صدر اعظم آلمان

صدراعظم آلمان
متصدی کنونی آنگلا مرکل از ۲۲ نوامبر ۲۰۰۵
نامزدکننده	رئیس‌جمهور آلمان
بنیادگذاری	۱ ژوئیه ۱۸۶۷
نخستین دارنده	اتو فون بیسمارک (به عنوان اولین صدر اعظم)
وبگاه	bundeskanzlerin.de

آرم صدراعظم جمهوری فدرال آلمان

صدراعظم جمهوری فدرال آلمان (به آلمانی: Bundeskanzler der Bundesrepublik Deutschland)، که بیشتر با عنوان کوتاه صدراعظم آلمان نامیده می‌شود، رئیس دولت آلمان است. در سیاست آلمان، صدراعظم معادل نخست‌وزیر در بسیاری از کشورهای دیگر است. معادل مستقیم کلمه نخست‌وزیر به آلمانی (Ministerpräsident) در آلمان برای اشاره به مسئولان دولت‌های ایالات آلمان بکار می‌رود.

صدراعظم کنونی آلمان آنگلا مرکل است که در سال ۲۰۱۸ برای چهارمین بار پس از انتخابات سال‌های ۲۰۰۵، ۲۰۰۹ و ۲۰۱۳ به قدرت رسید. او نخستین صدراعظم زن در آلمان به‌شمار می‌آید.

مقام کنونی صدراعظم از مقامی که برای اتو فون بیسمارک در کنفدراسیون آلمان شمالی در ۱۸۶۷ ساخته شده بود گسترش یافته‌است. کنفدراسیون بعداً پس از اتحاد آلمان در سال ۱۸۷۱ به کشور آلمان تغییر یافت. نقش صدراعظم در طول تاریخ آلمان متفاوت بوده‌است. اکنون صدراعظم به‌طور عمده رهبر دولت شناخته می‌شود.

تاریخچه

آلمان
این مقاله بخشی از این مجموعه است: سیاست و دولت آلمان
قانون اساسی آلمان حقوق بشر در آلمان دادگاه قانون اساسی فدرال آلمان
اجرایی رئیس‌جمهور آلمان یوآخیم گاوک صدراعظم آلمان آنگلا مرکل قائم مقام زیگمار گابریل کابینه مرکل سوم
قانون گذاری کنوانسیون فدرال (Bundesversammlung) بوندسرات بوندستاگ کمیته مشترک (Gemeinsamer Ausschuss)
قضایی دادگاه های فدرال دادگاه قانون اساسی فدرال آلمان اداری دادگستری مالی کار اجتماعی
تقسیمات اداری ایالت‌های آلمان رگیرونگسبتسیرک ناحیه‌های آلمان شهرداری‌های مشترک (Ämter) شهرداری‌ها (Gemeinden)
انتخابات نظام انتخاباتی آلمان فهرست حزب‌ها در آلمان همه پرسی
روابط خارجی
دیگر کشورها ‏(en)‏ اطلس

مقام صدراعظم تاریخی طولانی دارد و ایجاد آن به امپراتوری مقدس روم بازمی‌گردد. این عنوان در آن زمان در بخش‌های مختلفی از اروپای آلمانی زبان استفاده می‌شد. مقام کنونی با کنفدراسیون آلمان شمالی ایجاد شد که در آن اتو فون بیسمارک به مقام صدراعظمی رسید. پس از وحدت آلمان در ۱۸۷۱، این مقام در آلمان با نام رایشکانتزلر (ترجمه مستقیم: صدراعظم شاهنشاهی) شناخته شد. گرچه نام انگلیسی آن همچنان همان صدراعظم ماند، ولی نام رسمی آلمانی آن بعداً به بوندزکانتزلر (ترجمه مستقیم: صدراعظم فدرال) تغییر کرد.

در دوران‌های مختلف نقش صدراعظم متفاوت بوده‌است. از ۱۸۷۱ تا ۱۹۱۸ صدراعظم تنها به امپراتور پاسخگو بود. با انقلاب آلمان در ۱۹۱۸، پارلمان اختیار برکناری صدراظم را کسب کرد. بر اساس قانون اساسی وایمار(Weimar Constitution) سال ۱۹۱۹، صدراعظم توسط رئیس‌جمهور منصوب می‌شد و در برابر پارلمان پاسخگو بود. اما پس از مرگ رئیس‌جمهور پاول فون هیندنبورگ قانون اساسی وایمار عملاً در دوران نازی کنار گذاشته شد. در قانون اساسی ۱۹۴۹ اختیارات بیشتری به صدراعظم داده شد و رئیس‌جمهور تقریباً به مقامی تشریفاتی تبدیل شد.

صدراعظم کنفدراسیون آلمان شمالی (۱۸۶۷ تا ۱۸۷۱)

رئیس دولت فدرال کنفدراسیون آلمان شمالی که در اول ژوئیه ۱۸۶۷ ایجاد شد، بونزکانتزلر (صدراعظم فدرال) نامیده می‌شد. تنها فردی که در این مقام خدمت کرد اتو فون بیسمارک، نخست‌وزیر پروس بود.

پادشاه پروس به عنوان امپراتور آلمان در ۱۸ ژوئیه ۱۸۷۱ در کاخ ورسای تاج‌گذاری کرد. با این وجود کنفدراسیون آلمان شمالی تا به اجرا گذاشته شدن قانون اساسی ۱۸۷۱ در شانزدهم آوریل پابرجا ماند. به همین دلیل بیسمارک تا آن موقع صدراعظم کنفدراسیون باقی‌ماند.

صدراعظم توسط پادشاه پروس به عنوان رهبر کنفدراسیون آلمان شمالی منصوب شده بود. نقش و قدرت‌های او بسیار شبیه به نقش و قدرت صدراعظم آلمان از سال ۱۸۷۱ بود.

صدراعظم امپراتوری آلمان (۱۸۷۱ تا ۱۹۱۸)

در امپراتوری آلمان در ۱۸۷۱، صدراعظم هم به عنوان نخست‌وزیر امپراتور خدمت می‌کرد و هم به عنوان رئیس شورای فدرال که بخش بالاتر پارلمان آلمان بود. در آن زمان صدراعظم نه توسط پارلمان انتخاب می‌شد و نه در برابر آن مسئول بود. بلکه توسط امپراتور منصوب می‌شد و فقط به خود او پاسخگو بود.

دولت فدرال شامل این بخش‌ها بود:

• یک شورای فدرال (یا بوندزرت)
• یک پارلمان (یا رایشستگ)
• یک هیئت اجرایی ابتدایی، که توسط نخست‌وزیر پروس، اتو فون بیسمارک تحت عنوان صدراعظم فدرال رهبری می‌شد.

قانون اساسی آلمان در ۲۹ اکتبر ۱۹۱۸ اصلاح شد به طوری که پارلمان اختیار عزل صدراعظم را پیدا کرد. با این وجود این کار نتوانست جلوی وقوع انقلاب در چند روز بعد از آن را بگیرد.

دوران انقلاب (۱۹۱۸ تا ۱۹۱۹)

در تاریخ نهم نوامبر ۱۹۱۸، صدراعظم ماکس فن بادن مقامش را به فردریش ابرت تحویل داد. ابرت به خدمت به عنوان رئیس حکومت در دوران ۳ ماهه بین پایان امپراتوری آلمان و تشکیل مجلس ملی ادامه داد، ولی از عنوان صدراعظم استفاده نکرد.

صدراعظم جمهوری وایمار (۱۹۱۹ تا ۱۹۳۳)

مقام صدراعظم در زمان جمهوری وایمار ادامه پیدا کرد. در آن زمان صدراعظم توسط رئیس‌جمهور منصوب می‌شد و در برابر رایشستگ (پارلمان) مسئول بود.

در جمهوری وایمار صدراعظم مانند همتای فرانسوی‌اش، به نسبت مقام ضعیفی بود و تصمیمات کابینه دولت بر اساس رأی اکثریت گرفته می‌شد.

صدراعظم رایش سوم (۱۹۳۳ تا ۱۹۴۵)

آدولف هیتلر در ژانویه ۱۹۳۳ صدراعظم آلمان شد.

