در جمع تهران است به سمت لاسگرد حرکت کرده‌ایم».

• سفرنامه مشهد یا سفرنامه شیندلر، اثر شیندلر، که در دوره ناصرالدین شاه قاجار، مأمور ایجاد خط تلگراف در محور تهران-مشهد بوده، در سفرنامه خود با عنوان «سفرنامه مشهد» به آرادان اشاره کرده و می‌نویسد:

«در سه فرسخی قشلاق، آرادان است که تلگراف خانه دارد. از آرادان تا پاده سه مایل انگلیسی است و از پاده الی دهنمک آب ندارد و نه مایل و ربع انگلیسی، مسافت دارد».

• سفرنامه خراسان، اثر ناصرالدین شاه که در خاطرات سفرنامه اول خود - سفرنامه خراسان- به توصیف آرادان و دهات آن پرداخته‌است

«روز پنجشنبه، دوم ذیحجه؛.. آرادان که مال حاجی خان بابا خان خواری، است. خانه اولاد باباخان، همین قلعه آرادان است. قلعه خیلی معتبر خوبی دارد که روی تپه ساخته شده‌است. پایین تپه هم خانوار زیادی دورش دیوار کهنه از قدیم، ساخته‌اند. این ده، اسم اصیلش اردوان است که از عهد اردوان اشکانی و اردشیر بابکان ساسانی باید باقی مانده باشد و حال از کثرت استعمال، آرادان می‌گویند…».

• در سفر دوم ناصر الدین شاه در سفر به خراسان در مورد آرادان آمده‌است:

  روز دوشنبه پنجم ماه ذیحجه سال ۱۳۰۰ ه‍.ق می‌نویسد: ...... راه امروز خوب بود. چندین جا نهرهای جاری و آبهای زیاد بود. در راه که می‌آمدیم، محمدحسن خان پسر مرحوم تقی خان حاجب الدوله قدیم را دیدیم که از شهر به استقبال می‌آمد و امروز علی حضرت همایونی ناهار را در امین آباد خالصه (یاتری امروز) که مرحوم امین السطان در آبادی آن اهتمام کرده و امارتی ساخته‌اند و حالا نایب بلوک خوار است آنجا منزل دارد تا عصر آنجا توقف کرده بودند.

• کتاب مطلع الشمس، نوشته محمدحسن خان اعتماد السلطنه، اطلاعات نسبتاً کاملی در مورد آرادان و آثار تاریخی آن در سال ۱۳۰۳ ه‍. ق، آورده‌است:

«این ده{آرادان} دویست خانوار جمعیت دارد که تقریباً ششصد یا هفصدنفر می‌شود. پایتخت و معتبرترین دهات خوار است. چندباب دکان خبازی (نانوایی) سنگکی، قصابی و رزازی و غیره هم دارد. نان بسیار بسیار خوب دارد که یک من و چهارسیر تبریز و پانصد دینار است. اهل اینجا یعنی پازوکیها زبان معمولی خودشان ترکی است و فارسی را هم خوب تلکم می‌کنند. میرزا ابوالقاسم برادر حاجی خان بابا خان، کرقراگهر، چهار ساله ای آورده به اصرار تمام تعارف کرد و به ناچار قبول کردم. عصر، همان اسب را سوار شده به سمت دهات و زراعات مشرقی، پرداختم».

نقش آفرینی اهالی آرادان در حوادث تاریخی

• نُه ماه معطل کردن اشرف افغان در شهر آرادان و به وجود آمدن قحطی بی‌سابقه برای رسیدن سپاه نادرشاه و در نهایت شکسته شدن مقاومت مردم آرادان. این مقاومت مردم باعث شد نادرشاه حلقه‌های اتحادیه در شرق ایران را به سرعت تشکیل دهد و به سراغ اشرف افغان بیایید.
• میزبانی از نادر قلی شاه افشار در زمان حمله به قوای متحد اشرف افغان و کمک به وی در نبرد سردره خوار.
• حمایت مجنون خان پازوکی، حاکم شهر آرادان از آغا محمدخان قاجار در به قدرت رسیدن او و تشکیل حکومت قاجار به عنوان فرمانده نظامی و فاتح تهران.
• وجود ۱۰۵ شهید در جنگ ایران و عراق با توجه به جمعیت سال ۶۵، به اعضای هر ۱۲۶٫۲ نفر یک شهید.

