ملکشاه یکم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
با فرض حسن نیت ویرایش 86.57.54.71 (بحث) خنثی‌سازی شد. (توینکل) برچسب: خنثی‌سازی |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات خانواده سلطنتی |
{{جعبه اطلاعات خانواده سلطنتی |
||
|name= |
|name=ملکشاه یکم |
||
|title= امیرالمؤمنین قسیم |
|title= امیرالمؤمنین قسیم |
||
|image=Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah.jpg |
|image=Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah.jpg |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
|predecessor=[[آلپ ارسلان]] |
|predecessor=[[آلپ ارسلان]] |
||
|successor=[[محمود یکم سلجوقی|محمود یکم]] |
|successor=[[محمود یکم سلجوقی|محمود یکم]] |
||
|full name= سلطان جلال الدوله معز الدنیا و الدین قسیم امیرالمؤمنین ابوالفتح حسن |
|full name= سلطان جلال الدوله معز الدنیا و الدین قسیم امیرالمؤمنین ابوالفتح حسن ملکشاه بن محمد آلب ارسلان بن چغری بیگ سلجوقی |
||
|house=[[دودمان سلجوق]] |
|house=[[دودمان سلجوق]] |
||
|father=[[آلپ ارسلان]] |
|father=[[آلپ ارسلان]] |
||
|mother= |
|mother= |
||
|spouse=[[ترکان خاتون (همسر ملکشاه سلجوقی |
|spouse=[[ترکان خاتون (همسر ملکشاه سلجوقی)|ترکان خاتون]]{{سخ}}زبیده خاتون{{سخ}}صفاریه خاتون |
||
|issue=[[برکیارق]]{{سخ}}[[محمد یکم سلجوقی|محمد یکم تپر]]{{سخ}}[[احمد سنجر]]{{سخ}}[[محمود یکم سلجوقی|محمود یکم]]{{سخ}}احمد شجاع{{سخ}}داوود{{سخ}}ماه ملک خاتون{{سخ}}ستاره خاتون{{سخ}}گوهر خاتون{{سخ}}عصمة خاتون (همسر [[مستظهر|ابوالعباس احمد المستظهر بالله]] خلیفه عباسی بیست و هشتم) |
|issue=[[برکیارق]]{{سخ}}[[محمد یکم سلجوقی|محمد یکم تپر]]{{سخ}}[[احمد سنجر]]{{سخ}}[[محمود یکم سلجوقی|محمود یکم]]{{سخ}}احمد شجاع{{سخ}}داوود{{سخ}}ماه ملک خاتون{{سخ}}ستاره خاتون{{سخ}}گوهر خاتون{{سخ}}عصمة خاتون (همسر [[مستظهر|ابوالعباس احمد المستظهر بالله]] خلیفه عباسی بیست و هشتم) |
||
|birth_date=۱۶ اوت ۱۰۵۵ |
|birth_date=۱۶ اوت ۱۰۵۵ |
||
|birth_place=اصفهان |
|birth_place=اصفهان |
||
|death_date=۱۹ نوامبر ۱۰۹۲ |
|death_date=۱۹ نوامبر ۱۰۹۲ (۳۷ سال) |
||
|death_place=[[بغداد]]، [[خلافت عباسی]]، امروزه [[عراق]] |
|death_place=[[بغداد]]، [[خلافت عباسی]]، امروزه [[عراق]] |
||
|place of burial=[[اصفهان]] |
|place of burial=[[اصفهان]] |
||
|religion=[[اسلام]] |
|religion=[[اسلام]] |
||
}} |
}} |
||
'''امیرالمؤمنین سلطان جلال الدوله معز الدنیا و الدین ابوالفتح حسن |
'''امیرالمؤمنین سلطان جلال الدوله معز الدنیا و الدین ابوالفتح حسن ملکشاه بن آلب ارسلان''' بزرگترین سلطان [[سلجوقیان|سلجوقی]] و فاتح [[آناتولی]] بود که به دنبال پیروزی پدرش، [[آلب ارسلان]]، در [[نبرد ملازگرد]] امپراتوری [[بیزانس]] را از آناتولی بیرون راند. وی برادرزادهٔ سلطان [[طغرل]]، بنیان‌گذار [[سلسله سلجوقی]]، است. وی پادشاهی یکی از بزرگترین امپراتوری‌های تاریخ [[ایران]] را بر عهده داشت. تنظیم [[تقویم جلالی]] به نام وی و توسط گروهی از ریاضی‌دانان برجستهٔ زمان وی به سرپرستی [[عمر خیام]] انجام گرفت. |
||
ملکشاه قلمرو امپراتوری سلجوقی را تا سوریه و میانرودان (بین‌النهرین) گسترش داد. |
|||
او در پانزدهم ماه شوال ۴۸۵ قمری در [[بغداد]] فوت کرد |
