حمل و نقل عمومی

شبکهٔ حمل‌ونقل عمومی عبارت است از خدمات حمل‌ونقل که در دسترس عموم قرار دارد. تفاوت خدمات حمل و نقل عمومی با روش‌هایی مانند تاکسی دربست، سفر اشتراکی و اتوبوس کرایه در این است که در این نوع خدمات، سفر به صورت اشتراکی توسط افرادی ناشناس بدون توافق قبلی انجام می‌شود.

از وسایل حمل و نقل عمومی می‌توان به اتوبوس معمولی، اتوبوس برقی، تراموا و قطارشهری، حمل و نقل سریع (مترو) و قایق‌های مسافرتی اشاره کرد. حمل‌ونقل عمومی بین‌شهری عمدتاً توسط خطوط هواپیمایی، اتوبوس‌های بین‌شهری و خطوط ریلی بین‌شهری انجام می‌شود. شبکه‌های قطارهای پرسرعت نیز در بسیاری از مناطق جهان توسعه‌یافته است.

اکثر وسایل حمل‌ونقل به یک جدول زمانی بر طبق یک برنامهٔ زمان‌بندی‌شده روی آورده‌اند که بتوانند بیشترین خدمات را در یک‌زمان مشخص ارائه دهند. در بسیاری از نقاط دنیا، تاکسی‌های اشتراکی (غیر دربست)، خدمات تقاضا-محور ارائه می‌کنند درحالی‌که برخی دیگر از خدمات مبتنی بر این هستند که وسیله نقلیه قبل از حرکت پر شود. برخی اوقات در مناطق کم تقاضا و برای افرادی که نیاز به خدمات خانه به خانه دارند، از حمل‌ونقل ویژه معلولین استفاده می‌شود.^[۱]

تفاوت‌های مشخصی در شبکهٔ حمل‌ونقل شهری بین آسیا، آمریکای شمالی و اروپا وجود دارد. در آسیا فعالیت‌های شبکهٔ حمل‌ونقل عمدتاً توسط شرکت‌های خصوصی اداره می‌شود که طرف قرارداد سازمان‌های عمومی هستند.^[۲]^[۳] در آمریکای شمالی فعالیت‌های شبکهٔ حمل‌ونقل عموماً توسط ادارات حمل‌ونقل شهری اداره شده و در اروپا این مسئولیت به عهدهٔ شرکت‌های متعلق به دولت است.

خدمات حمل‌ونقل عمومی می‌توانند مبتنی بر نرخ کرایه بر اساس فاصله و به‌صورت خدمتی سودآور باشند و یا اینکه بودجه آن به‌صورت یارانه توسط دولت تأمین شود که در این صورت نرخ کرایه برای مسافران ثابت خواهد بود. این خدمات برای افرادی که از آن استفاده می‌کنند کاملاً سودآور و قابل بازیابی بوده و یا در صورت امکان با پرداخت یارانه به‌صورت محلی و یا از طرف دولت قابل‌کنترل باشد. البته در برخی شهرهای کوچک و بزرگ این یارانه‌ها به‌صورت کامل پرداخت‌شده و این خدمات با هیچ هزینه‌ای در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

بنا به دلایل تاریخی و اقتصادی، در سطح بین‌الملل تفاوت‌هایی در گستره و نحوه استفاده از حمل‌ونقل عمومی وجود دارد. در یک‌سو کشورهای قدیمی‌تر مایل هستند سیستم‌های گسترده و متنوعی برای سرویس‌دهی به شهرهای متراکم و قدیمی خود داشته باشند و در سوی دیگر در کشورهای جدیدتر، بسیاری از شهرها دارای خدمات حمل‌ونقل عمومی پراکنده و غیر فراگیری هستند.

تاریخچه[ویرایش]

یک واگن حمل و نقل ابتدایی، ماساچوست

اتوبوس[ویرایش]

اتوبوس‌های درون شهری مهم ترین بخش از سیستم حمل و نقل عمومی را تشکیل می‌دهند.

اتوبوس تندرو[ویرایش]

یک ایستگاه سامانه تندرو در برزیل

سامانه اتوبوس تندرو (به انگلیسی: Bus rapid transit) نامش را از سیستم حمل و نقل تندرو گرفته‌است، که در آن برای حمل و نقل سریع وسایل نقلیه عمومی از روش‌های مختلفی همچون ایجاد روگذر و زیرگذر و خطوط ویژه استفاده می‌گردد. مدت زیادی است که در دنیا برای افزایش سرعت اتوبوس‌های درون شهری از روش‌های مختلفی مانند ایجاد مسیرهای ویژه اتوبوس‌رانی یا دادن اولویت به اتوبوس‌ها در گذر از تقاطع‌ها استفاده می‌شود.

تاکسی[ویرایش]

تاکسی معمولاً یک خودروی دارای مجوز برای حمل و نقل افراد است که با با رنگ متمایز یا یک نشان بر بالای آن مشخص می‌شود. تاکسی از وسایل نقلیه کرایه‌ای به حساب می‌آید که بیشتر برای مسافرتهای کوتاه و درون شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد.