مهره‌های شطرنج

قطعات رسمی مهره‌های شطرنج استانتون از چپ به راست: سرباز، رخ، اسب، فیل، وزیر، شاه

مهره‌های شطرنج شامل شش شیء است که هرکدام بر اساس قوانین خاصی در صفحه شطرنج حرکت می‌کنند. یک شطرنج استاندارد دارای ۳۲ مهره (۱۶ مهره سفید و ۱۶ مهره سیاه) است. هر بازیکن ۱۶ مهره را در اختیار دارد. هشت عدد پیاده، دو عدد رخ، دو عدد اسب، دو عدد فیل، یک وزیر و یک شاه. مهره‌های بازیکن سفید در ردیف‌های ۱ و ۲ و مهره‌های بازیکن سیاه در ردیف‌های ۷ و ۸ قرار می‌گیرند. رخ‌ها گوشه صفحه، اسب‌ها کنار رخ‌ها و فیل‌ها کنار اسب‌ها هستند. وزیر در خانه همرنگ در ستون d و شاه در خانه غیر همرنگ در ستون e قرار می‌گیرند. بازی با حرکت بازیکن سفید شروع می‌شود و در طی بازی بازیکنان به صورت نوبتی مهره‌های خود را حرکت می‌دهند. در نهایت بازی به سه صورت پایان می‌یابد: یا سفید برنده می‌شود، یا سیاه برنده می‌شود، یا بازی مساوی می‌شود.

پیشینه

شطرنج نیشابوری (موزه متروپولیتن نیویورک) کشف شده در نیشابور (قرن ۱۲ میلادی)

شطرنج معمولی امروزی پیش از سال ۱۸۴۹ وجود نداشت. این بازی در طول قرن‌ها با انواع مختلفی از قطعات بازی می‌شد، که بیشتر تفاوتشان در ظاهر مهره‌ها بود. پس از گسترش این بازی در قرن یازدهم، قوانین بازی تکامل پیدا کرد، و قطعات شکل منظم تری پیدا کردند و شکل رسمی به خود گرفتند. این بازی در اروپا محبوب شد و به جای چند قطعه مهره‌های زیادی به‌وجود آمد. در شطرنج اصلی مهره‌ها از عنوان پیاده‌نظام، سواره نظام، فیل، و ارابه به وزیر، سرباز، اسب، فیل و رخ تبدیل شدند. در سال ۱۸۴۹ مهره‌های شطرنج استانتون معرفی شدند. این مهره‌ها همان مهره‌های عادی امروزی هستند که بیشترین طرفدار را هم دارند.

ویژگی و نوع حرکت مهره‌ها

چیدمان کلی

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

موقعیت مهره‌ها در آغاز بازی

شاه سفید

شاه سیاه

وزیر سفید

وزیر سیاه

رخ سفید

رخ سیاه

فیل سفید

فیل سیاه

اسب سفید

اسب سیاه

سرباز سفید

سرباز سیاه

اولین گام برای آغاز بازی چیدن صحیح مهره‌ها در صفحهٔ شطرنج است. خانه‌های صفحهٔ شطرنج به‌صورت ۸×۸ است و هر خانه دارای یک عدد و حرف انگلیسی است. اعداد از یک تا هشت و حروف انگلیسی از a تا h هستند. مهره‌های سفید در عرض‌های ۱ و ۲ و مهره‌های سیاه در ردیف‌های ۷ و ۸ قرار می‌گیرند. رخ‌ها در گوشه صفحه قرار می‌گیرند. در کنار رخ‌ها اسب‌ها و در کنار اسب‌ها فیل‌ها قرار می‌گیرند. وزیرها در خانه همرنگ و شاه‌ها در خانه غیر همرنگ قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر شاه همیشه در ستون e و وزیر همیشه در ستون d قرار می‌گیرد. سربازها در ردیف جلوی این مهره‌ها به صورت منظم قرار می‌گیرند. بازی را بازیکن سفید شروع می‌کند. پس از آن بازیکن سیاه حرکت می‌کند و بازی به همین گونه ادامه پیدا می‌کند تا به پایان برسد. پایان بازی به سه صورت است: یا سفید برنده می‌شود، یا سیاه، یا بازی مساوی می‌شود. بر اساس قوانین شطرنج هر مهره به گونه‌ای متفاوت حرکت می‌کند. بازی با حرکت مهره سفید آغاز می‌شود و در طی بازی بازیکنان به صورت نوبتی مهره‌های خود را حرکت می‌دهند.

