لوک خوش‌شانس

برای دیگر کاربردها، لوک خوش‌شانس (ابهام‌زدایی) را ببینید.

لوک خوش‌شانس
زیر آسمان غربی (۱۹۵۲)، جلد یکی از نخستین نسخه‌های لوک خوش‌شانس
اطلاعات شخصیت
نخستین پیدایش	اسپیرو آلمانک ۴۷ (۷ دسامبر ۱۹۴۶)
مشخصات درون داستان
نام کامل	جان لوک
گونه	انسان
مکان اصلی	ایالات متحده آمریکا
همکاری‌ها	جالی (اسبش), بوشوگ (سگش)
اطلاعات ناشر
ناشر	دوپوی (۱۹۴۹–۱۹۶۷) دارگود (۱۹۶۸–۱۹۸۸) لاکی پروداکشن (۱۹۸۹–۱۹۹۸) لاکی کامیکس (۱۹۹۹–)
عنوان (ها) لوک خوش‌شانس
فرمت	کامیکس فرانسوی-بلژیکی
زبان اصلی	فرانسوی
ژانر	see below
گروه خالق
نویسنده(ها)	موریس دو بور (۱۹۴۶–۱۹۵۸, ۲۰۰۱) رنه گوسینی (۱۹۵۵–۱۹۷۷) واریوس (۱۹۸۰–)
هنرمندان	موریس (۱۹۴۶–۲۰۰۱) آچد (۲۰۰۱–)
رنگ‌کننده‌ها	ویتوریو لئوناردو (۱۹۸۶–۲۰۱۴) آن ماری دوکاس (۲۰۰۳–)

لوک خوش‌شانس (به فرانسوی: Lucky Luke) یک داستان مصور فرانسوی-بلژیکی ساخته موریس دو بور است. رنه گوسینی بهترین دوران این کمیک استریپ را نوشت. داستان در غرب وحشی می‌گذرد و دربارهٔ یک کابوی (گاوچران) به نام لوک خوش‌شانس است که گفته می‌شود سریع‌تر از سایه‌اش هفت‌تیر می‌کشد و در غرب وحشی عدالت را برقرار می‌کند. نام این داستان مصور در دوبله‌های فارسی پیشین لوک بی‌باک نامیده می‌شد.

داستان این مجموعه در غرب وحشی می‌گذرد و ستارهٔ آن لوک خوش‌شانس است که یک اسلحه‌ای به نام «مردی که سریعتر از سایه‌اش شلیک می‌کند» دارد و سوار بر اسب باهوش خود «جالی جامپر» و به همراه سگی به نام «بوشوِگ» سفر می‌کند. دشمنان لوک خوش‌شانس، بزهکارانی واقعی یا الهام گرفته از تاریخ آمریکا یا فولکلور هستند که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها برادران دالتون هستند.

لوک خوش‌شانس یکی از پرآوازه‌ترین مجموعه‌های کمیک در اروپا است و به زبان‌های گوناگون برگردان شده‌است.

تاریخچه

ماجراهای لوک خوش‌شانس نخستین‌بار در سال ۱۹۴۶ (میلادی) در مجله بلژیکی-فرانسوی اسپیرو (به فرانسوی: Spirou) به چاپ رسید.

موریس دو بور (۱۹۲۳–۲۰۰۱) پدیدآور بلژیکی مجموعه لوک خوش‌شانس که طراح گرافیک بود در اوایل دهه ۴۰ (میلادی) در مجله اسپیرو (یکی از پرآوازه‌ترین مجلات کمیک فرانسوی) طراحی می‌کرد. موریس بلژیکی به آمریکا رفت و ۶ سال در آنجا زندگی کرد. پس از آن تصمیم گرفت شخصیت گاوچرانی را پدید آورد و با فیلم‌های وسترن آن دوران شوخی کند. او می‌خواست در پاسخ به وسترن‌های پر زد و برخورد هالیوود، یک وسترن اروپایی با زبانی منتقدانه و سرگرم‌کننده به چاپ برساند.

در ده کتاب نخست، خود موریس علاوه بر طراحی صحنه‌های داستان، نویسندگی آن‌ها را هم برعهده داشت. پس از انتشار ۱۸ جلد از این مجموعه، رنه گوسینی، نویسنده فرانسوی، از جلد نوزدهم مجموعه به گروه خالقان این اثر پیوست تا دوران طلایی گاوچرانی که غروب‌ها به سوی آفتاب اسب‌سواری می‌کند شکل بگیرد. در این دوران، موریس تنها داستان‌های گوسینی را تصویر می‌کرد.

پس از مرگ گوسینی در سال ۱۹۷۷ موریس برای مدتی به تنهایی سرپرستی نوشتن و طراحی داستان‌ها را بر عهده گرفت. اما بعدها هم‌کاری نویسندگان و طراحان بسیار در ساخت اثر باعث شد این مجموعه مصور، یگانگی داستانی خود را از دست بدهد و رفته‌رفته در سال‌های بعد، از محبوبیت آن کاسته شد.

آخرین کتاب مصور شده توسط گوسینی، یک سال پس از مرگ او منتشر شد و دو سال بعد، هفتاد و یکمین کتاب لوک خوش‌شانس در حالی منتشر شد که به جای نام طراح، نام دیگری غیر از موریس چاپ شده بود.

پس از مرگ موریس در سال ۲۰۰۱ آشده هنرمند فرانسوی همچنان در حال نوشتن داستان‌های تازه لوک خوش‌شانس در همکاری با نویسندگان لورن گررا، دانیل پنانک و تونینو بناکویستا بود.

پس از ۷۰ سال از نخستین انتشار ماجراهای لوک خوش‌شانس، در دسامبر سال ۲۰۱۶ اعلام شد که هشتاد و چهارمین کتاب مصور این مجموعه با عنوان "مردی که به لوک خوش شانس شلیک کرد" ادامه پیدا خواهد کرد.

تصویر لوک خوش‌شانس و جالی در نخستین کتاب منتشر شده با عنوان "آریزونا ۱۸۸۰"

شخصیت‌ها

لوک خوش‌شانس: کابوی تنهایی است که به جز اسب روشنفکر و باهوش خود «جالی جامپر» و یک سگ دست و پا چلفتی به اسم «رانتانپلان» (که در ایران به «بوشوگ» شناخته می‌شود) هیچ همدم دیگری ندارد. او در جلدهای نخست کتاب، همیشه سیگار به لب داشت اما در نسخه‌های امروزی، کاه به دهان می‌گیرد.

نکته جالب داستان: تقریباً بیشتر شخصیت‌های فرعی که حضور ثابتی در کتاب‌های لوک دارند از روی شخصیت‌های واقعی الهام گرفته شده‌اند؛ مانند بیلی د کید، کالامیتی جین، برادران دالتون، و گروه جسی جیمز که در زمان خودشان جزء شناخته‌شده‌ترین خلافکارهای ایالات متحده بودند. حتی قاضی روی بین هم که در بعضی داستان‌ها حضور دارد در زمان زندگی یکی از خوشنام‌ترین قاضی‌های آمریکا بود.

معروفترین شخصیت‌های فرعی داستان که بیشترین حضور را هم در مجموعه دارند، برادران دالتون هستند. دالتون‌های کتاب اصلی، یک‌بار در یکی از کتاب‌های اولیه لوک حاضر شدند و در انتهای کتاب هم کشته شدند؛ ولی دالتون‌های پویانمایی، پسرعموهای دالتون‌های اصلی هستند که در کتاب بعدی تصمیم گرفتند راه اقوامشان را ادامه دهند.

دهکده لوک خوش‌شانس در شهر بازی والیبی بلژیک

فیلم و انیمیشن

سریال

در سال ۱۹۸۳ شرکت هانا-باربرا با همکاری موریس، نخستین مجموعه پویانمایی لوک خوش‌شانس را در ۲۶ قسمت تهیه کرد. پس از آن در سال ۱۹۹۱ بیست و شش قسمت دیگر هم توسط همین شرکت ارائه شد که مانند سری نخست، تجربه موفقیت‌آمیزی برای هانا-باربرا بود.

دومین سری پویانمایی‌های تولید شده توسط اولیویه ژان ماری ، ماجراهای جدید لوک خوش‌شانس در سال ۲۰۰۱ در مجموعه ۵۲ قسمتی از ماجراهای او به تصویر درآمد. مجموعه‌ای که هم به لحاظ کیفی در سطح پایین‌تری نسبت به مجموعه‌های پیشین بود و هم چندان به داستان‌های اصلی وفادار نبود و شخصیت‌های تازه‌ای در خود داشت.