او در پانزدهم ماه شوال ۴۸۵ قمری در [[بغداد]] فوت کرد.<ref>جی. ا. بویل، تاریخ ایران کمبریج (اسماعیلیان)، ترجمه دکتر تیمور قادری، جلدپنجم، قسمت سوم، تهران: انتشارات مهتاب، 1390، ص24.</ref> |
||
== لشکرکشی‌های ملکشاه == |
== لشکرکشی‌های ملکشاه == |
||
نسخهٔ ۹ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۲۱:۴۱
| ملکشاه یکم | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| امیرالمؤمنین قسیم | |||||
 مینیاتور ملکشاه یکم | |||||
| سلطان امپراتوری سلجوقی | |||||
| سلطنت | ۱۵ دسامبر ۱۰۷۲ – ۱۹ نوامبر ۱۰۹۲ | ||||
| پیشین | آلپ ارسلان | ||||
| جانشین | محمود یکم | ||||
| زاده | ۱۶ اوت ۱۰۵۵ اصفهان | ||||
| درگذشته | ۱۹ نوامبر ۱۰۹۲ (۳۷ سال) بغداد، خلافت عباسی، امروزه عراق | ||||
| آرامگاه | |||||
| همسر(ان) | ترکان خاتون زبیده خاتون صفاریه خاتون | ||||
| فرزند(ان) | برکیارق محمد یکم تپر احمد سنجر محمود یکم احمد شجاع داوود ماه ملک خاتون ستاره خاتون گوهر خاتون عصمة خاتون (همسر ابوالعباس احمد المستظهر بالله خلیفه عباسی بیست و هشتم) | ||||
| |||||
| خاندان | دودمان سلجوق | ||||
| پدر | آلپ ارسلان | ||||
امیرالمؤمنین سلطان جلال الدوله معز الدنیا و الدین ابوالفتح حسن ملکشاه بن آلب ارسلان بزرگترین سلطان سلجوقی و فاتح آناتولی بود که به دنبال پیروزی پدرش، آلب ارسلان، در نبرد ملازگرد امپراتوری بیزانس را از آناتولی بیرون راند. وی برادرزادهٔ سلطان طغرل، بنیان‌گذار سلسله سلجوقی، است. وی پادشاهی یکی از بزرگترین امپراتوری‌های تاریخ ایران را بر عهده داشت. تنظیم تقویم جلالی به نام وی و توسط گروهی از ریاضی‌دانان برجستهٔ زمان وی به سرپرستی عمر خیام انجام گرفت. ملکشاه قلمرو امپراتوری سلجوقی را تا سوریه و میانرودان (بین‌النهرین) گسترش داد. او در پانزدهم ماه شوال ۴۸۵ قمری در بغداد فوت کرد.[۱]
لشکرکشی‌های ملکشاه
ملکشاه پس از آنکه به شاهی رسید دست به یک سری لشکرکشی زد که در همه آن‌ها پیروز شد.[۲]
مهم‌ترین لشکرکشی‌های او عبارتند از:
- لشکرکشی به کاشغر (غرب چین)
- لشکرکشی به انتاکیه (جنوب ترکیه) و حلب (در سوریه)
- لشکرکشی به اورشلیم (فلسطین) و دمشق (سوریه)
- خراج‌گزار کردن حجاز و کاهش نفوذ فاطمیون بر آسیا.[۳]
وزیران
در زمان ملکشاه وزیران لایق و باتجربهٔ ایرانی مانند خواجه نظام‌الملک طوسی بر ایران نظارت داشتند و از این رو ایران بسیار پیشرفت داشت و در زمینه‌هایی مانند کشاورزی و تقسیم اراضی پیشرفت‌هایی حاصل شد.[نیازمند منبع]
دوران ملکشاه
دربارهٔ ملکشاه سلجوقی گفته‌اند که فرزند مورد علاقهٔ آلب ارسلان و بسیار دلاور و متهور بود. با تمام سلاح‌های زمان خود آشنا، و سوارکار و چوگان‌باز چالاکی بوده‌است. در ابتدای سلطنت با مخالفت عموی خود قاورد[۴]، حاکم کرمان، مواجه شده و به قصد جنگ با وی لشکر کشید. در نبردی که در نزدیکی کرج روی داد قاورد را شکست داده و وی را به اتفاق دو پسرش، ایران‌شاه و سلطان‌شاه، اسیر نمود. به توصیهٔ خواجه نظام‌الملک قاورد را مقتول و دو پسرش را نابینا نمود. پس از تسلط شروع به توسعهٔ کشور کرده و در سال ۴۸۰ قمری دخترش را به ازدواج المقتدی خلیفه بغداد درآورد. پس از آن به طرف خراسان و ماوراءالنهر شروع به پیشروی و توسعه نمود. در سال ۴۸۱ قمری شهر سمرقند را محاصره و تسخیر و حاکم سمرقند را موظف به رعایت