شاه

شاه مهرهٔ اصلی شطرنج است. این مهره تنها می‌تواند یک خانه به اطراف خود به صورت افقی، عمودی، یا در قطر حرکت کند. اما با این حال هدف اصلی بازیکنان شطرنج محافظت از شاه است. بازیکنان با انجام حرکت قلعه امنیت شاه را بیشتر می‌کنند. اگر هر دو بازیکن تنها شاه را در صفحه شطرنج داشته باشند بازی مساوی خواهد شد.

وزیر

وزیر قوی‌ترین مهره شطرنج محسوب می‌شود. حرکت این مهره ترکیبی از حرکت مهره‌های رخ و فیل است. این مهره می‌تواند در مربع‌های خالی هم در ستون، هم در عرض، و هم در قطر حرکت کند. وزیر بالاترین ارزش را نسبت به دیگر مهره‌ها دارد. به دلیل باارزش بودن این مهره بازیکنان معمولاً از تعویض آن با مهره‌هایی به غیر از خودش پرهیز می‌کنند. شطرنج بازان اعتقاد دارند وزیر نباید اول بازی به میدان نبرد برده شود. با این حال در برخی بازی‌ها دیده می‌شود که بازیکنان وزیر خود را قربانی می‌کنند تا به موقعیت بهتر و برد برسند. از نمونه‌های قابل توجه این فن می‌توان به بازی قرن بین بابی فیشر ۱۳ ساله و دونالد بایرن ۲۶ ساله اشاره کرد. فیشر در این بازی با قربانی کردن وزیر خود برتری پوزیسیونی کامل را کسب کرد که باعث پیروزی او در بازی شد.

رخ

رخ از مهره‌های تأثیرگذار شطرنج است. این مهره می‌تواند در مربع‌های خالی به صورت افقی و عمودی حرکت کند. ویژگی رخ‌ها قدرت بالای آن‌ها در ستون و ردیف باز است. این مهره‌ها در پایان بازی اهمیت دوبرابری دارند. رخ‌ها همچنین قدرت نفوذ به ردیف‌های انتهایی را دارند که به آن رخنه می‌گویند. این حرکت باعث حمله از کنار می‌شود و می‌تواند مهره‌های حریف را با قدرت از بین ببرد. رخ در حرکتی به نام قلعه با شاه مشارکت می‌کند و هر دو مهره به صورتی خاص جابه‌جا می‌شوند. این حرکت علاوه بر اینکه به شاه امنیت می‌دهد رخ را در موقعیت مناسب تری قرار می‌دهد. به این ترتیب رخ می‌تواند بهتر فعالیت کند و دفاع یا حمله بهتری داشته باشد.

فیل

فیل‌ها در مربع‌های خالی به صورت مورب در قطرها حرکت می‌کنند، بدین ترتیب این مهره در قطرهای باز بهتر می‌تواند قدرت خود را به نمایش بگذارد. این مهره در بهترین شرایط می‌تواند ۱۴ خانه را کنترل کند. یکی از خصوصیات این مهره حرکت در یک رنگ خانه است. فیل‌های مربع سفید تنها در همین نوع خانه حرکت می‌کنند و فیل‌های مربع سیاه هم تنها در نوع مربع خودشان. هر بازیکن سیاه یا سفید دو فیل دارد، یکی برای حرکت در رنگ سفید و دیگری برای حرکت در رنگ سیاه.

فیل‌ها در شرایطی می‌توانند بهترین استفاده را داشته باشند که توسط پیاده‌های خود محاصره نشده باشند.