سریال دیگری بر اساس شخصیت دالتون ها به همین نام در سال ۲۰۱۰ توسط اولیویه ژان ماری تولید شد.

فیلم

1. رنه گوسینی، ویلیام هانا، جوزف باربرا و موریس سه فیلم پویانمایی لوک خوش‌شانس را به نام‌های: شهر گل مروارید (۱۹۷۱)، ارثیه دالتون ها(۱۹۷۸)، دالتون‌های فراری (۱۹۸۳) تولید و کارگردانی کرده‌اند که تجربه موفق آمیزی بود.
2. در سال ۱۹۹۱ فیلم لایو اکشن ایتالیایی، لوک خوش‌شانس با بازی ترنس هیل ساخته شد که به محبوبیت خاصی نرسید زیرا به ذات اصلی شخصیت وفادار نبود.
3. در سال ۲۰۰۴ لایو اکشن دالتون ها با بازی تیل شوایگر در نقش لوک خوش‌شانس ساخته شد که شکستی کامل بود.
4. در ۵ دسامبر ۲۰۰۷ یک فیلم پویانمایی به نام پیش به سوی غرب! منتشر شد و موفق به دریافت جایزه آنی سال ۲۰۰۷ شد.
5. در سال ۲۰۰۹ ، تولیدکنندگان فیلم دالتون ها ، لایو اکشن لوک خوش‌شانس را ساختند. این فیلم در ایران توسط شرکت لوح زرین دوبله شده‌است. این فیلم بخاطر اضافه شدن برخی پیچش های داستانی به فیلم ، مورد انتقاد قرار گرفت ولی نسبت به فیلم دالتون ها ، بهتر عمل کرد.
6. فیلم ایرانی بازگشت لوک‌خوش‌شانس در سال ۱۳۹۴ ساخته شد. ولی متأسفانه نتوانست انتظارات را بر آورده کند و در گیشه شکست خورد.
7. فیلم های کوتاهی که برگرفته از این شخصیت، منتشر شدند که می‌توان به فیلم های افسانه لوک خوش‌شانس، لوک خوش‌شانس: افسانه ادامه خواهد داشت و لوک خوش‌شانس: پایان افسانه که با فرآیند بن دی ساخته شد، اشاره کرد.

بازی‌های ویدئویی

در طول سال‌ها چندین بازی ویدئویی لوک خوش‌شانس برای بسیاری از کنسول‌ها منتشر شدند. بیشتر آن‌ها توسط اینفگرامز منتشر شده و تنها در اروپا منتشر شدند. تنها نسخه‌هایی که برای بازار آمریکای شمالی منتشر شدند نسخه‌های گیم بوی کالر و پلی استیشن بودند.

1. لوک خوش‌شانس و دالتون‌ها (به انگلیسی: Lucky Luke and Daltons) سال ۲۰۱۵ برای نینتندو ۳دی‌اس
2. پیش به سوی غرب (به انگلیسی:Go West) سال ۲۰۰۷ برای وی و نینتندو دی‌اس و مایکروسافت ویندوز
3. لوک خوش‌شانس: فراری ها! (به انگلیسی: Lucky Luke wanted) سال ۲۰۰۱ برای گیم بوی ادونس
4. لوک خوش‌شانس: تب غربی (به انگلیسی: Lucky Luke western fever) سال ۲۰۰۱ برای پلی استیشن و مایکروسافت ویندوز
5. لوک خوش شانس: قطار جنایتکار (به انگلیسی: Lucky Luke:Desperado Train) سال ۲۰۰۰ برای گیم بوی کالر
6. لوک خوش‌شانس: بازی ویدئویی ۱۹۹۹ (به انگلیسی:Lucky Luke) سال ۱۹۹۹ برای گیم بوی کالر
7. لوک خوش‌شانس: به دنبال دالتون‌ها (به انگلیسی: Lucky Luke on the Daltons trail) سال ۱۹۹۸ برای پلی‌استیشن
8. لوک خوش شانس: بازی ویدئویی (به انگلیسی : Lucky Luke The Video Game) سال ۱۹۹۶ برای CD-i

برگردان‌ها

زبان‌ها

کمیک‌های لوک خوش‌شانس به زبان‌های گوناگونی برگردان شده‌اند.

