مارخور

مارخور
تصویر یک مارخور نر
وضعیت بقا
در خطر انقراض (IUCN 3.1)
طبقه‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پستانداران
راسته:	زوج‌سمان
تیره:	گاوسانان
زیرتیره:	بزسانان
سرده:	بز کوهی
گونه:	C. falconeri
نام علمی
Capra falconeri وگنر، ۱۸۳۹

بز کوهی مارخور (نام علمی: Capra falconeri) یکی از گونههای بزرگ‌جثّه بز کوهی است که در شمال شرقی افغانستان، شمال پاکستان، کشمیر، جنوب تاجیکستان و جنوب ازبکستان زندگی می‌کند. این حیوان در معرض خطر انقراض قرار دارد و برآورد می‌شود که جمعیت آن در حیات وحش کمتر از ۲۵۰۰ رأس است. مارخور حیوان ملی پاکستان است و نامش را از زبان فارسی و به معنای خورندهٔ مار گرفته است. ولی با وجود مقررات حفاظتی که برای آن تعیین شده شکار آن ادامه دارد و جمعیتش در دو نسل اخیر بیش از ۲۰ درصد کاهش داشته‌است.

نام مارخور که در فارسی، اردو، پنجابی و کشمیری نام این جانور است برگرفته از باورهای محلی است که این حیوان مارها را کشته و آن‌ها را می‌خورد.

این نوع بز ۶۵ تا ۱۱۵ سانتی متر تا شانه‌هایش طول دارد. وزن متوسط آن ۴۰ تا ۱۱۰ کیلوگرم می‌باشد. ماده آن معمولاً به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد با شکم سفید رنگ و پاهای سفید و سیاه است. جنس نر نیز همرنگ ماده می‌باشد ولی رنگ روشن‌تری دارند. نرها همچنین صورتی سیاه رنگ دارند و قسمت گردن و سینه‌شان با موهای سفید بسیار بلند که تا زانویشان رشد کرده، پر شده‌است. هم گونه نر آن و هم گونه ماده دارای شاخ بلند و مارپیچی هستند که در نرها تا ۱۶۰ سانتی متر و در ماده‌ها تا ۲۰ سانتی‌متر رشد می‌کند. مارخورها در مناطقی با ارتفاع ۵۰۰ تا ۳۵۰۰ متر از سطح دریا، جایی که بتوانند علف و برگ گیاه لازم جهت تغذیه بیابند، زندگی می‌کنند. این گونه از بزها، برای چیدن برگ درختان بر روی پاهای خود می‌ایستند.

مارخورها حیوانات فعالی هستند و گونه‌های ماده آن به صورت گله‌های حدوداً نه تایی و گونه‌های نر آن به صورت انفرادی زندگی می‌کنند. اکثر جمعیت مارخورها در شمال پاکستان به ویژه نواحی چیترال، قیزار و هونزا زندگی می‌کنند. حدود ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ رأس از این نوع حیوان در دنیای وحش زندگی می‌کنند.

چارلز داروین معتقد بود که بزهای اهلی با دورگه‌سازی کل و بز و مارخور ایجاد شده‌اند. برخی مطالعات ژنتیکی هم ارتباط مارخورها و برخی بزهای اهلی را نشان داده است. البته نیای اصلی بز اهلی یقیناً کل و بز است.