اسب

اسب‌ها به صورت L مانند در صفحه شطرنج حرکت می‌کنند. این مهره تنها مهره‌ای است که روی خط صاف حرکت نمی‌کند و می‌تواند با پرش خود را از سایر مهره‌ها رها کند. همچنین با این حال در بهترین حالت تنها ۸ خانه را زیر نظر دارد. اسب گستره عمل محدودی دارد و عملکرد ضعیفی در دورزنی مهره‌ها دارد. این مهره تأثیر زیادی در پوزیسیون‌های بسته دارد و به علت پرش می‌تواند برتری به دست آورد.

پیاده

بیشترین تعداد مهره‌ها در صفحه شطرنج پیاده یا سربازند. این مهره به صورت مستقیم در ستون خود حرکت می‌کند. پیاده می‌تواند در حرکت اول خود یک یا دو حرکت به جلو برود، اما بعد از حرکت اول تنها می‌تواند یک خانه جابه‌جا شود.

این مهره اگر چه در حالت عادی اهمیت بالایی ندارد، اما هنگامی که به عرض آخر می‌رسد به اصطلاح «ترفیع» می‌گیرد؛ یعنی باید به مهره‌ای دیگر (به جز شاه و پیاده) تبدیل شود. ترفیع بدون وقفه و بلافاصله بعد از رسیدن به عرض آخر انجام می‌شود. این مهره همچنین تنها مهره ای است که قابلیت عقب‌گرد ندارد و تنها می‌تواند صاف به جلو حرکت کند. پیاده حرکت ویژه دیگری نیز دارد که به آن آن‌پاسان می‌گویند. این واژه در معنی لغوی به معنای گرفتن یا زدن پیادهٔ در حال عبور است. اگر یک سرباز در اولین حرکت خود دو خانه به جلو برود و در مربع کناری خود سرباز حریف قرار بگیرد، حریف می‌تواند سرباز خود را پشت سرباز جلو آمده بگذارد و مهره سرباز را حذف کند. این حرکت باید بلافاصله بعد از حرکت دو خانه ای سرباز حرف انجام شود و اگر حرکتی در بین این حرکت انجام شود دیگر نمی‌توان در آن جا آن‌پاسان کرد.

ارزش مهره‌ها

مهره‌های شطرنج بر اساس مواردی چون: قدرت مانور و عملکرد، تعداد خانه‌هایی که به آن دسترسی دارند، تعداد خانه‌هایی که تحت کنترل دارند، و میزان خطر و قدرت حمله ارزشیابی می‌شوند.

نماد
مهره	پیاده	اسب	فیل	رخ	وزیر
ارزش	۱	۳	۳	۵	۹

با توجه به جدول، وزیر با ۹ امتیاز بیشترین ارزش و پیاده با ۱ امتیاز کمترین ارزش را دارد. فیل و اسب هر دو ۳ امتیاز دارند، اما عموماً گفته می‌شود که فیل کمی ارزشمندتر است. با این حال این مورد بیشتر به طرز تفکر، روش بازی بازیکن، و شرایط بازی بستگی دارد. هنگامی که بازی بسته شده باشد، اسب‌ها تأثیر زیاد تری نسبت به فیل‌ها دارند. شاه به دلیل اینکه به هیچ عنوان از صفحه شطرنج حذف نمی‌شود فاقد امتیاز خاصی است. البته بحث ارزش مهره‌ها بحثی تئوریک است و ممکن است در شرایط واقعی با توجه به شرایط بازی معادلات ارزش‌ها عوض شود.

نو آوری

خوزه رائول کاپابلانکا از بزرگ‌ترین استادبزرگان شطرنج اولین کسی بود که خطر تبدیل شدن شطرنج به یک بازی متکی بر حافظه و بدون خلاقیت را پیش‌بینی کرد. او بر این اساس شطرنج جدیدی با دو مهره جدید طراحی کرد که ده ستون و هشتاد خانه داشت. دو مهره جدید هر کدام روش حرکت جدیدی داشتند. یکی از مهره‌ها توانایی حرکت به دو صورت اسب و رخ، و مهره دیگر توانایی حرکت به صورت اسب و فیل را داشت.