قلعه آرادان و حوادث تاریخی

در مورد قلعه آرادان و نقش‌آفرینی گسترده آن اطلاعات اندکی در دست است. با این تفاسیر، طی پژوهش‌ها و کندکاو علمی و عملی که ماحصل مطالعه شش ماهه در مورد این قلعه بوده است، نتایجی به شرح ذیل به دست آمده است:

• در کتاب زبده التواریخ، در مورد دیدار ابوبکر فرزند میرانشاه گورکانی با حاکم شهر آرادان آورده است:

امیر زاده ابوبکر فرزند میرانشاه گورکانی چون به حدود خوار رسیدند امیر پیرحسین برلاس(مشاور نظامی و سیاسی خود را) به قلعه شهریار روانه گردانید و ایشان متعاقب روانه شدند. چون به شهریار رسیدند قلعه بدیشان سپردند، آن جایگاه معلوم کرد[ می­گویند اکنون و به جای خوار شهر آرادان واقع شده ولی آن ولایت همچنان به خوار مرسوم است] که امیر زاده عمر فرزن میرانشاه تیموری با وجود هوای تابستان به جانب قره باغ به جنگ امیر شیخ ابراهیم رفته است و چنانچه در حکایت امیر زاده عمر مذکور گشته- امیر زاده ابابکر پدر و مادر و ... را در سابجبلاغ(شمال تهران) ری، ساکن گردانید و با دوهزار نفر ساکن سلطانیه شد.

• در زمان حمله چنگیز خان مغول به ایران، محمد خوارزمشاه، بخشی از گنجیه سلطنتی خود را به این ناحیه انتقال داد. در این رابطه در کتاب دایره المعارف دهخدا آمده است:

  اردهن [ اَ دَ ] (اِخ ) قلعه ای است حصین از اعمال ری از ناحیه ٔ دنباوند و طبرستان ، بین آن و ری سه روزه راه است . (معجم البلدان ) (مرآت البلدان ). بستانی در دائرةالمعارف گوید: اردهن از قلعه های باطنیان و اسماعیلیان است که ابوالفتوح خواهرزاده ٔ حسن بن الصباح آن را بتصرف درآورد و آن از استوارترین قلاع زمین است و از این رو تاج الدین بسطامی حکایت کرده : آنگاه که خوارزمشاه از مقابله ٔ چنگیزخان فرار کرد و به عراق شد مرا احضار کرد و ده صندوق پر از جواهر و لاَّلی که خراج زمین با آن معادل نبود بمن سپرد و بفرمود تا آنرا بقلعه ٔ اردهن که قلعه ای حصین بود برم . سپس تاتار آن قلعه بگشودند و بعضی گفته اند که اگر در اردهن یک تن بود، تصرف قلعه بقهر امکان نداشت ، مگر آنگاه که به آذوقه محتاج میشد. (ضمیمه ٔ معجم البلدان ). رجوع به تاریخ مغول ص 38، 41، 130، 131 و رجوع باردهن شود.

  در مجموع، مصادیق فوق، نمونه‌هایی مذکور از اهمیت قلعه تاریخی آرادان است که در کتب مختلف ذکر شده است. لازم به ذکر است، این پژوهش و یافته‌ها تا حصول نتیجه نهایی، همچنان باز است.