آدولف هیتلر در ژانویه ۱۹۳۳ صدراعظم آلمان شد. زمانی که طبق توافق تاریخدانان نقطه شروع رایش سوم محسوب می‌شود. به محض به دست آوردن این مقام، هیتلر شروع به کسب قدرت بیشتر و تغییر ماهیت صدراعظم کرد. تنها پس از ۲ ماه از به قدرت رسیدن هیتلر، و پس از آتشسوزی در ساختمان رایشستگ (پارلمان)، بدنهٔ رایشستگ قانون اختیاردهی را تصویب کرد که به صدراعظم اختیارات کامل قانون‌گذاری برای یک مدت ۴ ساله را می‌داد. بر این اساس، صدراعظم می‌توانست هر قانونی را بدون در جریان قرار دادن پارلمان تصویب کند. قدرت صدراعظم همچنان در حال افزایش بود تا اینکه رئیس‌جمهور پاول فون هیندنبورگ از دنیا رفت. هیتلر از قانون اختیاردهی استفاده کرد تا مقام ریاست‌جمهوری را با مقام صدراعظم ادغام کند و مقام جدیدی به نام فیورر(به آلمانی: Führer) یا پیشوا ایجاد کند. با وجود آنکه مقام‌ها در هم ادغام شده بودند ولی همچنان هیتلر را «صدراعظم و پیشوا»(به آلمانی: Führer und Reichskanzler) می‌خواندند، که نشان می‌داد مقام‌های رهبر کشور و رئیس دولت همچنان دو مقام جدا هستند که در دست یک نفر هستند. این جدا بودن زمانی مشخص‌تر شد که در آوریل ۱۹۴۵ هیتلر اعلام کرد پس از مرگش مقام پیشوا از بین خواهد رفت و دوباره یک رئیس‌جمهور و یک صدراعظم جداگانه وجود خواهد داشت. در ۳۰ آوریل ۱۹۴۵ هیتلر خودکشی کرد و به مدت کوتاهی یوزف گوبلز آنگونه که در وصیت‌نامهٔ هیتلر خواسته شده بود، جای او را به عنوان صدراعظم گرفت. پس از مدت کوتاهی گوبز نیز خودکشی کرد و قدرت به دریاسالار کارل دونیتز به عنوان رئیس‌جمهور آلمان رسید. دونیتز در مقابل لوتز گراف شورین فن کروسیک را به ریاست دولت آلمان منصوب کرد. دونیتز و شورین در مورد تسلیم با متفقین مذاکره کردند.

صدراعظم جمهوری فدرال آلمان (از ۱۹۴۹)

قانون اساسی ۱۹۴۹ آلمان، به صدراعظم قدرت تعیین ساسیت‌های دولتی را می‌دهد. به همین دلیل برخی ناظران آلمان را «دموکراسی صدراعظمی»(به انگلیسی: chancellor democracy) می‌نامند. دولت فدرال(به آلمانی: Bundesregierung) شامل صدراعظم و اعضای کابینه‌اش می‌شود.

دفتر صدراعظم در برلین

قدرت صدراعظم از مواد قانون اساسی سرچشمه می‌گیرد و در عمل از موقعیتش در رهبری حزبی که بیشترین تعداد کرسی را در پارلمان داشته باشد. به استثنای هلموت اشمیت، صدراعظم معمولاً رئیس حزب خود نیز هست. البته در مورد گرهارد شرودر در سال ۱۹۹۹ هم چنین بود تا اینکه در سال ۲۰۰۴ از رهبری حزبش استعفا داد.

صدراعظم آلمان، چناچه مرد باشد، به‌طور رسمی "Herr Bundeskanzler" (هِر بوندِسکانتسلِر) خوانده می‌شود. نام صدراعظم زن (فعلاً فقط آنگلا مرکل) به‌طور رسمی "Frau Bundeskanzlerin" (فراوْ بوندِسکانتسلِرین) است.

جستارهای وابسته

فهرست صدراعظم‌های آلمان

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Chancellor of Germany». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.