بابی فیشر در سال ۲۰۰۶ در یک مصاحبهٔ تلفنی گفت که با پیشرفت دانش گشایش‌ها و حفظ کردن کتاب‌های گشایشی، اگر بهترین بازیکنان تاریخ شطرنج زنده شوند توانایی رقابت با شطرنج‌بازان امروز را ندارند. به گفتهٔ او «اکنون یک جوان چهارده‌ساله یا کوچکتر، فقط با حفظ کردن کتاب‌های گشایش می‌تواند یک برتری گشایشی مقابل کاپابلانکا داشته باشد.» وی ادامه داده بود که «امروزه شطرنج کاملاً مرده‌است و فقط حافظه و تبانی است. یک بازی ترسناک بدون هیچ خلاقیتی.» او در ۹ ژوئن ۱۹۹۶ نوع جدیدی از شطرنج را معرفی کرد که امروزه با نام شطرنج۹۶۰ معروف است. تنها تفاوت این شطرنج با شطرنج کلاسیک در نحوه قرارگیری مهره‌ها است. در این بازی مکان مهره‌های بازی به صورت تصادفی تعیین می‌شود و تنها دو محدودیت دارد: اول اینکه فیل‌ها نباید در خانه‌های همرنگ قرار بگیرند، و دوم اینکه شاه باید بین دو رخ باشد تا بتوان قلعه کرد. این شطرنج ۹۶۰ حالت شروع بازی دارد و به همین دلیل به شطرنج۹۶۰ معروف است.

به غیر از شطرنج۹۶۰ و شطرنج کاپابلانکا، شطرنج با انواع گوناگون دیگری هم بازی می‌شود که به آن‌ها واریانت گفته می‌شود. بیش از ۲۰۰۰ نوع بازی مختلف از شطرنج استاندارد ساخته شده که در شیوه چیدن مهره‌ها، نوع صفحه، و قوانین بازی تفاوت دارند.

a b c d e f g h i j 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 a b c d e f g h i j شطرنج کاپابلانکا در حالت شروع بازی با دو مهره جدید

a b c d e f g h 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 a b c d e f g h شطرنج۹۶۰، یک نمونه از ۹۶۰ حالت ممکن شروع بازی

a b c d e f g h 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 a b c d e f g h شطرنج دونسکی

a b c d e f g h 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 a b c d e f g h شطرنج ضعیف! (!Weak)

نماد و نام

• پیاده (سرباز): نماد P (البته این مهره معمولاً بدون نماد هم در نظر گرفته می‌شود)
• اَسب (اَسپ)؛ نماد مدرن N - نماد کلاسیک C (ایتالیایی)
• فیل (پیل)؛ نماد مدرن B - نماد کلاسیک F (ایتالیایی)
• رخ (قلعه)؛ نماد مدرن R - نماد کلاسیک T (ایتالیایی)
• وزیر (فرزین)؛ نماد مدرن Q - نماد کلاسیک D (ایتالیایی)
• شاه؛ نماد مدرن K - نماد کلاسیک R (ایتالیایی)

اگر چه مهره‌های شطرنج با نمادهای بین‌المللی بالا متناظرند، اما در زبان‌ها با نام متفاوتی در نظر گرفته می‌شود:

زبان	شاه	وزیر	رخ	فیل	اسب	پیاده	شطرنج	کیش	کیش‌مات/مات
نماد	♔ ♚	♕ ♛	♖ ♜	♗ ♝	♘ ♞	♙ ♟	n/a	+ or †	# or ++ or ‡
آفریکانس	K Koning king	D Dame lady	T Toring tower	L Loper runner	R Ruiter rider	(P) Pion	Skaak	Skaak	Skaakmat
آلبانیایی	M Mbreti king	D Dama / Mbretëresha lady / queen	T Torra tower	F Fili / Oficeri elephant / officer	K Kali horse	(U) Ushtari soldier	Shahu	Shah	Shah mat
عربی	م مَلِك (malik) king	و وزير (wazïr) vizier	ر رخ / طابية (rukhkh / ṭābiya) fortress / castle	ف فيل (fīl) elephant	ح حصان (ħiṣān) horse	ب بيدق / عسكري (baidaq / `askarī) pawn / soldier	شطرنج (shaṭranj)	كِش مَلِك (kish malik)	كِش مات (kish māt)
آذربایجانی	Ş Şah شاه	V Vəzir vizier	T Top cannon	F Fil elephant	A At horse	P Piyada foot soldier	Şahmat	şah shah	mat mat
ارمنی	Ա Արքա (Ark῾a) king	Թ Թագուհի (T῾agowhi) queen	Ն Նավակ (Navak) ship	Փ Փիղ (P῾ił) elephant	Ձ Ձի (Dzi) horse	Զ Զինվոր (Zinvor) soldier	Շախմատ (Šaxmat) Ճատրակ (Čatrak)	Շախ (Šax)	Մատ (Mat)
باسکی	E Erregea king	D Dama lady	G Gaztelua castle	A Alfila	Z Zalduna knight	(P) Peoia pawn	Xake	Xake	Xake mate
بلاروسی (تاراشکیه‌ویتسا)	К кароль king	Вз візыр vizier	Лд ладзьдзя boat	А афіцэр officer	В вершнік rider	(Л) латнік pawn	Шахматы	Шах	Мат
بنگالی	R রাজা (rājā) King	M মন্ত্রী (montri) Minister	N নৌকা (noukā) Boat	H গজ / হাতি (gôj / hāti) Elephant	G ঘোড়া (ghoṛā) Horse	B বোড়ে / সৈন্য (boṛe / śoinno) Walker/Troop	দাবা (dābā)	কিস্তি (kisti) Check	কিস্তিমাত (kistimāt) Checkmate
بلغاری	Ц цар emperor	Д дама lady	Т топ cannon	О офицер officer	К кон horse	(П) пешка foot soldier	Шахмат / Шах	Шах	(Шах и) мат
کاتالان	R rei	D dama / reina lady / queen	T torre tower	A alfil	C cavall horse	(P) peó	Escacs	Escac / Xec	Escac i mat
چینی	K 王 (wáng) king	Q 后 (hòu) queen	R 車 (jū) گردونه	B 象 (xiàng) elephant	N 馬 (mǎ) horse	(P) 兵 (bīng) soldier	國際象棋 (guójì xiàngqí) international chess	將軍 (jiāngjūn)	將死 (jiāng sǐ)
چکی	K král king	D dáma lady	V věž tower	S střelec shooter	J jezdec rider	(P) pěšec foot soldier	Šachy	Šach	Mat
دانمارکی	K konge king	D dronning queen	T tårn tower	L løber runner	S springer jumper	(B) bonde peasant	Skak	Skak	Skakmat
هلندی	K koning king	D dame / koningin lady / queen	T toren / kasteel tower / castle	L loper / raadsheer runner / counsellor	P paard horse	(pi) pion	Schaken	Schaak	Mat / Schaakmat
انگلیسی	K king	Q queen	R rook, castle	B bishop	N knight	(P) pawn	Chess	Check	Checkmate / Mate
اسپرانتو	R reĝo king	D damo lady	T turo tower	K kuriero courier	Ĉ ĉevalo horse	(P) peono	Ŝako	Ŝak	Ŝakmato
استونیایی	K kuningas king	L lipp flag	V vanker chariot / carriage	O oda spear	R ratsu riding horse	(E) ettur forwarder	Male after malev	Tuli / Šahh fire	Matt
فنلاندی	K kuningas king	D daami / kuningatar lady / queen	T torni tower	L lähetti messenger	R ratsu ride	(S) sotilas soldier	Shakki	Shakki	Matti / Shakkimatti