حال سکنهٔ شهر نمود. سپس بطرف دمشق و انطاکیه روی کرده و آن مناطق را نیز منضم به قلمرو خود کرد. در کلیهٔ این امور از تدبیر وزیر باکفایت خود، خواجه نظام‌الملک، سود می‌برد. بنا به تاریخ ثبت شده، ملکشاه بسیار منصف و دادگر بوده و در آبادانی و رعایت احوال مردم بسیار کوشیده و شاید که همین‌ها هم به تدبیر وزیر وی بوده‌است. در اواخر سلطنت، از توسعهٔ قدرت و محبوبیت خواجه نظام‌الملک بیمناک شد و قدرت و سلطنت خویش را در خطر دید که در این میان نفوذ و تلقین همسرش ترکان خاتون، (دختر ابوالمظفر عمادالدوله ابراهیم طمغاج بن نصر) که تسلط زیادی بر ملکشاه داشت بی‌تأثیر نبود. پیشکار ترکان خاتون خسرو فیروز تاج‌الملک ابوالغنائم بود و ترکان خاتون سعی داشت تاج‌الملک را به جای نظام‌الملک به وزارت برساند. انگیزهٔ ترکان خاتون نیز تضمین آیندهٔ سلطنت پسر کوچکش بود که با وجود برکیارق، پسر زبیده خاتون، دختر امیر یاقوتی که مورد تأیید نظام‌الملک بود این سلطنت سرانجامی نداشت. هرچند تاج‌الملک پس از نظام‌الملک خود به مقام وزارت نرسید، منصب «شرف‌الملک ابوسعد مستوفی» را به «مجدالملک ابوالفضل قمی» و منصب «کمال‌الدین ابوالرضا عارفی» را به «سدید‌الملک ابوالمعالی» داد.[۵]
میراث ملکشاه
در اواسط حکومت ملکشاه، در حدود سال ۴۷۰ ق.، سلجوقیان یکی از پهناورترین امپراتوری‌های زمان به‌شمار می‌رفتند. به گفتهٔ نیشابوری: «در جمیع بلاد و دیار، از اقاصی ترک تا نهایه‌ی روم و شام و یمن، خطبه و سکه به نام او [ملکشاه] مطرز و مزیّن بود».[۶]
ملکشاه سه فرزند به نام‌های برکیارق، محمود بن ملکشاه و محمد بن ملکشاه داشت. پس از مرگ وی، برکیارق جانشین او شد.[۴] پس از درگذشت ملکشاه امپراتوری سلجوقی تضعیف گشت و رقابت برای قلمرو پهناور آن میان پسران و برادرانش آغاز گشت. قلیج ارسلان سلطنت روم را دوباره بر پا کرد و توتوش اول در سوریه حاکم شد. در ایران سلطان محمود اول با توطئهٔ ترکان خاتون جانشین ملکشاه شد و در مقابل وی برادر بزرگش برکیارق قد علم کرد و با کمک غلامان و امرای نظامیه به قدرت رسید. این عدم اتحاد را دلیلی بر تقویت صلیبیون اول در این دوره دانسته‌اند.
پانویس
- ↑ جی. ا. بویل، تاریخ ایران کمبریج (اسماعیلیان)، ترجمه دکتر تیمور قادری، جلدپنجم، قسمت سوم، تهران: انتشارات مهتاب، 1390، ص24.
- ↑ پی ام هولت، ان ک س لمبتون، برنارد لوئیس، تاریخ اسلام کمبریج، ترجمه تیمور قادری، جلد اول، تهران: انتشارات مهتاب، ص315.
- ↑ پل آمیر، خداوند الموت، ترجمه ذبیح‌الله منصوری
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=ملکشاه+سلجوقی&SSOReturnPage=Check&Rand=0
- ↑ نیشابوری، سلجوق نامه، 31.
منابع
 |
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به ملکشاه یکم در ویکیگفتاورد موجود است. |
- نیشابوری، ظهیرالدین (۱۳۳۲). سلجوق نامه. تهران: کلاله خاور. از پارامتر ناشناخته
|ذیل سلجوق نامه=صرف‌نظر شد (کمک) - تاریخ دوم راهنمایی.
- جی. آ. بویل، تهران، تاریخ ایران کمبریج، انتشارات امیر کبیر، جلد پنجم.
| آثار و کتاب‌ها |
|
|---|---|
| خیام‌شناسی | |
| فیلم و موسیقی | |
| جستار وابسته | |
| خاندان بنیان‌گذار |
| 
 | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سلاجقه بزرگ |
| ||||||||||||
| سلاطین منطقهای |
| ||||||||||||
| دودمانهای مرتبط | |||||||||||||
| موضوعات مرتبط | |||||||||||||