آرادان در بین دو انقلاب(مشروطه تا انقلاب اسلامی)

مهم‌ترین اتفاقی که در مورد انقلاب مشروطه در این شهر بوده است، محل اردوگاه ارشد الدوله در زمان حمله به تهران بوده است. در کتاب هجده‌ساله تاریخ آذربایجان در این رابطه آمده است:

... با اینهمه رشته امید گسسته نمیشد. زیرا چنانچه در این میدان آزادیخواهان پیاپی پیروزی می­یافتند در میدانهای دیگری فیروزی بهره هواخواهان محمدعلی شاه می­شد و ارشد الدوله از راه شاهرود و سالارالدوله از راه همدان فیروزانه پیش می­آمدند. ارشد الدوله تا پایتخت چندان دوری نداشت. اینمرد که دلیری و چابکی او را ستوده­ایم با دسته­ای از ترکمنان و با سواره و سرباز دولتی که از شاههرود و یگر جاها به او پیوسته بودند، با شکوه و آوازه از شاهرود بیرون آمده و از سمنان و دامغان گذشته بود و زمان بزمان بر انبوهی سپاه او می­افزاید. گویا روز 5 شهریور بود که در بیرون آرادان با 700 بختیاری با فخیم السلطنه نامی دچار آمده، بجنگ پرداخت و آنان را شکست داد و آرادان را بگرفت. این خبر چون به تهران رسید بیدرنگ یوسف خان امیر مجاهد را با دسته­هایی بیرون فرستادند که بضغیم السلطنه پیوسته و جلوگیری بپردازد.

در بحبوحه انقلاب اسلامی، محوریت مبارزات مسجد صاحب‌الزمان(عج) و منزل روحانی آن زمان این شهر یعنی حجه الاسلام بهشتی بود. از مهمترین اقداماتی که در آن زمان به صورت مکتوب باقی مانده، گزارش ساواک، در مورد برگزاری مراسم بزرگداشت آیت‌الله سید مصطفی خمینی(ره) می‌باشد. در روایت اسناد ساواک در این رابطه آماده است:

گزارش ساواک در مورد فعالیت انقلابی مردم آرادان

در مجلس ختمی که اخیرا بمناسبت ختم مصطفی خمینی در بخش آرادان از توابع گرمسار برگزار گردیده است، حسین قادری که از اهالی گرمسار میباشد اظهار داشته بهشتی پیشنماز مسجد از صادقی که از سخنرانان مسجد قبا میباشد دعوت کرده بود که بمنبر برود.

صادقی در منبر خود ضمن سخنانش گفته است دکتر شریعتی و مصطفی خمینی را کشته اند.

نظریه شنبه: اصلح است از سخنرانی چنین اشخاصی جلوگیری بعمل آید زیرا گفتار این قبیل افراد اثر نامطلوبی در روحیه روستائیان منطقه خواهد داشت.

نظریه یکشنبه: شنبه مورد اعتماد است.

ضمنا صحت یاسقم اظهارات منشاء معلوم نمیباشد.

نظریه سه شنبه: نظریه یکشنبه مورد تایید می باشد.

نظریه چهارشنبه: نظریه سه شنبه مورد تایید میباشد.

جهانگیری 19 /8 ارسال گردد.