فرانسوی	R roi king	D dame lady	T tour tower	F fou jester	C cavalier rider	(P) pion	Échecs	Échec	Échec et mat
گالیسی	R rei king	D dama / raíña lady / queen	T torre tower	B bispo bishop	C cabalo horse	(P) peón foot soldier	Xadrez	Xaque	Xaque mate
گرجی	მფ მეფე (mep'e) king	ლ ლაზიერი (lazieri) queen	ე ეტლი (etli) chariot	კ კუ (ku) tortoise	მ მხედარი (mkhedari) rider	პ პაიკი (paiki) pawn	ჭადრაკი (Čadraki)	ქიში (K'ishi)	შამათი (Shamat'i)
آلمانی	K König king	D Dame lady / queen	T Turm tower	L Läufer runner	S Springer jumper	(B) Bauer peasant	Schach	Schach	Matt / Schachmatt
یونانی	Ρ βασιλιάς (vasiliás) king	Β βασίλισσα (vasílissa) queen	Π πύργος (pýrgos) tower	Α αξιωματικός (axiomatikós) officer	Ι ίππος (íppos) horse	(Σ) πιόνι (pióni) pawn	Σκάκι (Skáki)	Σαχ (Sach)	Mατ (Mat)
هندی	R राजा (rājā) king	V वज़ीर / रानी (vazīr / rānī) vizier / queen	H हाथी (hāthī) elephant	O ऊँट (ūṁṭ) camel	G घोड़ा (ghoṛā) horse	(P) प्यादा (pyādā) infantryman	शतरंज (śatrañj)	शह (Shah)	शहमात (Shahmāt)
عبری	מ מלך (Melech) king	מה מלכה (Malka) queen	צ צריח (Tzariach) tower	ר רץ (Ratz) runner	פ פרש (Parash) horseman	רגלי (Regli) foot soldier	שחמט (Shakhmat)	שח (Shakh)	מט (Mat)
هوسه	S sarki king	Q sarauniya queen	R sansanin fortress	G giwa elephant	J jarumi mounted warrior	(P) soja soldier	ces	ceki	ceki mat
مجاری	K király king	V vezér / királynő vizier / queen	B bástya bastion	F futó runner	H huszár / ló hussar / horse	(Gy) gyalog / paraszt footman / peasant	Sakk	Sakk	Matt
ایسلندی	K kóngur king	D drottning queen	H hrókur rook	B biskup bishop	R riddari knight	(P) peð pawn	Skák	Skák	Skák og mát
ایدو	R rejo king	D damo lady	T turmo tower	E episkopo bishop	K kavalo horse	(P) piono	Shakoludo	Shako	Shakmato
اندونزیایی	R raja king	M menteri minister / vizier	B benteng castle / fortress	G gajah elephant	K kuda horse	(P) pion	Catur	Sekak / Ster	Sekakmat
میان‌اسلاوی	K kralj king	C carica / dama empress / lady	Z zamok / věža castle / tower	L lovec hunter	J jezdec / konj rider / horse	(P) pěšak infantryman	Šahy	Šah	Mat
ایرلندی	R rí king	B banríon queen	C caiseal bulwark	E easpag bishop	D ridire knight	(F) fichillín / ceithearnach little chess piece / kern	Ficheall	Sáinn	Marbhsháinn
ایتالیایی	R re king	D donna / regina lady / queen	T torre tower	A alfiere standard-bearer	C cavallo horse	(P) pedone foot soldier	Scacchi	Scacco	Scacco matto
ژاپنی	K キング (kingu)	Q クイーン (kuīn)	R ルーク (rūku)	B ビショップ (bishoppu)	N ナイト (naito)	(P) ポーン (pōn)	チェス (chesu)	王手 (ōte) / チェック (chekku)	詰み (tsumi) / チェックメイト (chekkumeito)
جاوه‌ای	R raja king	Q ratu / perdhana mentri queen / prime minister	B bèntèng fortress	M mentri minister	K jaran horse	(P) pion	sekak
کنادا	ರಾ ರಾಜ (raaja) king	ಮ ಮಂತ್ರಿ (mantri) minister	ಆ ಆನೆ (aane) elephant	ರ ರಥ (ratha) chariot	ಕು ಕುದುರೆ (kudure) horse	ಪಾ ಪಾದಾತಿ (paadaati) foot sodier
قزاقی	Кр патша (patsha) king	У уәзір (wazir) vizier	Т тура (tura) tower	П піл (pil) elephant	А ат (at) horse	(П) пешка (peshka) / (С) сарбаз (sarbaz) foot soldier / warrior	шахмат (shakhmat)	шах (shakh)	мат (mat)
کره‌ای	K 킹 (king)	Q 퀸 (kwin)	R 룩 (rug)	B 비숍 (bi syob)	N 나이트 (na i teu)	(P) 폰 (pon)	체스 (che seu)	체크 (che keu)	체크메이트 (che keu me i teu)
لاتین	R rex king	M regina queen	T turris / elephas tower / elephant	A signifer / cursor / stultus / alphinus standard-bearer / messenger / fool	E eques knight	(P) pedes / pedo foot soldier	Scacci	Scaccus	Mattus
لتونیایی	K karalis king	D dāma lady	T tornis tower	L laidnis	Z zirgs horse	(B) bandinieks peasant	Šahs	Šahs	Šahs un mats
لیتوانیایی	K karalius king	V valdovė queen	B bokštas tower	R rikis Lithuanian military commander	Ž žirgas horse	(P) pėstininkas pawn	Šachmatai	Šach	Matas
لژبان	Na noltrunau king	Ni noltruni'u queen	S slanydi'u castle	X xanto elephant	Xi xirma horse	(S) sonci soldier	caxmati	gunta attack	lo nolraitru cu morsi the king is dead
لوکزامبورگی	K Kinnek king	D Damm lady	T Tuerm tower	L Leefer runner	P Päerd horse	(B) Bauer farmer	Schach	Schach	Schachmatt
مقدونی	K крал king	D кралица / дама queen / lady	T топ cannon	L ловец hunter	S коњ / скокач horse / jumper	P пешак / пион infantryman / pawn	шах	шах	мат
مالایالم	K രാജാവ് (raajavu) king	Q മന്ത്രി (manthri) minister	R തേര് (therú) chariot	B ആന (aana) elephant	N/Kt കുതിര (kuthira) horse	(P) കാലാള്‍ / പടയാളി (kaalal / padayaali) foot soldier	ചതുരംഗം (chathurangam)	ചെക്ക്	ചെക്ക് മേറ്റ്
مراتی	R राजा (rājā) king	V वजीर (vajīr) vizier	H हत्ती (hātti) elephant	O उंट (Unṭ) camel	G घोडा (ghoḍā) horse	(P) प्यादे (pyāde) foot soldier	बुद्धिबळ (buddhibal)	शह (shah)	शहमात (shahmāt)
مغولی	Н ноён نویان	Б бэрс (fers) vizier	т тэрэг (tereg) chariot	Т тэмээ (temee) camel	М морь (mor) horse	(Х) хүү (hüü) boy	Шатар	шаг / дуг / цод	мад
بوکمل	K konge king	D dronning queen	T tårn tower	L løper runner	S springer jumper	(B) bonde peasant	Sjakk	Sjakk	Sjakkmatt
نروژی نو	K konge king	D dronning queen	T tårn tower	L løpar runner	S springar jumper	(B) bonde peasant	Sjakk	Sjakk	Sjakkmatt
اوریه	K ରଜା (rôja) king	Q ରାଣୀ (raṇi) queen	R ଡଙ୍ଗା (ḍôṅga) boat	B ହାତୀ (hati) elephant	N ଘୋଡ଼ା (ghoṛa) horse	P ସୈନିକ (sôinikô) soldier	ଚେସ୍/ଶତରଞ୍ଜ (chess/śôtôrôñjô)	ଚେକ୍ (check)	ଚେକମେଟ୍ (checkmate)
اورومو	M Mootii	Mt Mootittii	G Gidaara, masaraa	A abuunii	N namkabajaa	Cheezii	Mirkaneeffannaa	Waayila / Mate
فارسی	ش شاه king	و وزیر vizier / minister	ق/ر قلعه/رخ castle	ف فیل elephant	ا اسب horse	س/پ سرباز/پیاده soldier	شطرنج (shatranj)	کیش (kish)	مات (mat)
لهستانی	K król king	H هتمان	W wieża tower	G goniec courier	S skoczek jumper	(P) pion pawn	Szachy	szach	mat / szach-mat
پرتغالی	R rei king	D dama / rainha lady / queen	T torre tower	B bispo bishop	C cavalo horse	(P) peão foot soldier	Xadrez	Xeque	Xeque-mate
