کل یالدار آبی‌رنگ

کل یالدار آبی‌رنگ محدودهٔ زمانی: ۱ تا ۰ میلیون سال پیش PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ پلیستوسن تاکنون
کل یالدار آبی‌رنگ، Connochaetes taurinus
وضعیت حفاظت
کمترین نگرانی  (IUCN 3.1)
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پستانداران
راسته:	جفت‌سم‌سانان
تیره:	گاوان
سرده:	ویلدبیست
گونه:	C. taurinus
نام دوبخشی
Connochaetes taurinus

کل یالدار آبی‌رنگ یا ویلدبیست آبی‌رنگ (نام علمی: Connochaetes taurinus) نام یک گونه از سرده ویلدبیست است. ویلدبیست آبی رنگ، در کنار خویشاوند نزدیک خود ویلدبیست سیاه، یکی از دو گونهٔ ویلدبیست است. این گونه خود دارای ۵ زیرگونهٔ مختلف است.

ویلدبیست آبی رنگ یک گیاهخوار است که عمدتاً از علف‌های کوتاه تغذیه می‌کند. این جانوران به صورت گله‌ای حرکت می‌کنند و دونده‌هایی سریع و بسیار محتاط هستند. فصل جفت‌گیری در پایان فصل بارندگی آغاز می‌شود و معمولاً یک گوساله تنها پس از یک دوره بارداری حدود ۸٫۵ ماه متولد می‌شود. گوساله به مدت ۸ ماه نزد مادرش می‌ماند و پس از آن به گلهٔ جوان می‌پیوندد. ویلدبیست‌های آبی در دشت‌های علف‌های کوتاه در مجاورت ساواناهای پوشیده از بوته‌ها و درختان اقاقیا در جنوب و شرق آفریقا یافت می‌شوند و در مناطقی که نه خیلی مرطوب و نه خیلی خشک هستند رشد می‌کنند.

در میان بومیان آفریقا به گنو (تلفظ "g-new") نیز معروف است، این نام را به دلیل ظاهر تهدیدآمیز به دلیل سر بزرگ، یال پشمالو، ریش نوک‌تیز و شاخ‌های تیز و خمیده‌اش به این جانور می‌گویند این حیوان به عنوان منبع غذایی قابل اعتماد برای اکثر شکارچیان ساوانای آفریقا می‌باشد. شیرها، یوزپلنگ‌ها، سگ‌های وحشی و کفتارها از جمله شکارچیان این حیوان علف‌خوار هستند

طبقه‌بندی

ویلدبیست آبی نخستین بار در سال ۱۸۲۳ توسط ویلیام جان بورچل، طبیعت‌شناس انگلیسی توصیف شد که نام علمی Connochaetes taurinus را به آن داد.

مطالعه روی کروموزوم‌های میتوزی و دی.ان. ای میتوکندریایی ویلدبیست آبی و ویلدبیست سیاه، نشان می‌دهد که این دو گونه خویشاوندان نزدیک هستند و حدود یک میلیون سال قبل از یکدیگر جدا شده‌اند.

زیرگونه ها

ویلدبیست آبی (C. taurinus) دارای پنج زیرگونه است:

• C. t. taurinus، ویلدبیست معمولی یا گنوی راه راه که در جنوب آفریقا یافت می‌شود. دامنه آن از نامیبیا و آفریقای آفریقای جنوبی تا موزامبیک (شمال رود نارنجی) و از جنوب غربی زامبیا (جنوب رودخانه زامبزی) تا جنوب آنگولا گسترش می‌یابد.
• C. t. johnstoni، ویلدبیست نیاسالند که از موزامبیک (شمال رودخانه زامبزی) تا شرق مرکزی تانزانیا دیده می‌شود. اکنون در مالاوی منقرض شده است.
• C. t. albojubatus، ویلدبیست ریش سفید شرقی که در دره گریگوری ریفت (جنوب خط استوا) یافت می‌شود. دامنه آن از شمال تانزانیا تا مرکز کنیا را شامل می‌شود.
• C. t. mearnsi، ویلدبیست ریش سفید غربی یا ویلدبیست ریش سفید سرنگتی که در شمال تانزانیا و جنوب کنیا یافت می‌شود. دامنه آن از غرب دره گرگوری ریفت تا خلیج اسپک در دریاچه ویکتوریا امتداد دارد. مهاجرت مشهور سرنگتی توسط این زیرگونه انجام می‌شود.
• C. t. cooksoni، ویلدبیست کوکسون، به دره لوانگوا در زامبیا محدود شده است. گاهی اوقات، ممکن است به صورت سرگردان در منطقه فلات مرکزی مالاوی دیده شود.

