زرنکه (ساتراپی هخامنشی)

زَرَنکه  (پارسی باستان) 𐏀𐎼𐎣 Zaraⁿka Zraka
ساتراپی شاهنشاهی هخامنشی
۵۵۰ پ.م.–۳۳۰/۳۲۹ پ.م.
درفش کوروش بزرگ
جایگاه ساتراپیَ زَرَنکه در قلمرو هخامنشی
مرکز	فرادا یا دهانه غلامان امروزی
تاریخچه
دولت
ساتراپ
• ۵۵۰–۵۳۰ پ.م.	کوروش بزرگ
• ۳۳۶–۳۳۲ پ.م.	داریوش سوم
دوران تاریخی	شاهنشاهی هخامنشی
• تاسیس توسط مادها	۵۵۰ پ.م.
• اشغال به‌دست اسکندر مقدونی	۳۳۰/۳۲۹ پ.م.
پیشین پسین شاهنشاهی هخامنشی مقدونیه باستان

زَرَنکه یا زَرَکه (به پارسی باستان: 𐏀𐎼𐎣 ت.ت. 'Zaraⁿka یا Zraka')؛ (به یونانی درانگیانا Δραγγιανή ت.ت. 'Drangianḗ') که در دوره‌های بعدی با نام زرنک شناخته می‌شد، یکی از ساتراپی‌های (استان‌های) امپراتوری هخامنشی به‌شمار می‌رفت. این ناحیه تاریخی امروزه شامل بخش‌هایی از افغانستان، پاکستان و جنوب‌شرقی ایران می‌شود. از نام زرنکه در کتیبه‌های داریوش بزرگ نظیر سنگ‌نوشته بیستون و نقش رستم یاد شده است.

گفته می‌شود که زَرَنکه (سیستان) را گرشاسب بنا کرده‌ است.

نام زَرَنکه به معنای «سرزمین دریا» است که آن را زره نیز می‌نامیدند.

پس از مهاجرت سکاها به دره سند و تشکیل پادشاهی سکایی در هند، گروهی از آن‌ها در زمان فرهاد دوم و اردوان دوم اشکانی در زَرَنکه مستقر شدند. از این زمان به بعد، زَرَنکه تغییر نام داده و سکاستان (سرزمین سکاها) خوانده شد.

این سرزمین از نواحی بسیار حاصل‌خیز واقع در جنوب ایران به شمار می‌رفت. پس از حمله اعراب به ایران، سکاستان یا سیستان، تبدیل به دومین خراج‌گزار بزرگ ایران شد.

نام و موقعیت جغرافیایی

زرنکه (Zranka) یکی از ساتراپی‌های مهم امپراتوری هخامنشی بود که در جنوب شرقی ایران باستان قرار داشت، ناحیه‌ای که امروزه به نام سیستان و بلوچستان شناخته می‌شود.

ساتراپی‌های شرقی امپراتوری هخامنشی که شامل زرنکه (در نقشه با نام Drangiana) نیز می‌شود.

این منطقه در متون باستانی با نام‌هایی مانند زرنگ، درنگیانه (Drangiana) و درنگه نیز شناخته می‌شد.

پایتخت و مرکز اداری

مرکز این ساتراپی شهر «فرادا» (Phrada) بود که امروزه با محوطه باستانی «دهانه غلامان» در نزدیکی شهر زابل تطابق دارد.

ویژگی‌های شهری و معماری

دهانه غلامان، یک شهر بزرگ خشتی در دوران هخامنشی بود که به‌عنوان مرکز اداری، مذهبی و نظامی منطقه شناخته می‌شد.

اشاره در منابع هخامنشی

سرباز زرنکه‌ای در آرامگاه خشایارشا

در کتیبه‌های داریوش بزرگ، از زرنکه به‌عنوان بخشی از قلمرو شاهنشاهی هخامنشی یاد شده که نمایندگان آن در مراسم‌ها نیز شرکت می‌کرده‌اند.

نقش تاریخی در دوران کوروش بزرگ

طبق گزارش‌های تاریخی، زرنگیان در لشکرکشی کوروش به سکاها، به او غله رساندند و به همین دلیل از پرداخت مالیات معاف شدند.

اهمیت باستان‌شناسی

یافته‌های باستان‌شناسی در دهانه غلامان شامل معابد، خانه‌های سازمان‌یافته و آثار اداری است که نشان‌دهنده نظم و ساختار پیشرفته حکومت هخامنشی در این منطقه است.

جستارهای وابسته

• ساتراپی کَرمَنا
• ساتراپی مَکا
• ساتراپی هَرَهُوَتیش
• ساتراپی گَنداره
• ساتراپی هریوا
• زرنج
• سیستان
• ساتراپی‌های هخامنشیان

منابع

• دانشنامه ایرانیکا
• ایران باستان، پیرنیا