محله‌های آرادان

• علی‌آباد؛ بزرگترین محله شهر آرادان است. این محله در نقشه‌های مختلف به نام «علی‌آباد پایین» شناخته می‌شود. این محله در روز هشتم محرم الحرام، میزبان عزاداران حسینی است. مردم محله علی آباد عمدتا از کردهای قوچان و از نوادگان حاج صفرعلی خان کرد محسوب می‌شوند. بعلاوه فامیل‌های مولایی، رکنی، گیلوری، شاه‌حسینی و کاشانی از طوایف عمده این محله هستند.
• جلیل‌آباد؛ که سابقاً با نام «جمال آباد» شناخته می‌شده‌است. از نامهای دیگر این محله، «علی‌آباد بالا» می‌باشد. این محله در روز نهم محرم الحرام، میزبان عزاداران حسینی است. عمده ساکنان این محله با نام حسینی‌ شناخته می‌شوند
• سرآسیاب؛ در حال حاضر این محله، کوچکترین محله این شهر است. این محله در روز ششم محرم الحرام، میزبان عزاداران حسینی است. این محله به نام سرآسیاب حاجی خانی نیز نامیده می‌شود. ساکنان این محل همگی از اهالی سمنان و از فامیلهای همتی، دوست محمدی و عرب شهراب هستند.
• مهدی‌آباد؛ این محله بین بخش مرکزی شهر و علی‌آباد پایین قرار دارد. صنیع الدوله در مورد مهدی‌آباد نوشته‌است که «مهدی‌آباد؛ آبادی و ۱۰ خانوار دارد. خالصه و جزو بلوک آرادان است. همچنین در فرهنگ جغرافیایی ایران، آنرا جزو آرادان دانسته‌اند. ساکنان اولیه این محله را کردهای قراچلو تشکیل می‌دادند و سپس مهاجرینی از اصفهان، سمنان و ایوانکی به این محله مهاجرت کردند.
• ماشین خانه؛ سابقاً با نام نظام آباد شناخته می‌شده اما با ورود اولین دستگاه پنبه پاک کنی در منطقه و وجود آن در این محله، امروزه ماشین خانه نامیده می‌شود. با توجه به نزدیکی محله ماشین خانه به بخش مرکزی، این محله همراه با آرادان در روز عاشورا، میزبان عزاداران حسینی است.
• میرزا علی آقایی؛ پیشینه تاریخی این آبادی به اواسط دهه دوم قرن حاضر می‌رسد. نام آبادی منسوب به شخصی به نام «میرزا علی آقا» از بستگان «حاج عبدالحسین یغمایی» است. ساکنان این محله اصالتاً «جندقی» بودند که بعدها به آرادان مهاجرت کردند. در حال حاضر این محله فاقد سکنه می‌باشد و فقط فعالیتهای دامداری و کشاورزی در آن جریان دارد.
• امیرمحمدی؛ در محدوده خیابان 22 بهمن و مالک اشتر امروزی.
• امام‌زاده خلیل‌الله؛ که امروزه خالی از سکنه است. فرودگاه باند کوچک آرادان که زمانی محل فرود هواپیماهای سم‌پاشی بود، در این محله قرار دارد.

ارتفاعات آرادان

گررجه

ارتفاع آن ۲۷۵۰ متر است و در فاصله ۴۵ کیلومتری شمال شرقی آرادان واقع شده‌است. جهت کوه شمال شرقی-جنوب غربی است.

سنگاب

این کوه با ارتفاع ۳۲۲۴ متر، در ۳۵ کیلومتری شمال شرقی آرادان قرار دارد. جهت کوه شمالی-جنوبی است.

آتشگاه

ارتفاع آن ۲۹۸۵ متر است و در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی آرادان واقع شده‌است. جهت کوه شمال شرقی-جنوب غربی است.

تلخاب

این کوه با ارتفاع ۲۲۹۰ متر، در ۸ کیلومتری شمال شرقی آرادان قرار دارد. جهت کوه شمالی-جنوبی است.

سَرحُر

ارتفاع آن ۲۳۶۵ متر است و در شمال آرادان قرار دارد. جهت کوه شرقی-غربی است.

کوه گچ

این کوه با ارتفاع ۲۷۴۵ متر، در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی آرادان قرار دارد. جهت کوه شمال شرقی-جنوب غربی است.

سرآسیاب

ارتفاع آن ۱۳۵۷ متر است و در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی آرادان (در شمال روستای ده نمک) واقع شده‌است. جهت کوه شرقی-غربی است.

موقعیت جغرافیایی

این شهرستان از شمال به فیروزکوه، از غرب به گرمسار، از شرق به سرخه و از جنوب به اردستان (اصفهان) منتهی می‌شود.