مشخصات

ویلدبیست آبی رنگ دارای دوشکلی جنسی است و نرها بزرگتر و تیره‌تر از ماده‌ها هستند. طول سر و بدن ویلدبیست آبی رنگ معمولاً ۱۷۰ تا ۲۵۰ سانتی‌متر و ارتفاع متوسط آن تا شانه بین ۱۱۵ تا ۱۵۱ سانتی‌متر است. نرها معمولاً ۱۷۰ تا ۴۱۰ کیلوگرم و ماده‌ها ۱۴۰ تا ۲۶۰ کیلوگرم وزن دارند. یک ویژگی بارز دم سیاه و بلند است که طول آن حدود ۶۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است.

آنها می‌توانند تا ۸۰ کیلومتر (۵۰ مایل) را در ۵ روز بدون آب آشامیدنی با میانگین دمای ۳۸ درجه سانتیگراد (۱۰۰ درجه فارنهایت) در ساعات اوج روز طی کنند.

این آنتلوپ شانه‌های پهن و ظاهری عضلانی و سنگین دارد پوزه‌ای متمایز دارد. گوساله‌ها با رنگ قهوه ای روشن به دنیا می‌آیند و از ۲ ماهگی شروع به تغییر رنگ بزرگسالی می‌کنند. رنگ‌های بزرگسالان از خاکستری تیره یا خاکستری مایل به آبی تا خاکستری روشن یا حتی قهوه ای مایل به خاکستری متغیر است. پشت و پهلوها کمی روشن‌تر از سطح شکمی و قسمت‌های زیرین هستند. نوارهای عمودی، ناحیه بین گردن و پشت قفسه سینه را مشخص می‌کند، و به همین دلیل به آن‌ها را گنوی راه راه هم می‌گویند. یال‌های هر دو جنس نر و ماده، بلند، سفت، ضخیم و سیاه، همرنگ دم و صورت می‌باشد. در حالی که یال‌های ویلدبیست ریش سفید غربی و شرقی افتاده هستند، یال‌های ویلدبیست‌های نیاسالند و ویلدبیست‌های معمولی حالتی سیخ و ایستاده دارند. غدد بویایی که روغن شفافی ترشح می‌کنند در جلوی پا وجود دارند و در نرها بزرگتر از ماده‌ها هستند.

هر دو جنس دارای یک جفت شاخ بزرگ به شکل پرانتز هستند. شاخ‌ها به سمت بیرون گسترش یافته و سپس به سمت بالا و داخل انحنا می‌یابند. در نرها، طول شاخ‌ها به ۸۳ سانتیمتر می‌رسد درحالی که طول شاخ ماده‌ها بین ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر است.

زیستگاه و محدوده

زیستگاه آنها شامل دشت‌های چمنزار و جنگل‌های باز مرکز، جنوب و شرق آفریقا، به ویژه سرنگتی در تانزانیا و کنیا هست. آنها در گله‌های بزرگ سفر می‌کنند و شبانه روز فعال هستند و دائماً چرا می‌کنند.

مهاجرت

مهاجرت آنها بخاطر جستجوی مراتع سبزتر تحت تأثیر الگوهای آب و هوایی است. اما معمولاً در ماه مه یا ژوئن انجام می‌شود. مهاجرت آنها از سرنگتی در تانزانیا به سمت ماسایی مارا در کشور کنیا و بالعکس، از بزرگ‌ترین نمایش‌های حیات وحش روی زمین محسوب می‌شود که شامل حدود ۱٫۵ میلیون ویلدبیست آبی رنگ و همچنین صدها هزار حیوان دیگر از جمله گورخر و غزال است.

جمعیت

حدود ۵۰۰۰۰۰ گوساله در ماه‌های فوریه و مارس هر سال در آغاز فصل بارندگی متولد می‌شوند. گوساله‌ها در عرض چند دقیقه پس از تولد راه‌رفتن را یادمی‌گیرند و در عرض چند روز می‌توانند با گله همگام شوند. ویلدبیست آبی رنگ می‌توانند تا ۲۰ سال عمر کند.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Blue wildebeest». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲ مارس ۲۰۱۴.