رومانیایی	R rege king	D damă / regină lady / queen	T turn / tură tower	N nebun fool	C cal horse	(P) pion	Șah	Șah	Mat / Șah mat
روسی	Кр король (korol') king	Ф ферзь / королева (ferz' / koroleva) vizier / queen	Л ладья (ladya) boat	С слон (slon) elephant	К конь (kon') horse	(П) пешка (peshka)	шахматы (shakhmaty)	шах (shakh)	мат (mat)
گیلیک اسکاتلندی	R righ king	B bànrigh queen	T tùr tower	E easbaig bishop	D ridir knight	(P) pàn pawn	feòirne	casg	tul-chasg
صربی‌کرواتی	К краљ (kralj) king	Д краљицa / дама (kraljica / dama) queen / lady	Т топ (top) cannon	Л ловац (lovac) hunter	С скaкaч / коњ (skakač / konj) jumper / horse	(П) пешак / пион (pešak / pion) pedestrian / pawn	Шах (Šah)	Шах (Šah)	Мат (Mat)
سوتوی شمالی	К Kgoši	Kg Kgošigadi	N Ntlosebô / Moshate	Mp Mopišopo	M Mogale	S Seitšhireletšo	Tšhêšê	Check	Checkmate
سیسیلی	R re king	D riggina queen	T turru tower	A alferu	S scecc[h]u donkey	(P) pidinu foot soldier	Scacchi
اسلواکی	K kráľ king	D dáma lady	V veža tower	S strelec shooter	J jazdec rider	(P) pešiak infantryman / pawn	Šach	Šach	Mat / Šachmat
اسلوونیایی	K kralj king	D dama lady	T trdnjava castle	L lovec hunter	S skakač jumper	(P) kmet farmer	Šah	Šah	Mat / Šahmat
اسپانیایی	R rey king	D dama / reina lady / queen	T torre tower	A alfil	C caballo horse	(P) peón foot soldier	Ajedrez	Jaque	Jaque mate
سوئدی	K kung king	D dam / drottning lady / queen	T torn tower	L löpare runner	H springare / riddare horse/knight	(B) bonde peasant	Schack	Schack	Schack matt
تامیلی	K அரசன் (arasaṉ) king	Q அரசி (araci) queen	R கோட்டை (kōṭṭai) castle	B அமைச்சர் / மந்திரி (amaicchar / manthiri) minister	N/Kt குதிரை (kutirai) horse	(P) காலாள் / சிப்பாய் (kālāḷ / cippāy) foot soldier / سیپوی	சதுரங்கம் (sathurankam)	முற்றுகை (muṟṟukai)	இறுதி முற்றுகை (iṟuti muṟṟukai)
تلوگو	రాజు (rāju) king	మంత్రి (maṃtri) minister	ఏనుగు (ēnugu) elephant	శకటు (śakaţu)	గుర్రం (gurraṃ) horse	బంటు (baṃţu) soldier	చదరంగం (cadaraṃgaṃ)	దాడి (dāḍi)	కట్టు (kaţţu)
تای	ข ขุน (khun) king	ต เม็ด / ตรี / มนตรี (met / trī / montrī) counselor	ร เรือ (reūa) ship	ค โคน (khōn)	ม ม้า (mā) horse	(บ) เบี้ย (bīa) menial	หมากรุก (mākruk)	รุก (ruk)	จน (jon)
ترکی	Ş/K şah / kral shah / king	V vezir vizier	K kale castle	F fil elephant	A at horse	(P) er / piyon soldier / pawn	Satranç	Şah	Mat
اوکراینی	Kр король (korol) king	Ф ферзь (ferz) vizier	T тура (tura) tower	C слон (slon) elephant	K кінь (kin) horse	(П) пішак / пішка (pishak / pishka) foot soldier	Шахи (shakhi)	Шах (shakh)	Мат (mat)
اردو	بادشاہ (bādshāh)	وزیر (vazīr)	رخ (rukh)	فيلہ (fiyalah)	گھوڑا (ghōṛā)	پیادہ (pyādah)	شطرنج (šaṭranj)	شہ (sheh)	شہمات (shehmāt)
ویتنامی	V vua king	H hậu queen	X xe chariot	T tượng elephant	M mã horse	tốt soldier	Cờ vua	Chiếu	Chiếu bí / Chiếu hết
ولزی	T teyrn / brenin lord / king	B brenhines queen	C castell castle	E esgob bishop	M marchog rider	(G) gwerinwr peasant	Gwyddbwyll	Siach	Siachmat