یخچال آرادان؛ واقع در آرادان

زبان

نقشهٔ زبانی استان سمنان: رنگ آبی زبان‌های کومشی (سمنانی، سنگسری، افتری و سرخه‌ای) - رنگ سبز تیره زبان مازندرانی (الیکایی، شهمیرزادی، دیباجی و مجنی) - رنگ نارنجی (زبان‌های فارسی، مازندرانی، آذربایجانی و لری) - رنگ سبز روشن گویش‌های فارسی-مازندرانی (ایوانکی) - رنگ زرد زبان فارسی - رنگ قرمز آذربایجانی

اکثریت مردم این شهرستان را الیکایی‌ها تشکیل می‌دهند که طبری‌تبار (مازندرانی) هستند و به گویش الیکایی که گویشی از زبان مازندرانی است صحبت می‌کنند. همچنین زبان فارسی نیز در این شهر رایج است. در محله‌ای در قسمت شمال غربی شهر، ساکنان به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند که اصلیت آن‌ها به روستاهای آرادان به نام رامه بالا و پایین، چهارطاق، قالیباف و ارجنه است. اکثر ساکنان روستاهای جنوب آرادان را عشایر الیکایی تشکیل می‌دهند.

جمعیت

سال‌خورشید	۱۳۵۵	۱۳۶۵	۱۳۷۵	۱۳۸۵	۱۳۹۰	۱۳۹۵
جمعیت	۱۸۲۲۸	۱۳۲۵۱	۱۶۶۲۷	۱۵۵۱۷	۱۵۵۷۵	۲۳۸۸۴

تکیه حضرت ابوالفضل (ع) آرادان

ترکیب قومی آرادان

مهمترین ایل ساکن در شهر آرادان، پازوکیها که در زمان شاه اسماعیل صفوی از رم(ترکیه امروزی) کوچانده شدند. افراد این «پازوکی» با فامیلهای پازوکی، آسایشلو، بیگلری، کاظمی (غیرسادات)، حیدری، قهرمانی، شکوهی، نادری و ضیایی شناخته می‌شوند. بخش عمده ای از این ایل طی سالهای گذشته به تهران مهاجرت کرده‌اند. در سده اخیر، طوایف و فامیلهای دیگر به این شهر مهاجرت کرده‌اند. از جمله می‌توان به اسکندری‌ها که از مهدیشهر، رنجبرها از اصفهان، طایفه تابان، جلدکار، تمدنی، ربیعی، میرکوهی، شاهجویی، ساربان، سالار، شمسی خانی و خان عمو از سمنان، سادات کاظمی از روستای سیوجان از قائنات استان خراسان جنوبی، صادقیها از اصفهان، شفیعیها از انارک، فریورها از بیابانک سمنان و جندقیها از جندق اصفهان، حسینی‌ها ساکن مهدی‌آباد از اصفهان، مولایی‌ها از آباده فارس، رکنی‌ها از رکن آباد سمنان و گیلوری، شاه حسینی و کاشانیها از طوایف ایل الیکایی هستند که به این شهر مهاجرت کرده‌اند.

آب و هوا

این شهرستان دارای آب و هوایی کوهپایه‌ای در مرکز، ییلاقی در شمال و کویری در جنوب شهرستان می‌باشد.

کمترین میزان بارش در ژوئن رخ می‌دهد. میزان متوسط در این ماه ۱ میلی‌متر است. بیشترین میزان بارش متعلق به ماه ژانویه که به‌طور میانگین به ۲۹ میلی‌متر می‌رسد. دما در ماه ژوئیه در حدود ۳۰٫۴ درجه سانتی گراد است که در بالاترین میزان خود قرار دارد. در ژانویه، متوسط دما ۴٫۹ درجه سانتی گراد است. این میزان کمترین میانگین دما در تمام سال است. میانگین سالانه دما ۱۷٫۸ سانتی گراد است. در سال میانگین میزان بارش به ۱۴۱ میلی‌متر می‌رسد.

تقسیمات کشوری

بخش آرادان که تا پیش از این جزء تقسیمات شهرستان گرمسار به‌شمار می‌رفت در مردادماه سال ۱۳۹۰ با تصویب هیئت وزیران ششمین شهرستان استان سمنان شد. آرادان دارای ۱۳۰ آبادی می‌باشد.

بازار آرادان بالای آرادان

اماکن تاریخی و جاذبه‌های دیدنی

در دهه 60 شمسی، به دنبال برنامه‌های رشد و توسعه شهر توسط شهردار وقت آرادان، شهر، دستخوش تحولاتی شد. از جمله مهم‌ترین اقدامات می‌توان به تخریب قلعه آرادان، تخریب سقاخانه تکیه آرادان، پرکردن گودال باغچه‌ها که محل زندگی مردم بود، تخریب حمام تاریخی و قدیمی شهر و غیره اشاره کرد. امروزه آثاری که باقی‌مانده به شرح ذیل است:

• بازار آرادان
• تکیه آرادان
• قلعه تاریخی آرادان (به‌دلیل نگهداری نامناسب شرایط خوبی ندارد).
• قلعه روستای پاده
• آب انبار آرادان
• آب انبار علی‌آباد
• آب انبار اسلام‌آباد (قلعه خرابه)
• امام زاده سلطان شاه نظر آرادان
• امام زاده خلیل‌الله آرادان
• منبع آب سیمانی آرادان (که در خرداد ماه ۱۳۹۷ تخریب شد)
• پارک جنگلی دشت بهشت آرادان
• غارنمکی گزوش
• قلعه پنهان بهرام
• تنگه تاریک
• حمام میرازیی ها

امام زاده سلطان شاه نظر، قلعه و اهالی آرادان در اواخر دوره قاجار

در نگاه افراد

• هادی هزاوه ای، نقاش معرف ایرانی ساکن نیویورک:

«در آرادان هفته‌ای سه روز تدریس می‌کردم. سه روز دیگر هم در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران تحصیل می‌کردم. در آرادان و در حین رفت‌وآمدی که با ماشین‌های متفرقه به آنجا داشتم با انواع و اقسام آدم‌ها و تیپ‌ها آشنا شدم و تا زمانی که از ایران رفتم. آنجا ماندم و درس دادم. زندگی در آرادان به من فرصت نقاشی، مطالعه، تنهایی و گاه گم شدن را می‌داد.»

• صادق هدایت، نویسنده و مترجم معروف ایرانی، در کتاب علویه خانم و ولنگاری، در ابتدای کتاب، توصیفاتی در مورد شهرآرادان و روستای دهنمک دارد.

مراکز آموزشی

• دانشکده بهداشت و پیراپزشکی.
• دانشگاه پیام نور آرادان.
• مرکز آموزش علمی – کاربردی جهاد کشاورزی مستقر در داورآباد (کوه سنگی).

غذاهای محلی

• ته چین کشمش، از غذاهای مخصوص این شهرستان است که به‌خصوص در مراسم محرم و مهمانی‌های ویژه مردم محلی تهیه و پخت می‌شود.
• آبگوشت (سوپ) خربزه.

آرادان و سینما

• در قسمت کوتاهی از فیلم سینمایی صمد و فولادزره دیو، قلعه آرادان، که امروزه به دلیل نگه داری نامناسب شرایط خوبی ندارد، نشان داده شده‌است.
• فیلم ایستگاه متروک در بخشهایی از ایستگاه راه‌آهن شهرستان آرادان، فیلم‌برداری شده‌ است.
• مستند نذیرهور، در مورد زندگی نامه شهید کاظم کاظمی.

جستارهای وابسته

• جمعیت شهرهای استان سمنان

منابع

• مختصات و ارتفاع،پیش‌شماره،نام شهردار

پیوند به بیرون

شهر آقای رئیس‌جمهور