انگلیسی

کمیک‌های لوک خوش‌شانس در مجلات کمیک بریتانیا مانند کمیک فان فان یا جیگل (در سال ۱۹۶۷) منتشر شدند.

شرکت بروکامپتون، لستر، انتشار کتاب‌های لوک خوش‌شانس را در جلد سخت و نرم، با شش عنوان از ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۴ منتشر کرد.

شرکت ساین بوک از سال ۲۰۰۶ نسخه‌های انگلیسی زبان لوک خوش‌شانس را منتشر کرده‌است. هر دو ماه، یک جلد تازه منتشر می‌شود.

انتقادها

سیاه‌پوستان آمریکا

با اینکه داستان‌های لوک در دوران جنگ داخلی آمریکا رخ می‌دهد اما در هیچ‌یک از کتاب‌ها هیچ اشاره‌ای به سیاه‌پوستان آمریکا و برده‌داری در آمریکا نشده‌است.

سیگار

لوک خوش‌شانس در جلدهای نخست کتاب، همیشه سیگار به لب داشت اما در نسخه‌های امروزی، کاه به دهان می‌گیرد.

در ایران

دوبله

بیشتر مخاطبان ایرانی، ماجراهای لوک خوش‌شانس را با صدای منوچهر والی‌زاده می‌شناسند. اما برای نسلی قدیمی‌تر از مخاطبان ایرانی که دنبال‌کننده ماجراجویی‌های این قهرمان بودند احتمالاً او را با نام «لوک بی‌باک» یا همان «لاکی لوک» به یاد دارند. نخستین پویانمایی لوک خوش‌شانس به نام Lucky Luke: Daisy Town برای نخستین‌بار به مدیریت ایرج دوستدار در ایران دوبله شد که خود او در این انیمیشن به جای لوک گویندگی کرد. این فیلم با نام «لوک بی باک» یا «شهر گل مروارید» در ایران پخش شد.

صداپیشگان

• مدیر دوبلاژ (سری اول): خسرو خسروشاهی
• مدیران دوبلاژ (سری‌های بعدی): عباس نباتی، منوچهر والی‌زاده و محمد عبادی
• لوک: منوچهر والی‌زاده (در دوبله قبل اقلاب ایرج دوستدار)
• جالی: حسین عرفانی (و در قسمت‌های اخیر صادق ماهرو)
• بوشوِگ: محمد عبادی
• آوریل: حسین معمارزاده
• جو: اکبر منانی (در برخی قسمت‌ها ناصر احمدی)
• سایر گویندگان: پرویز ربیعی، اسفندیار مهرتاش، علی همت مومیوند، شهروز ملک آرایی، مهدی آرین نژاد، امیرمحمد صمصامی،ولی الله مومنی، جواد پزشکیان، سیامک اطلسی، افشین زی نوری، بیژن علیمحمدی، شروین قطعه ای، اصغر افضی، کسری کیانی، جلال مقامی، ناصر ممدوح، تورج نصر، عباس نباتی

تیتراژ پایانی

در پایان هر قسمت از داستان‌های لوک خوش‌شانس، نمای ثابتی وجود دارد که در آن لوک، سوار بر جالی و در حالی که بوشوگ هم آن‌ها را دنبال می‌کند رو به غروب، آرام و خسته حرکت می‌کند و به تدریج صدای موسیقی اوج می‌گیرد و خواننده‌ای با صدایی خسته شروع به خواندن: «من گاوچران تنهایی هستم که از خانه‌ام دور افتاده‌ام…» می‌کند. اما در نسخه دوبله شده فارسی، این نما تقریباً حذف شده و خیلی کوتاه نشان داده می‌شود.

جستارهای وابسته

• لوک خوش‌شانس (فیلم ۲۰۰۹)
• لوک خوش‌شانس (فیلم ۱۹۹۱)
• بازگشت لوک خوش‌شانس
• ماجراهای جدید لوک خوش‌شانس
• پیش به سوی غرب!
• دالتون‌ها (فیلم)
• دالتون ها (انیمیشن سریالی)

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Lucky Luke». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۸ دسامبر ۲۰۱۶.
• حمیدرضا نصیری پور (۲۰ آذر ۱۳۹۲). «کارتون‌های دوران کودکی - لوک خوش شانس». تبیان. دریافت‌شده در ۸ دسامبر ۲۰۱۶.